Northern Uganda’s formerly recruited youth in detention: A qualitative study of their transition process and imprisonment

Yamina

Marzougui

“Vergeten verhalen: ex-kindsoldaten in de gevangenis”

“Het misdrijf waarvan ik verdacht word, is gebaseerd op een leugen. Mensen in m’n gemeenschap beschuldigden mij ervan omdat ik vroeger bij de rebellen leefde. Vandaag ben ik erg ongelukkig door de grote onzekerheid… hoe lang zal ik hier nog opgesloten zitten?”

Jack is één van de tienduizenden jongeren die in Noord-Oeganda ontvoerd werd door de rebellen van het Lord’s Resistane Army (LRA) om hen in te zetten als kindsoldaat. Vandaag is hij een jonge man die reeds twee jaar in de gevangenis leeft.

Iedereen heeft wel al eens iets gehoord over kindsoldaten en wie de actualiteit volgt, weet dat dit een brandend actueel onderwerp is. Denk maar aan de Nigeriaanse meisjes die door Boko Haram ontvoerd werden of aan de gewapende groeperingen die in de Centraal Afrikaanse Republiek onlangs honderden kindsoldaten vrijlieten. En wat met de kinderen van het Kalifaat die verwikkeld zitten in het spinnenweb van conflicten in het Midden-Oosten? Ondanks veroordeling door de internationale gemeenschap zijn vandaag wereldwijd honderdduizenden kinderen en jongeren actief betrokken bij gewapende conflicten. Maar hoe vergaat het deze kinderen na hun terugkeer in de samenleving? Hoe komt het dat jongeren zoals Jack in de gevangenis belanden? En hoe kunnen we de re-integratie van voormalige kindsoldaten bevorderen?

Het oorlogslitteken van Noord-Oeganda
Noord-Oeganda is getekend door een oorlog die de regio meer dan 20 jaar in de ban hield. Sinds 1986 zaaide de beruchte rebellenleider J. Kony er samen met zijn LRA terreur met gruwelijke aanvallen op burgers. Op gewelddadige manier ontvoerde het LRA doorheen de jaren tienduizenden kinderen om ze vervolgens gedwongen in hun rangen in te zetten. De tactiek van de rebellen was meedogenloos: ‘s nachts werden dorpen aangevallen, huizen in brand gestoken, mensen vermoord en kinderen ontvoerd. In 2007 leidden vredesgesprekken tussen de Oegandese regering en het LRA tot een vredesakkoord. Sindsdien is het LRA, ondanks sterk afgenomen in aantal, actief aan de grens met buurlanden.

De weg terug naar huis
Het merendeel van de jongeren die terug kwam van het rebellenleger, wist zelf te ontsnappen. De helft van hen keerde meteen terug naar hun familie, de andere helft doorliep een formeel re-integratietraject. Zo kwamen ze terecht in opvangcentra waar ze therapie kregen. Eens de jongeren terugkeerden naar hun gemeenschap, stonden ze in een dubbele positie. Enerzijds waren ze slachtoffer van ontvoering, anderzijds werden ze gedwongen hun eigen gemeenschap als dader aan te vallen. Dit maakt het proces van re-integratie zeer complex en het inrichten van een gepaste hulpverlening moeilijk.

Door de complexiteit van hun re-integratieproces, ervaarden deze jongeren heel wat moeilijkheden om terug hun plekje te vinden in de verscheurde samenleving en opnieuw een zinvol toekomstperspectief te creëren. Is het ook daarom dat een deel van de jongeren terecht kwam in de gevangenis? In de gevangenis van Lira, een stad die in een latere fase van het conflict werd getroffen, ging ik in gesprek met 20 ex-kindsoldaten.

Stemmen achter tralies
Onderzoekers engageerden zich reeds om de uitdagingen en krachtbronnen die het re-integratietraject van ex-kindsoldaten kenmerkt, in kaart te brengen. Studies vonden voornamelijk plaats kort na hun ontsnapping en in de context van de opvangcentra en gemeenschappen waarnaar ze terugkeerden. Er is echter onvoldoende onderzoek verricht naar hoe het hen vergaat op langere termijn. Daarnaast zijn er bepaalde contexten, zoals de gevangenis, waarin onderzoek met deze groep nauwelijks heeft plaatsgevonden.
Zo’n 8 jaar na het eindigen van de oorlog, onderzocht ik daarom hoe voormalige kindsoldaten in detentie betekenis geven aan hun proces van re-integratie. Wat dit project zo uniek maakt, is het feit dat de verhalen van jongeren in de gevangenis tot nu toe altijd verborgen bleven en zij nooit eerder een stem kregen.

Wat wisten deze vrouwen en mannen mij te vertellen? De terugkomst uit de rebellengroep betekende voor hen de start van een transitieproces. Ze moesten zichzelf losrukken van hun label als kindsoldaat en een nieuwe identiteit opbouwen. Ook zochten ze naar manieren om terug aansluiting te vinden bij hun gemeenschap. Dit proces werd voor een deel van de jongeren gefaciliteerd door hulpverleningsinitiatieven. Toch schoot deze hulpverlening vaak tekort. De helft van de geïnterviewde jongeren gaf een link aan tussen hun verleden als kindsoldaat en het feit dat ze opgesloten zitten in de gevangenis. Wat opviel was hoe voornamelijk zij die jarenlang ontvoerd werden, expliciet deze verbinding maakten. Een deel van hen gaf aan dat ze nog altijd sterk de neiging hebben om terug te vallen op het aangeleerde agressieve gedrag van bij de rebellen in situaties waarin ze zich bedreigd voelen. Anderen wezen erop hoe hardnekkige stigmatisering door hun gemeenschap er altijd weer toe leidde dat zij de schuld kregen van alles wat fout liep.

Lessen voor de toekomst
Als we de hulpverlening efficiënter willen inrichten, is het belangrijk om een genuanceerd begrip te creëren van wat een goede hulpverlening inhoudt. De 20 unieke verhalen tonen hoe we de individuele ondersteuning van kindsoldaten niet uitsluitend mogen richten op dé kindsoldaat. Elke jongere is uniek en we moeten dan ook streven naar hulp-op-maat. Zo blijkt een langdurig ontvoerde jongere vaker nood te hebben aan intensieve begeleiding rond gedragsproblemen en omgaan met stigmatisatie. In het algemeen hebben de jongeren nood aan ondersteuning bij het terugkeren naar school en het genereren van een inkomen. Anderzijds mogen we het zwaartepunt van de hulpverlening niet uitsluitend leggen op de voormalige kindsoldaten. Uit het onderzoek blijkt het belang van het betrekken van de hele gemeenschap in een verhaal van re-integratie en samenlevingsopbouw. Gemeenschappen moeten via sensibiliseringsprogramma’s begeleid worden bij het opvangen van de terugkeerders en moeten eveneens betrokken worden in de heropbouw van toegang tot onderwijs en economisch herstel.

Voormalige kindsoldaten in detentie kregen eindelijk de kans om ook hun stem te laten horen in de zoektocht naar een betere ondersteuning van hun transitie. Het belang van een duurzame hulpverlening met het nodige maatwerk en een hulpverlening gericht op de context en ecologie rondom deze kinderen en jongeren zijn essentiële principes die meegenomen kunnen worden in de begeleiding van jongeren in conflictgebieden wereldwijd

Bibliografie

Bibliography

Afako, B. (2002). Reconciliation and justice: ‘Mato oput’ and the Amnesty Act. Protracted conflict, elusive peace: Initiatives to end the violence in northern Uganda, 64-67. London: Accord.

African Commission on Human and Peoples’ Rights. (2001). Report on the mission of the special rapporteur on prison & conditions of detentions in Africa to Uganda. Retrievedfromhttp://www.achpr.org/files/sessions/33rd/missionreports/uganda/ achpr33_misrep_specmec_priso_uganda_2001_eng.pdf

African Union. (2006). The African Youth Charter. Retrieved from http://africa-youth.org/sites/default/files/African%20Youth%20Charter%2…

Agence France Presse. (2003). War in Northern Uganda world’s most forgotten crisis: UN. Retrievedfromhttp://www.reliefweb.int/rw/rwb.nsf/AllDocsByUNID/e1f176894430fdeec1256….

Agger, K. (2012). The end of amnesty in Uganda: Implications for LRA defections. Retrieved from http://www.enoughproject.org/files/GuluDispatch.pdf

Akello, G., Richters, A., & Reis, R. (2006). Reintegration of former child soldiers in northern Uganda: Coming to terms with children’s agency and accountability. Intervention: International Journal of Mental Health, Psychosocial Work & Counselling in Areas of Armed Conflict, 4, 229-243.

Allen, T., & Schomerus, M. (2006). A hard homecoming: Lessons learned from the reception center process in northern Uganda. Washington, DC: USAID & UNICEF.

Allen, T., & Vlassenroot, K. (2010) The lord’s resistance army: myth and reality. London: Zed Books

Allwood, M., Bell-Dolan, D., & Husain, S. A. (2002). Children’s trauma and adjustment reactions to violent and nonviolent war experiences. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 41, 450-457.

Angucia, M., Zeelen, J., & de Jong, G. (2010). Researching the reintegration of formerly abducted children in northern Uganda through action research: Experiences and reflections. Journal of community & applied psychology, 20(3), 217-231.

Annan, J., Blattman, C., Carlson, K., & Mazurana, D. (2007). The survey of war affected youth: Making reintegration work for youth in northern Uganda. Uganda: UNICEF.

Annan, J., Blattman, C., & Horton, R. (2006). The state of youth and youth protection in northern Uganda. Findings from the Survey for War Affected Youth. New york: Unicef.

Annan, J., Brier, M., & Aryemo, F. (2009). From “Rebel” to “Returnee”: Daily life and reintegration for young soldiers in northern Uganda. Journal of Adolescent Research, 24, 639-667.

Arzy, S., Adi-Japha, E., & Blanke, O. (2009). The mental time line: An analogue of the mental number line in the mapping of life events. Consciousness and cognition, 18, 781-785.

Assink, M., & Schroots, J. J. (2010). The dynamics of autobiographical memory using the Lim/Lifeline Interview Method. Toronto, Ontario, Canada: Hogrefe Publishing.

Baines, E., Stover, E., & Wierda, M. (2006). War-affected children and youth in Northern Uganda: Toward a brighter future. An assessment report. Chicago: MacArthur Foundation.

Bayer, C. P., Klasen, F., & Adam, H. (2007). Association of trauma and PTSD symptoms with openness to reconciliation and feelings of revenge among former Ugandan and Congolese child soldiers. JAMA: The Journal of the American Medical Association, 298(5), 555-559.

Becker, G. (1999). Disrupted lives: How people create meaning in a chaotic world. Berkeley, CA: University of California Press.

Betancourt, T. S. (2008). Child soldiers: Reintegration, pathways to recovery, and reﬂections from the ﬁeld. Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics, 29(2), 138–141.

Betancourt, T. S. (2011). Attending to the mental health of war-affected children: the need for longitudinal and developmental research perspectives. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 50(4).

Betancourt, T., Agnew-Blais, J., Gilman, S. E., Williams, D. R., & Ellis, B. H. (2010). Past horrors, present struggles: The role of stigma in the association between war experiences and psychosocial adjustment among former child soldiers in SierraLeone. Social Science & Medicine, 70, 17–26.

Betancourt, T. S., Bass, J., Borisova, I., Neugebauer, R., Speelman, L., Onyango, G., & Bolton, P. (2009a). Assessing local instrument reliability and validity: a field-based example from northern Uganda. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 44(8), 685-692.

Betancourt, T. S., Borisova, I. I., Williams, T. P., Brennan, R. T., Whitfield, T. H., De La Soudiere, M., Williamson, J., & Gilman, S. E. (2010). Sierra Leone’s Former Child Soldiers: A Follow-Up Study of Psychosocial Adjustment and Community Reintegration. Child development, 81(4), 1077–1095.

Betancourt, T. S., Borisova, I., Williams T. P., Meyers-Ohki, S. E., Ruben-Smith, J.E., Annan, J., & Kohrt, B.A. (2013). Research review: Psychosocial adjustment and mental health in former child soldiers – systematic review of the literature and recommendations for future research. Journal of Child Psychology and Psychiatry 54(1), 17–36.

Betancourt, T. S., Brennan, R., Rubin-Smith, J., Fitzmaurice, R., & Gilman, S. E. (2010). Sierra Leone’s former child soldiers: A longitudinal study of risk, protective factors, and mental health. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 49, 606-615.

Betancourt, T. S., & Khan, K. T. (2008). The mental health of children affected by armed conﬂict: Protective processes and pathways to resilience. International Review Of Psychiatry, 20(3), 317–328.

Betancourt, T. S., Speelman, L., Onyango, G., Bolton, P. (2009). A qualitative study of mental health problems among children displaced by war in northern Uganda. Journal of Transcultural Psychiatry, 46(2), 238-256.

Blattman, C., & Annan, J. (2008). Child combatants in northern Uganda: Reintegration myths and realities. In R. Muggah (Ed.), Security and post-conﬂict reconstruction: Dealing with ﬁghters in the aftermath of war. Routledge.

Blattman, C., & Annan, J. (2010). The consequences of child soldiering. Review of Economics and Statistics, 92(4), 882-898.

Bolton, P., & Betancourt, T. (2004). Mental health in postwar Afghanistan. Journal of the American Medical Association, 292, 626–628.

Boothby, N. (2008). Political violence and development: An ecological approach to children in war zones. Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America, 17(3), 497–514.

Boothby, N., Crawford, J., & Halperin, J. (2006a). Mozambique child soldier life outcome study: Lessons learned in rehabilitation and reintegration efforts. Global Public Health, 1(1), 87-107.

Boothby, N., Strang, A., & Wessells, M. G. (2006b). A world turned upside down: social ecological approaches to children in war zones. Bloomfield, CT: Kumarian Press, Inc.

Bronfenbrenner, U. (1979). The ecology of human development. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Bronfenbrenner, U. & Evans, G. W. (2000). Developmental science in the 21th century: emerging questions, theoretical models, research designs and empirical findings. Social Development, 9(1), 115-125.

Child Soldiers International. (2012). Louder than words – An agenda for action to end state use of child soldiers. London: Child Soldiers International.

Coalition to Stop the Use of Child Soldiers. (2004). Child Soldiers: Global Report. London: Coalition to Stop the Use of Child Soldiers.

Coalition to Stop the Use of Child Soldiers. (2008). Child Soldiers: Global Report. London: Coalition to Stop the Use of Child Soldiers.

Corbin, J. N. (2008). Returning home: Resettlement of formerly abducted children in Northern Uganda. Disasters, 32, 316-335.

Cortes, L., & Buchanan, M. J. (2007). The experience of Colombian child soldiers from a resilience perspective. International Journal for the Advancement of Counselling, 29, 43-55.

De Boeck, F., & Honwana, A. (2005). Introduction: Children and youth in Africa. Agency, identity and place. In F. De Boeck & A. Honwana (Eds.), Makers and breakers: Children and youth in postcolonial Africa, 1-19. Oxford, UK: James Curry.

Denov, M. (2010). Coping with the trauma of war: Former child soldiers in post-conflict Sierra Leone. International Social Work 53(6), 791-806.

Derluyn, I., Broekaert, E., Schuyten, G., & De Temmerman, E. (2004). Post-traumatic stress in former Ugandan child soldiers. Lancet, 363(9412), 861-863.

Doom, R., & Vlassenroot, K. (1999). Kony’s message: A new koine? The Lord’s Resistance Army in northern Uganda. African affairs, 98(390), 5–36.

Geurts, K. L. (2002). Culture and the senses: Bodily ways of knowing in an African community. Berkeley, CA: University of California Press.

Grimes, R. L. (2002). Deeply into the bone: Re-inventing rites of passage. Berkeley, CA: University of California Press.

Hobfoll, S. & Lilly, R.S. (1993). Resource conservation as a strategy for community psychology. Journal of Community Psychology, 21(2), 128-148.

Hugman, R., Pittaway, E., & Bartolomei, L. (2011). When “do no harm” is not enough: The ethics of research with refugees and other vulnerable groups. British journal of social work, 41(7), 1271-1287.

Human Rights Watch. (2006). Abducted and abused: Renewed conﬂict in Northern Uganda. New York: Human Rights Watch.

Human Rights Watch. (2009). The Christmas massacres. LRA attacks on civilians in Northern Congo. New York: Human Rights Watch.

Human Rights Watch (2011). “Even dead bodies must work” – Health, hard labor, and abuse in Ugandan prisons. United States: Human Rights Watch.

Human Rights Watch. (2011). No end to LRA killings and abductions. Human Rights Watch. New York. Retrieved from http://www.hrw.org/news/2011/05/23/no- end-lra-killings-and-abductions

Humphreys, M. & Weinstein, J. M. (2006). Handling and manhandling civilians in civil war. Amrican Political Science Review, 100, 429-447.

International Crisis Group. (2004). Northern Uganda: understanding and solving the conﬂict. Nairobi/Brussels: International Crisis Group.

International Youth Foundation. (2011). Navigating Challenges. Charting hope. A cross-sector situational analysis on youth in Uganda. Retrieved from http://www.youthpolicy.org/national/Uganda_2011_Youth_Mapping_Volume_1…;

Jareg, E. (2005). Crossing bridges and negotiating rivers: rehabilitation and reinte- gration of children associated with armed forces. London, UK: Coalition to Stop the Use of Child Soldiers.

Justice Law & Order Sector—JLOS. (2012). The amnesy law (2000) issues paper – Review by the transitional justice working group, JLOS. Retrieved from http://www.judicature.go.ug/files/downloads/JLOSAmnesty%20Issues%20Pape…

Klasen, F. Oettingen, G., Daniels, J., Post, M., Hoyer, C., & Hubertus, A. (2010). Posttraumatic resilience in former Ugandan child soldiers. Child Development, 81(4), 1096-1113.

Loughry, M., & MacMullin, C. (2002). An investigation into the psychosocial adjustment of formerly abducted child soldiers in northern Uganda. Kampala, Uganda: The International Rescue Committee.

Machel, G. (2001). The Machel Review 1996-2000. A critical analysis of progress made an obstacles encountered in increasing protection for war-affected children. United Nations.

Marecek, J. (2003). Dancing through minefields: Toward a qualitative stance in psychology. In P. M. Camic, J. E. Rhodes & L. Yardley (eds.), Qualitative research in psychology. Expanding perspectives in methodology and design. Washington, DC: American Psychological Association, 49-69.

Miller, K. E., Kulkarni, M., & Kushner, H. (2006). Beyond trauma-focused psychiatric epidemiology: Bringing research and practice with war-affected populations. American Journal of Orthopsychiatry, 76(4), 409–422.

Miller, K. E., & Rasco, L. M. (2004). An ecological framework for addressing the mental health needs of refugee communities. In K. E. Miller & L. M. Rasco (eds.), The mental health of refugees: Ecological approaches to healing and adaptation. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates Publishers, 1-64.

Miller, K. E., & Rasmussen, A. (2010). War exposure, daily stressors, and mental health in conflict and post-conflict settings: bridging the divide between trauma-focused and psychosocial frameworks. Social Science & Medicine, 70, 7–16.

Moscardino, U., Scrimin, S., Cadei, F., & Altoe, G. (2012). Mental health among former child soldiers and never-abducted children in Northern Uganda. Scientiﬁc World Journal, 367545, 1-7.

Mulumba, D., & Namuggala, V. F. (2014). War experiences and gendered responses to post conflict reintegration: The case of Lira district in north Uganda. In L. Asuelime and S. Francis (eds.), Selected themes in African political studies, Advances in African economic, social and politicl development. Zwitserland: Springer International Publishing.

Murray, C. D. & Wynne J. (2001). Researching community, work and family with an interpreter. Community, Work and Family, 4(2), 157-171.

Okello, J., Onen, T. S., & Musisi, S. (2007). Psychiatric disorders among war-abducted and

non-abducted adolescents in Gulu district, Uganda: A comparative study. African Journal of Psychiatry, 10, 225-231.

Orb, A., Eisenhauer, L., & Wnaden, D. (2001). Ethics in qualitative research. Journal of nursing scholarship, 33(1), 93-96.

Pham, P. N., Vinck, P., & Stover, E. (2008). The Lord’s Resistance Army and forced conscription in Northern Uganda. Human Rights Quarterly, 30, 404–411.

Piaget, J. (1977). The development of thought: Equilibration of cognitive structures. Oxford, UK: Viking.

Psychosocial Working Group. (2003). Psychosocial Working Group (PWG), PsychosocialIntervention in Complex Emergencies: A Conceptual Framework, Psychosocial Working Group Secretariat, Edinburgh, UK, 2002. Psychosocial Working Group Secretariat.

Reid, K., Flowers, P., & Larkin, M. (2005). Exploring lived experience: An introduction to interpretative phenomenological analysis. The psychologist, 18, 20-23.

Rodriguez, C., Smith-Derksen, K., & Akera, S. (2002). Seventy times seven: The impact of the Amnesty Law in Acholi. Gulu, Uganda: The Acholi Leaders Peace Initiative & Yje Women’s Desk of Caritas Gulu and the Justice and Peace Commission of Gulu Archdiocese.

Rutter, M. (2006). Implications of resilience concepts for scientific understanding. Annals of the New York Academy of Sciences, 1094, 1-12.

Smith, J. A. (2007). Hermeneutics, human sciences and health: Linking theory and practice. International journal of qualitative studies on health and well-being, 2, 3-11.

Smith, J. A., Larkin, Flowers, P., & Larkin, M. (2009). Interpretative phenomenological analysis: Theory, method and research. London: Sage.

Steen Kryger, L. & Lowe Lindgren, C. (2011). Fighting for a future: The potential for posttraumatic growth among youths formerly associated with armed forces in northern Uganda. Intervention 2011,9(1), 6-20.

Uganda Prison Services. (2007). Census of Prisoners in 48 Central Government Prisons. Retrieved from http://www.prisons.go.ug/

Unicef. (2007). The Paris principles: Principles and guidelines on children associated with armed forces or armed groups. New York: Unicef.

Unicef. (2009). Machel study 10-year strategic review : children and conflict in a changing world. New York: Office of the Special Representative of the Secretary-General for Children and Armed Conflict: United Nations Children’s Fund.

van Gennep, A. (1960). The rites of passage. London, UK: Routlegde & Kegan Paul.

Van Hove, G., & Claes, L. (2011). Qualitative research and educational sciences: A reader about useful strategies and tools. Essex: Pearson.

Veale, A. (2010). Individual through community resilience in social reintegration of children associated with armed forces and groups. London, UK: Coalition to Stop the Use of Child Soldiers.

Veale, A., & Stavrou, A. (2007). Former Lord’s Resistance Army child soldier abductees: Explorations of identity in reintegration and reconciliation. Peace and Conflict: Journal of Peace Psychology, 13, 237-292.

Vindevogel, S., Broekaert, E., & Derluyn, I. (2013a). “It helps me transform in my life from the past to the new”: the meaning of resources for former child soldiers. Journal of Interpersonal Violence, 1-24.

Vindevogel, S., Coppens, K., Derluyn, I., De Schryver, M., Loots, G., & Broekaert, E. (2011). Forced conscription of children during armed conflict: Experiences of former child soldiers in northern Uganda. Child Abuse & Neglect, 35(7), 551–562.

Vindevogel, S., Coppens, K., De Schryver, M., Loots, G., Broekaert, E., & Derluyn I. (2013b). Beyond child soldiering: The interference of daily living conditions in former child soldiers' longer term psychosocial well-being in northern Uganda. Global Public Health: An International Journal for Research, Policy and Practice, 8(5), 485-503.

Vindevogel, S., De Schryver, M., Broekaert, E., & Derluyn, I. (2013c). Challenges Faced by Former Child Soldiers in the Aftermath of War in Uganda. Journal of Adolescent Health (In press).

Vindevogel, S., De Schryver, M., Broekaert, E., & Derluyn, I. (2013d). War-related experiences of former child soldiers in northern Uganda: comparison with non-recruited youths. Pediatrics and International Child Heatlh 33(4),281-91.

Vindevogel, S., Wessels, M., De schryver, M., Broekaert, E., & Derluyn, I. (2014). Dealing with the consequences of war: resources of formerly recruited and non-recruited youth in northern Uganda. Journal of Adolescent Health, 1-7.

Vindevogel, S., Wessells, M., De Schryver, M., Broekaert, E., & Derluyn, I. (2012). Informal and Formal Supports for Former Child Soldiers in Northern Uganda. The Scientific World Journal, 2012, 1–10.

Vogler, P., Crivello, G., & Woodhead, M. (2008). Early childhood transitions research: A review of concepts, theory, and practice. The Hague, The Netherlands: Bernard van Leer Foundation.

Wessels, M. (2004). Psychosocial issues in reintegrating child soldiers. Cornell International Law Journal, 37, 513-525.

Wessells, M. (2005). Child soldiers, peace education, and postconﬂict reconstruction for peace. Theory into Practice, 44(4), 363–639.

Wessells, M. (2006a). Child soldiers: From violence to protection. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Wessels, M. A. (2006b). Living wage: The importance of livelihood in reintegrating former child soldiers. In N. Boothby, A. Strang, & M. Wessells (eds.), A World Turned Upside Down: Social Ecological approaches to Children in War Zones. Bloomfield, IL: Kumarian.

Wessells, M. (2009). Supporting the mental health and psychosocial well-being of former child soldiers. Journal of American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 48(6), 587–590.

Yardley, L. (2000). Dilemmas in qualitative health research. Psychology & health, 15, 215-228.

Yardley, L. (2008). Demonstrating validity in qualitative psychology. In J.A. Smith (Ed.), Qualitative psychology: a practical guid to methods (2nd edn). London: Sage.