Kunst als hefboom voor herinneringseducatie - Oorlog in een speelgoedkoffer

Maike
Vandendriessche
  • Sandrine
    Meulebrouck
  • Lotte
    Polet

Oorlog in een speelgoedkoffer

“To prevent things like this from happening. To make people think twice before resorting to violence to resolve issues.” (Historic Royal Palaces, 2014)

De Groote Oorlog is geen onbekend begrip in de basisschool. Elk schooljaar komt wel een aspect uit dit thema aan bod. Zeker nu, met de herdenking van honderd jaar Eerste Wereldoorlog, worden heel wat leerlingen in dit thema ondergedompeld. Zeer vaak worden de leerlingen met grote historische feiten, diverse data en belangrijke personen uit deze oorlog geconfronteerd. Voor het ene kind vormen de lessen over de Groote Oorlog het hoogtepunt van het schooljaar, anderen ondergaan dit thema als een echte kwelling. Aangezien dit onderwerp een doordachte aanpak van de leerkracht vergt, is het niet altijd even evident om innovatief te werken. Waarom zou je de Groote Oorlog altijd vanuit de historische feiten moeten bekijken?

Kunst als hefboom voor herinneringseducatie

Wij, Sandrine Meulebrouck, Lotte Polet en Maike Vandendriessche, dienden als laatstejaarsstudenten Bachelor Lager Onderwijs aan VIVES Campus Tielt een bachelorproef te schrijven. Met onze scriptie zochten we een passende manier om het verhaal van de Groote Oorlog via een andere invalshoek voor kinderen uit het tweede leerjaar toegankelijk te maken. Dit deden wij onder het thema ‘Kunst als hefboom voor herinneringseducatie’. Deze thematiek speelt in op de actuele herdenking van honderd jaar Eerste Wereldoorlog, dit zowel in de samenleving als in basisscholen.

Om dit onderwerp voor jonge kinderen toegankelijk te maken, worden diverse kunstdisciplines ingezet. Kunstenaars tonen in hun werken immers hoe een mens zich gedraagt, wat een mens ervaart en voelt bij conflicten. Via muzische werkvormen krijgen de kinderen vervolgens de kans om hun ervaringen en gevoelens bij het thema te uiten.

De Groote Oorlog door kinderogen

Gedurende twee weken werden de leerlingen van het tweede leerjaar uit de Heilig Hartschool uit Tielt op avontuur naar 1914-1918 meegenomen. Daar leerden ze Marie kennen, een meisje uit de Groote Oorlog. Zij vertelt haar verhaal van de oorlog met behulp van fotografie en met diverse voorwerpen uit haar koffer.

Doorheen het project focusten we ons op het inzicht ‘oorlog en spel’. Vragen zoals ‘Is oorlog een spelletje?’, ‘Mag je oorlogje spelen?’ en ‘Waar trek je de grens bij oorlogje spelen?’ stonden centraal. Via speelse activiteiten ontwikkelden de leerlingen een genuanceerde mening over ‘oorlog en spel’. Bij de aanvang van het project waren er immers enkele leerlingen die oorlogje spelen leuk vonden en er bijgevolg mee lachten. Door de diverse activiteiten en de inzet van soms confronterende foto’s, waarop kinderen die de oorlog naspelen in 1914-1918 stonden afgebeeld, werden deze eerste meningen bijgestuurd. Op het einde van het project had iedere leerling een eigen genuanceerde mening over ‘oorlog en spel’ ontwikkeld.

Bibliografie

Association of the Friends of Jean-Baptiste Tournassoud. (2015). Biography. Opgeroepen op 04 08, 2015, van Jean-Baptiste Tournassoud: http://tournassoud.org/?page_id=120

AWM. (2015). Castelnau, Cuville and the French photographic tradition. Opgeroepen op 04 08, 2015, van Australian War Memorial: https://www.awm.gov.au/exhibitions/captured/french/tradition.asp

Bijzonder Comité voor Herinneringseducatie. (2015). Toetssteen herinneringseducatie: Een handleiding voor kwalitatieve projecten rond herinneringseducatie. (S. Schepers, & M. Vanlerberghe, Red.) Brussel: Vlaamse Overheid.

Boey, L., Chlarie, M., De Muynck, J., Finet, D., & Jost, I. (2014, september). Thema: herinneringseducatie. Sint-Canisiusblad, 112(1).

Bossuyt, T. (2003, april - juni). De Veerman - een brede kijk op kunsteducatie. Dialoog - webtijdschrift voor (een) agogiek in dialoog, 2(3).

Callens, A., & De Meyere, E. (2013-2014). Wero 3: Tijd 3. Tielt: VIVES.

Castryck, G. (2010, maart). Herinneringseducatie in het Vlaamse onderwijs: een pleidooi voor holocaustherdenking, geschiedenisonderwijs en vredesopvoeding? (Vol. 14). Brugge: Die Keure.

Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding. (2012). Veruiterlijkingen. Opgeroepen op 02 26, 2015, van Diversiteit: http://veruiterlijkingen.diversiteit.be/

Chielens, W. (2012). Het droommuseum van Dré. Veurne: Uitgeverij Hannibal.

Cobra. (2013, februari 2). Oorlog en avant-garde. Opgeroepen op februari 22, 2015, van Cobra: http://cobra.be/cm/cobra/kunst/1.1793008

Cultuurnetwerk. (2014). Kunst. Opgehaald van cultuurnetwerk.nl: http://www.cultuurnetwerk.nl/indexdef.htm#kunst

De Braekeleer, J. (2010). “Zijn de belachelijke spelletjes van de actieve kunsteducatie besmettelijk?”. Vorming, 16(1).

De Eerste Wereldoorlog in foto's. (2014). Lisse: Rebo Productions b.v.

de Groot, I., & ven der Leij, L. (2013). Kunst Meester! Amersfoort: ThiemeMeulenhoff.

De Keyzer, C., & Van Reybrouck, D. (2014). Album 14-18. Veurne: Uitgeverij Kannibaal.

De Schaepdrijver, S. (2014). De Groote Oorlog. Houtekiet: Atlas Contact.

Deleu, A., & Wante, D. (2011). Puzzelen aan een uitdagende leeromgeving. Mechelen: Uitgeverij Plantyn.

Discovery Education Europe Ltd. (2014). The importance of remembering. London: Discovery Education.

Discovery Education Europe Ltd. (2015). Remembrance. Opgeroepen op 02 12, 2015, van Discovery Education: www.DiscoveryEducationUK.co.uk/remembrance

English National Ballet. (2013). Lest we forget. Opgehaald van English National Ballet: http://www.ballet.org.uk/whats-on/lest-we-forget/

English National Ballet. (2014, 03 24). Lest we forget: Trailer. Opgehaald van YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=DQEjyxF319c

Granfield, L. (1999). In Flanders Fields - John McCrae's gedicht over de Eerste Wereldoorlog. Antwerpen: Uitgeverij C. de Vries-Bouwers.

Harris, I. M., & Morrison, M. L. (2012). Peace Education. Jefferson: McFarland.

Heemkundige kring 'Roede van Tielt'. (2015, 02 11). Belevingsruimte 'Tielt in de Eerste Wereldoorlog'. Tielt.

Historic Royal Palaces. (2014). Why Remember? Shoud we remember conflicts and wars? London: Historic Royal Palaces.

Hoozee, R., Rowan, E., & Stewart, C. (2002). Kunst in ballingschap : Vlaanderen, Wales en de Eerste Wereldoorlog. Gent: Museum voor Schone Kunsten.

Hoving, T. (2014). Kunst voor dummies. Amersfoort: BBNC.

Jacobs, P. (2013, november 23). Op het front van de kunst. Opgeroepen op februari 22, 2015, van De Standaard: http://www.standaard.be/cnt/dmf20131120_00848199

Kammelar, R. (2007). Kunstenaars en burgers in Duitsland tijdens de Eerste Wereldoorlog. Opgeroepen op februari 24, 2015, van Wereldoorlog1418: http://www.wereldoorlog1418.nl/berlijn/deel-09-kunstenaars/

Kavadias, D., Stouthuysen, P., & De Maeyer, S. (2008). Over kleine en grote vrede: Vredesopvoeding in het basis- en secundair onderwijs in Vlaanderen. Brussel: Vlaams Vredesinstituut.

Kirchner, E. (1906). Houtsnede. Dresden: Die Brücke.

Lanchner, C. (1998). Fernand Léger. New York: The Museum of Modern Art.

Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst. (2015). Wat is cultuuronderwijs? Opgehaald van Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst: http://www.lkca.nl/cultuuronderwijs/wat-is-cultuuronderwijs#ke

Last Post Association. (2015). Symboliek. Opgeroepen op 02 18, 2015, van Last Post Association: http://www.lastpost.be/nl/last-post/symboliek

Leinz, G. (1987). Moderne kunst zien en begrijpen. Maarssenbroek: Uitgeverij Trendboek BV.

Louis Raemaekers. (2014, november). Projectinfo. Opgeroepen op 02 24, 2015, van Louis Raemaekers: http://louisraemaekers.com/info

McCrae, J. (1915). In Flanders Fields. Ieper.

Ministerie van Onderwijs en Vorming. (2015, 02 02). Herinneringseducatie. Opgehaald van KlasCement: http://www.klascement.net/herinneringseducatie/focus/%22Herinneringsedu…

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. (2014). Oorlogspropaganda. Opgeroepen op 02 23, 2015, van Duitsland Instituut: http://duitslandinstituut.nl/naslagwerk/40/oorlogspropaganda

Monsma, D. (2009). Kwaliteit kunsteducatie op Hollandse basisscholen. Nijmegen: Radbout Universiteit.

Musée d'Orsay. (2008). Léon Gimpel (1873-1948), the audacious work of a photographer. Opgehaald van Musée d'Orsay - Archive: http://www.musee-orsay.fr/en/events/exhibitions/archives/exhibitions-ar…

Newman, C. (2014, september 27). Léon Gimpel’s 1915 photographs of children’s war games in Paris. Opgeroepen op 02 23, 2015, van The Telegraph: http://www.telegraph.co.uk/culture/11116762/Leon-Gimpels-1915-photograp…

O'Hagan, S. (2014, juli 6). War games: the strange story of Léon Gimpel and the Parisian street kids. Opgeroepen op 02 23, 2015, van The Guardian: http://www.theguardian.com/artanddesign/photography-blog/2014/jul/10/le…

Reardon, B. (1988). Comprehensive Peace Education: Educating for Global Responsibility. New York: Teachers College Press.

Ross, S. (2005). Atlas van conflicten: De Eerste Wereldoorlog. Leidschendam: Biblion Uitgeverij.

Saunders, J. N. (2004). Loopgravenkunst. Brugge: In Flanders Field Museum in samenwerking met Uitgeverij Van de Wiele.

Serdijn, D. (2003). Samen kunst kijken. Utrecht: Het spectrum B.V.

Smith, F. (2009, 01 28). Why Arts Education Is Crucial, and Who's Doing It Best. Opgehaald van Edutopia: http://www.edutopia.org/arts-music-curriculum-child-development

Studio 100. (2014). Over 1418. Opgeroepen op 02 18, 2015, van 1418.nu: http://1418.nu/verhaal.php

Tetzlaff, S. (2014, 11 13). Den Ersten Weltkrieg durch die Augen der Anderen sehen. Opgehaald van Körber-Stiftung: http://www.koerber-stiftung.de/bildung/schwerpunkt-erinnerung-schafft-z…

The City of London Corporation. (2014, 04 02). English National Ballet - Lest we forget. Opgeroepen op 02 18, 2015, van Barbican: http://www.barbican.org.uk/theatre/event-detail.asp?id=15060&pg=5500

The Fame of Tipperary Group. (2014). It's a long way tot Tipperary - The story of the famous song. Opgeroepen op 02 20, 2015, van Tipperaryfame: http://homepage.tinet.ie/~tipperaryfame/longway1.htm

Van Damme, P. (2013). Vriend over vijand - De grote Oorlog in spotprenten. Tielt: Lannoo.

Van Damme, P. (2013, 05 06). WOI-spotprenten als historisch bronnenmateriaal. Opgeroepen op 02 23, 2015, van Historiek.net: http://historiek.net/woi-spotprenten-als-historisch-bronnenmateriaal/22…

Van Hecke, M., Appeltans, L., De Boeck, K., Timmerman, H., Declercq, D., Hennebel, D., et al. (2013-2014). Oorlog en vrede: het prikkelt nog! Breedbeeld, 15-43.

Van Ransbeeck, A. (1996). Leren leren met Muzische Vorming: Gids voor basisonderwijs. Diegem: De Kluwer.

Vandermeulen, J. (2008). Thielt 1914-1918 Strategische hoogte voor hertogen en prinsen. Een wandelroute. Tielt: Heemkundige Kring 'De Roede van Tielt'.

Vanlerberghe, M. (2013). Toetssteen '14-'18. Sint-Andries: Provinciehuis Boeverbos.

Verdyck, W. (2008, juni). Herinneringseducatie: leren over vroeger geeft inzicht in vandaag en greep op de toekomst. Imago: tijdschrift voor het gemeentelijk onderwijs, 7(4), 16-18.

Verplancke, M. (2010-2011). Herinneringseducatie: werken aan een houding van actief respect. School- en klaspraktijk, 52(209), 2-10.

Vlaams Vredesinstituut. (2011, 11). Honderd jaar Eerste Wereldoorlog in het teken van vrede. Brussel: Vlaams Vredesinstituut.

VVKBaO. (1999). Deelleerplan beeldopvoeding. Brussel: CRKLKO.

VVKBaO. (1999). Deelleerplan bewegingsexpressie. Brussel: CRKLKO.

VVKBaO. (1999). Deelleerplan dramatisch spel. Brussel: CRKLKO.

VVKBaO. (1999). Deelleerplan muzikale opvoeding. Brussel: CRKLKO.

VVKBaO. (1999). Deelleerplan muzisch taalgebruik. Brussel: CRKLKO.

VVKBaO. (1999). Leerplan muzische opvoeding. Brussel: CRKLKO.

VVKBaO. (2012). Leerplan mediaopvoeding. Brussel: DOKO vzw.

Wachelder, T. (2014, 8 6). Waarom hielp Amerika in de Eerste Wereldoorlog? Opgehaald van Historiën: http://www.historien.nl/amerika-in-de-eerste-wereldoorlog/

Wesseling, H. (1993). Oorlog lost nooit iets op - Opstellen over Europese geschiedenis. Amsterdam: Uitgeverij Prometheus.

West-Vlaamse provinciale netwerk Oorlog en Vrede in de Westhoek. (2008-2013). Oorlog en Vrede in de Westhoek - Beleidsnota. Sint-Andries: Provinciehuis Boeverbos.

Westwell, I. (2014). De Eerste Wereldoorlog dag na dag. Aartselaar: Zuidnederlandse Uitgeverij N.V.

Wiest, A. (2014). De complete geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog. Aartselaar: Zuidnederlandse Uitgeverij N.V.

Wilder, B. J. (2008). Kunstgeschiedenis voor dummies. Amsterdam: Pearson Education Benelux.

Willmott, H. (2004). Eerste Wereldoorlog. Tielt: Lannoo.

ZDF. (2014). Propaganda im Krieg. Opgeroepen op 02 23, 2015, van 1914.zdf: http://1914.zdf.de/#/weltkrieg/propaganda-im-krieg

Download scriptie (1.77 MB)
Universiteit of Hogeschool
VIVES Hogeschool
Thesis jaar
2015
Thema('s)