Littekens als leidraad. Herbestemming van de abdijhoeve te Sint-Truiden
Littekens als leidraad. Herbestemming van de abdijhoeve te Sint-Truiden
Littekens als leidraad. Herbesteming van de adijhoeve te Sint-Truiden.
What we need is continuity. Historic preservation is not sentimentality but a psychological necessity. We must learn to cherish history and to preserve worthy old buildings. We must learn how to preserve them, not as pathetic museum pieces, but by giving them new uses (Huxtable, 1973).
LittekensEen litteken is een overgebleven deel. Het is een herinnering aan een gebeurtenis en het zal altijd zichtbaar blijven. Niet alleen mensen hebben littekens, ook gebouwen, want vanaf het moment dat ze bewoond worden, verkrijgen ze een soort menselijkheid. Aan deze littekens hangen meestal verhalen en herinneringen vast. Hierdoor krijgen mensen prikkels en worden ze gestimuleerd om het verleden achter het gebouw te begrijpen.Herbestemming is een actueel fenomeen dat tegenwoordig erg in trek is. We gebruiken het om oude gebouwen een plaats te geven in een hedendaagse context. Het verleden van deze gebouwen kunnen we terugvinden in die ‘littekens’. Deze littekens vertellen al dan niet onbewust of bewust de verhalen en herinneringen die het gebouw met zich meedraagt. Jammer genoeg worden de littekens in gebouwen met een negatief verleden vaak genegeerd. In mijn scriptie ben ik op zoek gegaan naar manieren om de verhalen van gebouwen met een negatief verleden terug in de kijker te zetten door te werken met de aanwezige littekens en hun verhalen.
StrategieënIn het eerste deel van mijn onderzoek ben ik op zoek gegaan naar verschillende herbestemmings- en restauratiestrategieën die het mogelijk maken om te werken met littekens. Deze strategieën zouden het ontwerpen met littekens eenvoudiger moeten maken. In dit deel van mijn onderzoek is gebleken dat architecten reeds onbewust zijn omgegaan met de littekens van gebouwen. Littekens kunnen zichtbaar en onzichtbaar voorkomen. Zichtbare littekens zijn de uiterlijke kenmerken van het gebouw. Hieronder kunnen we scheuren, vochtplekken en wrakstukken van ruïnes onderbrengen. In onzichtbare vorm spreken we van een sterke emotionele energie die er rond het gebouw hangt. Denk aan ‘Reflecting Absence’ in New York van Peter Walker en Michael Arad dat een representatie is van het gruwelijke 9/11. De grimmige sfeer hangt nu nog rond de site van de WTC-torens.
Abdijsite, Sint-TruidenGekoppeld aan mijn onderzoek naar littekens heb ik gewerkt rond de Trudo-abdij in Sint-Truiden. De abdij vormt sinds jaar en dag de basis van de stad. De geschiedenis en ontwikkeling van de stad hangt dus samen met die van de abdijsite. Ondanks het feit dat de stad veel moeite steekt in zijn toerisme heeft het te kampen met een dalend toeristenaantal. De abdijsite restaureren en herbestemmen zou dit dalend aantal in positieve zin kunnen beïnvloeden. Ik heb onderzoek gedaan naar de geschiedenis, de ontwikkeling, de huidige situatie en de knelpunten van de site. Na dit onderzoek heb ik geprobeerd om de mogelijke oplossingen en een toekomstvisie uit te schrijven.
Wie vandaag de abdijsite van Sint-Truiden verkent zal zijn bezoek wellicht afsluiten met enerzijds gevoelens van verwondering en bewondering voor wat het verleden in dit historisch stadshart aan betekenis en kracht heeft nagelaten en anderzijds met een zeker onbehagen en een aantal onbeantwoorde vragen. De abdijsite heeft iets onbestemds over zich. Zo kan het niet blijven. Er moet in de toekomst ongetwijfeld nog een en ander gebeuren (Vlaeminck, 1990).
AbdijhoeveNa het algemeen onderzoek van de site ben ik dieper in gegaan op de dienstgebouwen en de abdijhoeve. De dienstgebouwen waren vroeger het kloppend hart van de abdij. Er was zeer veel bedrijvigheid aanwezig. Tegenwoordig is dit deel van de site een verwaarloosd achtergebied dat slecht onderhouden wordt. De abdijhoeve van de dienstgebouwen is in 1992 vernield door een ontploffing van de Cicindriabeek. Deze beek liep onder het gebouw door en zorgde in die tijd voor de aan-/ en afvoer van levensmiddelen. Deze ontploffing en dit negatief verleden heeft vele littekens achtergelaten. Ik ben dan met de strategieën van mijn onderzoek aan de slag gegaan en heb zo geprobeerd om de littekens te integreren in een nieuw ontwerp voor de dienstgebouwen.
De dienstgebouwen waren, zoals reeds gezegd, de stevige ruggengraat van de abdij maar ze waren slechts toegankelijk voor de knechten en meiden, de horigen en pachters, die de dienstgebouwen in die tijd bevolkten. De bedrijvigheid die vroeger aanwezig was moet terugkomen. Het programma moet zowel aantrekkelijk zijn voor toeristen als inwoners. Ambacht en gezelligheid moet centraal staan. Zo zal het programma bestaan uit een ambachtelijke bakkerij, een streekproductenwinkel, een brouwerij, een bottelarij, een bijhorend fruit- en biercafé, een kinderopvang, een vergaderzaal en twee woningen. Een uitgebreid programma voor een complex gebouw.
Door mijn strategieën toe te passen op de abdijhoeve en de dienstgebouwen heb ik gemerkt dat dit het ontwerpproces zeker vereenvoudigd. Het vertrekken vanuit de littekens creëerde een basis voor een nieuw ontwerp. Deze basis werd door de strategieën een mooie combinatie tussen nieuw en oud. Zo blijft er ruimte voor verhalen. Niet alleen heb ik gewerkt met bestaande littekens maar heb ik zelf ook littekens gecreëerd. Zo heb ik zelf ook verhalen gemaakt voor toekomstige generaties.
ConlusieAls conclusie kunnen we stellen dat het belangrijk is voor de geschiedenis en de verhalen dat we de littekens gaan conserveren en integreren in ons ontwerp. Littekens negeren zou betekenen dat we herinneringen gaan wegnemen en dat het gebouw betekenisloos wordt. Gebouwen zijn skeletten van de geschiedenis. Hierdoor kunnen we het verleden beter begrijpen en door te werken met littekens kunnen we de verhalen terug tot leven roepen.
Active USA center (2015). Aanslagen Amerika. 11 september 2001. [Online] geraadpleegd op 25 maart 2015, via http://www.theusa.nl/nieuws/aan- slagenamerika/aanslagen_amerika_1109.htm
Arad, M. & Walker, P. (2011). Reflecting Absen- ce. [Online] geraadpleegd op 25 maart 2015, via http://www.wtcsitememorial.org/fin7.html
Avelgem (2013). Kunstkerk Bossuit. [Online] ge- raadpleegd op 23 april 2015, via http://www.avel- gem.be/uitinavelgem/toerisme/bezienswaardighe- den/kerk-van-bossuit
Bald, S. & Studio SUMO (2011). Memories, Ghosts, and Scars: Architecture and Trauma in New York and Hiroshima. [Online] geraadpleegd op 20 april 2015, via https://escholarship.org/uc/ item/40x3p8dr
BDP architecten (2015). Round Foundry. [Online] geraadpleegd op 23 april 2015, via http://www.bdp. com/en/projects/p-z/Round-Foundry/
Beyen, S., Centrum voor Religieuze Kunst & Cul- tuur, Studie- en ontwerpbureau Sien (2008). Res- tauratie Tudoabdij. Sint-Truiden, Abdijstad. Actie- plan voor de integrale en geïntegreerde ontsluiting van de religieuze as Sint-Truiden, 46-52.
Brooker, G. (2009). Infected Interiors: Remodel- ling Contaminated Buildings. Paper presented at the Living in the Past: Histories, Heritage and the Interior, 6th Modern Interiors Research Centre Conferen, 14 & 15 May, Kingston University Lon- don.
Brouwerij Kerkom (2015). Adelardus Dubbel. [Online] Geraadpleegd op 6 mei 2015, via http:// www.brouwerijkerkom.be/nl/bink-bieren/d/de- tail/adelardus-dubbel
Carrington, B. (2008). Kolumba, Art museum of the Archdiocese of Cologne. [Online] geraad- pleegd op 25 maart 2015, via http://archrecord. construction.com/projects/portfolio/archives/ 0801kolumba-1.asp
Christo & Jeanne-Claude (2015). Life and work. [Online] geraadpleegd op 23 april 2015, via http:// christojeanneclaude.net/life-and-work
Christo & Jeanne-Claude (2015). The wall – 13.000 oil barrels. [Online] geraadpleegd op 23 april 2015, via http://christojeanneclaude.net/projects/the- wall---13000-oil-barrels?view=info#.VTkC3lw- SiCM
Corvers, J., Dubois, J., Flamend, A., Greeven, J. & Steeno, D. (2014). Uitbreiding Prado Museum Madrid. Ongepubliceerd manuscript, Universiteit Hasselt, Departement Architectuur
CRCK (2012). Kunstkerk Bossuit. [Online] ge- raadpleegd op 23 april 2015, via http://crkc.be/ kunstkerk-bossuit
Croughs, J. & Vandenreydt, C. (2012, 3 augustus). De beek is ontploft. Het Belang van Limburg, p. 42.
De Carlo, G. (1992). Giancarlo De Carlo. Oxford: Butterworth Architecture
Denewet, L. (2012). Abdijmolen Sint-Truiden, Limburg. [Online] geraadpleegd op 20 april 2015, via http://www.molenechos.be/molen.php?AdvSe- arch=2565
Encyclo (2015). Bovenslags. . [Online] geraad- pleegd op 5 mei 2015, via http://www.encyclo.nl/ begrip/bovenslags
Encyclo (2015). Gaande werk. [Online] geraad- pleegd op 5 mei 2015, via http://www.encyclo.nl/ begrip/gaande%20werk
Gasometer (2015). History. [Online] geraadpleegd op 30 april 2015, via http://www.gasometer.de/en/ the-gasometer/history
GoMadrid (2015). The Church and Cloisters of San Jeronimo el Real. Online] geraadpleegd op 30 april 2015, via http://www.gomadrid.com/sights/ san-jeronimo-el-real.html
Griffioen, R. (2008). Kolumba Kunstmuseum. [Online] geraadpleegd op 25 maart 2015, via http://www.architectenweb.nl/aweb/archipedia/ archipedia.asp?ID=11202
Gyselinck, J. (2011). Herwaardering van de Sint-Truidense abdijsite na de brand van 1975. Monumenten, landschappen en archeologie, 30 (6), 22-35.
Huxtable, Ada Louise (1973, 27 mei). Lessons in healing the city’s scars. The New York Times.
Kolumba (2015). Kolumbamuseum. [Online] ge- raadpleegd op 25 maart 2015, via http://www.ko- lumba.de/?language=eng&cat_select=1&catego- ry=14&artikle=57&preview=
Linazasoro & Sanchez (2013). Cultural Centre of the Piarists in Lavapies, 2004. [Online] geraad- pleegd op 24 maart 2015, via http://www.lina- zasorosanchez.com/?portfolio=2004_escuelas-pi- as&lang=en
Littlefield, D. & Lewis, S (2007). Architectural Voi- ces: Listening to Old Buildings. Great-Britain: Wi- ley-Academy.
LMDC (2015). About the Memorial Competiti- on. . [Online] geraadpleegd op 25 maart 2015, via http://www.wtcsitememorial.org/about.html
Luc (2014). Kunstkerk Bossuit. [Online] geraad- pleegd op 23 april 2015, via http://archiblogbe. blogspot.be/2014/07/kunstkerk-bossuit.html
Massa Marittima (2015). Abbey of San Gal- gano. [Online] geraadpleegd op 25 maart 2015, via http://www.massa-marittima. com/galgano_en.htm#.VRLU2sbRyCN
Merkx+Girod (2015). Dominicanen Maastricht. . [Online] geraadpleegd op 23 april 2015, via http://merkx-girod.nl/projecten/retail/winkels/se- lexyz-boekwinkels/dominicanen-maastricht
Muiswerk woordenboek (2015). Litteken. [Onli- ne]geraadpleegdop19april2015,viahttp://www. muiswerk.nl/mowb/?word=litteken
Museo Nacional del Prado (2015). History of the Museum. [Online] geraadpleegd op 23 april 2015, via https://www.museodelprado.es/en/la-instituci- on/historia-del-museo/history-of-the-museum/
National September 11 Memorial & Museum (2014). About the Memorial. [Online] geraad- pleegd op 25 maart 2015, via http://www.911me- morial.org/about-memorial
Nederlands woordenboek (2015). Litteken. [Onli- ne] geraadpleegd op 19 april 2015, via http://www. woorden.org/woord/litteken
Onroerend Erfgoed (2014). De inventaris van het bouwkundig erfgoed: Benedictijnenabdij. [Onli- ne] geraadpleegd op 19 februari 2015, via https:// inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/relict/22701
Plevoets, B. (2009). Retail-Reuse of Historic Buil- dings. [masterthesis]. Ongepubliceerd manuscript, Universiteit Hasselt, Departement Architectuur
The Piarist Order (2014). Who we are. [Online] geraadpleegd op 19 maart 2015, via http://www. piaristfathers.org/en-GB/Who-we-are.aspx
Toerisme Limburg (2014). Sint-Truiden, een stad vol verrassingen, kortom een stad apart. [Online] geraadpleegd op 19 februari 2015,via http://www. toerismelimburg.be/nl/content/meer-info-over- sint-truiden
ToerismeSint-Truiden,2014.HoofdstadvanHas- pengouw, Sint-Truiden. Toeristische Gids 2015. Sint-Truiden: Toerisme Sint-Truiden
Van Dale (2015). Betekens litteken. [Online] ge- raadpleegd op 19 april 2015, via http://www.van- dale.nl/opzoeken?pattern=Litteken&lang=nn#. VTDwh1wSiCN
Vlaanderen Vakantieland (2014). Sint-Truiden. [Online] geraadpleegd op 19 februari 2015, via http://www.vlaanderenvakantieland.nl/waar-naar- toe/steden/andere/sint-truiden/
Vlaeminck, S. (1990). Omtrent de TRUDO-ABDIJ in Sint-Truiden. Lier: Van In
Wienerberger (2014). Brickidee. Architec- tuur met TERCA en DESIMPEL bakstenen. [Online] geraadpleegd op 19 maart 2015, via http://www.wienerberger.be/servlet/util/get- Download.jsp?blobtable=WBDownload&blob- col=urlimageupload&blobkey=id&blobwhe- re=1170921162652&blobheader=multipart/ octet-stream&blobheadername1=Content-Dispo- sition&blobheadervalue1=attachment;filename=- Brickidee24NL.pdf&sl=wb_be_home_nl
Wikipedia (2015). Christo and Jeanne-Claude. [Online] geraadpleegd op 23 april 2015, via http:// en.wikipedia.org/wiki/Christo_and_Jeanne-Clau- de
Wikipedia (2015). Sint-Truiden. [Online] geraad- pleegd op 23 april 2015, via http://nl.wikipedia. org/wiki/Sint-Truiden
Zeballos, C. (2012). Peter Zumthor: Kolumba Mu- seum, Cologne. [Online] geraadpleegd op 25 maart 2015, via http://architecturalmoleskine.blogspot. be/2012/04/peter-zumthor-kolumba-museum-co- logne.html