Framing Putin. Het beeld van de Russische president in Vlaamse berichtgeving over het Oekraïne-conflict

Vlaamse kwaliteitskranten vaak te ongenuanceerd over Poetin

‘Het beeld van Vladimir Poetin in onze media is vaak te simplistisch en gekleurd, zegtjournalistiekstudent Jonas van Boxel. Voor zijn masterproef onderzocht hij hoe de Vlaamsekwaliteitskranten de rol van de Russische president in het Oekraïne-conflict beschrijven. ‘Inmeer dan de helft van de artikels is het discours vijandig.’ We zijn met z’n allen licht geobsedeerd door Vladimir Poetin. De Russische president is dan ookeen entertainend figuur: zijn geheimzinnige verleden bij de KGB spreekt tot de verbeelding, defoto’s waarop hij al paardrijdend in bloot bovenlijf staat afgebeeld zijn licht hilarisch. Maarmaken we één van de machtigste personen ter wereld, iemand die op oorlogspad is in Oekraïnedan nog, niet tot een karikatuur? In het Russische kamp zijn ze in ieder geval vaak overtuigd van wel. Dat we hem af en toe nietserieus nemen, tot daar aan toe, maar er is nog een probleem. ‘De Westerse media duwen Poetinin de rol van slechterik’ klinkt het. Ze verwijten onze media ervan het conflict in Oekraïne tezwart-wit en te simplistisch voor te stellen, en dat brengt het land nog verder in gevaar. Jonas van Boxel, masterstudent journalistiek aan de KU Leuven, onderzocht of die kritiekgegrond is. Hij analyseerde 130 artikels uit de Vlaamse ‘kwaliteitskranten’ De Morgen, DeStandaard en De Tijd, en kwam tot de conclusie dat die kritiek niet geheel onterecht is. ‘Als wenaar het volledige plaatje kijken is de berichtgeving over Poetin vrij genuanceerd en nietuitgesproken vijandig,’ zegt hij. ‘Maar als we naar individuele artikels gaan kijken is hetinderdaad zo dat het beeld van Poetin vaak te eenzijdig is, en in sommige gevallen zelfs ronduitaanvallend.’ De masterproef keek naar de internationale rol van Poetin in het conflict in Oekraïne, en focustedaarbij naar de economische sancties die het Westen oplegde aan Rusland. ‘We analyseerden deberichtgeving over de Westerse houding tegenover Poetin, en onderzochten hoe de kranten degeheimzinnigheid rond Poetin beschreven. Er zijn veel onopgeloste vragen in het conflict, denkmaar aan de ramp met vlucht MH17, maar de nieuwsmedia zullen altijd proberen om toch eenantwoord te geven. Van Boxel zocht in de artikels naar ‘frames’. De essentie van framing is dat een probleem ofaspect van de werkelijkheid op verschillende manieren kan worden voorgesteld, waardoor ertelkens een andere oplossing naar voor komt als juist of voor de hand liggend. Het beeld dat in de kranten naar voor komt is niet zozeer een kwestie van goed tegenover slecht,maar eerder een aantal gradaties in ‘vijandigheid’. Twee basisframes staan tegenover elkaar: aande ene kant het frame dat zegt dat Poetin de vijand is, en aan de andere kant het frame dat Poetinafschildert als een tegenstander. Het vijandframe is aanvallender en minder genuanceerd, hettegenstanderframe levert daar kritiek op maar stelt meer vragen dan dat het antwoorden biedt. De frames uitten zich in een specifiek soort taalgebruik. Populair zijn kaartmetaforen zoals‘pokerface’ en ‘de kaarten dicht tegen de borst houden’, en verwijzingen naar de Koude Oorlogof zelfs de Tweede Wereldoorlog. Poetin neemt in deze gevallen dan de rol op van een tsaar meteen onstilbare machtshonger, in enkele gevallen Adolf Hitler. Het beeld van Poetin als grote vijand is in een lichte meerderheid van de artikels het meestprominent. Daarbij zijn er geen grote verschillen tussen de drie kranten: een lezer van De Morgenzal dus geen fundamenteel ander beeld van Vladimir Poetin krijgen voorgeschoteld dan eenabonnee van De Standaard of De Tijd.