Het recht van gedetineerden op "ongezonde" of "immorele" legale activiteiten in het licht van het normaliseringsbeginsel
In deze masterproef bespreken we vier immorele legale activiteiten (bezoek van prostituees, alcohol, tabaksgebruik, ongezonde voeding) in het licht van het normaliseringsbeginsel. Dit beginsel heeft onder invloed van Europa een belangrijke plaats in onze Belgische Basiswet ingenomen. Het normaliseringsbeginsel houdt in dat de levensvoorwaarden in de gevangenis zoveel mogelijk in overeenstemming zijn met de levensomstandigheden in onze vrije samenleving. De hoofddoelstelling van dit beginsel is om de schade die gedetineerden tijdens én na hun detentie oplopen – in het belang van het psychologisch welzijn – te beperken. Hier botsen we echter op twee problemen. Ten eerste zijn er in het algemeen grenzen aan normalisering verbonden. De belangrijkste grens vormt de veiligheid. We willen enerzijds normalisering omwille van het psychologisch welzijn, maar anderzijds moeten we rekening houden met deze grenzen. Deze zijn onvermijdelijk voor een gevangenis en bijgevolg kan een gevangenis nooit volledig genormaliseerd zijn. We stellen dus vast dat normalisering een “streven naar” is. Ten tweede zijn er voorwaarden voor normalisering: voorbereiding op de re-integratie, aangepaste cultuur en infrastructuur en contact met de buitenwereld. Onze Belgische gevangenissen beantwoorden hier niet voldoende aan. Er is (nog) geen normalisering in de Belgische gevangenissen. Volledige normalisering is niet mogelijk, maar we kunnen wel meer in de richting van normalisering streven als we onze gevangenissen meer in overeenstemming brengen met deze voorwaarden. Op dit vlak kunnen we een voorbeeld nemen aan Denemarken en Zweden. In het licht van de normalisering moeten immorele legale activiteiten – die in de buitenwereld zijn toegestaan – omwille van het psychologisch welzijn ook in een detentiesituatie mogelijk zijn. Er zijn zoals gezegd echter grenzen. Vanuit deze achtergrond bespreken we in welke mate gedetineerden recht moeten hebben op elk van de vier immorele legale activiteiten. Voor elke activiteit formuleren we argumenten pro en contra. Psychologisch welzijn is altijd één van de argumenten pro en veiligheid één van de argumenten contra. We maken een belangenafweging tussen deze argumenten. We stellen vast dat ongestoord bezoek van prostituees onder voorwaarden mogelijk moet zijn, maar door praktische bezwaren lijkt dit moeilijk haalbaar. Wat alcohol betreft denken we dat één alcoholconsumptie bij het middagmaal te realiseren moet zijn. Over tabaksgebruik is er een goede huidige regeling: enkel roken in individuele cellen en in de buitenlucht is toegestaan. Gedetineerden hebben de keuze ongezonde voeding aan te kopen via de kantinelijst, maar hier bovenop moeten gedetineerden één keer per week hun eigen maaltijd kunnen bereiden. Voor deze laatste drie formuleren we – onder de gestelde voorwaarden – best een recht in de Basiswet. Op deze manier versterken we de interne rechtspositie van de gedetineerden in de Belgische gevangenissen.
Bibliografie
WETGEVINGINTERNATIONAALVerdrag van 4 november 1950 tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, BS 19 augustus 1955, err. BS 29 juni 1950. European Prison Rules, goedgekeurd door het Comité van Ministers van de Raad van Europa op 12 februari 1978.European Convention for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment, gesloten te Straatsburg op 26 november 1987.BELGIËStrafwetboek 8 juni 1867, BS 9 juni 1867, err. BS 5 oktober 1867.Basiswet van 12 januari 2005 betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden, BS 1 februari 2005.Wet 17 mei 2006 betreffende de externe rechtspositie van veroordeelden tot een vrijheidsstraf en de aan het slachtoffer toegekende rechten in het raam van de strafuitvoeringsmodaliteiten, BS 15 juni 2006.Koninklijk besluit van 19 januari 2005 betreffende de bescherming van de werknemers tegen tabaksrook, BS 2 maart 2005.Koninklijk besluit tot bepaling van de datum van inwerkingtreding en uitvoering van verscheidene bepalingen van de titels III en V van de Basiswet van 12 januari 2005 betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden, BS 21 april 2011.NEDERLANDWet van 10 maart 1988, houdende maatregelen ter beperking van het tabaksgebruik, in het bijzonder ter bescherming van de niet-roker.97Wet van 25 juni 1997 tot vaststelling van een Beginselenwet verpleging ter beschikking gestelden en overige verpleegden strafrechtstoepassing en daarmede verband houdende wijzigingen van het Wetboek van Strafrecht en de Beginselenwet gevangeniswezen (Beginselenwet verpleging ter beschikking gestelden). Wet van 18 juni 1998 tot vaststelling van een Penitentiaire beginselenwet en daarmee verband houdende intrekking van de Beginselenwet gevangeniswezen met uitzondering van de artikelen 2 tot en met 5 en wijzigingen van het Wetboek van Strafrecht en het Wetboek van Strafvordering alsmede enige andere wetten (Penitentiaire beginselenwet). Wet van 2 november 2000 tot vaststelling van een Beginselenwet justitiële jeugdinrichtingen en daarmee verband houdende wijzigingen van het Wetboek van Strafrecht, het Wetboek van Strafvordering en de Wet op de jeugdhulpverlening alsmede enige andere wetten (Beginselenwet justitiële jeugdinrichtingen). Besluit van 28 december 1989, tot uitvoering van de artikelen 9, 10, 11, eerste lid, en 12 van de Tabakswet. Besluit van 15 december 2003, houdende uitvoering van artikel 11a, vijfde lid, van de Tabakswet.ZWEDENPrison Treatment Act, 1 januari 2007.RECHTSPRAAKEHRM, X v. BRD, 1965.EHRM, X v. Oostenrijk, 1966.EHRM, Denemarken, Noorwegen, Zweden en Nederland v. Griekenland, 1969.EHRM, De Wilde, Ooms en Versyp v. België, 1971.EHRM, Golder v. VK, 1971.EHRM, Cyprus v. Turkije, 1976.EHRM, Ierland v. VK, 1978.EHRM, Tyrer v. VK, 1978.EHRM, X. v. UK, 1982.98EHRM, Frankrijk, Noorwegen, Denemarken, Zweden en Nederland v. Turkije, 1985.EHRM, Soering v. VK, 1989.EHRM, GS en RS v. VK, 1991.EHRM, Tomasi v. Frankrijk, 1992.EHRM, Hokkanen v. Finland, 1994.EHRM, McMichael v. UK, 1995.EHRM, Ribitsch v. Oostenrijk, 1995.EHRM, Aksoy v. Turkije, 1996.EHRM, Selmouny v. Frankrijk, 1996.EHRM, Aydin v. Turkije, 1997.EHRM, ELH en PBH v. VK, 1997.EHRM, Assenov v. Bulgarije, 1998.EHRM, Smith Grady v. UK, 1999.EHRM, Lustig-Prean en Beckett v. UK, 2000.EHRM, Messina v. Italy, 2000.EHRM, Dougoz v. Griekenland, 2001.EHRM, Peers v. Griekenland, 2001.EHRM, Z. v. VK, 2001.EHRM, Kalashnikov v. Rusland, 2002.EHRM, Aliev v. Ukraine, 2003.EHRM, M.C. v. Bulgarije, 2003.EHRM, Poltoratskiy v. Oekraïne, 2003.EHRM, Yankov v. Bulgarije, 2003.EHRM, Ilascu v. Moldavië en Rusland, 2004.EHRM, Hirst v. Verenigd Koninkrijk, 2005.EHRM, Iwanczuk v. Polen, 2005.EHRM, Apacirico Benito v. Spanje, 2006.EHRM, Andrei Georgiev v. Bulgarije, 2007.EHRM, Dickson v. UK, 2007.EHRM, Gorodnitchev v. Rusland, 2007.EHRM, Istratii v. Moldavië, 2007.EHRM, Paladi v. Moldavië, 2007.99EHRM, Todorov v. Bulgarije, 2007.EHRM, Florea v. Roemenië, 2010.RECHTSLEERBOEKENInternationaalBIBAL-SERY, D., Prison et droits de l’homme, Parijs, Ministère de la justice. Direction de l’administration pénitentiaire, 1995, 175 p.CLEMMER, D., The prison community, New York, Holt, Rinehart en Winston, 1958, 341 p.GOFFMAN, E., Asiles: Etudes sur la condition sociale des malades mentaux et autres reclus, Parijs, Ed. de minuit, 1968, 447 p.HUDSON, B., Understanding justice. An introduction to ideas, perspectives and controversies in modern penal theory, Buckingham, Philadelphia, Open University Press, 1996, 178 p.MANNHEIM, H., The dilemma of penal reform, Londen, Allen & Unwin, 1939, 238 p.MURDOCH, J., The treatment of prisoners: European standards, Straatsburg, Council of Europe Publishing, 2006, 402 p.SYKES, G., The society of Captives: a Study of a Maximum Security Prison, Princeton, Princeton University Press, 2007, 161 p.VAN ZYL SMIT, D. en SNACKEN, S., Principles of European Prison Law and Policy. Penology and human rights, Oxford, University Press, 2009, 464 p.X, European Prison Rules, Straatsburg, Council of Europe Publishing, 2006, 132 p.ZAMBLE, E. en PORPORINO, F.J., Coping, Behavior and Adaptation in Prison Inmates, New York, Springer, 1988, 204 p.BelgiëANCEL, M., La défense sociale nouvelle, un mouvement de politique criminelle humaniste, Parijs, Cujas, 1954, 132 p.100BLANPAIN, R., Passief roken. De zachte moordenaar. Rookvrij werken, reizen, tafelen en spelen, Leuven, Van Halewyck, 2003, 159 p.BEYENS, K., Straffen als sociale praktijk, een penologisch onderzoek naar straftoemeting, Brussel, VUBPress, 2000, 526 p.CHARLIER, P., MARY, PH. en NEVE, M. (eds.), Le guide du prisonnier, Brussel, Editions Labor, 2002, 333 p.CRISTIAENSEN, S., Destabilisatie en beheersing. De “défense sociale”-doctrine van A. Prins in het licht van zijn mens- en maatschappijvisie, Leuven, K.U.Leuven, Faculteit Rechtsgeleerdheid (Licentiaatsverhandeling Criminologie), 1985, 177 p.DE NAUW, A., Inleiding tot het bijzonder strafrecht, Mechelen, Kluwer, 2010, 353 p.DE RUYVER, B., De strafrechtelijke politiek gevoerd onder de socialistische Ministers van Justitie E. Vandevelde, P. Vermeylen en A. Vranckx, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 1988, 346 p.DE WIT, J., De gevangenissen, Leuven, Davidsfonds, 1994, 135 p.DUPONT, L. en VERSTRAETEN, R., Handboek Belgisch strafrecht, Leuven, Acco, 1990, 913 p.DUPONT, L. (eds.), Op weg naar een beginselenwet gevangeniswezen, Leuven, Universitaire Pers, 1998, 293 p.KELLENS, G., Punir. Pénologie et droit des sanctions pénales, Luik, Editions juridiques de l’Université de Liège, 2000, 488 p.MAES, E., Van gevangenisstraf naar vrijheidsstraf. 200 jaar Belgisch gevangeniswezen, Antwerpen/Apeldoorn, Maklu, 2009, 1201 p.MEYVIS, W. (eds.), Als je ouders in de gevangenis zit… over de relatie van kinderen met hun gedetineerde ouder. De situatie in België, Brussel, Koning Boudewijnstichting, 1996, 71 p.SMAERS, G., Gedetineerden en mensenrechten. De toepassing van het E.V.R.M. in penitentiaire detentiesituaties door de Europese jurisdicties en haar gevolgen voor de rechtspositie van veroordeelde gedetineerden in België, doctoraatsthesis Rechten K.U.Leuven, 1994, 526 p.SMAERS, G., Gedetineerden en mensenrechten, Tilburg, Maklu, 1994, 348 p.SNACKEN, S., De korte gevangenisstraf : een onderzoek naar toepassing en effectiviteit (Interuniversitaire Reeks Criminologie en Strafwetenschappen, nr. 13), Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 1986, 342 p.101SNACKEN, S., Prisons en Europe. Pour une pénologie critique et humaniste, Brussel, Larcier, 2011, 249 p.VAN DEN BERGE, Y., Uitvoering van vrijheidsstraffen en rechtspositie van gedetineerden, Tweede herwerkte editie, Gent, Larcier, 2006, 314 p.VAN DEN WYNGAERT, C., Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, Antwerpen-Apeldoorn, Maklu, 2011, 536 p.VERBRUGGEN, F. en VERSTRAETEN, R., Strafrecht en strafprocesrecht voor bachelors, Antwerpen-Apeldoorn, Maklu, 2012, 514 p.NederlandDE JONGE, G. en CREMERS, H., Bajesboek: handboek voor gedetineerden, Breda, Papieren Tijger, 2008, 495 p.KELK, C., Nederlands detentierecht, Deventer, Kluwer, 2008, 414 p.KELK, C., Recht voor gedetineerden: een onderzoek naar de beginselen van het detentierecht, Alphen aan den Rijn, Samsom Uitgeverij, 1978, 456 p.MOERINGS, M., BOONE, M. en FRANKEN, A.A., Meningen van gedetineerden – vijftig jaar later, Den Haag, Boom Juridische uitgevers, 2008, 130 p.NELISSEN, P., Resocialisatie en detentie: een onderzoek naar de houdingen van gedetineerden en gevangenispersoneel ten aanzien van de voorbereiding van de terugkeer in de samenleving, Maastricht, Universiteit Maastricht, 2000, 384 p.VAN EIJK, R., Menselijke waardigheid tijdens detentie. Een onderzoek naar de taak van de justitiepastoor, Oisterwijk, Wolf Legal Publishers, 2013, 367 p.VOS, M. J., Penitentiaire Beginselenwet, Deventer, Kluwer, 1999, 251 p.BIJDRAGEN IN BOEKENInternationaalGIBBS, J., “Disruption and distress: Going from the Street to Jail” in N. PARISI (eds.), Coping with imprisonment, Londen, Sage Publications, 1982, 29 – 44.102GOFFMAN, E., “On the caracteristics of total institutions” in D. CRESSEY (eds.), The prison: studies in institutional organization and change, New York, Holt, Rinehart en Winston, Inc., 1961, 15 – 67.HANEY, C., “The contextual revolution in psychology and the question of prison effects” in A. LIEBLING en S. MARUNA, The effects of imprisonment, Devon, Willan Publishing, 2005, 66 – 93.MALCOLM, D. en MORGAN, R., “The CPT: An introduction” in R. MORGAN en D. MALCOLM, Protecting prisoners: The standards of the European Committee for the Prevention of Torture in Context, New York, Oxford University Press, 1999, 3 – 29.MURRAY, J., “The effects of imprisonment on families and children of prisoners” in A. LIEBLING en S. MARUNA, The effects of imprisonment, Cullompton, Willan, 2005, 442 – 462.NEALE, K., “The imprisoned citizen in Europe” in J. MUNCIE en R. SPARKS, Imprisonment: European perspectives, Londen, Harvester Wheatsheaf, 1991, 185 – 261.SNACKEN, S., “Forms of violence and regimes in prison : report of research in Belgian prisons” in A. LIEBLING en S. MARUNA, The effects of imprisonment, Devon, Willan Publishing, 2005, 306 – 339.SWANSON, J., “Mental disorder, substance abuse and community violence : an epidemiological approach” in J. MONAHAN en H. STEADMAN (eds.), Violence and mental disorder: developments in risk assessment, Chicago, University of Chicago Press, 1994, 75 – 80.BelgiëBOUVERNE- DE BIE, M., “Het socio-cultureel profiel van de gedetineerde populatie” in J. DETIENNE, I. ETIENNE, en M. PIERAERTS (eds.), Participation de la société dans les prisons, Brussel, Commission Royale des Patronages, 1997, 34 – 46.CLAEYS, A., ROOSE, R. en BOUVERNE-DE BIE, M., “Detentiebegeleiding : een hefboom tot sociale re-integratie?” in J. GOETHALS en M. BOUVERNE-DE BIE (eds.), Voorwaardelijke invrijheidsstelling: wetgeving, predictie, begeleiding, Gent, Academia Press, 2000, 179 – 204.103DE JAEGHER, K., “Kinderen van gedetineerden” in J. DETIENNE, I. ETIENNE, en M. PIERAERTS (eds.), Participation de la société dans les prisons, Brussel, Commission Royale des Patronages, 1997, 187 – 204.DE VALCK, S., “De detentiebegeleiding” in A. NEYS, T. PETERS, F. PIETERS en J. VANACKER (eds.), Tralies in de weg, Leuven, Universitair Pers, 1994, 227 – 243.DUPONT, L., “De basiswet van 12 januari 2005 betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden: krachtlijnen en basisbeginselen” in L. CALLENS, B. DE TEMMERMAN en L. DUPONT (eds.), Recht in beweging – 12de VRG Alumnidag, Antwerpen- Apeldoorn, Maklu, 2005, 133 – 150.DUPONT, L., “Jules Lejeune et la défense sociale” in F. TULKENS (eds.), Généalogie de la défense sociale en Belgique (1880 – 1914), Brussel, Story- Scientia, 1988, 77 – 86.KELK, C., “De resociabele mens” in L. DUPONT en F. HUTSEBAUT (eds.), Herstelrecht tussen toekomst en verleden, Liber amicorum Tony Peters, Leuven, Universitaire Pers Leuven, 2001, 333 – 348.MAES, E., “Beknopte schets van de historische evolutie van de wettelijke onderbouw van het penitentiair regime (1830 – 2005)” in LIBER AMICORUM LIEVEN DUPONT, Strafrecht als roeping, Leuven, Universitaire Pers, 2005, 487 – 504.MAES, E., “Het actuele penitentiaire beleid in confrontatie met zijn verleden” in T. DAEMS en P. PLETINCX (eds.), Achter de tralies in België, Gent, Academia Press, 2009, 47 – 73.MARCHETTI, A.M., “Pauvreté et trajectoire carcerale” in C. FAUGERON, A. CHAUVENET en PH. COMBESSIE, Approches de la prison, Parijs/Brussel, de Boeck & Larcier, 1996, 177 – 194.MARY, PH., “De la cellule à l’atelier. Prins et la naissance du traitement des détenus en Belgique” in P. VAN DER VORST en PH. MARY (eds.), Cent ans de Criminologie à l’U.L.B. Adolphe Prins, L’Union Internationale de Droit Pénal, Le cercle universitaire pour les études criminologiques, Brussel, Ecole des Sciences Criminologiques L. Cornil U.L.B., Bruylant, 1990, 161 – 184.MEURISSE, H. en VAN DRIESSCHE, K., “De basiswet van 12 januari 2005 betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van gedetineerden” in ORDE VAN DE ADVOCATEN VAN KORTRIJK, Recente ontwikkelingen in het strafrecht, Gent, Larcier, 2008, 199 – 218.NEYS, A. en VERSCHUEREN, G., “Het dagelijks leven in de gevangenis” in A. NEYS, T. PETERS, F. PIETERS en J. VANACKER (eds.), Tralies in de weg, Leuven, Universitair Pers, 1994, 125 – 175.104NEYS, A. en PETERS, T., “De geschiedenis van het gevangeniswezen” in A. NEYS, T. PETERS, F. PIETERS en J. VANACKER (eds.), Tralies in de weg, Leuven, Universitair Pers, 1994, 1 – 51.NEYS, A. en PETERS, T., “De gevangenisstraf bekeken in een herstelrechtelijke perspectief” in A. NEYS, T. PETERS, F. PIETERS en J. VANACKER (eds.), Tralies in de weg, Leuven, Universitair Pers, 1994, 391 – 424.NEYS, A., “Gevangenisstraf als doorleefde realiteit” in A. NEYS, T. PETERS, F. PIETERS en J. VANACKER (eds.), Tralies in de weg, Leuven, Universitair Pers, 1994, 177 – 209.NEYS, A., “Pastorale en levensbeschouwelijke begeleiding” in A. NEYS, T. PETERS, F. PIETERS en J. VANACKER (eds.), Tralies in de weg, Leuven, Universitaire Pers, 1994, 297 – 326.ROBERT, L., “Poreuze muren. Normalisering van de gevangenis in de vloeibare moderniteit” in T. DAEMS en L. ROBERT (eds.), Zygmunt Bauman, De schaduwzijde van de vloeibare moderniteit, Den Haag, Boom Juridische uitgevers, 2007, 115 – 130.SMAERS, G., “De basiswet in het licht van de internationale mensenrechten” in LIBER AMICORUM LIEVEN DUPONT, Strafrecht als roeping, Leuven, Universitaire Pers, 2005, 521 – 539.SNACKEN, S., “Belgium” in D. VAN ZYL SMIT en F. DUNKEL (eds.), Imprisonment Today and Tomorrow: International Perspectives on Prisoners’ Rights and Prison Conditions, Den Haag, Kluwer Law International, 2001, 32 – 81.SNACKEN, S., “Normalisation dans les prisons: concept et défis. L’exemple de l’Avant-projet de loi pénitentiare belge” in O. DE SCHUTTER en D. KAMINSKI, L’institution du droit pénitentiaire, enjeux de la reconnaissance de droits aux détenus, Brussel, Bruylant, 2002, 133 – 152.SNACKEN, S. en VAN ZYL SMIT, D., “Rechten van gedetineerden benaderd vanuit recente Europese ontwikkelingen” in T. DAEMS en P. PLETINCX (eds.), Achter de tralies in België, Gent, Academia Press, 2009, 241 – 271.TODTS, S., “Middelengebruik en psychiatrische aandoeningen in de gevangenissen” in T. DAEMS en P. PLETINCX (eds.), Achter de tralies in België, Gent, Academia Press, 2009, 145 – 159.TUBEX, H., “Zorgen voor gedetineerden” in LIBER AMICORUM LIEVEN DUPONT, Strafrecht als roeping, Leuven, Universitaire Pers, 2005, 569 – 583.VAN POECKE, J., “Binnen de gevangenismuren” in T. DAEMS en P. PLETINCX (eds.), Achter de tralies in België, Gent, Academia Press, 2009, 193 – 203.105NederlandBOEIJ, C.M., “Activiteiten” in E. MULLER en P. VEGTER, Detentie: Gevangen in Nederland, Alphen aan den Rijn, Kluwer, 2009, 559 – 582.BOONE, M., “Differentiatie en selectie onder de Penitentiaire Beginselenwet” in M. BOONE en G. DE JONGE, De Penitentiaire Beginselenwet in werking, Deventer, Gouda Quint, 2001, 1 – 33.BOONE, M., “Reclassering” in E. MULLER en P. VEGTER, Detentie: Gevangen in Nederland, Alphen aan den Rijn, Kluwer, 2009, 333 – 352.DE GROOT, M.F.M., “Vrijheidsbeneming en wetgeving” in E. MULLER en P. VEGTER, Detentie: Gevangen in Nederland, Alphen aan den Rijn, Kluwer, 2009, 113 – 157.DE JONGE, G., “Arbeid” in E. MULLER en P. VEGTER, Detentie: Gevangen in Nederland, Alphen aan den Rijn, Kluwer, 2009, 583 – 612.DE LANGE, J. en MEVIS, P.A.M., “De gedetineerde als rechtssubject; algemene aspecten van de rechtspositie van gedetineerden” in E. MULLER en P. VEGTER, Detentie: Gevangen in Nederland, Alphen aan den Rijn, Kluwer, 2009, 373 – 420.ZwedenLINDSTRÖM, P. en LEIJONRAM, E., “The Swedish prison system” in P. LINDSTRÖM en E. LEIJONRAM, Prison policy and prisoners’ rights, Stavern, Wolf legal publishers, 559 – 570.TIJDSCHRIFTENInternationaalBLAAUW, E., KERKHOF, A. en VERMUNT, R., “Psychopathology in police custody”, International Journal Law and Psychiatry 1998, 73 – 87. BROOK, D. (eds.), “Environmental stressors, low well-being, smoking and alcohol use among South African adolescents”, Social Science & Medicine 2011, 1447 – 1453.106ERTAN YÖRÜK, C. en YÖRÜK, B., “The impact of drinking on psychological well-being : evidence from minimum drinking age laws in the United State”, Sociale Science & Medicine 2012, 1844 – 1854.FEEST, J., “Imprisonment and prisoners’ work. Normalization of less eligibility?”, Punishment and society 1999, 99 – 107.KAWACHI, I., “More evidence on the risks of passive smoking”, British Medical Journal 2005, 277 – 287.KNOTT, V. (eds.), “Transdermal nicotine: single dose effects on mood, eeg, performance, and event-related potentials”, Sciverse Sciencedirect Journals 1999, 253 – 261. LEVIN, R., “Sexual activity, health and well-being – the beneficial roles of coitus and maturbation”, Sexual and Relationship Therapy 2007, 135 – 148.MELOSSI, D., “An introduction: Fifty years later, Punishment and Social Structure in comparative analysis”, Contemporary Crises: law, crime and social policy 1989, 311 – 326.RUSSELL, M.A. (eds.), “The classification of smoking by factorial structure of motives”, Journal of the Royal Statistical Society 1974, 313 – 346.SAVIN-WILLIAMS, R. en VRANGALOVA, Z., “Adolescent sexuality and positive well-being: a group-norms approach”, Journal of youth and adolescence 2011, 931 – 945. SCHNEIDER, M. (eds.), “Estimating the burden of disease attributable to alcohol use in South Africa in 2000”, South African Medical Journal 2007, 664 – 672.SITAS, F. (eds.), “Tobacco attributable deaths in South Africa”, Tobacco Control 2004, 396 – 399. WALD, N., “Tobacco industry denies risk of passive smoking”, British Medical Journal 1989, 299 – 331.BelgiëBOONE, R., “Drie dagen in Beveren”, Juristenkrant 2014, afl. 285, 8.DAEMS, T., “Gekooid recht voor de gekooide mens. Stand van zaken basiswet gevangeniswezen en rechtspositie gedetineerden”, T.Strafr. 2011, afl. 5, 337 – 345.DAEMS, T., “Wikken en wegen in de strafuitvoering”, Proces 2006, 21 – 28.DUPREEL, J., “Hedendaagse penitentiaire methodes”, Bulletin van het Bestuur strafinrichtingen 1956, 251 – 264.107GENONCEAUX, D., “De moderne methoden van de sociale wederaanpassing der delinquenten”, Bulletin van het Bestuur Strafinrichtingen 1960, 237 - 239.POLFLIET, K., “Mi casa es su casa. Over heilige huisjes in gevangenissen. De Vlaamse Gemeenschap als (stille) venoot of lijdzaam object bij de totstandkoming van een gevangenisbeleid”, De orde van de dag 2009, nr. 48, 53 – 60.SNACKEN, S., “A liberal is a conservative who’s been arrested (John Grisham, The Brethren)”, De orde van de dag 2009, nr. 48, 27 – 32.SOTTIAUX, S., “Recente ontwikkelingen in de Europese rechtspraak inzake seksuele betrekkingen: een gemiste kans?”, TBP 2001, 375 – 383.TOURNEL, H., “Vorming, opleiding en arbeidstoeleiding ter bevordering van de sociale (re-)integratie in zeven Vlaamse gevangenissen”, Fatik 2009, nr. 122, 10 – 18.VANDROMME, S., “Strafrechter breekt lans voor wettelijke regeling exploitatie van prostitutie”, Juristenkrant 2003, afl. 72, 6 – 7.VERSCHUEREN, G., “Ik ben blij dat ik altijd naïef ben gebleven”, De standaard 19 en 20 oktober 2013, 19.Denemarken en ZwedenHORNUM, F., “Corrections in two social welfare democracies: Denmark and Sweden”, Prison journal 1988, 63 – 82. MINISTRY OF JUSTICE: DEPARTMENT OF PRISONS AND PROBATION, “A programme of principles for prison and probation work in Denmark”, Kriminalforsorgen 2008, 1 – 24. OKKELS, B.A., “Open prisons – will they last?”, Faculty at the Danish Institute for Study Abroad, Paper presented at the 53rd research seminar for Scandinavian research council for Criminology 2011, 1 – 11. PRATT, J. en ERIKSSON, A., “‘Mr Larson is walking out again.’ The origins and development of Scandinavian prison systems”, Australian & New Zealand of Criminology 2011, 7 – 23. PRATT, J., “Scandinavian exceptionalism in an era of penal excess, part I: The nature and roots of Scandinavian exceptionalism”, British journal of criminology 2008, 119 – 137. SWEDISH PRISON AND PROBATION SERVICE, “The prison treatment act”, Kriminalvärden 2007, 1 – 16.108ONLINEBRONNENwww.cadlimburg.be/preventie-justitie-gevangenis.www.commissievantoezich….http://metro.co.uk/2012/03/14/junk-food-and-margarine-among-trans-fats-….
