Het spanningsveld tussen wetgeving en werkelijkheid in (secundair) onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers in Vlaanderen
“ONTHAALONDERWIJS IN VLAANDEREN KAN BETER.”
Freya Van Alsenoy (Universiteit Antwerpen) detecteert een grote wens om de adviezen van de Vlaamse Onderwijsraad over het organiseren van secundaire onthaal onderwijs te laten omvormen tot beleid. Doorstroom van leerlingen uit onthaalscholen moet beter Vlaanderen kent in het secundaire onderwijs sinds 1991, naast de reguliere schoolwerking (ASO, TSO, BSO, KSO), ook onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers. In deze scholen worden nieuwe inwoners voorbereid op hun schoolse carrière.
In januari 2013 leverde de Vlaamse onderwijsraad (Vlor) een pakket aanbevelingen af aan de overheid om het secundair onthaalonderwijs in Vlaanderen te verbeteren. De Vlaamse regering kan nu met deze aanbevelingen aan de slag om het recent goedgekeurde masterplan voor het secundair onderwijs in haalbare doelstellingen uit te werken.
Van Alsenoy bestudeerde in haar thesis-onderzoek de samenwerkingsverbanden die de onthaalscholen aangaan op onderwijskundig vlak. Verder peilde ze naar het enthousiasme voor de voorgestelde Vlor-adviezen op de werkvloer en kwam in samenspraak met de ondervraagden tot enkele aanvullingen bij die adviezen.
De onderwijspraktijk staat open voor aanbevelingen
“In het kwalitatief onderzoek dat ik verrichte bij 3 onthaalscholen, de pedagogische begeleiders, de onderwijsinspectie en andere regionale praktijkexperten kwam een duidelijke gedragenheid van de Vlor-adviezen naar boven. De onthaalscholen en andere partners geven aan dat de Vlaamse overheid een groot aantal adviezen zou kunnen omzetten in beleid om de kwaliteit van het onthaalonderwijs te verbeteren.”
Momenteel stromen leerlingen uit onthaalklassen nog te vaak door naar TSO en BSO richtingen en dreigen bovendien één of meerdere jaren te dubbelen. De voorstellen uit het Vlor-advies moeten zorgen voor een betere voorbereiding op de gewone scholen en de slaagkansen verhogen. De bijkomende adviezen uit het onderzoek van Van Alsenoy kunnen hier verder toe bijdragen.
Vlor-advies kan nog beter
Dat het Vlor-advies gedragen wordt door de ondervraagden betekent niet dat er geen verbeteringen meer mogelijk zijn. In haar studie toetste Van Alsenoy de aanbevelingen van de Vlor aan bestaande literatuur. Bovendien kwam ze in dialoog met de ondervraagden tot enkele mogelijke aanvullingen op het advies.
De aanvullende adviezen handelen over het gebruik van het lesurenpakket, het optrekken van de CLB-uren voor anderstalige nieuwkomers, de nood aan kwalitatief lesmateriaal en het ontwikkelen van standaardproeven voor Nederlands als tweede taal voor secundaire anderstalige nieuwkomers. Als laatste aanbeveling formuleerde Van Alsenoy de creatie van een expertisepool: “Die pool moet er voor zorgen dat de opgebouwde expertise in de onthaalscholen bewaard blijft ondanks de onstabiele instroom van nieuwe leerlingen. Die instroom zorgt ervoor dat leerkrachten in het onthaalonderwijs met onzekerheid naar hun betrekking kijken. Werken in zomervakanties of ondersteuning bieden aan doorstromers in het reguliere circuit totdat er weer voldoende studenten in de onthaalklassen zijn, kan die leerkrachten een continuïteit bieden die zich vertaalt in een aangroei van expertise in dit vakgebied.”
Bijkomende inlichtingen:
Freya Van Alsenoy: 0495/92.18.08, freya.vanalsenoy@gmail.com
Promotor prof. dr. P. Mahieu: paul.mahieu@ua.ac.be
Bibliografie
Agentschap voor Onderwijsdiensten. (2009). Onthaalonderwijs: 2007-2008. Retrieved from
http://www.ond.vlaanderen.be/wegwijs/agodi/pdf/onthaalonderwijs/Rapport…
erwijs_OKAN_2007-2008.pdf.
Agentschap voor Onderwijsdiensten. (2011). Onhtaalonderwijs: 2008 - 2009 & 2009 - 2010. Retrieved
from
http://www.ond.vlaanderen.be/wegwijs/agodi/pdf/onthaalonderwijs/Rapport…
erwijs_OKAN_2008-2010.pdf.
Agentschap voor Onderwijsdiensten. (2013a). AgODi jaarverslag 2012. Brussel: Vlaams Ministerie Van
Onderwijs en Vorming Retrieved from http://www.vlaanderen.be/nl/publicaties/detail/agodijaarverslag-
2012.
Agentschap voor Onderwijsdiensten. (2013b). Onthaalonderwijs: 2010 - 2011 & 2011 - 2012. Retrieved
from
http://www.ond.vlaanderen.be/wegwijs/agodi/pdf/onthaalonderwijs/Rapport…
erwijs_OKAN_2010-2012.pdf.
Agentschap voor Onderwijsdiensten. (2013c). Onthaalonderwijs: Toelatingsvoorwaarden. Retrieved 20
december, 2013, from http://www.ond.vlaanderen.be/onthaalonderwijs/inhoud/toelating/
Agentschap voor Onderwijsdiensten. (2013d). Over AgODi: Agentschap voor Onderwijsdiensten.
Retrieved 21 december, 2013, from
http://www.ond.vlaanderen.be/wegwijs/agodi/over_agodi/default.htm
Agentschap voor Onderwijsdiensten. (2013e). Rapporten AgODi: Onthaalonderwijs anderstalige
nieuwkomers (OKAN). Retrieved 20 december, 2013, from
http://www.ond.vlaanderen.be/wegwijs/agodi/publicaties/rapporten/onthaa…
Algemeen Onderwijsbeleid. (2013). Algemeen Onderwijsbeleid. Retrieved 7 november, 2013, from
http://www.antwerpen.be/eCache/OND/30/12/832.html
Benito, R. (2005). A Comparative Approach to Policies of Reception and Schooling of Immigrant
Students. The Cases of Bayern, French Community (Belgium), Quebec and England.
Bourgeois, G. (2011). Beleindsbrief Inburgering & Integratie: Beleidsprioriteiten 2011-2012. Brussel:
Vlaams Parlement Retrieved from
http://www.geertbourgeois.be/files/minister1/nva_images/beleid/beleidsb…
n_integratie_zonder_tc.pdf.
Bourgeois, G. (2013). Beleidsbrief Inburgering en Integratie: Beleidsprioriteiten 2013-2014. Brussel:
Vlaams Parlement Retrieved from http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2013-
2014/g2229-1.pdf.
Buijs, S. (2012). Ontwikkeling van een leerlingvolgsysteem voor Nederlands als Tweede Taal leerlingen
in het middelbaar onderwijs: Betrouwbaarheid en validiteit van de maze- en woordenschattaak.
Universiteit Leiden. Retrieved from https://openaccess.leidenuniv.nl/handle/1887/18644
Caremans, P., Mahieu, P., & Yildirim, S. (2004). Over werkelijkheid, wettelijkheid en wenselijkheid in
het onderwijs. In C. Timmerman, I. Lodewyckx, D. Vanheule & J. Wets (Eds.), Waneeer wordt
vreemd, vreemd? Leuven: Acco.
CT&O. Achtergrond en tips voor leerkachten en directies in de vervolgschool bij de opvang van exonthaalklassers.
Retrieved september 24, 2013, from
http://www.cteno.be/downloads/tasan_tips_vervolgschool.pdf
De Backer, F., & Philips, I. (2013). Toolkit Competenties Nederlands Breed Evalueren: Hoe breng je de
comptenties Nederlands van anderstalige nieuwkomers in kaart? Retrieved 25 oktober, 2013,
from http://www.ond.vlaanderen.be/toetsenvoorscholen/toolkit_breed_evalueren…
De Cuyper, P., Lamberts, M., Pauwels, F., & Vets, C. (2010). Deel 1 Inburgering in Vlaanderen.
Leuven: HIVA Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving Retrieved from
http://www.inburgering.be/sites/default/files/Evaluatieonderzoek_Inburg….
De Mets, J., & Mahieu, P. (1998). Witte vlucht, zwarte magie? Brussel.
97
De Morgen. (2013a). Circa 6400 anderstalige nieuwkomers volgen onthaalonderwijs.
http://www.hln.be/hln/nl/961/Wetenschap/article/detail/1751078/2013/12/…-
anderstalige-nieuwkomers-volgen-onthaalonderwijs.dhtml
De Morgen. (2013b). Geen plaats meer voor nieuwkomers in onthaalonderwijs. De morgen.
http://www.demorgen.be/dm/nl/1344/Onderwijs/article/detail/1591445/2013…-
voor-nieuwkomers-in-onthaalonderwijs.dhtml
De Vry, M. (2007). Lokaal Flankerend Onderwijsbeleid. Lokale onderwijsregie van S tot XXL. Brussel:
Politeia.
Friedlander, M. (1991). The newcomer program: Helping immigrant students succeed in U.S schools.
NCBE Program Information Guide Series, 8(Fall 1991).
Gordts, E. (2008). Taalonderwijs aan immigranten in Vlaanderen en Israël. Universiteit Gent.
Hooghe, E. (1998). Hooge, Edith. Ruimte voor beleid: autonomievergroting en beleidsuitvoering door
basisscholen. Amsterdam: SKO-Kohnstamm Instituut.
Hoy, W., & Miskel, C. (2013). Educational Administration: Theory, Research, and Practice (9 ed.). New
York: McGraw-Hill.
Inburgering. (2013). Inburgering van minderjarigen. Retrieved 22 november, 2013, from
http://www.inburgering.be/minderjarigen
Jacobs, D., & Rea, A. (2011). Verspild talent. De prestatiekloof in het secundair onderwijs tussen
allochtone en andere leerlingen volgens het PISA-onderzoek 2009. Brussel: Koning
Bouwdewijnstichting.
Klasse. (2013). Asielzoekers in de Klas. de eerste lijn.
http://pdf.klasse.be/KVL/EL2/el2_10_asielzoekers.pdf
Levine, E. B., & Trickett, E. J. (2000). Toward a model of Latino Parent advocacy for educational change.
Journal of Prevention & Intervention in the community, 20, 121-137.
LOP Antwerpen (2013). [Correspondentie van het LOP-Antwerpen aan de onderwijsminister: De
organisatie van OKAN-klassen].
Mahieu, P. (2011). De (potentiële) bijdrage van het LOP tot het beleidsvoerend vermogen van scholen
Handboek Beleidsvoerend vermogen. Brussel: Politeia.
Mahieu, P., & Thys, G. (2010). Goed Gegokt? Refelcties over twintig jaar gelijkeonderwijskansenbeleid
in Vlaanderen. In P. Van Avermaet, K. Van den Branden & L. Heylen (Eds.), Het LOP of de
GOK-tafel (pp. 175-190). Antwerpen: Garant.
Mortelmans, D. (2007). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden. Leuven: Acco.
Netoverschrijdende CLB-werkgroep Anderstalige Nieuwkomers/Pina-18. (2006). Na de Onthaalklas: De
opvang van gewezen anderstalige nieuwkomers in het secundair onderwijs. Centra voor
leerlingenbegeleiding Antwerpen.
OECD. (2011). OECD Reviews of Evaluation and Assesment in Education: School Evaluation in
Belgium / Flemish Community. Parijs: OECD.
Olieslagers, K. (2010). OLB/SLB bij anderstalige nieuwkomers (AN): een praktijkvoorbeeld. Retrieved
1 mei, 2003, from http://www.vclb-koepel.be/professionals/kansenbevordering3/anderstalige…
praktijkvoorbeelden/olbslb-bij-anderstalige-nieuwkomers-an-een-praktijkvoorbeeld
Onderwijs en Vorming. Doorlichten: extra informatie. Retrieved 9 februari, 2013, from
http://www.ond.vlaanderen.be/inspectie/Opdrachten/Doorlichten/extra-inf…
Onderwijs en Vorming. Het CIPO-referentiekader van de onderwijsinspectie: de indicatoren, variabelen
en omschrijvingen. Retrieved from
http://www.ond.vlaanderen.be/inspectie/Opdrachten/Doorlichten/bijlagen/…
abelen.pdf.
Onderwijs en Vorming. Ontwikkelingsdoelen OKAN. Retrieved from
http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/secundaironderwijs/
okan/ontwikkelingsdoelenOkan.pdf.
Onderwijs en Vorming. (2006). Omzendbrief SO 75 van 30/06/2006. Retrieved 12 januari, 2013, from
http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?doci…
Onderwijs en Vorming. (2010a). Anderstalige nieuwkomers Historiek. Retrieved 12 januari, 2013, from
http://www.ond.vlaanderen.be/onthaalonderwijs/inhoud/Historiek/
98
Onderwijs en Vorming. (2010b). Ontwikkelingsdoelen "Nederlands voor nieuwkomers" in het
onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers van het secundair onderwijs. Retrieved 18
november, 2013, from http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/secundaironderwijs/
okan/ontwikkelingsdoelenOkan.pdf
Onderwijs en Vorming. (2013a). Organogram: Beleidsdomein Onderwijs en Vorming.
Onderwijs en Vorming. (2013b). Vestigingsplaatsen met voltijds gewoon secundair onderwijs
Onthaalonderwijs anderstalige nieuwkomer. Retrieved september 24, 210, from
http://www.ond.vlaanderen.be/onderwijsaanbod/lijst.asp?hs=311&studie=10…
pp=20&pnaam=
Onderwijs en Vorming. (2013c). Wat is lokaal flankerend onderwijsbeleid? Retrieved 4 maart, 2013,
from http://www.ond.vlaanderen.be/lokaalbeleid/Wat is lokaal flankerend onderwijsbeleid/
Onderwijsinspectie. (2006). De onthaalklas voor andertalige nieuwkomers in het gewoon voltijds
secundair onderwijs: Een stand van zaken.
Onderwijskiezer. (2013). Centrul voor leerlingenbegeleiding (CLB°. Retrieved 1 mei, 2013, from
http://www.onderwijskiezer.be/clb/index.php
Patton, M. Q. (2003). Qualitive Evaluation Checklist. 2013, from
http://www.wmich.edu/evalctr/archive_checklists/qec.pdf
Poesen-Vandeputte, M., Nicaise, I., Stevens, E., De Fraine, B., Van Praag, L., D’hondt, F., . . . Verhaeghe,
J.-P. (2012). Tien jaar GOK-decreet: Balans van het evaluatieonderzoek van het gelijke
onderwijskasenbeleid in Vlaanden. Leuven.
Pulinx, R. (2013). Drempels bij AankomstVrijuit: Over minderjarige nieuwkomers en vrije tijd. Brussel:
ESF-Agentschap Vlaanderen vzw. Retrieved from
http://www.inburgering.be/sites/default/files/vrijuit_1.pdf.
Smet, P. (2011). Conceptnota: Samen taalgrezen verleggen. Brussel.
Sterckx, M. (2006). Wat is er nog van onze dromen? Eindrapport van een onderzoek naar de
doorstroming van anderstalige nieuwkomers in het secundair onderwijs in de eerste drie jaar na de
onthaalklas in Vlaanderen (2003 - 2005). Onuitgegeven: Centrum voor Taal en Onderwijs.
Steunpunt GOK. (2009). Onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers (OKAN): 2 schooljaren.
Retrieved 12 januari, 2013, from
http://www.anderstaligenieuwkomers.be/dmp/printflo/content/16/34/downlo….
Storme, M. (2008). Een kwalitatief onderzoek naar de verwachtingen van leerkrachten en ouders wat
betreft hun onderlinge communicatie binnen het Gentse OKAN-onderwijs. (master), Universiteit
Gent, Gent.
van Ael, G. (2007). Taal als sleutel: Tips voor de ondersteuning van anderstalige leerlingen. (postacademische
opleiding Remedial Teacher), Universiteit Antwerpen, Antwerpen. Retrieved from
http://www.ksleuven.be/Projecten/FlexLeerwLOM/Taal als sleutel.pdf
Van Petegem, P., Devos, G., Mahieu, P., Dang Kim, T., & Warmoes, V. (2006). Hoe sterk is mijn
school? Het beleidsvoerend vermogen van Vlaamse scholen. Mechelen: Plantyn.
Van Petegem, P., Godderis, M.-A., & De Bruyne, J. (2011). Lokale overlegplatforms: doen ze ertoe?
Antwerpen - Apeldoorn: Garant.
Van Petegem, P., & Imbrecht, I. (2008). Wegwijs in het Vlaamse onderwijs. Onderwijsorgnisatie en -
beleid in kaart gebracht. Mechelen: Plantyn.
Vanblaere, B. (2012). Ervaringen van ex-OKAN-leerlingen in het secundair onderwijs. Universiteit Gent,
Gent. Retrieved from http://www.scriptiebank.be/sites/default/files/webform/scriptie/Masterp…
Benedicte Vanblaere UGent_1.pdf
Vanduynslager, L., Wets, J., Noppe, J., & Doyen, G. (2013). Vlaamse Migratie- en Integratiemonitor
2013 (pp. 182). Brussel: Steunpunt Inburgering en Integratie en Studiedienst voor Vlaamse
Regering.
Vanheule, D. (2011). Meerjarenplan Steunpunt Inburgering en Integratie: Steunpunt Inburgering en
integratie.
Vanhoof, J., Deneire, A., & Van Petegem, P. (2010). Waar zit beleidsvoerend vermogen in (ver)scholen?
Aanknopingspunten voor zelfevaluatie en ontwikkeling. Antwerpen: Universiteit Antwerpen,
onderzoeksgroep Edubron.
99
Vanhoof, J., & Van Petegem, P. (2008). Pei/ijlen naar succesvol schoolbeleid. Praktijkboek voor de
beleidseffectieve school. Mechelen: Plantyn.
Vanhoof, J., Van Petegem, P., Verhoeven, J., & Buvens, I. (2007). De kwaliteitsbepalende aspecten van
zelfevaluaties door scholen. Lessen uit acht gevalsstudies. Pedagogiek, 27.2, 135-151.
Verbeyst, L. (2011). Wat na OKAN? Eeen kwalitatief onderzoek naar de doorstroming van exonthaalklassers
naar het regulier onderwijs en de rol van de vervolgschoolcoach hierbij.
Univerisiteit Gent, Gent.
Verbiest, E. (2005). Ontwikkeling van het beleidsvoerend vermogen van scholen: ontwikkeling van
schoolinterne capaciteiten. In V. Onderwijsraad (Ed.), Beleidsvoerend vermogen van scholen
ontwikkelen. Een verkenning (pp. 79-99). Antwerpen/Apeldoorn: Garant.
Verhaeghe, F. (2012). Belevingsonderzoek naar de onderwijstrajecten van niet-begeleide buitenlandse
minderjarigen in België. Universiteit Gent, Gent.
Verhaeghe, F., De Dobbeleer, S., Peere, D., & Derluyn, I. (2012). Een inburgeringsproject voor
jongvolwassen nieuwkomers - Masir Avenir: de weg naar de toekomst. Brussels: Inburgering
Brussel, Bon inburgering Brussel & Universiteit Gent.
Vlaams Overheid. (2003). Decreet van 28 februari 2003 betreffende het Vlaamse inburgeringsbeleid.
Retrieved from http://ec.europa.eu/ewsi/UDRW/images/items/docl_1294_743451124.pdf.
Vlaams Parlement. (2013). Masterplan hervorming S.O. Brussel: Vlaams Parlement Retrieved from
http://www.vlaamsparlement.be/vp/pdf/20122013/masterplan_hervorming_so….
Vlaamse Onderwijsraad. (2013a). Advies over het onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers.
Vlaamse Onderwijsraad: Algemene Raad Retrieved from http://www.vlor.be/advies/advies-overonthaalonderwijs-
voor-anderstalige-nieuwkomers.
Vlaamse Onderwijsraad. (2013b). Advies over onderwijsdecreet XXIV. Brussel: Retrieved from
http://www.vlor.be/sites/www.vlor.be/files/ar-ar-adv-004_1.pdf.
Vlaamse Onderwijsraad. (2013c). Wat is de Vlor? Retrieved 7 november, 2013, from
http://www.vlor.be/wat-de-vlor
Vlaamse regering. (2010). Codex secundair onderwijs. Retrieved from
http://www.ond.vlaanderen.be/secundair/Codex secundair onderwijs.pdf.
Wammes, J. (2002). Hetrogeniteit als winstpunt bij NT2-beginners. Vijfiente conferentie Het Schoolvak
Nederlands. Retrieved 14 april, 2013, from
http://media.taalunieversum.org/hsnbundel/download/15/hsnbundel-15_275…
Yin, R. K. (2009). Case study research. Design and methods (Vol. 5). Londen: Sage.
