CONCEPTNOTA
Het uitgangspunt van het ontwerp was een zoektocht naar duurzaamheid. Niet duurzaamheid door gebruik van ecologische materialen, maar ecologie door een duurzame relatie : emotionele duurzaamheid. Door een goede band met een meubel onderhouden we het beter, halen we er meer plezier uit en gooien we het minder snel weg. Dit betekent dat we minder snel een nieuw meubel nodig hebben en dus minder afval toevoegen aan de reeds veel te grote afvalberg.
Een duurzame relatie kan opgebouwd worden door voor iets te zorgen, en er voor te willen blijven zorgen. Een lief, een kat of een hond zijn sterke voorbeelden, maar gelijkaardige emoties kan men ook terugvinden tussen mensen en onbezielde voorwerpen. Tamagotchi’s –digitale huisdieren– zijn een bekend voorbeeld, maar ook mechanische klokken vereisen een zorgrelatie. Ze moeten dagelijks, wekelijks of maandelijks –afhankelijk van het model – opgewonden worden. Het is de afhankelijkheid van het object die een investering vraagt van de gebruiker. De investering zorgt er op zijn beurt voor dat het object waardevoller wordt en zo wordt een emotioneel duurzame relatie gecreëerd.
Een klok kan een duurzame relatie opwekken, maar is op zich nog geen meubel. De kast die rondom de klok gebouwd wordt is dat wel. De volgende stap is dan dat de kastdeur zelf het mechanisme wordt dat de klok opwindt. Op die manier wordt de focus van de zorgrelatie verlegd van de klok naar de kast. Het bied ook de mogelijkheid om van die focus gebruik te maken door aandacht te vestigen op wat er net in de kast zou kunnen opgeborgen worden.
De bergruimte van MOMENTO is een plek voor het bewaren van dat wat een dagelijks moment van voldoening geeft aan de gebruiker. Niet zomaar een moment, maar een moment van rust. Een moment dat de alomtegenwoordige tijdsdruk kan doorbreken. De klok valt stil als de deur niet dagelijks wordt geopend. Zodoende wordt de continue tijd die de klok aangeeft een herinnering aan het nemen van een dagelijks moment van rust. Dat moment van rust kan voor iedereen iets anders zijn. Voor de ene is het een glas wijn en een boek, voor de andere een kop koffie en een stuk brood. Belangrijk is dat de kast op maat gemaakt wordt van dat persoonlijk moment zodat het enkel kan gebruikt worden voor het creëren van een dagelijkse rustpunt.
De tegenstelling tussen de continue klok-tijd en het dagelijkse moment van rust wordt het best gevat in termen van de klassieke Griekse mythologie. De Grieken hadden namelijk twee goden van tijd die een dichotome relatie hadden met elkaar als twee zijden van dezelfde munt. Chronos is de god van de continue, kwantitatieve tijd. De tijd die onverstoorbaar doorgaat en ons ultimata oplegt. Kairos is zijn tegenpool: de god van de kans en het moment. Kairos is de perceptuele, vluchtige kwalitatieve tijd. De tijd die men neemt voor zichzelf, de tijd van de aha-erlebnis. Kairos is tenslotte een manier om aan Chronos te ontsnappen.
Deze spanning tussen de verschillende hoedanigheden van tijd wordt vormgegeven in MOMENTO omdat de klok –Chronos- een herinnering wordt aan het ontsnappen aan de kwantitatieve tijd en het nemen van een moment –Kairos. Het nemen van dit moment blaast anderzijds weer leven in de klok waardoor deze twee in een symbolische relatie met elkaar zijn verbonden.
De kast moedigt aan tot een rustmoment. Een ogenblik van kalmte en inzicht. In verband met het Duitse woord augenblick melde Heidegger reeds dat het niet allen verwijst naar een tijdelijk moment – een ontsnapping aan tijd – maar ook naar inzicht en kennis. Een moment van rust verschaft vaak onverwachte inzichten. Bij MOMENTO is dit inzicht - het ogenblik – gerealiseerd door de materialiteit. Deze is semi-transparant waardoor er van buitenaf een inzicht wordt verworven op de binnenkant. Het zicht op de bewegende klok is een herinnering aan het beleven van dagelijkse kairotische tijd.
De tijd is overal rondom ons aanwezig: de oven, de microgolfoven, de auto, de gsm, de computer, de tablet… Aangezien er inzicht is naar de beweging van de klok, is er geen nood meer aan het presenteren van de tijd langs buitenaf. Daarom kreeg MOMENTO een vorm zonder voor of achterkant. Het is een meubel dat gaat over mythische goden en het kreeg dan ook een mystiek karakter. De vorm wekt interesse en verschaft inzicht. De transparantie en de beweging nodigen uit om te onderzoeken. De tapse poten lijden de aandacht naar het kastvolume. De gelaagdheid en de transparantie van de gelijmde multiplex is doorgetrokken over het hele meubel – binnen en buitenkant, boven en onder – zodat het geheel een sculptuur wordt waarin de tijd gedijt.
De dimensies van de bergruimte zijn ingegeven door de randvoorwaarden: de grootte van de klok, en de grootte van datgene wat nodig is voor een Kairotisch moment. De hoogte is bepaald door functionaliteit en het zorgt voor een antropomorf gedaante. Dit sluit aan bij de introductie van de conceptnota. Wij mensen hebben namelijk graag vormen die ons aan onszelf doen denken.
BRONNEN
“tijdsdruk maakt de belg ongelukkig”, De Morgen, Belga 11 mei 2007.
Àlvarez, Vìctor Pérez . “The Role of the Mechanical Clock in Medieval Science”. Endeavour 39 (2015).
Baudrillard, Jean. The System of Objects, (vert. J. Benedict). Londen: Verso (1999).
Bruton, Eric. The History of Clocks & Watches. London: Time Warner Books UK (2002).
Carpenter, Wava . “The Eames Lounge”. in Clark, Hazel & Brody, David. Design Studies-A Reader. New York: Berg Publishers (2009).
Chapman, Jonathan . Objects, Experiences & Empathy. New York: Earthscan (2005).
Clifford Thames/Cardiff University, Environmental ratings for vehicles (ERV), < www.morgan-motor.co.uk/pdf/green_version_3.pdf> [geraadpleegd op 20 mei 2015]
Delaroche, Patrick. “God in de Gang”. Knack 21 (2015).
Encyclopaedia Britannica Online, <http://www.britannica.com/EBchecked/topic/440670/GMT> [geraadpleegd op 20 mei 2015]
Eriksen, Thomas Hylland and Nielsen, Finn Sivert. A History of Anthropology. London: Pluto Books (2001).
Hermsen, Joke J. . Kairos- Een nieuwe bevlogenheid. Antwerpen: De Arbeidspers (2014).
Norman, Donald . “Herinneringen”. in Pauwels, Dirk (ed.). Dat is design-sleutelteksten voor éénentwintigste eeuw. 007 (2009).
Pombo, F. Texeira . “alledaagsheid”, . Pombo, F. Texeira (ed.). Meubilair(20e eeuws). Leuven: Acco (2012).
Smith, Mark M. . “Old South Time in Comparative Perspective”. The American Historical Revieuw 101 (1969).
Stewart, Susan . On Longing. Narratives of the Miniature, the Gigantic, the Souvenir, the Collection,.Londen: John Hopkins University Press (1984)