Onderzoek naar de kennis van ouders,medewerkers van kinderdagverblijven, onthaalouders en koks van cateringbedrijven over de zo
De ongezouten waarheid: kennis zoutinname en gebruik bij peuters
Het thema zout werd ons de laatste tijd al meermaals om het hoofd geslingerd, dan vooral in combinatie met ‘een teveel aan’ of ‘overmaat aan’. We eten te veel zout, ondertussen weten we het al. Hoe zit het echter met onze peuters, zijn ook zij slachtoffer van onze losse hand bij het koken en kunnen we vertrouwen op degenen die voor hen zorgen?
Om een beeld te krijgen van de zoutinname bij de Vlaamse peuters werden 831 vragenlijsten verspreid onder vier groepen mensen: ouders (42,1%), onthaalouders (30%), medewerkers van kinderdagverblijven (27,2%) en aangezien deze laatste soms met cateringbedrijven samenwerken, kregen ook de koks (0,7%) van dergelijke bedrijven de vragenlijst. Deze enquêtes polsen naar verscheidene factoren die samen een mooie situatieschets omtrent de zoutinname kunnen verschaffen.
Allereerst bevraagt ze of voorgaande groepen weten wat voor zoutrijke voedingsmiddelen peuters eigenlijk voorgeschoteld moeten krijgen, namelijk brood, vleeswaren, kaas en smeer –en bereidingsvet. Die kennis wordt vervolgens vergeleken met het ware dagelijks verbruik van dergelijke producten. Ten tweede onderzoekt de vragenlijst of de mensen zich bewust zijn van de gevaren die schuil gaan achter een te hoge zoutinname. Een derde onderzochte factor is de kennis omtrent de eigenlijke rollen die zout vervullen in ons lichaam en ten slotte onderzoekt de enquête de kennis over de correcte aanbevolen hoeveelheid zout. De bevindingen van dit onderzoek zijn opmerkelijk en in wat volgt, krijgt u de grote lijnen even op een rijtje.
Gebruik
Als we enkel de vijf voorgenoemde voedingsmiddelen in acht nemen, eten peuters gemiddeld al 657 mg natrium per dag, iets meer dan de helft daarvan (365 mg of 55%) is afkomstig van brood. De algemene aanbeveling voor peuters bedraagt echter 500 mg, wat betekent dat de gemiddelde Vlaamse peuter 31% meer natrium inneemt dan aanbevolen wordt (deze verhouding blijft dezelfde bij de omrekening naar zout, namelijk natrium x 2,5).
Kennis
Een algemene conclusie aan de hand van de resultaten is kort, maar krachtig. De kennis waarnaar gepolst werd, is over de gehele lijn gewoonweg ontoereikend. Zo behaalden de ondervraagden gemiddeld slechts 48% wanneer gepeild werd naar de dagdagelijkse aanbevolen hoeveelheden voor een peuter van de vooropgestelde zoutrijke voedingsmiddelen (zie figuur 1). Hierbij was dan voornamelijk de kennis omtrent kaas ondermaats.
Daarnaast blijft ook een realistische inschatting achterwege over de correcte hoeveelheid zout die een peuter mag innemen, want slechts een derde van de populatie (35,77%) kan de juiste aanbeveling geven (zie figuur 2). De overige ondervraagden onderschatten deze sterk, op zich een vreemd gegeven, aangezien de gemiddelde peuter duidelijk te veel zout te verduren krijgt. Een bevinding bij voorgaande gegevens is dus dat de ouders vooral niet beseffen hoeveel zout er in de verschillende voedingsmiddelen zit. De oplossing hiervoor ligt bij de producenten, die de hoeveelheid natrium duidelijker kunnen vermelden, maar ook bij de overheid. Deze laatste kan bijvoorbeeld campagnes opstarten die de algemene kennis over natrium en dus ook over de gevaren moeten verhogen.
Overigens toont het onderzoek een verband aan tussen een lage kennis (score onder 40%) en een te hoog gebruik van zoutrijke voedingsmiddelen. Hoe minder mensen op de hoogte zijn, hoe meer zout ze dus gebruiken. Hieruit kan je vervolgens afleiden dat de gevaren van een overmaat aan zout niet voldoende gekend zijn, wat inderdaad bevestigd wordt door de resultaten van de vragenlijst.
Ten slotte geven de resultaten wel aan dat de kennis van de ouders over dit thema beter is dan verwacht, tegenover de kennis van de drie overige groepen. Dit wil echter niet zeggen dat hun kennis als voldoende wordt geacht omtrent dit onderwerp.
Uit dit onderzoek blijkt dat de kennis over natrium beneden alle peil is, wat deels kan opgelost worden door extra moeite van de producenten en de overheid. Hoe dan ook, de mensen moeten zelf ook inspanningen leveren om meer te weten te komen over natrium. Het onderzoek toont immers dat de gemiddelde peuter er te veel van consumeert en zelfs als op het eerste zicht niks aan de hand lijkt te zijn met uw peuter, geldt nog steeds het volgend spreekwoord: jong geleerd, oud gedaan.
Bibliografie
American Hearth Association (2013). Most pre-packaged meals, snacks for toddlers contain too much salt. Geraadpleegd op 20 november 2013 via http://newsroom.heart.org/news/most- pre-packaged-meals-snacks-for-toddlers-contain-too-much-salt?preview=c75b
Ampe, C. & Devreese, B. (2009). Algemene biochemie: functionele bouwstenen van het leven. Leuven: Acco.
Baarda, D.B. & De Goede, M.P.M. (2006). Basisboek Methoden en technieken: handleiding voor het opzetten en uitvoeren van kwantitatief onderzoek. Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff.
Badoit. (2012). Annual Water Quality Report. http://www.badoit.fr/media/pdf/en_EN/Badoit_AWQR_CA_ENG_2012.pdf
Bedford, JL. & Barr SI. (2011). Higher urinary sodium, a proxy for intake, is associated with increased calcium excretion and lower hip bone density in healthy young women with lower calcium intakes. Nutriënts, 3(11), pp. 951-961
Bochud, M., Marques-Vidal, P., Burnier, M. & Paccaud, F. (2012). Dietary salt intake and cardiovascular disease: summarizing the evidence. Public Health Reviews, 33, pp. 530-52
Bouhlal, S., Issanchou, S. & Nicklaus, S. (2010). The impact of salt, fat and sugar levels on toddler food intake. British Journal of Nutrition, 105, pp. 645-653
Brown, I.J., Tzoulaki, I., Candeias, V., Elliott, P. (2009). Salt intakes around the world: implications for public health. International Journal of Epidemiology, 38, pp. 791-813
Bueno, M. B., Fisberg, R. M., Maximino, P., Rodrigues Gde, P., & Fisberg, M. (2013). Nutritional risk among Brazilian children 2 to 6 years old: a multicenter study. Nutrition, 29(2), pp. 405-410
Crepalde, M. A., Faria-Campos, A. C., Campos S. VA. (2011). Modeling and analysis of cell membrane systems with probabilistic model checking. BMC Genomics, 12, pp. 1-14
D’Elia, F., Rossi, G., Ippolito, R., Cappuccio, F.P., Strazzullo, P. (2012) Habitual salt intake and risk of gastric cancer: A meta-analysis of prospective studies. Clinical Nutrition, 31, pp. 489-498
De Hoge Gezondheidsraad (2009). Voedingsaanbevelingen voor België. (nr.8309). Brussel: Hoge Gezondheidsraad
De Hoge Gezondheidsraad (2013). Wie zijn wij? Geraadpleegd op 10 november 2013 via http://www .health.belgium.be/eportal/Aboutus/relatedinstitutions/SuperiorHealth Council/about-us/index.htm?fodnlang=nl#.UqHPQPRDt8E
Dejagere, L. (Senior stafmedewerker VIGeZ). (Persbericht: Nederlandstalige kinderdagverblijven in Brussel leren kinderen gezond eten en bewegen). Persoonlijke communicatie [e-mail] op 16 mei 2014.
Die Keure (2006). Warenwetgeving. Geraadpleegd op 29 november 2013 via http://www.legislationalimentaire.be/modules/content_div.phtml?id_paren… d=150&type=d#n150
Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (2014). Gejodeerd zout. Geraadpleegd op 19 maart 2014 via http://health.belgium.be/eportal/Myhealth/Food/FoodandHealthPlan2/SALT/… nu/Iodizedsalt/17330533?ie2Term=Gezondheidsraad?&fodnlang=nl#.U2IN8SiKp-I
Frayn, K. N. (2010). Metabolic regulation: A human perspective. (3e editie). Oxford, UK: Wiley- Blackwell.
Grégoire, L., van Straaten-Huygen, A. & Trompert, R. (2011). Anatomie en fysiologie van de mens. Amesfoort: ThiemeMeulenhoff.
He, F.J., Marrero N.M. & MacGregor, G.A. (2008). Salt and blood pressure in children and adolescents. Journal of Human Hypertension, 22, pp. 4–11
Hovater, M.B. & Sanders P.W. (2013). Effect of Dietary Salt on Regulation of TGF-β in the Kidney. Seminars in Nephrology, 32(3), pp. 269-276
Hung, O.Y., Maithel, S.K., Willingham, F.F., Farris, A.B. & Kauh, J.S. (2011). Hypergastrinemia, Type 1 Gastric Carcinoid Tumors: Diagnosis and Management. Journal of Clinical Oncology, 29(25), pp. 713-715
Huybrechts, I., De Keyzer, W., Lin, Y., Vandevijvere, S., Vereecken, C., Van Oyen, H., . . . De Henauw, S. (2012). Food sources and correlates of sodium and potassium intakes in Flemish pre-school children. Public Health Nutrition, 15(6), pp. 1039-1046
Institute of Medicine (2004). Dietary Reference Intakes for Water, Potassium, Sodium, Chloride, and Sulphate. Washington, D.C.: The National Academy Press.
Institute of Medicine (2013). About the IOM – Institute Of Medicine. Geraadpleegd op 25 november 2013 via http://www.iom.edu/About-IOM.aspx
Kim, G.H. & Lee, H.M. (2009). Frequent consumption of certain fast foods may be associated with an enhanced preference for salt taste. Journal of Human Nutrition and Dietetics, 22, pp. 475-480
Kind & Gezin (2012). Aan tafel!: alles over eten en leren eten. Brussel: Kind en gezin Kind & Gezin (z.j.). Peuter. Geraadpleegd op 28 november 2013 via http://www .kindengezin.be/peuter/
Kind & Gezin (z.j.). Over Kind en Gezin. Geraadpleegd op 19 maart 2014 via http://www.kindengezin.be/over-kind-en-gezin/
Koninklijk besluit betreffende brood en andere bakkerijproducten (2 september 1985). Geraadpleegd op 19 maart 2014 via http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&…
090231&table_name=wet Koninklijk besluit betreffende voedingsmiddelen voor bestemd voor bijzondere voeding (18 februari 1991).
Geraadpleegd op 19 maart 2014 via http://health.belgium.be/eportal/foodsafety/foodstuffs/foodsforparticul… alu/index.htm?fodnlang=nl#.U3qPXij5vYM
Marrero, N.M., He, F.J., Whincup, P., Graham, A.M. (2014). Salt Intake of Children and Adolescents in South London: Consumption Levels and Dietary Sources. Hypertension, 63, pp. 1026-1032
Martens, N. (2012). Voeding in kinderdagverblijven: kennistoets van het personeel[bachelorproef]. Hogeschool Gent, Faculteit Mens en Welzijn.
Marti, H.P. (2012). Wat gibt es Neues in der Nephrologie? Geraadpleegd op 15 mei 2014 via
http://www.congress-info.ch/sfd/upload/File/handouts/2012/Seminar_4.pdf
Mather, A. & Pollock C. (2010). Renal glucose transporters: novel targets for hyperglycemia management. Nature Reviews Nephrology, 6, pp. 307-311
Martin, R.E., Lan, W.Y., Kuratko, C.N., Chappel, J.A. & Ahmad, M. (1996).Nutrition Knowledge, Attitudes, and Behavoir of Individuals Responsible for Foodservice in Texas Daycare Facilities. Journal of the American Dietetic Association, 96(9), pp. A67
Marx, H., Westpalm van Hoorn, M. & Molenaar, H. (2007). Je peuter. Utrecht: Uitgeverij het Spectrum.
McGee, H. (2007). Over eten en koken. Wetenschap en cultuur in de keuken. 3e druk. Amsterdam: Nieuw Amsterdam Uitgevers.
Nikim (2009). Toxiciteit: een kwestie van balans. Geraadpleegd op 17 mei 2014 via http://nikim.nl/leden/wp-content/uploads/2010/04/SUP-0903-Toxiciteit- NIKIM.pdf
Nubel (2010). Belgische voedingsmiddelentabel. 5e uitgave. Brussel: VZW Nubel. Onderwijs Vlaanderen (z.j.) Inschrijven in een school in 15 vragen. Geraadpleegd op 11 november
2013 via http://www.ond.vlaanderen.be/gok/inschrijvingsrecht/ouders/#1 Parker, M., Lloyd-Williams, F., Weston, G., Macklin, J. & McFadden, K. (2011) Nursery nutrition in Liverpool: an exploration of practice and nutritional analysis of food
provided. Public Health Nutrition, 14(10), pp. 1867-1875 Pollefliet, L. (2011). Schrijven: van verslag tot eindwerk. Do’s and don’ts. Gent: Academia Press.
RIVM/Voedingscentrum (2011). Nevo-tabel 2011: Nederlands voedingsstoffenbestand. Den Haag: RIVM/Voedingscentrum
Scientific Advisory Committee on Nutrition (2003). Salt and Health. Norwich: The Stationary Office.
Scientific Advisory Committee on Nutrition (2014). Chairman’s Introduction. Geraadpleegd op 25 november 2013 via http://www.sacn.gov.uk/about_us/index.html
Sharma, S., McFann, K., Chonchol, M., de Boer, I.H.& Kendrick, J. (2013). Association between Dietary Sodium and Potassium Intake with Chronic Kidney Disease in US Adults: A Cross-Sectional Study American Journal of Nephrology, 37, pp. 526-533
Strazzuloo, P., Campanozzi, A., Avallone, S. (2012). Does salt intake in the first two years of life affect the development of cardiovascular disorders in adulthood? Nutrition, Metabolism & Cardiovascular Diseases, 22, pp. 787-792
Test-Aankoop. (z.j.) Bron – en mineraalwater: Kwaliteit en prijs. http://mcs.test- aankoop.be/images/6/60621_ATTACH.pdf
Tussengemeentelijke Maatschappij der Vlaanderen voor Waterbedeling (z.j.). Kraantjeswater? Drinkwater! Geraadpleegd op 6 april 2014 via http://www.tmvw.be/UserFiles/File/kraantjeswaterdrinkwater110907.pdf
Van Everdingen, J.J.E., van den Eerenbeemt, A.M.M., Klazinga, N.S. & Pols, J. (2006). Pinkhof Geneeskundig woordenboek elfde, herziene en uitgebreide druk. Houten: Bohn Stafleu van Loghum
Verhulst, F. (2005). Ontwikkeling van het kind. Assen: Koninklijke van Gorcum. Venter, C. & Harris, G. (2009). The development of childhood dietary preferences and their implications for later adult health. Nutrition Bulletin, 34, pp. 391–394
Verna, A.K. & Banerjee R. (2011). Low-Sodium Meat Products: Retaining Salty Taste for Sweet Health. Food Science and Nutrition, 52(1), pp. 72 - 84 Verordening rond informatie naar consumenten (25 oktober 2011). Geraadpleegd op 3 april 2014 via http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:02011R1169…
Vichy Célestins. (2008). Comment vérifier la minéralité d’une eau? Geraadpleegd op 6 april 2014 via http://www.vichy-celestins.com/la-qualite-reglementations-et controles/comment-verifier-la-mineralite-d-une-eau.html
VIGeZ (2012). Fiches van de actieve voedingsdriehoek. Geraadpleegd op 15 mei 2014 via http://www.vigez.be/webwinkel/fiches_van_de_actieve_voedingsdriehoek.ht…
VIGeZ (2014). Over VIGeZ. Geraadpleegd op 14 november 2013 via http://www.vigez.be/over_vigez?b19471c0a8a40528c8e589b097cc00ff064f1768…
VIGeZ & Kind & Gezin. (2010). Voedings – en bewegingstips voor peuters en kleuters. Geraadpleegd op 10 november 2013 via http://www.kindengezin.be/img/fiche- peuter-en-kleuter-vigez.pdf
Voedingscentrum (z.j.). Geraadpleegd op 29 november 2013 via http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/zout.aspx
Vrije Universiteit Brussel. (2004). Groeicurven Vlaanderen. Geraadpleegd op 10 november 2013 via http://www.vub.ac.be/groeicurven/
Wang, X. Q., Terry, P. D., & Yan, H. (2009). Review of salt consumption and stomach cancer risk: epidemiological and biological evidence. World J Gastroenterol, 15(18), pp. 2204-2213
Webb, K., Rutishauser, I. & Kezevic, N. (2008). Foods, nutrients and portions consumed by a sample of Australian children aged 16–24 months. Nutrition & Dietetics, 65, pp. 56- 65
Wright, J., Cavanaugh K. L. (2010). Dietary Sodium in Chronic Kidney Disease: A Comprehensive Approach. Seminars in Dialysis, 23(4), pp. 425-423
World Health Organization. (2014). About WHO. Geraadpleegd op 25 november 2013 via http://www.who.int/about/en/
World Health Organization. (2012). Guideline: Sodium intake for adults and children. Genève: World Health Organisation (WHO).
WHO Technical Report Series. (2003). Diet, nutrition and the prevention of chronic diseases. Genève: World Health Organisation (WHO).
Zelman, M., Tomary, E., Raymond, J., van Uijen, A. (2014). Pathologie. Amsterdam: Pearson
