Het strafuitvoeringsonderzoek: een meerwaarde? Een rechtsvergelijkend onderzoek.

Elinne

Mertens

Het strafuitvoeringsonderzoek. Een meerwaarde?

Straffen zijn pas effectief indien ze ook echt worden uitgevoerd. Bij de invordering van strafrechtelijke geldelijke sancties worden echter heel wat problemen ervaren. Om hieraan tegemoet te komen, heeft de Belgische wetgever in februari 2011 een vermogensonderzoek in de fase van de strafuitvoering mogelijk gemaakt: het strafuitvoeringsonderzoek of in het kort, het SUO. Dit SUO maakt verder onderzoek mogelijk naar het vermogen van de veroordeelde indien twee voorwaarden vervult zijn. Ten eerste moet er een gebrek aan volledige betaling zijn, ten tweede moet de hoogte van de resterende betalingsverplichting ‘belangrijk’ zijn. Maar is dit SUO ook echt nodig?

Heeft de veroordeelde vermogen?
Het thesisonderzoek van Elinne Mertens onderzoekt of een SUO overbodig zou zijn indien het invorderen van geldelijke sancties op een volledige en correcte manier gebeurt. Het grootste deel van het onderzoekt draait dan ook om de inning van geldelijke straffen. Ten eerste is het nodig om te onderzoeken of de veroordeelde hiervoor wel voldoende solvabel is. Bepaalde actoren in de strafuitvoeringsfase kunnen dit reeds onderzoeken, namelijk door (what’s in a name?) het solvabiliteitsonderzoek. Hierdoor kan het Centraal Orgaan voor de Inbeslagneming (het COIV) via verschillende manieren zicht krijgen op het vermogen van de veroordeelde. Het COIV kan bijvoorbeeld in bepaalde gevallen bankverrichtingen opvragen, met inbegrip van de kenmerken van de rekening van herkomst of bestemming. De wet die het SUO invoerde, heeft dit solvabiliteitsonderzoek nog eens extra uitgebreid. Desondanks voert het COIV maar af en toe een solvabiliteitsonderzoek uit, gelet op zijn beperkte capaciteit (budget en personeel).

Innen van dit vermogen
Vervolgens moeten de ontvangers dit vermogen nog innen. Hiervoor bestaan verschillende mogelijkheden, maar ook in deze stap worden bepaalde problemen ondervonden. De afgenomen interviews brachten bij de ontvangers verschillende frustraties aan het licht: “De ontvanger heeft wel voldoende middelen, maar véél te weinig en behoorlijk opgeleid personeel die deze middelen kunnen uitvoeren.” Bepaalde invorderingsmogelijkheden worden als te tijdrovend en kostelijk beschouwd, waardoor de ontvangers dit minder gaan toepassen. Daarnaast wordt de invordering van geldelijke sancties door de verschillende actoren niet als prioriteit beschouwd. De richtlijnen blijken onvoldoende en er bestaat geen invorderingsstrategie, noch doelstellingen, noch enige controle. De invordering kent ook praktische problemen. Deze hebben voornamelijk te maken met het gebrek aan automatisering en gemakkelijke toegang tot alle nodige gegevens. Al deze problemen zorgen ervoor dat de bestaande wettelijke mogelijkheden niet allemaal even veel worden gebruikt. Opdat deze voldoende worden toegepast, zijn er enkele veranderingen nodig waaraan het SUO niet tegemoet komt.

Vermogen wordt niet teruggevonden, wat nu?
Het kan echter gebeurden dat een persoon zijn vermogen doet verdwijnen om zijn geldelijke straf niet te moeten betalen. De ontvanger heeft in dat geval slechts beperkte bevoegdheden om deze vermogensbestanddelen terug te vinden en in beslag te nemen. Het SUO kent hiervoor extra bevoegdheden toe in de fase van de strafuitvoering. Er bestaat echter ook een andere mogelijkheid. Nadat de ontvanger het parket heeft ingelicht dat het de sanctie niet kan invorderen, kan het gebruik maken van bestaande strafbaarstellingen om verder onderzoek te doen naar het vermogen van de veroordeelde. Even verduidelijken. Het kan zijn dat het COIV uit het eerder vermelde solvabiliteitsonderzoek concludeert dat de veroordeelde eigendommen heeft overgeheveld naar zijn echtgenote, naar familieleden of naar patrimoniumvennootschappen die hij zelf heeft opgericht. Een vermoeden dat een veroordeelde vermogensbestanddelen verduisterd (bedrieglijk onvermogen) of witgewassen heeft, is voldoende om een onderzoek hiernaar in te stellen. Dit onderzoek verschilt van het SUO aangezien het een nieuw strafbaar feit onderzoekt. Hiervoor kan de veroordeelde vervolgens opnieuw veroordeeld worden, waarna ook deze straf geïnd moet worden en de keten opnieuw begint.

Het SUO, een goed idee?
Het SUO situeert zich reeds in deze inningsfase. Het maakt in de strafuitvoeringsfase verregaande bevoegdheden mogelijk, bijvoorbeeld een telefoontap of een huiszoeking zonder toestemming. De rechterlijke controle is hier beperkt aangezien de veroordeelde ‘reeds veroordeeld is’, zij het dan voor een ander misdrijf dan het witwassen van geld of het bedrieglijk onvermogen. Dit kan leiden tot mogelijk misbruik. Zo kan in het SUO reeds initieel bewijsmateriaal verzameld worden van nieuwe misdrijven, met minder verregaande waarborgen dan wanneer er een nieuw vooronderzoek wordt opgestart. Daarnaast werd het SUO als controversieel beschouwd aangezien het deze bevoegdheden ook kan uitoefenen op ‘malafide derden’. Zij werden niet veroordeeld en hebben mogelijk helemaal geen misdrijf gepleegd. De definitie van het begrip ‘malafide derden’ – personen die doelbewust met de veroordeelde samenspannen om zijn vermogen te onttrekken aan de tenuitvoerlegging van de veroordeling – lijkt echter verdacht veel op de definitie van het misdrijf van bedrieglijk onvermogen – het bedrieglijk bewerken van het vermogen om het te onttrekken aan de tenuitvoerlegging van de veroordeelde. Dit maakt het mogelijk om een nieuw vooronderzoek te starten en op die manier derden bij het onderzoek te betrekken als medeplichtige of mededader. Op die manier kunnen ook derden op meer rechtsbescherming rekenen.

Conclusies

Uit het onderzoek kunnen dus verschillende conclusies getrokken worden. Ten eerste bestaan er voldoende wettelijke mogelijkheden om het vermogen van de veroordeelde te onderzoeken en vervolgens de geldelijke sanctie hierop te innen. Deze mogelijkheden worden echter onvoldoende gebruikt. Indien er sprake is van bedrieglijk onvermogen of witwassen van geld, moet er hiernaar verder onderzoek gevoerd worden. Dit kan met het SUO. Gezien de beperkte rechterlijke controle in het SUO moet dit echter worden stopgezet van zodra er overgeschakeld kan worden op een ‘gewoon’ onderzoek. In dat opzicht zijn bepaalde onderzoeksbevoegdheden in het SUO dan ook overbodig. Om het risico op het witwassen of verduisteren van vermogensbestanddelen te verkleinen, is het alleszins nodig dat hierop meer gefocust wordt in het vooronderzoek.

Bibliografie

Internationale regelgeving en aanbevelingen

Verdrag van Straatsburg van de Raad van Europa betreffende witwassen, de opsporing, het beslag en de verbeurdverklaring van de opbrengsten uit misdaad van 8 november 1990, European Treaty Series, nr. 141.

Verdrag van Wenen van de Verenigde Naties tegen de sluikhandel in verdovende middelen en psychotrope stoffen van 20 december 1998, United Nations Treaty Series, vol. 1582, 95.

FATF, International standards on combating money laundering and the financing of terrorism & proliferation, The FATF Recommendations, 16 februari 2012, www.fatf-gafi.org/media/fatf/documents/recommendations/pdfs/FATF_Recommendations.pdf.

FATF, Herziene aanbeveling nr. 4, www.fatf-gafi.org/media/fatf/documents/recommendations/pdfs/FATF_Recommendations.pdf.

Gemeenschappelijk optreden Raad nr. 98/699/JBZ, 3 december 1998 inzake het witwassen van geld, de identificatie, opsporing, bevriezing, inbeslagneming en confiscatie van hulpmiddelen en van de opbrengsten van misdrijven, Pb.L. van 9 december 1998, afl. 333,, 1-3.

Kaderbesluit Raad nr. 2001/500/JBZ, 26 juni 2001 inzake het witwassen van geld, de identificatie, opsporing, bevriezing, inbeslagneming en confiscatie van hulpmiddelen en van opbrengsten van misdrĳven, Pb.L. 5 juli 2001, afl. 182, 1-2.

Kaderbesluit Raad nr. 2005/212/JBZ, 24 februari 2005 inzake de confiscatie van opbrengsten van misdrijven, alsmede van de daarbij gebruikte hulpmiddelen en de door middel daarvan verkregen voorwerpen, Pb.L. 15 maart 2005, afl. 68, 49.

Richtlijn Europees Parlement en Raad nr. 2014/42/EU, 3 april 2014 betreffende de bevriezing en confiscatie van hulpmiddelen en opbrengsten van misdrijven in de Europese Unie, Pb.L. 29 april 2014, afl. 127, 39.

Wetgeving

België

Wetboek van Strafvordering.

Strafwetboek.

Gerechtelijk Wetboek.

Wet van 17 juli 1990 tot wijziging van de artikelen 42, 43 en 505 van het Strafwetboek en tot invoeging van een artikel 43bis in hetzelfde wetboek, BS 15 augustus 1990, 15.886.

Wet van 11 januari 1993 tot voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld en de financiering van terrorisme bedoelde ondernemingen en personen, BS 9 februari 1993, 2828.

Wet van 8 augustus 1997 houdende instemming met de Overeenkomst inzake het witwassen, de opsporing, de inbeslagneming en de confiscatie van opbrengsten van misdrijven, opgemaakt te Straatsburg op 8 november 1990, BS 4 juni 1998, 18.173.

Wet van 5 juli 1998 betreffende de collectieve schuldenregeling en de mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen, BS 31 juli 1998, 24.613.

Wet van 26 maart 2003 houdende oprichting van een Centraal Orgaan voor de Inbeslagneming en de Verbeurdverklaring en houdende bepalingen inzake het waardevast beheer van in beslag genomen goederen en de uitvoering van bepaalde vermogenssancties (COIV-wet), BS 2 mei 2003, 23.681.

Programmawet van 27 december 2004, BS 31 december 2004, 87.006.

Wet van 27 december 2006 houdende diverse bepalingen (I), BS 28 december 2006, 75.266.

Programmawet van 22 december 2008, BS 29 december 2008, 68.649.

Wet van 30 december 2009 houdende diverse bepalingen betreffende Justitie (I), BS 15 januari 2010, 1885.

Wet van 11 februari 2014 houdende diverse maatregelen ter verbetering van de invordering van de vermogensstraffen en de gerechtskosten in strafzaken (I), BS 8 april 2014, 29.894.

Wet van 11 februari 2014 houdende diverse maatregelen ter verbetering van de invordering van de vermogensstraffen en de gerechtskosten in strafzaken (II), BS 8 april 2014, 29.913.

Koninklijk besluit van 28 december 1950 houdende algemeen reglement op de gerechtskosten in strafzaken, BS 30 december 1950, 9095.

Koninklijk besluit van 25 april 2014 tot uitvoering van artikel 464/4, § 1, van het Wetboek van strafvordering (KB Opening SUO), BS 30 april 2014, 41988.

Nederland

Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering.

Wetboek van Strafrecht.

Wetboek van Strafvordering.

Wet van 31 maart 1983 houdende herziening van bepalingen van het Wetboek van Strafrecht, het Wetboek van Strafvordering, de Wet op de economische delicten en enkele andere wetten in verband met de oplegging van vermogenssancties, Stb. 1983, 153.

Wet van 23 december 1987, houdende regelen voor de indiening en behandeling van en de beschikking op verzoekschriften om gratie (‘Gratiewet’), Stb. 1987, 598.

Wet van 10 december 1992 tot wijziging van het Wetboek van Strafvordering en enkele andere wetten ter verruiming van de mogelijkheden tot toepassing van de maatregel van ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel en andere sancties, Stb. 1993, 11.

Goedkeuringswet van het Verdrag inzake het witwassen, de opsporing, de inbeslagneming en de confiscatie van opbrengsten van misdrijven, Stb. 1993, 164.

Wet van 8 mei 2003 tot wijziging en aanvulling van een aantal bepalingen in het Wetboek van Strafrecht, het Wetboek van Strafvordering en enige andere wetten met betrekking tot de ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel, Stb. 2003, 202.

Wet van 31 maart 2011 tot wijziging van het Wetboek van Strafrecht, het Wetboek van Strafvordering en enige andere wetten ter verbetering van de toepassing van de maatregel ter ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel (verruiming mogelijkheden voordeelontneming), Stb. 2011, 171.

Wet van 24 november 2011 tot wijziging van het Wetboek van Strafvordering en de Wet administratiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften in verband met de verstrekking van inlichtingen aan het openbaar ministerie bij de tenuitvoerlegging van geldboeten en enkele verbeteringen, Stb. 2011, 556.

Wet van 26 november 2014 tot herstel van wetstechnische gebreken en leemten alsmede aanbrenging van andere wijzigingen van ondergeschikte aard in diverse wetsbepalingen op het terrein van het Ministerie van Veiligheid en Justitie, alsmede in de Wet op de dierproeven tot herstel van een abuis (Verzamelwet Veiligheid en Justitie 2013), Stb. 2014, 240.

Voorbereidende werken

België

Memorie van toelichting bij het wetsontwerp tot wijziging van de artikelen 42, 43 en 505 van het Strafwetboek en tot invoeging van een artikel 43bis in hetzelfde wetboek, Parl.St., Kamer, 1989-90, nr. 987/1.

Memorie van toelichting bij het wetsontwerp tot uitbreiding van de mogelijkheden tot inbeslagneming en verbeurdverklaring in strafzaken, Parl.St. Kamer, 2001-02, nr. 50-1601/001.

Samenvatting van het wetsontwerp houdende diverse maatregelen betreffende de verbetering van de invordering van de vermogensstraffen en de gerechtskosten in strafzaken, Parl.St. Kamer 2013-14, nr. 53-2934/001 en nr. 53-2935/001.

Memorie van toelichting van het wetsontwerp houdende diverse maatregelen betreffende de verbetering van de invordering van de vermogensstraffen en de gerechtskosten in strafzaken (I), Parl.St. Kamer 2013-14, nr. 53-2934/001.

Nederland

Memorie van toelichting bij het wetsvoorstel tot herziening van de bepalingen van het Wetboek van Strafrecht en het Wetboek van Strafvordering betreffende de tenuitvoerlegging van vermogensstraffen, Kamerstukken II, 1974-75, 13 386, nr. 3.

Memorie van toelichting bij de wijziging van het Wetboek van Strafrecht en het Wetboek van Strafvordering en enkele andere wetten ter verruiming van de mogelijkheden tot toepassing van de maatregel van ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel en andere vermogenssancties, Kamerstukken II, 1989-90, 21 504, nr. 3.

Memorie van toelichting bij het wetsvoorstel tot wijziging en aanvulling van een aantal bepalingen in het Wetboek van Strafvordering en enige andere wetten met betrekking tot de ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel, Kamerstukken II, 2001-02, 28079, nr. 3.

Raad voor de Rechtspraak, Advies aanvraag wetsvoorstel verruiming mogelijkheden voordeelsontneming, 28 november 2008.

Memorie van toelichting bij de wet tot Wijziging van het Wetboek van Strafrecht, het Wetboek van Strafvordering en enige andere wetten ter verbetering van de toepassing van de maatregel ter ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel (verruiming mogelijkheden voordeelontneming), Kamerstukken II, 2009–10, 32 194, nr. 3.

Prestaties in de strafrechtketen, brief van de Algemene Rekenkamer, Kamerstukken II, 2011-12, 33.173, nr. 1.

Memorie van toelichting bij het wetsvoorstel tot herstel van wetstechnische gebreken en leemten alsmede aanbrenging van andere wijzigingen van ondergeschikte aard in diverse wetsbepalingen op het terrein van het Ministerie van Veiligheid en Justitie (Verzamelwet Veiligheid en Justitie 2013), Kamerstukken II, 2013-14, 33 771, nr. 3.

Wetsvoorstel van 21 november 2014 tot wijziging van het Wetboek van Strafrecht, het Wetboek van Strafvordering en enige andere wetten in verband met een herziening van de wettelijke regeling van de tenuitvoerlegging van strafrechtelijke beslissingen (Wet herziening tenuitvoerlegging strafrechtelijke beslissingen), Kamerstukken II, 2014-15, 34.086, nr. 2.

Memorie van toelichting bij het wetsvoorstel van 21 november 2014 tot wijziging van het Wetboek van Strafrecht, het Wetboek van Strafvordering en enige andere wetten in verband met een herziening van de wettelijke regeling van de tenuitvoerlegging van strafrechtelijke beslissingen (Wet herziening tenuitvoerlegging strafrechtelijke beslissingen), Kamerstukken II, 2014-15, 34.086, nr. 3.

Commissieverslagen en andere parlementaire documenten

België

Verslag (F. Erdman) namens de Commissie voor de Justitie bij het ontwerp van wet tot wijziging van de artikelen 42, 43 en 505 van het Strafwetboek en tot invoeging van een artikel 43bis in hetzelfde wetboek, Parl.St. Senaat 1989-90, nr. 890/2.

Verslag (L. Van Biesen) namens de Commissie voor de Financiën en de Begroting van het ontwerp van programmawet, Parl.St. Kamer, 2004-05, nr. 51-1437/027.

Verslag (V. Déom) namens de Commissie voor Justitie van het ontwerp van programmawet (art. 104 tot 106), Parl.St. Kamer, 2006-07, nr. 51-3058/014.

Verslag (H. Vandenberghe) namens de Commissie van Justitie bij het wetsontwerp houdende diverse bepalingen betreffende Justitie (I), Parl.St. Senaat, 2009-10, nr.4-1550/2.

Vr. en Antw. Kamer 2012-13, 12 april 2013, nr. 0262.

Verslag (A. Laaouej) namens de Commissie voor de Justitie bij het wetsontwerp houdende diverse maatregelen ter verbetering van de invordering van de vermogensstraffen en de gerechtskosten in strafzaken (I), Parl.St. Senaat 2013-14, nr. 5-2405/2.

Verslag (S. De Wit en C. Van Cauter) namens de Commissie voor de Justitie bij het wetsontwerp houdende diverse maatregelen ter verbetering van de invordering van de vermogensstraffen en de gerechtskosten in strafzaken (I) en (II), Parl.St. Kamer 2013-14, nr. 53-2934/3.

Verslag (C. Vienne) namens de Commissie voor de Financiën en de Begroting bij het wetsontwerp tot aanpassing in de fiscale wetgeving van de benamingen van de administraties van de Federale Overheidsdienst Financiën, Parl.St. Kamer 2013-14, 53-3420/003

Nederland

Aanhangsel Handelingen, Kamer 2009-10, nr. 556.

Verslag van de Commissie van Justitie bij de wet tot verruiming mogelijkheden voordeelsontneming, Kamerstukken II, 2009-10, 32.194, nr. 5.

Nota naar aanleiding van het verslag van de Commissie van Justitie bij de wet tot verruiming mogelijkheden voordeelsontneming, Kamerstukken II, 2009-10, 32.194, nr. 6.

Nota naar aanleiding van het verslag bij het wetsvoorstel tot wijziging van het Wetboek van Strafvordering en de Wet administratiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften in verband met de verstrekking van inlichtingen aan het openbaar ministerie bij de tenuitvoerlegging van geldboeten en enkele verbeteringen, Kamerstukken II, 2011-12, 32 702, nr. 6.

Verslag van de commissie voor Veiligheid en Justitie bij het wetvoorstel tot wijziging van het Wetboek van Strafrecht, het Wetboek van Strafvordering en enige andere wetten in verband met een herziening van de wettelijke regeling van de tenuitvoerlegging van strafrechtelijke beslissingen (Wet herziening tenuitvoerlegging strafrechtelijke beslissingen), Kamerstukken II, 2014-15, 34.086, nr. 6.

Rechtspraak

België

GwH 19 juli 2007, nr. 105/2007, JLMB 2008, 598; NJW 2007, 695, noot S. Bouzoumita; RABG 2008, 3, noot F. Schuermans; RCPC. 2007, 1118, noot H. Bosly; RW 2007-08, 85; RW 2007-08 1811; TBP 2008, 286; TGR-TWVR 2008, 55, noot F. Moeykens; T.Strafr. 2007, 254, noot -.

GwH 19 maart 2009, nr. 55/2009, Arr.GwH 2009, 1017; BS 20 mei 2009 (uittreksel), 38292; Fare Act. 2009, afl. 2, 6, noot B. Mailleux; JLMB 2009, 827, noot F. Georges; RW 2009-10, 236.

Cass. 19 november 1985, Arr.Cass. 1985-86, 383; Bull. 1986, 329; Pas. 1986, 329; RW 1985-86, 2831, noot L. Dupont.

Cass. 9 oktober 1990, Arr.Cass. 1990-91, 156; Bull. 1991, 140; Pas. 1991, 140.

Cass. 17 april 1991, Arr.Cass. 1990-91, 834; Bull. 1991, 736; Pas. 1991, 736; RW 1991-92, 403, noot A. Vandeplas; RDPC 1992, 94, noot C. De Valckeneer.

Cass. 11 april 2000, Arr.Cass. 2000, 769; Bull. 2000, 762; JT 2001, 797; T.Strafr. 2001, 20.

Cass. 5 december 2000, Arr.Cass. 2000, 1912; Bull. 2000, 1866; Cass. 9 februari 2011, Pas. 2011, 461.

Cass. 27 februari 2008, Pas. 2008, 539; RGAR 2008, nr. 14428; RW 2010-11 1176; T.Strafr. 2008, 389, noot -.

Cass. 11 september 2013, Dr.pén.entr. 2014, afl. 2, 149, concl. D. Vandermeersch; NC 2014, afl. 2, 138; Pas. 2013, afl. 9, 1622, concl. D. Vandermeersch; Rev.dr.pén. 2014, 131, concl. D. Vandermeersch.

Corr. Gent 13 november 2000, TMR 2001, 249, noot M. Faure.

Antwerpen 27 mei 1982, Pas. 1983, II, 2; Pas. 1982, II, 102; RW 1982-83, 2677; T.Not. 1983, 267.

Nederland

HR 20 december 2011, BP9449.

HR 8 mei 2012, BW3684.

HR 8 april 2014, 860.

Rechtbank Leeuwarden, 4 januari 2005, AR8715, NJF 2005, 114; VR 2005, 154.

Ministeriële omzendbrieven en richtlijnen

FOD Financiën, Algemene instructie A (Boeten en gerechtskosten).

Ministeriële omzendbrief nr. 1706 van 20 december 1999: Voorlopige invrijheidsstelling, vervangende gevangenisstraf, www.juridat.be/cgi_wel3/article3.pl.

Ministeriële omzendbrief nr. 1771 van 17 januari 2005: www.juridat.be/cgi_wel3/article3.pl.

Richtlijnen van 1 december 2006 tot het verlichten en vereenvoudigen van sommige administratieve taken van de lokale politie, BS 29 december 2006, 76.210.

College van Procureurs-generaal, Omzendbrief nr. COL 7/2004 van 2 april 2004 betreffende het Centraal Orgaan voor de Inbeslagneming en de Verbeurdverklaring (COIV) – Voorlopige en praktische richtlijnen.

College van Procureurs-generaal, Omzendbrief nr. COL 4/2014 van 10 februari 2014 betreffende de Europese Unie – Toepassing van het beginsel van de wederzijdse erkenning van rechterlijke beslissingen in strafzaken – Tenuitvoerlegging van beslissingen tot inbeslagneming, verbeurdverklaring en geldelijke sancties.

College van Procureurs-generaal, Omzendbrief nr. 14/2014 van 22 mei 2014 betreffende de wetten van 11 februari 2014 houdende diverse maatregelen ter verbetering van de invordering van de vermogensstraffen en de gerechtskosten in strafzaken (SUO-wet).

Boeken

België

Berkmoes, H., Vandaele, R., en De Bie, B., Misdaad loont niet (meer?). Over de bijzondere verbeurdverklaring van vermogensvoordelen en de bestrijding van het witwassen, Brussel, Politeia, 1994, 173p.

Delrue, G., Witwassen en financiering van terrorisme, 3de, herziene uitgave, Antwerpen, Maklu, 2014, 678p.

Desterbeeck, F., Inbeslagneming en verbeurdverklaring in strafzaken in België, Deventer, Kluwer, 2007, 104p.

Rozie, J., Voordeelsontneming, Antwerpen, Intersentia, 2005, 508p.

Stessens, G., De nationale en internationale bestrijding van het witwassen, onderzoek naar een meer effectieve bestrijding van de profijtgerichte criminaliteit, Antwerpen, Intersentia, 1996, 652p.

Van den Wyngaert, C., Strafrecht & strafprocesrecht in hoofdlijnen, Antwerpen, Maklu, 2009, 1285p.

Van den Wyngaert, C., Strafrecht, strafprocesrecht en internationaal strafrecht in hoofdlijnen, Antwerpen, Maklu, 2006, 1364p.

Vandermeersch, D., Dejemeppe, B., Francis, E., Rozie, M., Klees, O. en Vermeulen, G., Beslag en verbeurdverklaring van criminele voordelen/Saisie et confiscation des profits du crime, Antwerpen, Maklu, 2004, 330p.

Nederland

Broekveldt, L.P., Derdenbeslag, Deventer, Kluwer, 2003, 960p.

Mevis, P.A.M., Hoofdlijnen van het strafrechtelijk sanctiestelsel, Zwolle, W.E.J. Tjeenk Willink, 1993, 149p.

Schaap, C.D., Heling getoetst, Arnhem, Gouda Quint, 1999, 550p.

Andere

Dannemann, G., “Comparative law: studies of similarities or differences?” in Reimann, M., en Zimmerman, R. (eds.), The Oxford handbook of comparative law, Oxford, Oxford University Press, 2006, 1424p.

Nelken, D., Comparative criminal justice, London, Sage, 2010, 117p.

Örücü, E., The enigma of comparative law. Variations on a theme for the twenty-first century, Leiden, Martinus Nijhoff Publishers, 2004, 242p.

Pakes, F., Comparative criminal justice, Devon, Willan Publishing, 2004, 200p.

Zweigert, K. en Kötz, H., Introduction to comparative law, Oxford, Clarendon Press, 1998, 744p.

Bijdragen in tijdschriften

België

Boone, R., “Armgeworstel om het SUO”, juristenkrant 26 februari 2014, 3.

De Wilde, A. en Helsen, p., “Kan de gerechtelijke collectieve schuldenregeling leiden tot de kwijtschelding van strafrechtelijke geldboeten?”, Jura Falc. 1999-2000, 535-544.

Duplat, J.-L., “Het gebruik van het financieel stelsel voor het witwassen van geld”, BankFin. 1993, 282-288.

Francis, E., “Forum COIV – Ontneming in Nederland en België: 1 – 1?”, T.Strafr. 2005, afl. 5, 338-340.

Haelman, A., “Heeft de maatschappelijke perceptie van financieel-economische criminaliteit invloed op de justitiële bestraffing?”, Orde dag 2000, 37-45.

Nihoul, P., “Money laundering: an analysis of european and international legal instruments”, BankFin 1992, 57-66.

Sagaert, V. en Scheers, D., “De jacht op ‘crimineel’ vermogen – een nieuw strafonderzoek ziet het licht”, RW 2013-14, 1162.

Stessens, G. en Traest, P., “Meer mogelijkheden tot inbeslagneming en verbeurdverklaring in strafzaken”, RW 2003-04, 1041-1059.

Van Caenegem, P., “Art. 43bis Sw. en de raming ex aequo et bono”, noot onder Cass. 14 december 1994, R.Cass. 1995, 98-100.

Van Cauwenberghe, K., “Strafuitvoeringsonderzoek: de basisregels van de rechtstaat overboord”, Juristenkrant 29 januari 2014, 11.

Vanderbeken, T. en Siron, N., “De goede en de slechte crimineel. Georganiseerde criminaliteit, organisatiecriminaliteit en corruptie”, Orde dag 2000, 65-74.

Vanderhaeghen, A., “Beslag onder derden op een bankrekening. Grondige studie van het gerechtelijk privaatrecht”, Jura Falconis, 2007-08, 161-190.

Van Overbeke, S., “De motivering van de verbeurdverklaring van vermogensvoordelen”, noot onder Cass. 21 mei 2002, RW 2002-03, 342-344.

Verbruggen, F., “Hebben en houwen: bezitseffect en afgifteafkeer als inspiratie bij de hervorming van de Belgische verbeurdverklaring”, in Spapens, T., Groenhuijsen, M. en Kooijmans, T. (eds.), Liber Amicorum Cyrille Fijnaut, Antwerpen, Intersentia, 2011, ???

Nederland

Beyens, K. en Scheirs, V., “Geruchten, frustraties en verdeeldheid, Belgische strafrechters over de strafuitvoering”, PROCES, tijdschrift voor strafrechtspleging 2009, 76-93.

Borgers, M.J. en Kooijmans, T., “Verruiming, vereenvoudiging en verbetering? Het wetsvoorstel verruiming mogelijkheden voordeelontneming”, DD 2010, afl. 3, 16, 205-270.

Bijdragen in boeken

België

Dambre, M., “De invloed van het witwasverbod op het bankrecht”, in X (ed.), Liber Amicorum P. De Vroede, Diegem, Kluwer, 1994, 253-386.

De Langhe, V., Van Hecke , R., en Vetcour, G., “Witwassen”, in Vermeulen, G. (ed.), Aspecten van Europees formeel strafrecht, Antwerpen, Maklu, 2002, 227-300.

De Samblanx, M.J., “Financieel economisch rechercheren. Voor een goed begrip”, in Janssens, S. (ed.), Financieel economisch rechercheren/L’enquête en matière financière et économique, Brussel, Politeia, 2004, 9-12.

Desterbeeck, F., “Het begrip fiscale fraude in de huidige context van de wet van 11 februari 1993: het strafrechtelijk aspect”, in Kilesse, A. en Delepiere, J.C. (eds.), De strijd tegen het witwassen en de financiering van het terrorisme: de CFI en de revisor/La lutte contre le blanchiment et le financement du terrorisme: la CTIF et le reviseur, Brugge, Die Keure, 2005, 179-196.

Franssen, V., “Kritisch overzicht van enkele recente wetswijzigingen in het straf(proces)recht: het strafrechtelijk uitvoeringsonderzoek” in VRG Alumni en Maklu-Uitgevers nv (eds.), Recht in beweging, 21ste VRG-Alumnidag 2014, Antwerpen, Maklu, 2014, 393-414.

Scohier, C., “De Cel voor Financiële Informatieverwerking en de voorkoming van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme”, in Kilesse, A. en Delepiere, J.C. (eds.), De strijd tegen het witwassen en de financiering van het terrorisme: de CFI en de revisor/La lutte contre le blanchiment et le financement du terrorisme: la CTIF et le reviseur, Brugge, Die Keure, 2005, 47-60.

F. Verbruggen, “Hebben en houwen: bezitseffect en afgifteafkeer als inspiratie bij de hervorming van de Belgische verbeurdverklaring”, in T. Spapens, M. Groenhuijsen en T. Kooijmans (eds.), Liber Amicorum Cyrille Fijnaut, Antwerpen, Intersentia, 2011, 263-276.

Nederland

Hoogenboom, A.B., Mul, V. en van Peski, W.L., “Ter inleiding”, in Hoogenboom, A.B., Mul, V. en van Peski, W.L. (eds.), Financieel rechercheren. Een bundeling van artikelen over financieel rechercheren in relatie tot de bestrijding van de (georganiseerde) criminaliteit, ’s-Gravenhage, VUGA Uitgeverij BV, 2005, 13-17.

Vissers, J.A.J.Th., “woord vooraf” in Hoogenboom, A.B., Mul, V. en van Peski, W.L. (eds.), Financieel rechercheren. Een bundeling van artikelen over financieel rechercheren in relatie tot de bestrijding van de (georganiseerde) criminaliteit, ’s-Gravenhage, VUGA Uitgeverij BV, 2005, 5-7.

Schaap, C.D., “Dat andere aspect van criminaliteit en criminaliteitsbestrijding”, in Hoogenboom, A.B., Mul, V. en van Peski, W.L. (eds.), Financieel rechercheren. Een bundeling van artikelen over financieel rechercheren in relatie tot de bestrijding van de (georganiseerde) criminaliteit, ’s-Gravenhage, VUGA Uitgeverij BV, 2005, 29-42.

Andere

Feeley, M.M., “Comparative criminal law for criminologists: comparing for what purpose?” in Nelken, D. (ed.), Comparing legal cultures, Alderschot, Dartmouth, 1997, 93-104.

Graziadei, M., “ The functionalist heritage” in Legrand, P. en Munday, R. (eds.), Comparative legal studies: traditions and transitions, Cambridge, Cambridge University Press, 2003, 100-127.

Lasser, M. de S.-O.-l’E., “The question of understanding” in Legrand, P. en Munday, R. (eds.), Comparative legal studies: traditions and transitions, Cambridge, Cambridge University Press, 2003, 197-239.

Michaels, R., The functional method of comparative law in Reimann, M. en Zimmermann, R. (eds.), The Oxford handbook of comparative law, Oxford, Oxford University Press, 2006, 339-382.

Weigend, t., “Criminal law and criminal procedure” in Smits, J.M. (ed.), Elgar Encyclopedia of comparative law, Cheltenham, Edward Elgar, 2006, 214-227.

Andere

België

Het federaal veiligheids- en detectieplan van 31 mei 2000, Parl.St Kamer 1999-2000, nr. 50-0716/001 en Senaat 1999-2000, nr. 2-461/1.

Rekenhof, Verslag van het Rekenhof aan de Kamer van Volksvertegenwoordiger over de tenuitvoerlegging van de patrimoniale straffen: penale boeten en bijzondere verbeurdverklaringen, februari 2007, www.ccrek.be/docs/2007_03_PatrimonialeStraffen.pdf.

Federale Politie, Nationaal Veiligheidsplan 2008-2011, www.polfed-fedpol.be/pub/pdf/NVP2008-2011.pdf.

Federale gerechtelijke politie – Directie economisch en financieel beleid, Jaarverslag 2012, www.polfed-fedpol.be/pub/rapport_activites/pdf/2012/ecofin/RAecofin2012….

Federale Politie, Nationaal Veiligheidsplan 2012-2015, www.polfed-fedpol.be/pub/pdf/NVP2012-2015.pdf.

Rekenhof, Verslag van het Rekenhof aan de Kamer van Volksvertegenwoordiger over de uitvoering van de penale boeten, januari 2014, www.ccrek.be/docs/2014_03_penaleboetenopvolgingsaudit.pdf.

Orde van Vlaamse Balies, Strafuitvoeringsonderzoek: misdaad mag niet lonen, maar waarborg wel rechtsstaat, persbericht, www.advocaat.be/UserFiles/PressItems/13%2011%2012%20OVB-persbericht%20SUO.pdf.

Orde van de Vlaamse Balies, Standpunt omtrent de wetsontwerpen van 9 juli 2013 houdende diverse maatregelen betreffende de verbetering van de invordering van de vermogensstraffen en de gerechtskosten in strafzaken, www.advocaat.be/UserFiles/Positions/14%2001%2020%20Standpunt%20OVB%20we….

Hoge Raad voor de Justitie/Conseil Supérieur de la Justice, Advies over het voorontwerp van wet houdende diverse maatregelen betreffende de verbetering van de invordering van de vermogensstraffen en de gerechtskosten in strafzaken, www.hrj.be/sites/5023.b.fedimbo.belgium.be/files/press_publications/a00….

Raes, A., boelaert, T.