Governance in een Post-Conflict Reconstructie: Empirische case-study over Geestelijke Gezondheidszorg in Gulu district, Noord-Oeganda

Marjolein
De Pau
  • Marjolein De Pau

De vergeten psychiatrische patiënt

Af en toe krijgen we het op ons bord via een documentaire: psychiatrische zorg in een ontwikkelingsland. Vorig jaar zond Vranckx een shockerende reportage uit over psychiatrische instellingen in Mexico. Later dat jaar toonden zijn nomades even schrijnende beelden over geestelijke gezondheidzorg in Oost-Congo. Het is de logica zelve: leven in een geweldadige, onzekere context kan angst, post-traumatische stress, depressie en zelfs psychose veroorzaken. Hieronder wordt een illustratie gegeven van psychiatrische zorg in Noord-Oeganda, een gemarginaliseerde post-conflict regio, uit het oog verloren door ontwikkelingswerkers en hun regering.

Kony 2015

Psychische problemen in Gulu district, Noord-Oeganda, zijn acht jaar na de bloedige burgeroorlog tegen Kony’s rebellenleger nog steeds veelvoorkomend. Het Noorden van Oeganda, en meer bepaald Acholiland, was 20 jaar lang het toneel van een allesverwoestend conflict. In deze regio vocht het Oegandese overheidsleger jarenlang  tegen de rebellen van het Verzetsleger van de Heer. De bevolking in het noorden, “de Acholi”, werd de dupe van dit conflict, in die zin dat ze de wreedheden van zowel het regeringsleger als de rebellen moest verdragen. Die wreedheden bestonden vooral uit plunderen van vee, seksueel geweld, ontvoering en rekrutering van adolescenten en willekeurige moord. Allesverwoestend geweld dus, niet enkel materieel maar vooral ook psychologisch.

Het spreekt voor zich dat 20 jaar wreedheid heel wat traumatische ervaringen met zich mee brengt. Nu is er al acht jaar “vrede” en de Acholi staan voor een periode van rehabilitatie en reconstructie. Deze getraumatiseerde bevolking moet nu proberen omgaan met zijn oorlogservaringen en opnieuw een samenleving opbouwen zij aan zij met de personen die deze wreedheden pleegden, hetzij voormalige regeringssoldaten, hetzij teruggekeerde rebellen die amnestie kregen van de regering.

Geestelijke gezondheidszorg

Het voorzien van diensten, zoals geestelijke gezondheidszorg, is normaal gezien de taak van de overheid. De Oegandese regering echter, heeft Acholiland steeds gezien als een regio die de rebellen onvoorwaardelijk steunde. Daardoor is weinig budget naar voorzieningen en diensten gegaan, des te meer naar het militaire apparaat. Geestelijke gezondheidszorg werd vanaf eind jaren negentig en begin jaren 2000 voornamelijk ingericht door talloze NGOs, die een westerse visie op psychische problemen predikten. Veel mensen op het platteland raadpleegden liever een traditionele genezer, die hun symptomen tenminste op een begrijpelijke en cultureel sensitieve manier kon uitleggen. Traditionele genezers zijn dan ook veel toegankelijker en groter in getale dan NGOs of professionele hulpverleners.

In 2014 zijn de meeste NGOs echter weggetrokken naar dringender conflictsituaties, zoals in Zuid-Soedan. De overheid heeft wel enige moeite gedaan om te voorzien in geestelijke gezondheidszorg. Er is een beleid opgesteld dat er op papier mooi uitziet maar in praktijk amper de standaard haalt. Zo heeft men een Mental Health Unit opgericht in het regionale hospitaal van Gulu, een afdeling die moet voorzien in zorg voor een regio bijna zo groot als België. De gedecentraliseerde Health Centers op het platteland krijgen nu eenmaal niet het beloofde budget en kunnen geen psychiatrische zorg bieden. De Mental Health Unit zet vooral in op behandeling met psychotrope medicatie (lees: pillen geven) wegens een tekort aan getraind personeel in psychotherapie. In het Noorden van het land is er bijvoorbeeld geen enkele klinische psycholoog en het aantal psychiaters is op één hand te tellen. Omdat de overheid mentale gezondheid niet ziet als een prioriteit en vanwege een hoge prevalentie aan corruptie, blijft budget en opleiding op elk niveau een groot probleem.

Zelfmedicatie en traditionele gebruiken

Inwoners in Gulu proberen hun problemen zelf op te lossen (vaak op een destructieve manier, zoals alcohol- en druggebruik) of gaan hoopvol luisteren bij de priester of traditionele genezer. We krijgen vaak zeer negatieve verhalen over deze genezers te horen maar er zijn ook positieve aspecten aan behandeling door een traditioneel genezer. Vaak zijn het lokale personen die veel vertrouwen genieten in de gemeenschap. De grote kennis van kruiden en hun werking wordt van generatie op generatie doorgegeven en ze onderhouden een goed contact met de geestenwereld. Geesten van overleden personen blijven heel belangrijk in de cosmologie van Afrikaanse gemeenschappen.

 De christelijke genezing

Ten tijde van de kolonisatie kwamen ook missionarissen in grote getale naar het Afrikaanse continent. In de stedelijke gebieden van Acholiland is de christelijke gemeenschap de laatste decennia erg uitgebreid. Zij trachten, net zoals de traditionele genezer, de slechte geest of de duivel als oorzaak van alle kwaad uit te drijven.

Deze sterk katholiek georiënteerde gemeenschap heeft er de jongste jaren echter een concurrent bij gekregen, de Born-Again, die we allemaal kennen van hun conservatieve anti-homoseksuele propaganda. De Born-Again kerken worden regelmatig aangewezen als “mushroom churches” vanwege hun sterke expansie in de stad Gulu.

Opvallend is dat veel van deze kerken zich bestempelen als “bringing healing and hope”, waarbij ze sterk inspelen op de nood aan hoop en genezing bij de lokale getraumatiseerde bevolking. Op deze nieuwere kerken heeft de overheid, ondanks een certificatiesysteem, weinig controle. Als zij de nieuwe grote dienstverlener worden in Noord-Oeganda, met weinig supervisie van de overheid, zou hun bijzonder conservatieve agenda een grote invloed kunnen hebben op alle aspecten van de plaatselijke samenleving.

Wereldwijd probleem

Toegang tot kwalitatieve psychische gezondheidszorg is een universeel mensenrecht. In Oeganda, jarenlang geprezen en gesteund door het Westen, zijn schendingen van dat mensenrecht te observeren. Nog niet zo lang geleden werden ook in België psychiatrische patiënten vastgeketend of opgesloten in een instelling, ver weg van de bewoonde wereld. Pas in de jaren ’70 maakten we de beweging om het zorgaanbod beter aan te passen aan de behoeften van de persoon, waarbij we hen voor het eerst als “mens met rechten” gingen beschouwen.

Het is de wereldwijde blindheid (of desinteresse?) voor deze groep mensen die in de weg staat om structurele opvang te voorzien. De lage prioriteit die overheden vaak aan het thema geven, zorgt er in Afrika voor dat traditionele genezers en priesters vrij spel krijgen, soms met kwalijke gevolgen. Maar ook de internationale gemeenschap zet dit thema amper op de ontwikkelingsagenda, ondanks enkele dappere pogingen van de World Health Organisation. Op zijn minst een gedeelde verantwoordelijkheid.

 

Bibliografie

Geschreven bronnen

 

Adyanga, A. (2011). The dialectics of western christianity and african spirituality. In N. Wane et al. (Eds.), Spirituality, education & society (p. 111-124). Rotterdam: Sense publishers.

 

Akello, G., Richters, A., & Ovuga, E. (2010). Children’s management of complaints symptomatic of psychological distress: A critical analysis of the different approaches in northern Uganda. African journal of traumatic stress, 1 (2), 23-32.

 

Akello, G., Reis, R., & Richters, A. (2010). Silencing distressed children in the context of war in northern Uganda: An analysis of its dynamics and its health consequences. Social science & medicine, 71, 213-220.

 

Allen, T. (2010). Bitter roots: The ‘invention’ of Acholi traditional justice. In T. Allen and K. Vlassenroot (Eds.), The lord’s resistance army: Myth and reality (p. 242-261). Londen: Zed books.

 

Allen, T., & Vlassenroot, K. (2010). Introduction. In T. Allen and K. Vlassenroot (Eds.), The lord’s resistance army: Myth and reality (p. 1-21). Londen: Zed books.

 

Amone-P’Olak, K. (2009). Torture against children in rebel captivity in northern Uganda: Physical and psychological effects and implications for clinical practice. Torture, 9 (2), 102-117.

 

Baingana, F., & Mangen, P.O. (2011). Scaling up of mental health and trauma support among war affected communities in northern Uganda: Lessons learned. Intervention, 9 (3), 291-303.

 

Barr, A., Fafchamps, M., & Owens, T. (2005). The governance of non-governmental organisations in Uganda. World development, 33 (4), 657-679.

 

Betancourt, T.S., Speelman, L., Onyango, G., & Bolton, P. (2009). A qualitative study of mental health problems among children displaced by war in northern Uganda. Transcultural psychiatry, 46 (2), 238-256.

 

Boardman, J., & Ovuga, E. (1997). Rebuilding psychiatry in Uganda. Psychiatric bulletin, 21, 649-655.

 

Boas, M. (2006). Uganda in the regional war zone: meta-narratives, pasts and presents. Journal of contemporary African studies, 22 (3), 283-303.

 

Boehm, S. (2011). The politics of American aid and politics in Uganda. Undergraduate journal of global citizenship, 1 (1), art. 4.

 

Branch, A. (2008). Gulu town in war… and peace? Displacement, humanitarianism and post-war crisis. Colombia University: Crisis states working paper, 2.

 

Branch, A. (2009). Humanitarianism, violence and the camp in northern Uganda. Civil wars, 11 (4), 477-501.

 

Brisset-Foucault, F. (2011). Peace-making, power configurations and media practices in Northern Uganda: A case study of Mega FM. Journal of African media studies, 3 (2), 205-225.

 

Cagney, E.M. (2011). Post-conflict cultural revival and social restructuring in Northern Uganda. (Masterthesis, Universiteit van Tennessee, 2011).

 

Degonda, M., & Scheidegger, P. (2009). Traditional healing in Uganda. Opgehaald van www.ethnoresearch.ch

 

De Jong, J., Komproe, I.H., & Van Ommeren, M. (2003). Common mental disorders in postconflict settings. Lancet, 361, 2128-2130.

 

ECHO. (2014). European commission humanitarian aid funding: 2002-2011. Opgehaald van http://ec.europa.eu/echo/files/aid/countries/uganda_brochure_en.pdf

 

Enomoto, T. (2011). Revival of tradition in the era of global therapeutic governance: The case of ICC intervention in the situation in Northern Uganda. African study monographs, 32 (3), 111-134.

 

Ferguson, J. (2006). Transnational topographies of power: Beyond “the state” and “civil society” in the study of African politics. In J. Ferguson (Ed.), Global Shadows: Africa in the neoliberal world order (p. 45-71). Durham: Duke university press.

 

Finnström, S. (2008). Living with bad surroundings: War, history, and everyday moments in northern Uganda. Durham: Duke university press.

 

Finnström, S. (2010). An African hell of colonial imagination? The lord’s resistance army in Uganda, another story. In T. Allen and K. Vlassenroot (Eds.), The lord’s resistance army: Myth and reality (p. 74-89). Londen: Zed books.

 

Funk, M., Drew, N., Freeman, M., Faydi, E., & World Health Organisation (2010). Mental health and development: Targeting people with mental health conditions as a vulnerable group. Geneva: WHO press.

 

Giovannoni, M., Trefon, T., Banga, J.K., & Mwema, C. (2004). Acting on behalf (and in spite) of the state: Ngo’s and civil society associations in Kinshasa. In T. Trefon (Ed.), Reinventing order in the Congo: How people respond to state failure in Kinshasa (p. 99-115). Londen: Zed books.

 

Green, E.C., & Honwana, A. (2001). Indigenous healing of war-affected children in Africa. High plains applied anthropologist, 1 (21), 94-97.

 

Hagmann, T., & Péclard, D. (2010). Negotiating statehood: Dynamics of power and domination in Africa. Development and change, 41 (4), 539-562.

 

Hearn, J. (1998). The ‘NGO-isation’ of Kenyan society: USAID & the restructuring of health care. Review of African political economy, 25 (75), 89-100.

 

Hofer, K. (2003). The role of evangelical NGO’s in international development: A comparative case study of Kenya and Uganda. Afrika spectrum, 38, 375-398.

 

Jacobson-Widding, A., & Westerlund, D. (1989). Culture, experience and pluralism: Essays on African ideas of illness and healing. Boras: Centraltrycheriet AB.

 

Jones, B. (2009). Beyond the state in rural Uganda. Edinburgh: Edinburgh university press Ltd.

 

Jones, L., Asare, J.B., El Masri, M., Mohanraj, A., Sherief, H., & Van Ommeren, M. (2009). Severe mental disorders in complex emergencies. Lancet, 374, 654-661.

 

Kassimir, R. (2001). Producing local politics: Governance, representation, and non-state organizations in Africa. In T. Callaghy, R. Kassimir and R. Latham (Eds.), Intervention and transnationalism in Africa: Global-local networks of power (p. 93-112). Cambridge: Cambridge university press.

 

Krygier, K. (2014). Drugs, spirits and human rights: Mental health in post-conflict Northern-Uganda in the context of modernization and traditional beliefs. John Paul II Justice and Peace Center.

 

Kustenbauder, M. (2010). Northern Uganda: Protracted conflict and structures of violence. In T. Falola and R. C. Njoku (Eds.), War and peace in Africa (p. 451-482). Durham, NC: Carolina academic press.

 

Lillis, T. (2008). Ethnography as method, methodology, and “deep theorizing”: Closing the gap between text and context in academic writing research. Written communication, 25 (3), 353-388.

 

Lugira, A.M. (2009). World religions: African traditional religion. New York: Chelsea house.

 

Lund, C. (2006). Twilight insitutions: Public authority and local politics in Africa. Development and change, 37 (4), 685-705.

 

McCulloch, J. (1995). Colonial psychiatry and the African mind. Cambridge: Cambridge university press.

 

Menkhaus, K. (2006). Governance without government in Somalia: Spoilers, state building, and the politics of coping. International security, 31 (3), 74-106.

 

Meyer, B. (2004). Christianity in Africa: From African Independent to Pentecostal-Charismatic churches. Annual review of anthropology, 33, 447-474.

 

Migdal, J.S., & Schlichte, K. (2005). Rethinking the state. In K. Schlichte (Ed.), The dynamics of states: The formation and crises of state domination (p. 1-40). Aldershot: Ashgate.

 

Ministry of Health (2010a). The second national health policy: Promoting people’s health to enhance socio-economic development. Ministry of Health: Kampala.

 

Ministry of Health (2010b). Health Sector Strategic and Investment Plan. Ministry of Health: Kampala.

 

Mollica, R.F., Guerra, R., Bhasin, R., & Lavelle, J. (Eds.). (2004). Book of best practices: Trauma and the role of mental health in post-conflict recovery, International congress of ministers of health for mental health and post-conflict recovery in Rome.

 

Musisi, S., Okello, E.S., Abbo, C. (2010). Culture and traditional healing in conflict/post-conflict societies. African journal of traumatic stress, 1 (2), 80-85.

 

Myers, L.J., & Shinn, D.H. (2010). Appreciating traditional forms of healing conflict in Africa and the World. Black diaspora review, 2 (1), 2-13.

 

Mwenda, A. (2010). Uganda’s politics of foreign aid and violent conflict: The political uses of the LRA rebellion. In T. Allen and K. Vlassenroot (Eds.), The lord’s resistance army: Myth and reality (p. 45-58). Londen: Zed books.

 

Nystrand, M.L. (2014). Petty and grand corruption and the conflict dynamics in Northern Uganda. Third world quarterly, 35 (5), 821-835.

 

Okello, J., Onen, T.S., & Musisi, S. (2007). Psychiatric disorders among war-abducted and non-abducted adolescents in Gulu district, Uganda: A comparative study. African journal of psychiatry, 10, 225-231.

 

Oliver, M. (2013). Transnational sex politics, conservative Christianity, and antigay activism in Uganda. Studies in social justice, 7 (1), 83-105.

 

Overcash, W.S., Calhoun, L.G., Cann, A., & Tedeschi, R.G. (2010). Coping with crises: An examination of the impact of traumatic events on religious beliefs. The journal of genetic psychology: Research and theory on human development, 157 (4), 455-464.

 

Ovuga, E., Boardman, J., & Oluka, E. (1999). Traditional healers and mental illness in Uganda. Psychiatric bulletin, 23, 276-279.

 

Perrot, S. (2010). Northern Uganda: a ‘forgotten conflict’, again? The impact of the internationalization of the resolution process. In T. Allen and K. Vlassenroot (Eds.), The lord’s resistance army: Myth and reality (p. 187-204). Londen: Zed books.

 

Raeymaeckers, T., Menkhaus, K., & Vlassenroot, K. (2008). State and non-state regulation in African protracted crises: Governance without government? Africa focus, 21 (2), 7-21.

 

Renders, M., & Terlinden, U. (2010). Negotiating statehood in a hybrid political order: The case of Somaliland. Development and change, 41 (4), 723-746.

 

Republic of Uganda (2014). Second National Development Plan 2015/16-2019/20: Draft 1.

 

Roberts, B., Ocaka, K.F., Browne, J., Oyok, T., & Sondorp, E. (2009a). Factors associated with the health status of internally displaced persons in northern Uganda. Journal epidemiol community health, 63, 227-232.

 

Roberts, B., Odong, V.N., Browne, J., Ocaka, K.F., Geissler, W., & Sondorp, E. (2009b). An exploration of social determinants of health amongst internally displaced persons in northern Uganda. Conflict and health, 3 (10).

 

Saraceno, B., Van Ommeren, M., Batniji, R., Cohen, A., Gureje, O., Mahoney, J., Sridhar, D., & Underhill, C. (2007). Barriers to improvement of mental health services in low-income and middle-income countries. Lancet, 370, 1164-1174.

 

Shaw, T.M., & Mbabazi, P.K. (2007). Two Ugandas and a “liberal peace”? Lessons from Uganda about conflict and development at the start of a new century. Global society, 21 (4), 567-578.

 

Tankink, M. (2007). The moment I became born-again the pain disappeared: The healing of devastating war memories in born-again churches in Mbarara district, Southwest Uganda. Transcultural psychiatry, 44 (2), 203-231.

 

Taylor, J. (2005). Taking sprirituality seriously: Northern Uganda and Britain’s “break the silence” campaign. The round table, 94 (382), 559-574.

 

Tepper, L., Rogers, S.A., Coleman, E.M., & Malony, H.N. (2001). The prevalence of religious coping among persons with persistent mental illness. Psychiatric services, 52 (5), 660-665.

 

Tishken, J.E. (2009). A brief history and typology of the African reformation. Nova religio: The journal of alternative and emergent religions, 13 (1), 4-10.

 

Titeca, K., & De Herdt, T. (2011). Real governance beyond the ‘failed state’: Negotiating education in the democratic republic of the Congo. African affairs, 00/00, 1-19.

 

Transparency International. (2013). Corruption Perceptions Index 2013. Opgehaald van: www.transparency.org/cpi.

 

Uganda Bureau of Statistics (2010). Uganda national household Surveys Report 2009/2010. Opgehaald van http://www.ubos.org/UNHS0910

 

UN Peacebuilding Programme. (2011). Mental health and peacebuilding in Acholiland; To love and to work: Local understandings of post-conflict mental health needs. Kampala: UN Uganda.

 

Verelst, A. (2010). Dealing with trauma: Cross cultural answers on trauma with children exposed to war (Masterthesis, Katholieke Universiteit Leuven, 2010).

 

Vinck, P., Pham, P.N., Stover, E., & Weinstein, H.M. (2007). Exposure to war crimes and implications for peace building in Northern Uganda. Journal of the American medical association, 298 (5), 543-554.

 

Vorhölter, J. (2012). Negotiating social change: Ugandan discourses on Westernisation and neo-colonialism as forms of social critique. The journal of modern African studies, 50 (2), 283-307.

 

Wai, Z. (2012). Neo-patromonialism and the discourse of state failure in Africa. Review of African political economy, 39 (131), 27-43.

 

Ward, K. (2001). The armies of the lord: Christianity, rebels and the state in Northern Uganda, 1986-1999. Journal of religion in Africa, 31 (2), 187-221.

 

Waldron, I. (2010). The marginalization of african indigenous healing traditions within western medicine: Reconciling ideological tensions & contradictions along the epistemological terrain. Toronto: UTSC printing services.

 

World Health Organisation, (2002). Traditional medicine: Growing needs and potential. WHO policy perspectives on medicines, 2, 2-6.

 

World Health Organisation. (2006). WHO-AIMS report on mental health system in Uganda: A report of the assessment of the mental health system in Uganda using the World Health Organisation – Assessment Instrument for Mental Health Systems. Uganda: Kampala.

 

World Health Organisation. (2014). Mental health: Strenghtening our response. Opgehaald van www.who.int/mediacentre/factsheets/fs220/en.

 

Wrigley, C.C. (1981). The problem of the Lwo. History in Africa, 8, 219-246.

 

 

 

Referentielijst respondenten

 

Interviews

 

  1. Okot Benard Kasozi              Psychosocial Counselor – Refugee Law Project                                                       (RLP)
  2. Freddy Odong                                   Psychiatric Nurse – Mental Health Unit, Gulu                                                         Regional Referral Hospital
  3. Anna Schneider                     Project Coördinator – Victim’s Voice (VIVO)
  4. Canaan Kateregga                 Senior Psychiatric Clinical Officer – Mental                                                            Health Unit, Gulu Regional Referral Hospital
  5. Anoniem                                Justice and Reconciliation Project (JRP)
  6. Auma Filder                           Certified Traditional Healer
  7. Lucy Adong                          Non-Certified Traditional Healer
  8. James Okello                          Psychiatrist – Mental Health Unit, Gulu Regional                                                   Referral Hospital & Lecturer at Gulu University
  9. O.G. Peter                              Pastor – Life Line Ministries, Born again Church
  10. Francis Akwias                      Program Coördinator – Acholi Religious Leaders                                                   Peace Initiative (ARLPI)
  11. Justin Eric Uma                     Priest – The Holy Rosary, Catholic Church
  12. Anoniem                                Caritas
  13. Nixon & Jude                        Project Coördinators – Transcultural                                                                       Psychosocial Organisation (TPO)
  14. Anoniem                                Center for Victims of Torture (CVT)
  15. Clement                                 Pastor – Voice of Salvation and Healing, Born                                                        again Church
  16. Anoniem                                Child Protection Unit (CPU)
  17. George Labeja                       Mayor – Municipality, Local Council 4 (LC4)
  18. Irene Ayok                             Nurse, Health Center III (HC-III)
  19. Anoniem                                 Medewerker - Ker Kwaro Acholi
  20. William Nyeko                       District Mental Health Focal Person – Local                                                            Council 5 (LC5)
  21. Christine Aryemo                  Certified Traditional Healer
  22. Geoffrey Loum                      Pastor – Church of Uganda, Protestant Church
  23. Atim Angela Lakor                Project Coördinator – World Vision                                                                                    Rehabilitation Center
  24. Sam Van Uytsel                     Attachée Ontwikkelingssamenwerking –                                                                 Ambassade van Belgie

 

Participatory Observation

 

  1. Cursus Psychotraumatology – Georganiseerd door de faculteit Geneeskunde, Gulu University & University of South-Denmark (11/09/2014-12/09/2014)
    1. Introductie door Prof. Emilio Ovuga (Head of department of Mental Health) – 11/09/2014
    2. Lezing door Henry Oboke (Lecturer at department of Mental Health, Gulu University) – 11/09/2014
    3. Lezing door Prof. Emilio Ovuga – 11/09/2014
    4. Lezing door Dr. Constatin Loum (Lecturer at department of Mental Health, Gulu University) – 12/09/2014

 

 

Persoonlijke Communicatie

 

  1. Aloysius Malagala                 Professor & director – Institute for Peace and                                                         Strategic Studies
  2. Filippo Curtale                       Medewerker BTC – Belgische overheid
  3. Francis Akwias                      Program Coördinator – Acholi Religious Leaders                                                   Peace Initiative (ARLPI)
  4. Sam Van Uytsel                     Attachée Ontwikkelingssamenwerking –                                                                   Ambassade van België

 

Informele Gesprekken

 

  1. Hermien Arends                    Vrijwilligster – Refugee Law Project
  2. Ahmed Ali                             Vrijwilliger – Refugee Law Project
  3. Olljech Kitara                        Onafhankelijk onderzoeksassistent
  4. Anoniem                                Guard – Mental Health Unit, Gulu Regional                                                           Referral Hospital
  5. Jay                                          Vrijwilliger – US Peace Corps
  6. Innocent Opwonya                Mentor - Unified for Uganda
  7. Boda-driver
Download scriptie (1.37 MB)
Universiteit of Hogeschool
Universiteit Gent
Thesis jaar
2015
Thema('s)
Sociale gezondheidswetenschappen,
Psychologie en pedagogische wetenschappen,
Politieke en sociale wetenschappen
Kernwoorden
Oeganda,
development,
conflict,
Geestelijke gezondheidszorg,
Gezondheidszorg