Schoolreglementen: een kwarteeuw later
“Schoolreglement of wetboek?”
Dagelijks hebben duizenden leerlingen, ouders en leerkrachten in Vlaanderen te maken met het schoolreglement. Wie van hen kent de bepalingen in de schoolreglementen nog? Of meer nog, wie heeft het schoolreglement gelezen? De toenemende juridisering in onze maatschappij heeft een invloed op het onderwijs en dus ook op de schoolreglementen. Het gemiddelde schoolreglement van vandaag is 12,52 keer groter dan dat van 25 jaar geleden. Julie Sels (Universiteit Antwerpen) onderzocht de huidige schoolreglementen van het secundair onderwijs in Antwerpen.
Bij de wettelijke invoering van het schoolreglement, begin jaren ‘90, bevatte het schoolreglement een studie-, orde- en tuchtreglement, eventueel aangevuld met de leefregels van de school. De huidige schoolreglementen zijn copieuze schrijfsels met een overvloed aan opsommingen van de rechten en plichten van leerlingen, ouders en onderwijsverstrekkers. Daarnaast zijn de onderwijswetgeving en de algemene rechtsbeginselen, die een invloed hebben op het schoolleven, sterk toegenomen en zijn de maatschappelijke evoluties waarmee scholen rekening moeten houden talrijk. Sels, studente in de Opleidings- en Onderwijswetenschappen, stelt in haar thesis vast, dat al deze elementen zijn opgenomen in de schoolreglementen en dat deze de groei van de schoolreglementen in de afgelopen kwarteeuw kunnen verklaren.
De engagementsverklaring is de meest recente, verplichte toevoeging aan het schoolreglement sinds schooljaar 2011-2012. Deze bevat wederzijdse afspraken tussen de ouders en de school over voldoende aanwezigheid, het oudercontact, individuele leerlingenbegeleiding en een positief engagement ten aanzien van de onderwijstaal. Hoewel de ouders bij de inschrijving van hun kind zowel met het schoolreglement als de engagementsverklaring akkoord moeten gaan, is de draagwijdte van deze verklaring onduidelijk. Het doel is de ouders meer te betrekken bij het onderwijs van hun kind, maar bij niet-naleving van deze engagementen zijn sancties onmogelijk en mag het leerrecht van het kind niet in het gedrang komen. Onderwijsexperts stellen dat de engagementsverklaring een klassiek geval van overjuridisering is.
De orde- en tuchtreglementen die zijn opgenomen in de verschillende schoolreglementen lijken steeds meer op elkaar. Door de invloed van verschillende juridische beginselen (gelijkheidsbeginsel, motivatieplicht, recht op informatie) zijn de regels en procedures, uitgewerkt in de orde- en tuchtreglementen van secundaire scholen, niet enkel gedetailleerder maar ook eenvormiger. Ook in het orde- en tuchtreglement worden nieuwe maatschappelijke evoluties opgenomen zoals het recht op opvang bij definitieve uitsluiting en het herstelgericht groepsoverleg, een nieuwe vorm van bemiddeling om sancties en eventuele tussenkomst van de rechter te vermijden.
Andere maatschappelijke ontwikkelingen, zoals het gebruik van gsm’s, tablets, Ipod’s, games, internet, ICT,… en de daarbijhorende wet op de privacy, zijn ook deel van het schoolreglement. De visie van de school bepaalt het gebruik van de technologische apparatuur en de wet op de privacy bepaalt wat er al dan niet kan met het mogelijke beeldmateriaal van leerlingen of gemaakt door leerlingen. Ook de informatie over leerlingen en hoe en waarvoor deze gebruikt wordt is wettelijk gereguleerd.
Het belang van recht neemt toe in onze maatschappij en bijgevolg in het onderwijs. De samenleving wordt mondiger, kent haar rechten en eist deze ook op. Ook leerlingen zijn grondrechtdragers en de vastlegging van taken en procedures in regels zorgt voor duidelijkheid. Daartegen staan de administratieve lasten die deze juridisering met zich meebrengt en de verminderde focus op het pedagogische aspect van het onderwijs. Vraag is of al deze regelgeving moet worden opgenomen in het schoolreglement. Is het huidige schoolreglement meer een wetboek geworden dan een pedagogisch instrument dat de eigenheid van de individuele school in zich draagt?
Meer weten?
Julie Sels: juliesels@icloud.com
Bibliografie
Annoot, H., Van Gils, J. Van Achter, V. & Verhellen, E., (1999). Rechten van het kind in en door het onderwijs. Leuven: Acco.
Beckers, A., & Belliën, B. (2010). Juridisering in het kader van het pedagogisch beleid. In De Vlaamse Onderwijsraad (Red.), Meester over meester? Een probleemverkenning over juridisering en onderwijs (pp. 79-92). Leuven/Brussel: Acco.
Bruneel, G., Bourgeois, F., Jacobs, W., Pletinck, B., Schokkaert, J., Acker, van, L., Cauwelaert, van, F.,& Slycken, van, L. (1997/1998) Werken met een schoolreglement in het gewoon katholiek onderwijs., Tijdschrift voor onderwijsrecht en onderwijsbeleid, (5-6), 348-356.
Charlier, F. (2004). De rechtspositie van leerling en student. Een boeiende queeste, op zoek naar een zinvolle inbedding in de onderwijsregelgeving., Tijdschrift voor Onderwijsrecht en Onderwijsbeleid, (1-2), 55-63.
De Groof, J.,& Mahieu, P. (1993). De school komt tot haar recht. De uitoefening van rechten in het onderwijs. België: Garant.
De Groof, J. (2004). ‘Het leerlingenstatuut: meer dan rechten en plichten?’ een korte inleiding. Tijdschrift voor Onderwijsrecht en Onderwijsbeleid, (1-2), 3-11.
de Matos Ribeiro, J. (2007) The construction of the role of School Head in the local regulation of educational public policies. Sísifo : Educational Sciences Journal, (04), 57-64. University of Lisbon.
Departement Onderwijs en Vorming. (2014). Gids voor leerlingen in het secundair onderwijs. Geraadpleegd op www.ond.vlaanderen.be/gidsvoorleerlingen/woordenlijst/#Pedagogisch_project 16 maart 2014.
De Rycke, L., & Vleugels, C. (2013). Decreet rechtspositie van leerlingen: geen stok achter de deur. Bedenkingen bij het jaarverslag van het kinderrechtencommissariaat. Tijdschrift voor Onderwijsrecht en Onderwijsbeleid, 90(5), 371-376.
De Standaard. (2014). Vlaams Parlement keurt M-decreet goed [persbericht]. Geraadpleegd op www.standaard.be/cnt/dmf20140313_01022581)http://www.standaard.be/cnt/dmf20140313_01022581 13 maart 2014 07u45
Dupriez, V., & Maroy, C. (2003) Regulation in school systems: a theoretical analysis
of the structural framework of the school system in French-speaking Belgium. Journal of Educational Policy,18(4), 375–392.
Hubeau, B. (2010). De voetafdruk van de juridisering in het onderwijslandschap: stap achteruit of vooruit? In De Vlaamse Onderwijsraad (Red.), Meester over meester? Een probleemverkenning over juridisering en onderwijs (pp. 41-64). Leuven/Brussel: Acco.
Klasse (red), Daarom is geen antwoord. School voor de rechtbank, Klasse, maandblad voor onderwijs in Vlaanderen (2000) december, p. 2
Klasse. (2014). Leerlingen met een beperking naar gewone scholen: 20 vragen en antwoorden [persbericht]. Geraadpleegd op www.klasse.be/leraren/44530/leerlingen-met-een-beperking-naar-gewone-scholen-20-vragen-en-antwoorden/?fb_action_ids=10152303251794850&fb_action_types =og.likes&fb_ref=.UyH3VJ9G5rB.like 13 maart 2014
Laemers, M. (2013). Onderwijsrecht in het geding. Tijdschrift voor Onderwijsrecht en Onderwijsbeleid, 90(3-4), 192-204.
Lancksweerdt, E. (2010). Bemiddeling in het onderwijs. In De Vlaamse Onderwijsraad (Red.), Meester over meester? Een probleemverkenning over juridisering en onderwijs (pp. 131-147). Leuven/Brussel: Acco.
Mahieu, P. & Van Vooren, G. (1991a). Het school pakt; schoolreglementen als uitingen van organisatiecultuur. (rapport) Antwerpen: UFSIA.
Mahieu, P. & Van Vooren, G. (1991b). De schoolcultuur als metafoor. (rapport) UFSIA, Antwerpen.
Mahieu, P. & Van Vooren, G. (1991c). Het signaal: de schoolcultuur als systeemvariabele. (rapport) UFSIA, Antwerpen.
Mahieu, P. & Van Vooren, G. (1991d). Schoolreglementen als uitingen van schoolcultuur. (rapport) UFSIA, Antwerpen.
Mahieu, P. & Van Bunder, D. (1992a). Wetten van netten. De organisatiecultuur van scholen als omgevingsfactor, gemeten aan de hand van de effecten van het Besluit van de Vlaamse Executieve van 13/03/91 inzake het verhaalrecht. (rapport) UFSIA, Antwerpen.
Mahieu, P. & Van Bunder, D. (1992b). Het orakel. De organisatiecultuur van scholen in toekomstperspectief. (rapport) UFSIA, Antwerpen.
Neuts, J. (2010). Juridisering van het onderwijs-examenbetwistingen als casus. In De Vlaamse Onderwijsraad (Red.), Meester over meester? Een probleemverkenning over juridisering en onderwijs (pp. 93-106). Leuven/Brussel: Acco.
Piet, L., & Kelchtermans, G. (2013). Een analyse van leiderschapspraktijken op bovenschools niveau vanuit microperspectief. Pedagogische Studiën, 90(1), 40-56.
Steen, B. (2004). De Commissie inzake Leerlingenrechten: (g)een maat voor niets?, Tijdschrift voor Onderwijsrecht en Onderwijsbeleid, (6), 439-447.
Steunpunt Jeugdhulp vzw. (2014). Het schoolreglement. Geraadpleegd op www.jeugdrecht.be/?action=artikel_detail&artikel=205 22 april 2014
Van Aeken, K. (2010). Een rechtssociologische analyse van de juridisering van de samenleving. In De Vlaamse Onderwijsraad (Red.), Meester over meester? Een probleemverkenning over juridisering en onderwijs (pp. 13-29). Leuven/Brussel: Acco.
Van Crombrugge, H. (2010). De eigenheid van de pedagogische relatie. In De Vlaamse Onderwijsraad (Red.), Meester over meester? Een probleemverkenning over juridisering en onderwijs (pp. 31-39). Leuven/Brussel: Acco.
Vanderhoeven, J.L.,& De Cuyper, J. (1999). Rechten en plichten op school: het schoolreglement in het secundair onderwijs. Leuven/Apeldoorn Garant.
Verbeeck, B. (2007). Juridisering en deregulering in onderwijs. Doctoraal Proefschrift. Gent: Universiteit Gent, onuitg.
Verbeeck, B. (2008). Neutraal en toch divers. Een te moeilijke evenwichtsoefening voor het onderwijs in Vlaanderen? Ethiek en Maatschappij, 11(3), 13-25.
Verbeeck, B. (2010a). Juridisering en het onderwijstoegangsbeleid. In De Vlaamse Onderwijsraad (Red.), Meester over meester? Een probleemverkenning over juridisering en onderwijs (pp. 67-76). Leuven/Brussel: Acco.
Verbeeck,B. (2010b). Juridisering en het onderwijstoegangsbeleid. Ethiek en Maatschappij, 11(3), 13-25.
Verbruggen, M. (2010). Privacy en Openbaarheid van Bestuur. In De Vlaamse Onderwijsraad (Red.), Meester over meester? Een probleemverkenning over juridisering en onderwijs (pp. 115-127). Leuven/Brussel: Acco.
Verstegen, R. (1997). Loopt het verkeerd? Beschouwingen bij het binnendringen van het recht in de pedagogische relatie. Nova et vetera, LXXIV(1-2), 11-19.
Verstegen, R. (2005). Oud en nieuw over de bevoegde rechter. Het (vrij) onderwijs als proeftuin voor juristen., R.W., 68(40), 1561-1584.
Verstegen, R., (2008). Dossier: jongeren en school. Het leerlingenstatuut in de Vlaamse Gemeenschap T.J.K., (3-4), 165-175.
Verstegen, R. (2010). Over juridisering in het onderwijs, Perspectieven voor het debat. In De Vlaamse Onderwijsraad (Red.), Meester over meester? Een probleemverkenning over juridisering en onderwijs (pp. 149-182). Leuven/Brussel: Acco.
