Koude Oorlog 2.0: Terug naar een Bipolaire Wereldorde?
Koude Oorlog 2.0
Terug naar een bipolaire wereldorde?
Mijn masterproef behandelt de vraag of we kunnen spreken van een nieuwe “Koude Oorlog”. Een antwoord op deze stelling wordt gegeven aan de hand van een comparatieve analyse. Ik vergelijk de conflicttheorie van enkele Koude Oorlog-crises met de Georgisch-Russische oorlog in augustus 2008 en het huidige conflict in Oekraïne dat in 2013 van start ging. In deze scriptie wordt grotere aandacht besteed aan de rol van de Russische Federatie, wat een gevolg is van de opleiding waarbinnen deze masterproef wordt aangeboden.
Vooreerst wordt de geschiedenis van de Koude Oorlog in het kort toegelicht met een nadruk op belangrijke crises uit deze periode zoals de Vietnamoorlog en de Cubacrisis. Daarenboven wordt een theoretisch kader van een Koude Oorlog-conflict gegeven. Er zijn vier algemene kenmerken van zulk een conflict: de ideologische strijd tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten en bipolaire wereldorde, de angst voor een nucleaire oorlog en de wapenwedloop die hiermee gepaard ging, de plaats van het conflict dat een gevolg is van de strijd om de invloedssferen aldaar en tot slot de propaganda die met dit alles gepaard ging. Vervolgens worden twee hedendaagse conflicten uitgebreid besproken. Eerst wordt de aanloop, de crisis zelf en het gevolg van de Russisch-Georgische vijfdaagse oorlog uit 2008 onder de loep genomen. Daarna wordt dezelfde insteek gebruikt om het hedendaagse conflict in oostelijk Oekraïne te belichten.
Daarop volgt de comparatieve analyse, waarbij ik eerst de Georgische en daarna de Oekraïense crisis vergelijk met de eerder verstrekte Koude Oorlog-conflicttheorie. De hedendaagse conflicten komen overeen met drie van de vier algemene kenmerken. Vooreerst wordt een nieuwe nucleaire oorlog vermeden, die op zijn beurt voor een hernieuwde Koude Oorlog zou kunnen zorgen. De angst voor een aanval met kernwapens is niet zo sterk aanwezig als in de vorige eeuw, maar desalniettemin duiken er hier en daar al berichtgevingen op over een uitbreiding van het nucleaire wapenarsenaal. Ten tweede is er opnieuw een strijd om invloedssferen, die gepaard gaat met ‘proxy wars’ en een ‘indammingspolitiek’. De Verenigde Staten en de Russische Federatie nemen het niet rechtstreeks met elkaar op, maar kiezen wel elk een tegengestelde kant in de twee besproken conflicten. Moskou wil de uitbreiding van Westerse organisaties en gedachtes indammen en het Westen probeert hetzelfde te doen tegenover Rusland. Ten derde draait het propaganda-apparaat weer op volle toeren. De ander wordt slecht afgebeeld en de media wordt opnieuw gebruikt om steun te vinden voor het eigen beleid. Deze overeenkomsten zijn echter vandaag de dag zowel in kwaliteit als in kwantiteit minder dan in de Koude Oorlog van de voorbije eeuw. De voornaamste eigenschap ontbreekt tevens. Er is immers geen sprake van een bipolaire wereldorde en twee geheel verschillende ideologieën die de huidige conflicten initiëren en bepalen. De Verenigde Staten wordt immers aanzien als de enige mondiale grootmacht, terwijl Rusland eerder een regionale macht is. Het verschil in denksysteem ligt eerder binnen de ideologie zelf. De Russische Federatie draagt de soevereine democratie hoog in het vaandel, terwijl de Verenigde Staten en het Westen een vorm van liberale democratie aanhouden.
Deze bevindingen tonen aan dat we niet kunnen spreken van een hernieuwde Koude Oorlog. Desondanks is de basis voor een eventuele nieuwe bipolaire strijd gelegd, die dan vermoedelijk tussen de Westerse mogendheden, aangevoerd door de Verenigde Staten, en de Euraziatische machten zal betwist worden, die aangevoerd worden door Rusland en eventueel de Chinese Republiek. Ditmaal zou het wereldlijke conflict echter zonder de aanwezigheid van een uitgesproken ideologische tegenstelling worden uitgevochten. Een nieuwe Koude Oorlog is tevens uiterst twijfelachtig wanneer we naar de huidige wereldlijke situatie kijken. De internationale spelers hebben elkaar nodig in de rest van de wereld, voornamelijk in het Midden-Oosten en noordelijk Afrika. De komst van een republikeins president in de Verenigde Staten kan de zaken echter opnieuw bemoeilijken.
Bibliografie
Primaire bronnen
ASMUS Ronald D. A Little War that Shook the World: Georgia, Russia, and the Future of the West. Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2010, 254p.
BEZEMER J.W. & JANSEN Marc. Een Geschiedenis van Rusland: Van Rurik tot Poetin. Amsterdam: Uitgeverij G.A. van Oorschot, 2010, 490p. Achtste druk.
CORNELL Svante E. The Guns of August 2008: Russia’s War in Georgia. Armonk: M.E. Sharpe, 2009, 279p.
GADDIS John Lewis. The Cold War: The Deals, The Lies, The Truth. Londen: Penguin Books, 2007, 333p.
IMMERMAN Richard H. The Oxford Handbook of the Cold War. Oxford: Oxford University Press, 2013, 660p.
JANSEN Marc. Grensland: Een Geschiedenis van Oekraïne. Amsterdam: Uitgeverij G.A. van Oorschot, 2014, 275p. Vierde Druk.
LEFFNER Melvyn & WESTAD Odd Arne (Ed.) The Cambridge History of the Cold War. Cambridge, Cambridge University Press, 2010, 3 vol.
NICOLL Alexander (Ed.). Strategic Comments: Ukraine Conflict: Risk of Escalation Remains. The International Institute for Strategic Studies, Vol. 20, Comment 37, 11/2014, p. 3.
SAKWA Richard. Frontline Ukraine: Crisis in the Borderlands. London, I.B. Tauris, 2015, 297p.
VANDEN BERGHE Yvan. De Koude Oorlog: Een Nieuwe Geschiedenis (1917-1991). Leuven: Acco, 2011, 526p. Derde Druk.
Secundaire bronnen
ALLISON Graham & ZELIKOW Philip. Essence of decision: explaining the Cuban Missile crisis. New York, Longman, 1999, 416p.
ARBATOV Aleksej & DVORKIN Vladimir. Nužno li Voennoe Cotrudničestvo Rossii I Ukrainy? Moskovskij Centr Karnegi, 25/05/2014, 4p. Oorspr. Titel: Нужно ли военное сотрудничество России и Украины?
ARUTJUNJAN Gagik. Nekotorye Osobennosti “Cholodnoj Vojny-2”. 21-j Vek, No. 2 (31), 2014, p. 5-19. Oorspr. Titel: Некоторые Особенности «Холодной Войны-2».
AZAR Edward E. & BURTON John W. International conflict resolution: theory and practice. Brighton, Wheatsheaf Books, 1986, 159p.
BAYULGEN Oksan & ARBATLI Ekim. Cold War Redux in US-Russia Relations? The Effects of US media framing and Public Opinion of the 2008 Russia-Georgia War. Communist and Post-Communist Studies 46, 2013, p. 513-527.
BLANK Stephen. America and the Russo-Georgian War. Small Wars & Insurgencies, Vol. 20, No. 2, 06/2009, p. 425-451.
BOWKER Mike. The War in Georgia and the Western Response. Central Asian Survey, Vol. 30, No. 2, 06/2011, p. 197-211.
BRAUN Aurel. Resetting Russian-Eastern European Relations for the 21st Century. Communist and Post-Communist Studies 45, 2012, p. 389-400.
CHARAP Samuel & DARDEN Keith. Russia and Ukraine. Survival: Global Politics and Strategy, 56:2, 03/2014, p. 7-14.
CHARAP Samuel. The Ukraine Impasse. Survival: Global politics and Strategy, 56:5, 09/2014, p. 225-232.
CHETERIAN Vicken. The August 2008 War in Georgia: from Ethnic Conflict to Border Wars. Central Asian Survey, Vol.28, No. 2, 06/2009, p. 155-170.
CLUNAN Anne L. Historical Aspirations and the Domestic Politics of Russia’s Pursuit of International Status. Communist and Post-Communist Studies, 47, 2014, p. 281-290.
CROCKATT Richard. The Fifty Years War: The United States and the Soviet Union in World Politics. London: Routledge and Kegan Paul, 1994, 417p.
DE WAAL Thomas. The Caucasus: an Introduction. Oxford: Oxford University Press , 2010, 259p.
DONALDSON Robert H. The Foreign Policy of Russia: Changing Systems, Enduring Interests. Armonk: M.E. Sharpe, 2009, 419p.
DRAGNEVA Rilka & WOLCZUK Kataryna. Russia, the Eurasian Customs Union and the EU: Cooperation, Stagnation or Rivalry? Chatham House, Briefing Paper, Russia and Eurasia Programme, 08/2012, 16p.
DUNBABIN J. P. D. International relations since 1945. 1: The Cold War: the great powers and their allies. London, Longman, 1996, 513p.
EICHLER Jan. Rossijsko-gruzinskaja vojna i eë vlijanie na meždunarodnuju bezapasnost’. Evropa, Vol. 4, No. 29, 2008, p. 29-48. Oorspr. Titel: Российско-грузинская война и ее влияние на международную безопасность.
GADDIS John Lewis. We Now Know: Rethinking Cold War History. Oxford: Clarendon, 1997, 425p.
GRETSKIY Igor e.a. Russia’s pceptions and misperceptions of the EU Eastern Partnership. Communist and Post-Communist Studies, vol. 47, 2014, p. 375-383.
GROGIN Robert C. Natural Enemies: The United States and the Soviet Union in the Cold War, 1917-1991. Lanham: Lexington Books, 2001, 353p.
HEEFNER Gretchen. A Cold War Crisis: Finding Meaning in a Most Uncertain Term. Reviews in American History, Vol. 41, No. 4, 12/2013, p. 735-741.
KERREMANS Bart. Internationale Politiek sinds 1945. Leuven, Acco, 2013, 397p.
KING Charles. The Five-Day War: managing Moscow after the Georgian Crisis. Foreign Affairs, 11-12/2008, 11p.
KRIZ Zdenek & SHEVCHUK Zinaida. Georgian Readiness for NATO Membership after Russian-Georgian armed Conflict. Communist and Post-Communist Studies 44, 2011, p. 89-97.
LUCAS Edward. The New Cold War: Putin’s Threat to Russian and the West. Londen: Bloomsbury, 2014, 352p.
MALFLIET Katlijn. De Russische Rokade: Een Actuele Analyse van de Russische Politiek. Leuven: Lannoocampus, 2013, 170p.
MANKOFF Jeffrey. Russian Foreign Policy: The Return of Great Power Politics. Maryland: Rowman & Littlefield Publishers, 2009, 359p.
MANKOFF Jeffrey. Russia’s Latest land Grab: How Putin won Crimea and Lost Ukraine. Foreign Affairs, 05-06/2014, p. 60-68.
MATSABERIDZE David. Russia vs. EU/US through Georgia and Ukraine. Connections: The Quarterly Journal, Vol. 14, No. 2, Spring 2015, p. 77- 86
MEARSHEIMER John J. Why the Ukraine Crisis is the West’s Fault: The Liberal Delusions that Provoked Putin. Foreign Affairs, 09-10/2014, p. 77-89.
NATION Craig R. Reset or Rerun? Sources of discord in Russian-American relations. Communist and Post-Communist Studies 45, 2012, p. 379-387.
NICOLL Alexander (Ed.). Strategic Comments: Russia’s Motives in Ukraine. The International Institute for Strategic Studies, Vol. 20, Comment 19, 05/2014, p. 2.
NIEDERMAIER Ana K. Countdown to War in Georgia: Russia’s Foreign Policy and Media coverage of the conflict in south Ossetia and Abkhazia. Minneapolis: East View, 2008, 579p.
NODIA Ghia. The August 2008 War: Main Consequences for Georgia and its Conflicts. Nationalities Papers: The Journal of Nationalism and Ethnicity, Vol. 40, No. 5, 09/2012, p. 721-738.
NODIA Ghia. The Revenge of Geopolitics. Journal of Democracy, Vol. 25, No. 4, 10/2014, p. 139-150.
NOVAKY Niklas I.M. Why so Soft? The European Union in Ukraine. Contemporary Security Policy, Vol. 36, No. 2, 2015, p. 244-266.
NYGREN Bertil (Ed.). The Rebuilding of Greater Russia: Putin’s Foreign Policy towards the CIS Countries. Routledge, London, 2010, 336p.
PETROVA Svetlana Vladislavovna. Gruzino-Osetinskij Konflikt i Rol’ Rossii v Uregulirovanii političeskoj Obstanovki na Kavkaze. Kafedra Filosofii i Politologii, Sotsji, No. 2, 2011, p. 133-137. Oorspr. Titel: Грузино-Осетинский Конфликт и Роль России в Урегулировании Политической Обстановки на Кавказе.
POPESCU Nicu. EU Foreign Policy and Post-Soviet Conflicts: Stealth Intervention. Routledge, Abingdon, 2011, 157p.
PRADHAN Ramakrushna. Russo-American Engagement in Ukraine. Journal of International Relations, Vol. 9, No. 1, 01/2015, p. 7-20.
ROXBURGH Angus. The New Cold War. New Statesman, 21-27 March 2014, p. 24-29.
RYWKIN Michael. Ukraine: Between Russia and the West. American Foreign Policy Interests: The Journal of the National Committee on American Foreign Policy, 36, 2014, p. 119-126.
SAIVETZ Carol R. Medvedev’s and Putin’s Foreign Policies: Introduction. Communist and Post-Communist Studies, 45, 2012, p. 375-377.
SAKWA Richard. ‘New Cold War’ or twenty years’ Crisis? Russia and international Politics. International Affairs, Vol. 84, No. 2, 2008, p. 241-267.
SAKWA Richard. The Problem of ‘the International’ in Russian Identity Formation. International Politics, Vol. 49, No. 4, 2012, p. 449-465.
STEWART Susan (Ed.). Democracy Promotion and the ‘Colour Revolutions’. Routledge, Abingdon, 2012, 196p.
TRENIN Dmitri. Ukraina I Novyj Rackol // Moskovskij Centr Karnegi, 07/2014, 6p. Oorspr. Titel: Украина и Новый Раскол.
TRENIN Dmitri. Ukrainskij Krizis i Vozobnovlenie Velikoderžavnogo Coperničestva. Moskovskij Centr Karnegi, 10/2014, 31p. Oorspr. Titel: Украинский Кризис и Возобновление Великодержавного Соперничества.
URNOV Mark. ‘Greatpowerness’ as the Key Element of Russian Self-Consciousness under Erosion. Communist and Post-Communist Studies 47, 2014, p. 305-322.
VAN DE MEERSSCHE, Paul. Internationale Politiek 1815-2005. Leuven: Acco, 2008.
VAN DEN WIJNGAERT Mark & DE PRINS Herman. Van Koude Oorlog tot Nieuwe Wereldorde: hedendaagse wereldgeschiedenis. Leuven, Garant, 1995, 244p.
WAY Lucan A. & LEVITSKY Steven. The Dynamics of Autocratic Coercion after the Cold War. Communist and Post-Communist Studies 39, 2006, p. 387-410.
WEGREN Stephen K. Return to Putin’s Russia: Past Imperfect, Future Uncertain. Lanham: Rowman & Littlefield, 2012, 332p.
WELT Cory. The Thawing of a Frozen Conflict: The Internal Security Dilemma and the 2004 prelude to the Russo-Georgian War. Europe-Asia Studies, Vol. 62, No. 1, 01/2010, p. 63-97.
WESTAD Odd Arne. The global cold war: third world interventions and the making of our times. Cambridge, Cambridge University Press, 2007, 484p.
WHITE Stephen. Developments in Russian Politics 8. Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2014, 300p.
WILSON Andrew. Ukraine Crisis: What it means for the West. New Haven, Yale University Press, 2015, 236p.
YOUNG John W. Cold War Europe 1945-1989: a Political History. London, London Arnold, 1991, 236p.
Akkoord over Bestand in Oekraïne na Marathongesprek. De Redactie, 12/02/2015. Online. Internet. Geraadpleegd op 29 juli 2015. Beschikbaar via: http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/buitenland/ 2.31561?eid=1.2237433
EU-Georgia Association Agreement. European Union: External Action. Online. Internet. Geraadpleegd op 29 juli 2015. Beschikbaar via: http://www.eeas.europa.eu/top_stories/2013/291113_eu-georgia_associatio…
Georgia and Russia: Dreams Deferred. The Economist, 6/12/2014. Online. Internet. Geraadpleegd op 25 juli 2015. Beschikbaar via: http://www.economist.com/news/europe/21635507-georgia-frittering-away-g…
Minsk 2.0 will be fragile. Oxford Analytica, Oxford, 16/02/2015.
