Samen op ontdekking

Anderstalige nieuwkomers en het onderwijs gaan samen op ontdekking

Stel je het volgende voor… Je bent een kind van 10 en woont samen met je broer en ouders in een bergdorp in Syrië. Jullie woonden er altijd heel graag, maar de oorlog heeft alles vernield. Je ouders zagen dan ook geen andere uitweg dan verhuizen naar een ander, veiliger land. En zo kwamen jullie in België terecht. Enkele dagen na aankomst, breekt jouw eerste schooldag aan. Een vreemde man van één of andere instantie brengt je naar school. Je loopt over de speelplaats en je bekijkt de grote, vreemde schoolgebouwen. Wat zal er vandaag allemaal gebeuren? Wat moet ik doen? Wat en waar moet ik deze middag eten? Wat willen ze weten van mij? Hoe krijg ik iets gezegd? Allerlei vragen komen in je op, je bent zenuwachtig en bang tegelijk. Al die vragen en geen antwoorden…

De feiten
Een anderstalige nieuwkomer wat is dat nu juist? Wel, het is een kind van vijf jaar of ouder die het Nederlands niet als thuistaal of moedertaal heeft. Bovendien is hij/zij maximum negen maanden ingeschreven in een school met Nederlands als onderwijstaal en woont hij/zij maximum één jaar in België op het moment van inschrijving.

In het schooljaar 2008 – 2009 waren er 1990 anderstalige nieuwkomers ingeschreven in onze Vlaamse scholen. In het schooljaar 2009 – 2010 waren er dat al 2512. En het aantal blijft elk jaar maar stijgen.

Het onderzoek
Een studente aan de Vives hogeschool onderzocht in functie van haar bachelorproef het welbevinden van anderstalige nieuwkomers in een Vlaamse basisschool. De cijfers waren geruststellend; de meeste van de anderstalige nieuwkomers bleken redelijk goed in hun vel te zitten op hun nieuwe school. Maar zaken zoals de betrokkenheid en het zelfvertrouwen binnen het klasgebeuren werden toch nog te vaak als negatief of onvoldoende gezien.
Maar het opvallendste was de vraag naar meer en bruikbaar materiaal rond het werken met anderstalige nieuwkomers. De leerkrachten gaven aan dat zij het moeilijk vinden om te communiceren met de anderstalige nieuwkomer, om duidelijk over te komen naar de leerling toe. Een gevolg hiervan is dat de leerling zich niet op zijn/haar gemak voelt en dat hij/zij angst heeft. Met andere woorden, het heeft een negatieve invloed op het welbevinden van de leerling. Maar ook voor de leerkrachten is dit een lastige situatie. Door het organiseren van een onthaaljaar is er toch al enige verbetering. Tijdens enkele uren per week krijgen de anderstalige nieuwkomers hier vooral Nederlandse les. Maar ook hier blijft het probleem van materiaaltekort en moeilijke communicatie bestaan.

Actie?
De centrale vraag binnen dit gehele onderzoek was “Welk materiaal kunnen we aanbieden aan anderstalige nieuwkomers en de leerkrachten om de sociaal-emotionele opvang van deze leerlingen te bevorderen en hun welbevinden te verhogen?”. Vanuit deze vraag werd er getracht om een pakket op te stellen dat tegemoet kan komen aan de noden van de leerkracht en leerlingen.

Ja, actie!
Het ontwikkelde pakket “Samen op ontdekking” bestaat uit drie onderdelen; een bordspel, een invulboekje voor de anderstalige nieuwkomer en een informatieboekje voor de leerkrachten. De bedoeling is dat de anderstalige nieuwkomers, leerkrachten, andere leerlingen en hulpverleners elkaar op deze manier beter kunnen leren kennen. Dit kan aan de hand van de volgende vier thema’s; over mezelf, thuiscultuur versus nieuwe cultuur, welbevinden en emoties.

Het bordspel is opgebouwd zoals een reis doorheen verschillende culturen. Via deze verschillende culturen en verhalen leren de spelers elkaar beter kennen. Het ‘probleem’ met anderstalige nieuwkomers is natuurlijk dat ze (bijna) geen Nederlands spreken of schrijven. Dit ‘probleem’ werd dan ook zoveel mogelijk omzeild door te werken met een combinatie van pictogrammen en Nederlandse zinnen. Op deze manier heeft de leerling toch nog altijd voeling met het Nederlands, wat natuurlijk niet onbelangrijk is.

Het invulboekje voor de leerling is eigenlijk een soort houvast tijdens de eerste weken op de nieuwe school. Hij/zij krijgt de kans om over zichzelf te vertellen en krijgt daarnaast uitleg over de (school)cultuur door middel van foto’s en pictogrammen. Ook hier is er opnieuw veel aandacht besteed aan het welbevinden, de gevoelens en emoties van het kind.

De leerkrachten vinden in het informatieboekje eerst en vooral wat theoretische achtergrond. Dit gaat over de wettelijke bepalingen, hoe een cultuurshock nu eigenlijk in elkaar zit, hoe ze kunnen omgaan met vluchtelingenkinderen en natuurlijk is er ook opnieuw aandacht voor het welbevinden.
Daarnaast werd er ook ingespeeld op de vraag naar bruikbaar materiaal. In het boekje zijn tips rond taalmethodes, nuttige websites, spelletjes rond de Nederlandse taal en gevoelens.

Met dit pakket hebben leerkrachten of zorgcoördinatoren binnen het basisonderwijs nu een praktisch en bruikbaar handvat om aan de slag te gaan met anderstalige nieuwkomers. En dit vanaf de eerste schooldag van de leerling. Het pakket is dus een handvat, een duwtje in de rug. De communicatieproblemen, cultuurverschillen en emotionele spanningen kan je natuurlijk nooit helemaal wegnemen. Het pakket werd ontwikkeld met de achterliggende gedachte om het zowel voor de leerkrachten als voor de leerlingen aangenamer te maken. En denk even terug aan de jongen uit de inleiding. Hoe zou u zich voelen op de eerste schooldag? Hebben deze kinderen geen recht op een warm onthaal, verstaanbare regels en een vertrouwenspersoon? Wel, neem dit pakket uit de kast, ga ‘Samen op ontdekking’ en wie weet leert u zelf nog wel wat woordjes Arabisch of Hindi.