EEN LAATSTE PLEK: HET EINDE VAN EEN REIS Herbestemming Frans Klooster van Sittard tot een palliatief centrum in combinatie met een muziekschool

Sharon Wouters
Persbericht

EEN LAATSTE PLEK: HET EINDE VAN EEN REIS Herbestemming Frans Klooster van Sittard tot een palliatief centrum in combinatie met een muziekschool

EEN LAATSTE PLEK: HET EINDE VAN EEN REIS

Herbestemming Frans Klooster van Sittard tot een palliatief centrum in combinatie met een muziekschool

De dood. Misschien een luguber woord, maar iedereen zal er ooit mee te maken krijgen. Men hoopt natuurlijk dat dit moment voor zichzelf er nog lang niet zal aankomen, totdat de dood er soms toch opeens sneller is dan men gehoopt had. Hoe wil men dan zijn laatste dagen doorbrengen? Maar misschien de belangrijkste vraag van alles is, waar wil men die laatste dagen doorbrengen en uiteindelijk sterven? Het is geen aangename gedachte om na te denken op welke plek men definitief zal gaan, en wat het laatste is wat men te zien zal krijgen. Toch zijn deze vragen de basis geweest voor mijn uiteindelijke onderzoeksvraag namelijk: “Hoe beleven mensen in hun laatste levensfase een ruimte en hoe kunnen wij deze ruimtes, als laatste verblijfsplek, aangenamer maken om heen in te gaan door middel van interieurarchitectuur”. Het is misschien een ietwat filosofische kijk op de wereld van het sterven, maar toch ook niet geheel onbelangrijk. Zelf weten we niet wat een stervende persoon ervaart, totdat we zelf op het moment zijn gekomen om afscheid te nemen van de wereld waarin we geleefd hebben.

Een laatste plekDe dood hoort bij het leven en we worden er dagdagelijks mee geconfronteerd, we mogen er niet van weglopen maar moeten het leren te begrijpen. Dit eindwerk leert ons omgaan met het einde van een leven en hoe we het in bepaalde ruimtelijke situaties zouden kunnen verbeteren. Via architectuur en interieurarchitectuur kunnen wij zo een laatste plek, die mensen het laatste te zien krijgen vooraleer ze sterven, ontwerpen en kunnen wij een aangename laatste plek creëren waarbij we de zintuigen bespelen door middel van lichtinval, materiaalgebruik, kleurgebruik, geluid en uitzicht.  

Wanneer we het over een ‘laatste plek’ gaan hebben, bedoelen we hiermee een plek die we het laatst te zien zullen krijgen vooraleer we heengaan. We zouden natuurlijk het liefst onze thuis, onze vertrouwde omgeving, voor het laatst willen zien. Omringd en in de nabijheid van  geliefden, op deze plek zitten immers vele herinneringen en heeft men mooie momenten beleefd. Toch is het vaak zo dat mensen alleen achter blijven of dat de familieleden de zorg niet op zich kunnen nemen en daardoor niet thuis kunnen sterven. Ook zijn er personen die bewust kiezen om niet thuis te sterven, zo willen ze voorkomen dat de overgebleven familieleden altijd thuis herinnerd worden aan de plek waar ze gestorven zijn. Voor deze mensen is het daarom belangrijk dat we een plek creëren die een beetje zoals een vervangende thuis aanvoelt en waarin men in een serene sfeer heen kan gaan. Wanneer men thuis dan niet kan of wil sterven, kan men kiezen voor het heengaan in een ziekenhuis of in een hospice. Het heengaan in een hospice is het sterven in een rustige en huiselijke omgeving met een miniem aantal patiënten en waarbij men op een positieve wijze met de dood omgaat. Voor architecten en interieurarchitecten lijkt het me een uitdaging, maar ook een eer, om een ‘laatste plek’ te ontwerpen. Een plek die herinneringen oproept uit het verleden, maar ook een plek waarin we ons gewoonweg thuis voelen en waarin alle zintuigen geprikkeld worden om de laatste dagen zo positief mogelijk te beleven.

Het laatste gebouwHet juiste gebouw in de juiste omgeving is noodzakelijk om een plek te ontwerpen waarin mensen zullen verblijven die dit gebouw met zijn omgeving voor het laatst zullen zien. Het is belangrijk om een gebouw te kiezen dat rustig gelegen is maar waar toch ook nog net voldoende beweging rondom is. Vaak is het zo dat palliatieve personen op het einde zeer slecht te been zijn en daardoor binnen moeten blijven. Wanneer er dan rondom en op de site voldoende beweging aanwezig is, kunnen we deze levendigheid van buiten mee naar binnen nemen en kan men vanuit ruimtes in het gebouw mooie uitzichten creëren naar buiten toe. Dit is ook de voornaamste reden dat ik voor het oude ziekenhuis van Sittard, ook wel Frans Klooster genoemd, heb geopteerd als laatste verblijfsplek. Een plek waar het einde van een reis zal beginnen. Dit gebouw, gelegen in de stad maar omgeven door een park waar zich een speeltuin, sportplein, moestuin en wandelpaden in bevinden, leek mij perfect om te herbestemmen tot een laatste verblijfsplek. Deze levendigheid van buiten werkt immers positief op de gemoedstoestand van de bewoner in het gebouw, zodoende wil ik deze levendigheid van buiten voor een stuk ook meenemen binnenin het gebouw. Zo zal het Frans Klooster naast ‘een laatste plek’ een tweede bestemming krijgen, namelijk een muziekschool gericht op het leren van klassieke muziekinstrumenten. Geluid is namelijk een aspect van de zintuigen dat een groot effect heeft op iemand die stervende is, alsook dat klassieke muziek angst-en stressverlagend werkt en ons zo tot rust kan brengen. Het klinkt misschien ietwat contrasterend, toch zullen deze twee concepten op een doordachte wijze met elkaar in contact komen zodat bijvoorbeeld de privacy van de bewoners niet uit het oog verloren wordt. We gaan proberen om ervaringen, verlangens en herinneringen samen te brengen in een ruimte om zo een ‘juiste’ en ‘aangename’ atmosfeer te creëren voor de toekomstige bewoner. Tevens gaan we hierbij ook gebruik maken van de concrete elementen zoals materiaal, kleur en textuur om bepaalde ruimtes te ontwerpen. 

SlotHet doel van dit onderzoek is om een verhaal mee te geven aan de lezer, waarbij ik probeer te achterhalen hoe mensen in hun laatste levensfase ruimtes ervaren en hoe we door middel van interieurarchitectuur (lichtinval, materiaalgebruik, huiselijkheid, atmosferen, geluid, geur en kleurgebruik) de zintuigen kunnen bespelen om zo een aangename laatste plek te creëren.

Het einde van de reis van het leven gebeurt altijd op een bepaalde plek, een laatste plek die mensen te zien krijgen vooraleer ze heen komen te gaan. Het is het einde van een verhaal, waar de dood een deel van uitmaakt, waarbij de mens nog steeds de hoofdrol speelt en waarbij de architectuur de laatste verteller is. 

Bibliografie

BIBLIOGRAFIE

 

Aalto, A. (1983). A Critical Study. Londen: Secker & Warburg.

 

Aanbevelingen coda hospice. Ongepubliceerd document.

 

Böhme, G., Zumthor, P., & Pallasmaa, J. (2013).  OASE 91. Sfeer bouwen Building atmospheres. Rotterdam: nai010 uitgevers.

 

BonnemaArchitecten. (n.d.). Orbis medisch centrum. Geraadpleegd op 26 februari 2015, via http://www.bonnema.com/projecten/orbis_medisch_centrum.html#.

 

Borch, C. (2014). Architectural atmospheres. Basel: Birkhäuser.

 

Cbhc. (n.d.). Reimbursement of costs. Geraadpleegd op 18 april 2015, via http://www.cbhc.nl/en/treatment+in+the+netherlands/reimbursement+costs.

 

De Botton, A. (2011). De architectuur van het geluk. Amsterdam: Olympus.

 

Een. (n.d.). Thuis kunnen sterven. Geraadpleegd op 23 januari 2015, via http://www.een.be/programmas/koppen/thuis-kunnen-sterven

 

Een. (2014, 4 december). Ambulancewens. Geraadpleegd op 23 januari 2015,via http://www.een.be/programmas/koppen/ambulancewens.

 

Een. (2013, 31 oktober). Het dodenhuizeke. Geraadpleegd op 23 januari 2015, via http://www.een.be/programmas/koppen/het-dodenhuizeke.

 

Etienne, J. (2011). Gebouwd om te genezen: ziekenhuisdesign. Bodytalk, 6(63), 14-15.

 

Endoflifestudies. (2014, 8 april). Woman pioneers in 19th century hospice care. Geraadpleegd op 19 maart 2015, via http://endoflifestudies.academicblogs.co.uk/women-pioneers-in-19th-century-hospice-care/.

 

Iep.utm. (n.d.). Sigmund Freud (1865-1939). Geraadpleegd op 27 februari 2015, via,http://www.iep.utm.edu/freud/.

 

Lai, H. et al., (2006). Randomized controlled trial of music during kangaroo care on maternal state anxiety and preterm infants’ responses. International Journal of Nursing Studies, 43 (2), p 139-146.

 

Opleiding restaureren en herbestemming monumentale gebouwen, Frans Klooster. Ongepubliceerd document.

 

Pallasmaa, J. (n.d.). Identity, intimacy and Domicile. Geraadpleegd op 11 november 2014, via http://www.uiah.fi/studies/history2/e_ident.htm.

 

Petermans, A. (to be published). Design for Happiness in Interior Architecture. Submitted at Journal of Interior Design, (currently in review).

 

Pmj.bmj. (n.d.). Terminal Care: evalution of in- patient service at St Christopher’s Hospice. Geraadpleegd op 20 maart 2015, via http://pmj.bmj.com/content/55/646/517.full.pdf.

 

Sittard-Geleen. (2011, 19 augustus). Sittard-Geleen kort in beeld. Geraadpleegd op 19 januari 2015, via http://www.sittard-geleen.nl/structuurvisie/Over_de_structuurvisie/Sitt….

 

Terrafirmaconsultancy. (2013, 18 september). New Vegetable Garden at Maggies Cancer Care Centre, Swansea by Alison Galbraith. Geraadpleegd op 19 maart 2015, via http://www.terrafirmaconsultancy.com/landscape-architect-blog/new-vegetable-garden-at-maggies-cancer-care-centre-swansea-by-alison-galbraith/.

 

Theroux, L. (documentairemaker). (2014, 11 juni). LA Stories. Edge of life. [TV-uitzending]. Brussel: Canvas.

 

Van den Broek, G. (2012). Een bed voor de dood. Leuven: Van Halewyck.

 

Vlaamsbouwmeester. (n.d.). PPZ4- Wuustwezel- geïntegreerde palliatieve thuisomgeving. Geraadpleegd op 20 februari 2015, via http://www.vlaamsbouwmeester.be/nl/instrumenten/ppz4-wuustwezel-geïntegreerde-palliatieve-thuisomgeving.

 

Vgz- zorgkantoren. (n.d.). Woordenlijst. Geraadpleegd op 18 april 2015, via http://www.vgz-zorgkantoren.nl/Consumenten/LangdurigeZorg/AWBZ/Woordenl….

 

Wolfaert, M. (2013). Sterven is klote maar jullie koffie is lekker. Antwerpen: Uitgeverij Vrijdag.

 

Worpole, K. (2009). Modern hospice design: the architecture of palliative care. Londen: Routledge.