Analyse van de vertaling van x-femismen in de ondertitelde en gedubde versie van de film Maria Full of Grace
Sterft Leonardo in Titanic of gaat hij van ons heen?
Iedereen gaat wel eens naar de bioscoop of zakt wel eens lekker door op de bank om van een goede blockbuster te genieten, maar hoe vaak sta je als kijker stil bij de ondertiteling of dubbing van een film?
Ondertiteling versus dubbing
De meeste films die je in de bioscoop bekijkt, zijn niet van Belgische makelij. Dat betekent dat vertalers de opdracht krijgen om de films te ondertitelen of dubben. Net als Nederlanders, Zweden Finnen, Portugezen , Grieken, Denen en Luxemburgers verkiezen wij Belgen ondertiteling boven dubbing. Hoewel ondertiteling de snelste en goedkoopste manier is, zijn er ook landen zoals Spanje, Duitsland, Frankrijk, Italië en Oostenrijk die, omwille van voorkeur, opteren voor dubbing. Welke methode er ook gebruik wordt, zowel ondertiteling als dubbing leggen de vertaler heel wat beperkingen op. Zo zal er bij elke methode steeds informatie moeten worden weggelaten. Bij ondertiteling is informatieverlies het gevolg van het feit dat ondertitels maar een beperkt aantal karakters tellen en slechts enkele seconden op het scherm staan. Bij dubbing moeten de mondbewegingen en dus de klanken dan weer op elkaar gelijken.
X-femismen
De film María, llena eres de gracia , ook bekend onder de Engelse titel Maria Full of Grace vertelt het verhaal van een zeventienjarig meisje María uit Colombia dat drugs smokkelt naar Amerika omdat dat voor haar de enige manier is om uit de armoede te geraken. Gezien het illegale drugsthema komen er heel wat verhullende termen en scheldwoorden in de film voor, zoals muilezel voor drugsmokkelaar of bolletjes voor cocaïne. In de taalkunde worden zulke termen die zaken mooier voorstellen dan ze werkelijker zijn eufemismen genoemd. Scheldwoorden of woorden die iets slechter voorstellen, worden dan weer met de term dysfemismen aangeduid. En de neutrale varianten zijn de orthofemismen. Zo kan het neutrale sterven, ook eufemistisch beschreven worden als heengaan, of dysfemistisch als naar de pieren gaan. Alle termen worden aangeduid met de verzamelnaam x-femismen. X-femismen zijn vaak taaleigen en cultuurgebonden en vormen dus een moeilijkheid voor vertalers aangezien er niet altijd een equivalent in de doeltaal bestaat.
Onderzoek
Hoe gaan vertalers nu om met zulke moeilijkheden als ze reeds beperkt zijn bij het ondertitelen en dubben? Laten ze scheldwoorden bijvoorbeeld weg aangezien er al weinig plaats is in de ondertitels? Uit onderzoek van de ondertitelde en gedubde versie van de film María, llena eres de gracia blijkt dat vertalers een x-femisme bijna altijd vertalen door middel van een overeenkomstig x-femisme in de doeltaal. Slechts enkele keren werden ze weggelaten of op een andere manier vertaald. Ook de meerderheid van de scheldwoorden werd gewoon behouden, ook al zijn ze in geschreven modus nog aanstootgevender. Wat het verschil tussen ondertiteling en dubbing betreft, werden 73 van de 97 x-femismen op dezelfde manier vertaald. Er is dus geen groot verschil in de vertaling van x-femismen bij ondertiteling en dubbing. Opvallend is wel dat er meer weglatingen plaatsvonden bij de ondertitelde versie dan bij de gedubde versie.
Bij het vertalen van een film komt dus heel wat kijken. Niet alleen het medium film waarbij het samenspel van beeld, geluid en tekst een complex geheel vormt, is een moeilijkheid, maar ook de taal zelf brengt heel wat moeilijkheden met zich mee. Vertalers moeten constant keuzes maken en die keuzes bepalen hoe de ondertiteling of dubbing van de films die je kijkt eruit zien.
Bibliografie
Bibliografie
Allan, K. & Burridge, K. (1991). Euphemism and Dysphemism, Language Used as Shield and Weapon. Oxford University Press: New York, Oxford.
Allan, K. & Burridge, K. (2006). Forbidden words:Taboo and the censoring of language. Cambridge University Press.
Bialowas Pobutsky, A. (2010). Maria llena eres de gracia: fairy tale, drug culture, and the American dream. Hispanofila,160, p.27(15)
Bogucki, L. (2013). Areas and methods of Audiovisual Translation Research. Peter Lang Edition.
Boon, T. den. (2008). Van Dale Modern Eufemismenwoordenboek. Van andersbegaafd tot zwembandjes. Utrecht: Van Dale Lexicografie
Breve Diccionario de Colombianismos. Bogotá: Academia Colombiana de la lengua, 2012. Geraadpleegd 28 april 2015 via http://academiacolombianadelalengua.co/sites/default/files/BREVE%20DICCIONARIO%20PDF%20FINAL%20JUNIO%207%20DE%202013%281%29.pdf
Cary, E. (1960). La traduction totale: cinema. Babel 6 (3): 110-115
Chaume, F. (2004). Synchronization in dubbing, a translational approach. In Orero, P. Topics in Audiovisual Translation. (p. 3-7). John Benjamins Publishing Company: Amsterdam/Philadelphia
Chaume, F. (2007). Dubbing practices in Europe: localisation beats globalisation. Linguistica Antverpiensia, New Series–Themes in Translation Studies, (6).
Chiaro, D. (2009). Translating Voices. Translating Regions. Target, 21, 164-169.
Chiaro, D. (2013). Audiovisual Translation. The Encyclopedia of Applied Linguistics. Chichester: Blackwell Publishing Ltd.
Delabastita, D. (1993). There’s a double tongue. An investigation into the translation of Shakespeare’s wordplay with special reference to Hamlet. Rodopi: Amsterdam
Díaz Cintas, J. & Anderman, G. (2009). Audiovisual Translation. Language Transfer on Screen. England: Palgrave Macmillan.
Díaz Cintas, J. & Orero, P. (2010). Dubbing. In Gambier, Y. & Van Doorslaer, L. (Ed.). Handbook of Translation Studies, Vol.1, p. 442-445. Amsterdam: John Benjamins B.V.
Díaz Cintas, Jorge & Remael, Aline. (2007). Audiovisual Translation: Subtitling. Manchester: St. Jerome.
Diccionario del Español de México (DEM), El Colegio de México, A.C. Geraadpleegd 28 april 2015 via http://dem.colmex.mx
Elias, M. (1992).Taboe in taal. Kosmos: Utrecht.
Filmaffinity: Maria Full of Grace Geraadpleegd 10 april 2015 via http://www.filmaffinity.com/en/film167753.html
Filmfestival Open Doek: Maria Full of Grace. Geraadpleegd 10 april 2015 via http://www.mooov.be/document/film/148/Maria_full_of_Grace.pdf
Fodor, I. (1969). Linguistic and psychological problem of film synchronization. Acta Linguistica Academiae Scientiarum Hungaricae 19:69-106 & 379-394.
Gottlieb, H. (1997). Subtitles,Translation and Idioms. Phd Thesis, Main Volume. Center for Translation Studies and Lexicography. Department of English, University of Copenhagen.
Goris, R. (2013). Analysis of the translation of x-phemisms in the TV-series ‘Extras’. Ongepubliceerde masterproef. Katholieke Universiteit Leuven: Antwerpen.
Holló, M. (2013). Étude de la langue parlée: Aspects sociolinguistiques de l’argot des toxicomanes et influences de l’anglo-américain. Synergies Espagne, 6, p. 105-120.
IMDb: Maria Full of Grace, Awards. Geraadpleegd 10 april 2015 via http://www.imdb.com/title/tt0390221/awards
Incalcaterra-McLoughlin, L., Biscio, M. & Ni Mhainnin, M. (2011). Audiovisual translation: subtitles and subtitling: theory and practice. Brussel: Peter Lang.
Kilborn, R. (1993). ‘Speak my language’: current attitudes to television subtitling and dubbing. Media, Culture and Society, 15, 641-660.
Koolstra C.M. & Peeters A.L. & Spinhof H. (2002). The Pros and Cons of Dubbing and Subtitling. European Journal of Communication, 17 (3), 325-354.
Lillo, A. (2001). The rhyming slang of the junkie. English Today 66, Vol.17, No 2. Cambridge University Press: United Kingdom
Linfoot-Ham, K. (2005). The Linguistics of Euphemism: A Diachronic Study of Euphemism Formation. Journal of Language and Linguistics, Vol. 4, No. 2
Maria Full of Grace (2004). Marston, J.: Paradiso Home Entertainment (DVD).
Martínez, X. (2004). Film dubbing. Its process and translation. In Orero, P. Topics in Audiovisual Translation. (p.33-40).John Benjamins Publishing Company: Amsterdam/Philadelphia
McGlone, M.S. & Batchelor, J.A. (2003). Looking Out for Number One: Euphemisms and Face. Journal of Communication, Vol 53, Issue 2, pp. 251-264.
McGlone, M.S.; Beck, G. & Pfiester, A. (2006). Contamination and Camouflage in Euphemisms. Communication Monographs, Vol. 73, Issue 3, pp. 261-282.
Mejía, D. (2012). The War on Drugs Under Plan Colombia. In E. Zedillo & H. Wheeler, H. (Eds), Rethinking the War on Drugs Through the US-Mexico Prism, 19-32. (e-Book) Geraadpleegd 10 april 2015 via http://www.yale.org/macmillan/newsletter/rethinking-war-on-drugs.pdf#page=19
Neaman, J. S. & Silver, C.G. (1983). A Dictionary of Euphemisms. Unwin Paperbacks: London.
Nederlandse Taalunie (2000). Woordspeling. Geraadpleegd 12 mei 2015 via http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/923/woordspeling/4
Noten, E., van (2014). Analysis of the subtitling of x-phemisms in the TV-series Little Britain. Ongepubliceerde masterproef. Katholieke Universiteit Leuven: Antwerpen.
Noslang (2005). Drug Dictionary. Geraadpleegd 3 april 2015 via http://www.noslang.com/drugs/dictionary.php
Noslang (2005). Drug Translator. Geraadpleegd 3 april 2015 via http://www.noslang.com/drugs/
Patiño, M. L. (2004). Maria Full of Grace. Combined Continuity and Spotting Script. HBO original programming: Los Angeles
Pedersen, J. 2011. Subtitling Norms for Television. An exploration focussing on extralinguistic cultural references. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company
Proz.com (1999-2015). Geraadpleegd 27 april 2015 via http://www.proz.com/
Reinsma, R. (1992). Prisma van de eufemismen. De Knaldempers van de taal. Het Spectrum B.V.: Utrecht.
Remael, A. (2010). Audiovisual Translation. In Gambier, Y. & Van Doorslaer, L. (Ed.). Handbook of Translation Studies, Vol.1. Amsterdam: John Benjamins B.V.
Renkema, J. (2004). Introduction to Discourse Studies. John Benjamins B.V.: Amsterdam.
Sijs, N., van der (2002). Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen. Veen: Amsterdam.
Sijs, N., van der (2010). Etymologiebank. Geraadpleegd 24 maart 2015 via http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/eufemisme
Tribute Entertainment Media Group: Joshua Marston Biography. Geraadpleegd 10 april 2015 via http://www.tribute.ca/people/joshua-marston/12570/
Tveit, J. E. (2005). Translating For Television. A Handbook in Screen Translation. JK Publishing: Bergen.
Tveit, J.E. ( 2009). Dubbing versus Subtitling: Old Battleground Revisited. In Díaz Cintas, J. & Anderman, G. Audiovisual Translation: Language Transfer On Screen. Palgrave Macmillan: United Kingdom.
Van Bork, G.J.; Delabastita, D.; Van Gorp, H.; Verkruijsse, P.J. &Vis, G.J. (2012-2014). Algemeen Letterkundig Lexicon. Geraadpleegd 24 maart 2015 via http://www.dbnl.org/tekst/dela012alge01_01/dela012alge01_01_02145.php
Van Dale (2013). Geraadpleegd 25 maart 2015 via http://www.vandale.nl
Vandaele, J. (2010). Humor in translation. In Gambier, Y. & Van Doorslaer, L. (Ed.). Handbook of Translation Studies, Vol.1. Amsterdam: John Benjamins B.V.
Vanden Berghe, K. (2004). Temas de historia y civilización latinoamericanas. Plantyn: Mechelen.
