Kostenbewustzijn en kostenbewust handelen bij leerkrachten in het Vlaams secundair onderwijs
- BartLuysterman
Niet alleen leerkrachten bepalen bedrag schoolfactuur
De discussie rond kinderarmoede en de schoolkosten laaide de voorbije jaren herhaaldelijk op. In het basisonderwijs voerde men reeds de maximumfactuur in. Het secundair onderwijs daarentegen blijft achter. In afwachting van beweging op bestuurlijk niveau, werd stilgestaan bij de rol van de leerkracht in de schoolkosten; welke factoren beïnvloeden het kostenbewustzijn en kostenbewust handelen van leerkrachten in het secundair onderwijs? Meer bepaald werd de impact van de vijf volgende betrokkenen onderzocht: de leerlingen, de ouders, de collega-leerkrachten, de directie en de overheid. Verder werd onderzocht of bepaalde persoonlijke eigenschappen van leerkrachten invloed hebben op hun kostenbewustzijn en handelen.
Online enquête bij 13 scholen
Het opzet van het onderzoek bestond uit een online enquête die door leerkrachten moest worden ingevuld. Enerzijds werd gepeild hoe kostenbewust het lesgevend personeel was en handelde met het oog op de doorgerekende kosten op de schoolrekening. Anderzijds werden allerhande factoren die te maken hebben met de relatie tussen de leerkracht en de vijf betrokkenen, onderzocht. Deze factoren werden zorgvuldig gekozen met behulp van eerder onderzoek. Na het willekeurig aansturen van 264 scholen, verleenden dertien scholen uit het katholieke net hun vrijwillige medewerking. Na drie weken werd de enquête afgesloten met 270 volledig en geldig ingevulde responsen.
Elke betrokkene kan kostenbewustzijn stimuleren
Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat feedback van de leerlingen en ouders een sterke invloed heeft op het kostenbewustzijn en kostenbewust handelen van de leerkrachten. Leerkrachten die feedback over de globale schoolkosten krijgen van leerlingen of ouders, vertonen een groter kostenbewustzijn en kostenbewust handelen. Opvallend is dat leerkrachten die van leerlingen specifieke feedback krijgen over het financiële aspect van hun eigen vak, minder op kosten letten. Mogelijks beschouwt men vakgerelateerde feedback als een persoonlijke aanval, terwijl globale feedback aanzien wordt als een gedeelde verantwoordelijkheid met collega’s en directie. Een geëngageerde leerkracht die zich verplicht voelt om verantwoording af te leggen aan de leerlingen en op de hoogte is van de financiële situatie van de leerlingen, is meer kostenbewust. Verder stimuleert een ouderavond (ontmoeting met alle ouders samen) het kostenbewustzijn en handelen van een leerkracht.
Evenzeer hebben collega’s een effect op het kostenbewustzijn en kostenbewust handelen. Leerkrachten die regelmatig communiceren over financiën met collega’s, zijn en handelen kostenbewuster. Vanzelfsprekend is dit thema belangrijk voor deze leerkrachten, waardoor zij meer kostenbewust gedrag zullen vertonen. Tevens zouden zij creatievere oplossingen kunnen bedenken om de kosten te reduceren. Hetzelfde positief effect wordt bekomen als een collega het voortouw neemt in kostenreducties binnen de school. Voorts is een goede relatie met de collega’s ook bevorderlijk voor het kostenbewustzijn. Echter, leerkrachten die vaak samenwerken, blijken minder kostenbewust te zijn en handelen. Dit negatief effect van samenwerken wordt deels opgeheven indien de samenwerking enkel onder vrouwelijke leerkrachten gebeurt. Het zou kunnen dat leerkrachten die samenwerken, andere doelstellingen dan het reduceren van de kosten vooropstellen.
Directies die een kostenbewuste schoolcultuur opzetten, verkrijgen meer kostenbewuste leerkrachten. Dit geldt ook voor directies met een duidelijk gecommuniceerde langetermijnvisie en directies die financiële informatie (prijzenlijsten, reeds gemaakte kosten voor leerlingen, financiële situatie van leerlingen, …) aan leerkrachten beschikbaar stellen. Deze drie factoren zijn trouwens sterk gecorreleerd. Hierdoor wordt vermoed dat een kostenbewuste cultuur onderdeel uitmaakt van het langetermijndenken van een directie. Bovendien is het openbaar maken van financiële informatie een middel om de kostenbewuste cultuur uit te dragen.
Als laatste betrokkene werd de overheid onderzocht. Eerder verrassend werd slechts één belangrijke conclusie gevonden: leerkrachten die de invoering van de maximumfactuur in het secundair onderwijs steunen, zijn en handelen meer kostenbewust. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat leerkrachten die bereid zijn zichzelf een financieel plafond op te leggen, in praktijk ook meer kostendiscipline hebben.
Tot slot werden nog enkele persoonlijke eigenschappen van de leerkracht onderzocht. Deze factoren hadden in eerder onderzoek over kostenbewustzijn al significante resultaten opgeleverd. Leerkrachten die in hun privéleven ook op de kosten letten, zijn en handelen kostenbewuster op school. Dit geldt niet voor leerkrachten die van nature nauwgezet zijn. Indien een leerkracht echter over deze beide eigenschappen beschikt, wordt het kostenbewustzijn en kostenbewust handelen nog versterkt. Eerder onverwacht vertonen leerkrachten die een betere kennis van de kosten hebben, geen significant hoger kostenbewustzijn en kostenbewust handelen. Dit lijkt zeer onlogisch aangezien het beschikbaar stellen van financiële informatie door de directie wel een positief effect heeft. Enkel een prijzenlijst openstellen is waarschijnlijk wel een noodzakelijke maatregel, maar zeker niet voldoende. Daarenboven zijn leerkrachten die een hoge werkbelasting ondervinden, minder kostenbewust. De onderwijstaak op zich neemt al zoveel tijd in beslag dat er weinig ruimte is om met kosten bezig te zijn.
Implicaties
Via de Masterproef werd bijgedragen tot het onderzoek naar kostenbewustzijn en kostenbewust handelen bij leerkrachten. Dit staat nog steeds in haar kinderschoenen. In een tijdsgeest waarin kinderarmoede een alsmaar prangender probleem wordt, is dergelijk onderzoek onontbeerlijk. Niet geheel onverwacht heeft de huidige Vlaamse minister van Onderwijs, Mevrouw Hilde Crevits, kostenefficiëntie en armoedebestrijding in het onderwijs als één van de kernpunten van haar beleidstermijn gekozen. Kostenbewustzijn is één van de belangrijkste factoren om hierin resultaten te boeken.
Ook voor de mensen op het terrein biedt deze Masterproef mogelijkheden. Leerlingen en ouders moeten beseffen dat hun gedrag een invloed heeft op het kostenbewustzijn en kostenbewust handelen van leerkrachten. Directies kunnen op hun beurt de schoolvisie afstemmen op de resultaten van dit onderzoek. Ze kunnen een platform bieden aan ouders en leerlingen om feedback te geven over de kosten van het onderwijs. Verder kan er meer financiële informatie ter beschikking worden gesteld aan leerkrachten. Tevens biedt deze Masterproef aan de overheid de opportuniteit om een campagne op te starten die zich richt op het verhogen van het kostenbewustzijn en kostenbewust handelen bij leerkrachten of in de leerkrachtenopleiding.
Deze Masterproef is ontegensprekelijk nog het meest waardevol voor de leerkrachten. Dit onderzoek kan de basis vormen van een constructieve zelfreflectie. Leerkrachten kunnen ontdekken in welke situatie ze zich bevinden op vlak van kostenbewustzijn en kostenbewust handelen. Door hun maatschappelijke rol bekleden leerkrachten nog steeds een voorbeeldfunctie. Het is dus gerechtvaardigd om financiële discipline van hen te verwachten.
Bibliografie
REFERENTIESArtikelsAllan, G. M., & Lexchin, J. (2008). Physician awareness of diagnostic and nondrug therapeutic costs:A systematic review. International journal of technology assessment in health care, 24(02), 158-165.Allan, G. M., Lexchin, J., & Wiebe, N. (2007). Physician awareness of drug cost: a systematic review.PLoS medicine, 4(9), e283.Anoniem. (2013). Teacher-parent communication boosts homework completion. American Teacher,Vol.97(4), 7.Anoniem. (2014). Parent Teacher Conferences: More Parents Needed. NSTA Reports, Vol.26(2), 10-11.Ashbrook, P. C. & Houts, T. A. (2002). Top management support. Chemical Health and Safety,Vol.9(5), 34.Baker, B.I. (2014). Workplace cooperation among women and men. Monthly labour review U.S.Bureau of Labour Statistics, P. 1CBarrick M.R., & Mount, M.K. (1991). The big five personality dimensions and job performance: ameta-analysis. Personnel Psychology, 44 (1), 1-26.Bartels, P.C.M. & Schoorl, M. (1998). Kwaliteitsbesef: een kwestie van mentaliteit en betrokkenheid.Nederlands Tijdschrift voor Klinische Chemie, 23(3), 20-23.Bovier, P. A., Martin, D. P., & Perneger, T. V. (2005). Cost-consciousness among Swiss doctors: across-sectional survey. BMC health services research, 5(1), 72.Cantillon, B., Verbist, G. & De Maesschalck, V., (2003). De sociaal-economische positie vaneenoudergezinnen. Tijdschrift van het Steunpunt WAV, 2(1), 139-143.Centra, J. A. (1973). Effectiveness of student feedback in modifying college instruction. Journal ofEducational Psychology, 65(3), 395.Chan, S. C. (2014). Paternalistic leadership and employee voice: Does information sharing matter?.Human Relations, 67(6), 667-693.Clarke, K. A. (2005). The phantom menace: Omitted variable bias in econometric research. ConflictManagement and Peace Science, 22(4), 341-352.78Colegrave, A. D., & Giles, M. J. (2008). School cost functions: A meta-regression analysis.Economics of Education Review, 27(6), 688-696.Collier, P.M. (2008). Stakeholder accountability: a field study of the implementation of a governmentimprovement plan. Accounting, Auditing and Accountability Journal, Vol. 21(7), 933-954.Dawda, P., Jenkins, R. & Varnam, R. (2011). Improving communication skills with your colleagues.GP, 28 jan 2011, 38.Despiegelaere, H. & Van Coillie, G. (2009). Erkenning in de pedagogische relatie tussen leerkrachten leerling. Ethische perspectieven, Vol.19(2), 167-180.De Spiegelaere, S., Van Gyes, G., Benders, J., & Van Hootegem, G. (2013). Wat werkt van hetNieuwe Werken?. Tijdschrift van het Steunpunt WSE, 23(3), 66-72.Dogan, E., Bolderdijk, J., & Steg, L., (2014). Making small numbers count: environmental andfinancial feedback in promoting eco-driving behaviours, Journal of Consumer Policy, Vol. 37(3),413-422.Edward Freeman, R., & Evan, W. M. (1991). Corporate governance: A stakeholder interpretation.Journal of Behavioral Economics, 19(4), 337-359.El Ghoul, S., Guedhami, O., Kwok, C. C., & Mishra, D. R. (2011). Does corporate socialresponsibility affect the cost of capital?. Journal of Banking & Finance, 35(9), 2388-2406.Gelfer, J. I. (1991). Teacher-parent partnerships: Enhancing communications. Childhood Education,67(3), 164-167.Haines III, V. Y., Rousseau, V., Brotheridge, C. M., & Saint-Onge, E. (2011). A qualitativeinvestigation of employee business awareness. Personnel Review, 41(1), 73-87.Himme, A. (2012). Critical success factors of strategic cost reduction. Journal of ManagementControl, 23(3), 183-210.Honawar, V. (2008). Working smarter by working together: Teacher teamwork has catapultated thishigh school from ordinary to extraordinary. The education digest, ed, Vol.74(2), 17-21.Kim, I., & Loadman, W. E. (1994). Predicting Teacher Job Satisfaction.Klazinga, N. (2006). Aanvullende kanttekeningen bij het profiel van de arts. Observaties aan hetbegin van de 21ste eeuw. Tijdschrift voor medisch onderwijs, Vol.25(6), 291-295.79Korn, L. M., Reichert, S., Simon, T., & Halm, E. A. (2003). Improving physicians' knowledge of thecosts of common medications and willingness to consider costs when prescribing. Journal of generalinternal medicine, 18(1), 31-37.Langer, E. J., Blank, A., & Chanowitz, B. (1978). The mindlessness of ostensibly thoughtful action:the role of ‘placebic’ information in interpersonal interaction. Journal of Personality and SocialPsychology, 36, 635–642.Liao, S. H., Chang, J. C., Cheng, S. C., & Kuo, C. M. (2004). Employee relationship and knowledgesharing: A case study of a Taiwanese finance and securities firm. Knowledge Management Research& Practice, 2(1), 24-34.Marshall, K., (2012). Let’s cancel the dog-and-pony show: improve teacher assessment by replacingthe announced, long-from evaluation visit with as many as 10 shorter, unannounced visits fortifiedwith timely, valuable, face-to-face feedback. Phi Delta Kappan, Vol. 94(3), 19(5).Moore, G. A. (2007). To succeed in the long term, focus on the middle term. Harvard business review,85(7/8), 84.Mowen, J. C., Middlemist, R. D., & Luther, D. (1981). Joint effects of assigned goal level andincentive structure on task performance: A laboratory study. Journal of Applied Psychology, 66(5),598.Pomeroy, E. (1999). The teacher-student relationship in secondary school: insights from excludedstudents. British journal of sociology of education, 20(4), 465-482.Robinson, M. et al. (2014). Value Stability and Change during Self-Chosen Life Transitions: Self-Selection versus Socialization Effects. Journal of Personality and Social Psychology, Vol. 106(1),131-147.Schlünzen, L., Simonsen, M.S., Spangsberg, N.L.M., & Carlsson, P. (1999). Cost consciousnessamong anaesthetic staff. Acta anaesthesiologica Scandinavica, Vol.43(2), 202-5.Shields, M. D., & Young, S. M. (1994). Managing innovation costs: a study of cost consciousbehavior by R&D professionals. Journal of Management Accounting Research, 6(1), 175-196.Simons, R. (1987). Codman and Shurtleff, INC. Harvard Business School, Case #9198-081.Smet, M. & Nonneman, W. (1998). Economies of scale and scope in Flemish secondary schools.Applied Economics, Sept, 1998, Vol.30(9), p.1251(8)80Young, R., & Poon, S. (2013). Top management support - almost always necessary and sometimessufficient for success: Findings from a fuzzy set analysis. International Journal of ProjectManagement, 31(7), 943-957.BoekenDe Mets, J. (2009). Onderwijs, Dagelijkse Kost? Kostenbeheersing in het secundair onderwijs.Brussel: Koning Boudewijnstichting.Hirtt, N., Nicaise, I., & De Zutter, D. (2007). De school van de ongelijkheid. Berchem: Epo.Poesen-Vandeputte, M., & Bollens, J. (2008). Studiekosten in het secundair onderwijs. Wat het aanouders kost om schoolgaande kinderen te hebben. Leuven: Katholieke Universiteit Leuven. Hogerinstituut voor de arbeid.Tiemeijer, W.L. (2010). Wetenschappelijke raad voor het regeringsbeleid. Hoe mensen keuzesmaken: de psychologie van het beslissen. Amsterdam University Press.Vettenburg, N., Elchardus, M. & Walgrave, L. (2007). Jongeren in cijfers en letters: Bevindingen uitde JOP monitor 1. Leuven: LannooCampus, 262 p.Online documentenAnoniem, (2014). Maximumfactuur in secundair? Klasse voor Leraren, geraadpleegd op 5 februari2015 ophttp://www.klasse.be/leraren/42988/maximumfactuur-in-secundair-omgaan-m…, M. (2004). Publieke verantwoording. Een analysekader (Public Accountability: A Frame forAnalysis). Verkregen op 8 januari 2015 vanhttp://www.uu.nl/faculty/leg/NL/organisatie/departementen/departementbe…, J. (2014). Steeds meer schoolfacturen blijven onbetaald. De Morgen. Verkregen op 23 maart2015 vanhttp://www.demorgen.be/economie/steeds-meer-schoolfacturen-blijven-onbe… & Gezin. (2014). Kind in Vlaanderen 2013. Website Kind & Gezin. Verkregen op 26 maart2015 vanhttp://www.kindengezin.be/img/kind-in-Vlaanderen-2013.pdfSleurs, E. (2015). De interfederale armoedebarometer. Verkregen op 21 april 2015 vanhttp://barometer.mi-is.be/nl/infopage/kinderarmoede-0Smet, P. (2011). Leerkrachten – Verhouding M/V. Vlaams parlement, Schriftelijke vragen. Verkregenop 3 maart 2015 vanhttp://ond.vsko.be/pls/portal/docs/PAGE/VVKHORUBRIEKEN2010/VVKHO2010/05…, A. (2014). De Vlaamse begroting. Verkregen op 3 maart 2015 vanhttp://fin.vlaanderen.be/nlapps/data/docattachments/De_vlaamse_begrotin… Onderwijsraad (2014). Scholen vragen hulp voor aanpak kinderarmoede. Verkregen op 21april 2015 vanhttp://www.vlor.be/persbericht/scholen-vragen-hulp-voor-aanpak-kinderar… Ministerie van Onderwijs en Vorming. Hervorming secundair onderwijs. Verkregen op 3maart 2015 vanhttp://hervormingsecundair.be/Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. Kostenbeheersing in het secundair onderwijs.Verkregen op 8 januari 2015 vanhttp://www.ond.vlaanderen.be/schoolkosten/so/Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. Kostenbeheersing in het secundair onderwijs: Internecommunicatie. Verkregen op 8 januari 2015 vanhttp://www.ond.vlaanderen.be/schoolkosten/so/communicatie/intern.htm82V… Ministerie van Onderwijs en Vorming. Schoolkosten in het secundair onderwijs. Verkregenop 7 januari 2015 vanhttp://onderwijs.vlaanderen.be/ouders/kosten-en-schooltoelagen/wat-kost… Ministerie van Onderwijs en Vorming. Statistisch jaarboek van het Vlaams onderwijs -schooljaar 2013-2014. Verkregen op 3 maart 2015 vanhttp://www.ond.vlaanderen.be/onderwijsstatistieken/2013-2014/statistisc… Ministerie van Onderwijs en Vorming, Vragen en antwoorden over schoolkosten in hetbasisonderwijs: Dubbele maximumfactuur. Verkregen op 8 januari 2015 vanhttp://www.ond.vlaanderen.be/schoolkosten/basis/faq/maximumfactuur.htm#…, J., Lahaye, W., Geerts, A., & Coppée, C., (2012). Armoede in België jaarboek 2012.Verkregen op 8 januari 2015 vanhttp://www.sociaallabel.be/sites/default/files/doc/persconferentie_fedj…, N. & Hanssens, L. (2009). Kostenbewustzijn van verpleegkundigen in psychiatrischeziekenhuizen. Leuven, België: KU Leuven.Du Bois, L. & Philips, T. (2010). Determinanten van kostenbewustzijn en kostenbewust handelen vanonderwijzend personeel in het Vlaamse lager- en kleuteronderwijs. Leuven, België: KU Leuven.Lagae, Q. & Marmenout, L. (2010). Determinanten van het kostenbewustzijn van leerkrachten in hetsecundair onderwijs. Leuven, België: KU Leuven.Maas, K. (2012) Determinanten van het kostenbewustzijn en kostenbewust handelen bijverpleegkundigen en opvoedkundigen in rusthuizen. Leuven, België: KU Leuven.83Meylemans, E. & van Hoof, F. (2014). Kostenbewust zijn en kostenbewust handelen bijverpleegkundigen. Leuven, België: KU Leuven.Van Brusselen, N. (2007). Didactische verschillen tussen het Katholiek, Provinciaal enGemeenschapsonderwijs: met focus op de leerplannen economie, geschiedenis en technologischeopvoeding in het secundair onderwijs. Heverlee, België: Katholieke Hogeschool Leuven.Van Croonenborch, N. (2007). Communicatie tussen ouders en leerkracht: een praktischehandleiding. Leuven, België: Katholieke Hogeschool Leuven.Vandoninck, V. & Vandoninck S. (2009). Kostenbewustzijn van verpleegkundigen enopvoedkundigen in Vlaamse rusthuizen. Leuven, België: KU Leuven.Van Esch, N. & Van Gertruyden, B. (2009). Determinanten van het kostenbewustzijn vanverpleegkundigen in universitaire ziekenhuizen en ziekenhuizen met een universitair karakter.Leuven, België: KU Leuven.Vleugels, M. & Wykaert, E. (2012). Kostenbewustzijn en kostenbewust handelen vanverpleegkundigen en verzorgend personeel in algemene ziekenhuizen. Leuven, België: KU Leuven.
