ONDERWIJS AAN GEDETINEERDEN Een kwantitatief onderzoek naar de evolutie van en de deelname aan het kwalificerend aanbod van centra voor basiseducatie en volwassenenonderwijs voor gedetineerden in Vlaamse en Brusselse gevangenissen sinds 2009 t.e.m. 2014
“De evolutie van het onderwijsaanbod en de deelname hieraan in de Vlaamse en Brusselse gevangenissen: een succesverhaal ? ”
Levenslang leren is een thema dat niet meer weg te denken is uit de nationale en Europese beleidsagenda’s. Laaggeschoolden nemen echter het minst deel aan levenslang leren, maar net zij hebben er het meeste baat bij omdat het hun kansen en dus integratie in de maatschappij bevordert. Dit geldt nog in sterkere mate voor laaggeschoolden met een gevangenisverleden. Onderzoek heeft immers aangetoond dat deelnemen aan een onderwijsaanbod tijdens detentie zorgt voor het verhogen van de kansen op de arbeidsmarkt en bijdraagt tot een succesvolle re-integratie in de samenleving, waardoor de kans op recidivisme verkleint. Het investeren in een kwaliteitsvol onderwijsaanbod binnen een detentiecontext is daarom niet alleen voor de gedetineerde zelf, maar ook voor de maatschappij belangrijk. Criminaliteit brengt immers aanzienlijke kosten met zich mee en het terugdringen van recidivisme is dan ook een kostenbesparende oplossing op lange termijn. Voor het beleid is een geactualiseerd inzicht in de evolutie van het aanwezige onderwijsaanbod en de deelname hieraan noodzakelijk.
Inès Neefs, studente Opleidings- en Onderwijswetenschappen aan de Universiteit Antwerpen, onderzocht de evolutie van het onderwijsaanbod en de deelname eraan in de Vlaamse en Brusselse gevangenissen tijdens vijf referteperiodes (van 2009-2010 tot en met 2013-2014) volgend op een evaluatie uitgevoerd door de Vlaamse Overheid in 2010, om zo tendensen in het onderwijslandschap binnen een detentiecontext bloot te leggen.
Uit haar onderzoek bleek nog maar eens dat een onderwijsaanbod uitbouwen in een detentiecontext geen evidente zaak is. De context van elke gevangenis is immers verschillend, wat gevolgen heeft voor zowel de deelname aan een kwalificerend aanbod als voor het uitbouwen van een kwalitatief onderwijsaanbod. Zowel de eigenheid van de gevangenis, de overbevolking, de infrastructuur, alsook het profiel van de gedetineerden zijn medebepalend. Toch stelt Neefs in haar onderzoek vast dat het onderwijsaanbod een positieve evolutie kent en dat er (tot op zekere hoogte) gebruik van wordt gemaakt door de gedetineerden. Tussen de verschillende gevangenissen bestaan er echter grote verschillen, een gevolg van de classificatie van de gevangenissen. Arresthuizen kennen een beduidend beperkter aanbod en deelname dan strafhuizen. Volgens Neefs moet de reden hiervoor grotendeels gezocht worden in het feit dat in arresthuizen voornamelijk beklaagden verblijven, die in afwachting van hun proces heel andere zorgen hebben dan het wel of niet volgen van onderwijs om een betere kans te maken op tewerkstelling na vrijlating. In strafhuizen, waar veroordeelden verblijven, bestaan dan ook heel wat meer studiemogelijkheden, die zich vooral focussen op een snelle tewerkstelling na detentie en een betere re-integratie in de samenleving. Nederlands tweede taal, waaraan voornamelijk niet-Belgen deelnemen, wordt dan weer meer ingericht in arresthuizen. Waarschijnlijk, aldus Neefs, omdat niet-Belgen wanneer ze nog niet veroordeeld zijn meer het nut inzien van het leren van de Nederlandse taal dan wanneer ze veroordeeld zijn en na hun straf vaak uitgewezen worden naar hun land van oorsprong.
Daarnaast stelt Neefs in haar onderzoek vast dat de Brusselse gevangenissen, waar toch een behoorlijk aandeel van de gedetineerden verblijven, een zeer beperkt aanbod en deelname kennen, wat toch wel om extra beleidsaandacht en specifieke maatregelen vraagt. Tenslotte blijkt uit haar onderzoek ook dat het aanbod voor vrouwelijke gedetineerden beperkter is en nader onderzocht zou moeten worden.
Op basis van haar onderzoek doet Neefs een aantal aanbevelingen naar vervolgonderzoek toe. Sinds kort zijn er in het beleid rond onderwijs voor gedetineerden immers enkele drastische wijzigingen doorgevoerd. “Een gelijkaardig onderzoek binnen een aantal jaren kan aantonen of de wijzigingen in het beleid positieve of eerder negatieve effecten teweeg hebben gebracht in het onderwijs aan gedetineerden.” stelt Neefs.
Iedereen heeft recht op kwaliteitsvol onderwijs. Ook gedetineerden moet de kans gegeven worden om deel te nemen aan een kwaliteitsvol onderwijsaanbod. Het is zowel voor hen als de maatschappij van belang. Daarom moet men er voor trachten te zorgen dat het positief blijft verder evolueren.
Bibliografie
Referenties
Alzúa, M. L., Rodriguez, C., & Villa, E. (2009). The Quality of Life in Prisons: Do Educational Programs Reduce In-prison Conflicts? Argentinië: Universidad Nacional de La Plata. Geraadpleegd op http://cedlas.econo.unlp.edu.ar/archivos_upload/doc_cedlas91.pdf
Baarda, B., de Goede, M., & van Dijkum, C. (2011). Basisboek statistiek met SPSS (4th ed.). Groningen: Noordhoff Uitgevers bv.
Billen, K. (2009). Onderwijs aan gedetineerden: “van crisis naar kans.” Katholieke Universiteit Leuven.
Boeren, E. (2011). Participation in Adult Education: Attitudes and Barriers. US-China Education Review, 1(3), 369–382.
Brettar, J. (2013). Een onderzoek naar de pedagogische principes in het onderwijs aan gedetineerden . Een onderzoek naar de pedagogische principes in het onderwijs aan gedetineerden . Katholieke Universiteit Leuven. Geraadpleegd op http://klasbak.net/doc/Pedagogische principes.pdf
Brosens, D., & Donder, L. De. (2013). Hulp- en dienstverlening gevangenis Antwerpen : een onderzoek naar de behoeften van gedetineerden. Brussel: Vrije Universiteit Brussel.
Chappell, C. (2004). Post secondary correctional education and recidivism: a meta-analysis of research conducted 1990 - 1999. Journal of Correctional Education, 55(2), 148–169.
Commissie van de Europese Gemeenschappen [COM]. (2001). MEDEDELING VAN DE COMMISSIE: Een Europese ruimte voor levenslang leren realiseren. Geraadpleegd op http://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52001DC067…
Council of Europe. (2006). Council of Europe. The European Prison Rules. doi:10.1017/S0020818300031246
Cuypers, R. (2008). Onderwijs aan mensen in detentie: een blijvende uitdaging. Fatik, 26(120), 19–22.
De Clercq, S., Goossens, J., Hollants, M., Janssens, T., Klop, R., & Slegers, V. (2014). Van start tot finish : een beschrijvend onderzoek naar de redenen waarom gedetineerden in de gevangenis van Antwerpen de lessen vroegtijdig stopzetten. Universiteit Antwerpen.
De Ron, A., & Tournel, H. (2009). Aanbevelingen voor het optimaliseren van vorming, opleiding en arbeidstoeleiding binnen de gevangenissen in Vlaanderen. Eindrapport 2009. Geraadpleegd op http://www.kbs-frb.be/uploadedFiles/KBS-FRB/05)_Pictures,_documents_and_external_sites/09)_ Publications/PUB2009_1962_BeleidsaanbevelingenGevangenen.pdf
De Smedt, A. (2014). Pijnpunten bij re-integratie van gedetineerden (bachelorproef). Katholieke Universiteit Leuven. Geraadpleegd op http://klasbak.net/doc/pijnpunten bij de re-integratie van ex-gedetineerden.pdf
Dejonge, G., & Cremers, H. (2008). Bajesboek: Handboek voor gedetineerden. Mechelen: Kluwer.
Desmedt, E., Groenez, S., & Van den Broeck, G. (2006). Onderzoek naar de systeemkenmerken die de participatie aan levenslang leren in de EU-15 beïnvloeden. Geraadpleegd op https://lirias.kuleuven.be/bitstream/123456789/188969/1/r1132.pdf
Diseth, Å., Gunnlaugsson, H., Eriksson Gustavsson, A.-L., Koski, L., Koudahl, P., Ragnarsson, B., & Samuelsson, S. (2009). Prisoners’ Educational Background, Preferences and Motivation.
Donckers, L. (2014). Een kwalitatief onderzoek naar de motivatie van gedetineerden om ( niet ) deel te nemen aan onderwijs in de gevangenis van Gent . Universiteit Gent. Geraadpleegd op http://klasbak.net/doc/Onderzoek Lise Donckers.pdf
Erisman, W., & Contardo, J. B. (2005). Learning to reduce Recidivism: a 50-state analysis of postsecondary correctional education policy. Geraadpleegd op http://www.ihep.org/research/publications/ learning-reduce-recidivism-50-state-analysis-postsecondary-correctional
Esperian, J. H. (2010). The Effect of Prison Education Programs on Recidivism. Journal of Correctional Education, 61(12), 316–334. doi:10.2307/23282764
Evenepoel, L. (2012). Grenzen aan de (re)integratie-doelstelling van een humaan detentiebeleid ? (masterproef). Universiteit Gent. Geraadpleegd op http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/ 893/931/RUG01-001893931_2012_0001_AC.pdf
FOD Justitie. (2010). Directoraal-generaal Penitentiaire Inrichtingen. Activiteitenverslag 2009. Geraadpleegd op http://justitie.belgium.be/nl/publicaties/activiteitenverslag_2009_van_… directoraat-generaal_penitentiaire_inrichtingen.jsp?referer=tcm:265-138584-64
FOD Justitie. (2011). Directoraal-generaal Penitentiaire Inrichtingen. Activiteitenverslag 2010. Geraadpleegd op http://justitie.belgium.be/nl/publicaties/activiteitenverslag_2010_epi. jsp?referer=tcm:265-149426-64
FOD Justitie. (2012). Directoraal-generaal Penitentiaire Inrichtingen. Activiteitenverslag 2011. Geraadpleegd op http://justitie.belgium.be/nl/publicaties/activiteitenverslag_2011_van_ het_directoraat-generaal_penitentiaire_inrichtingen.jsp
FOD Justitie. (2013). Directoraal-generaal Penitentiaire Inrichtingen. Jaarverslag 2012. Geraadpleegd op http://justitie.belgium.be/nl/publicaties/jaarverslag_epi_2012.jsp
FOD Justitie. (2014a). Directoraal-generaal Penitentiaire Inrichtingen. Jaarverslag 2013. Hans Meurisse. Geraadpleegd op http://justitie.belgium.be/nl/publicaties/jaarverslag_epi_2013.jsp
FOD Justitie. (2014b). Gevangenissen. Geraadpleegd op http://justitie.belgium.be/nl/themas_en_dossiers /gevangenissen/belgische_gevangenissen/gevangenissen/
Frans, S. (2014). Doorstroom van opleiding naar tewerkstelling in de gevangenis (stageverslag). Katholieke Universiteit Leuven. Geraadpleegd op http://klasbak.net/index.php/onderzoek-algemeen/bestaand-onderzoek
Fuentes, J., Rael, G., & Duncan, C. (2010). The Hope Bridge Program: Adressing Recidivism through Education and Employment. Community College Journal of Research and Practice, 34, 898–900.
Halimi, M. (2013). Leren in hechtenis : motieven voor participatie aan formele educatie. Vrije Universiteit Brussel. Geraadpleegd op http://klasbak.net/doc/Leren in hechtenis.pdf
Hawley, J. (2011). Prison Education and Training in Europe: A Review and Commentary of Existing Literature, Analysis and Evaluation. Education And Training. Geraadpleegd op http://ec.europa.eu/justice/news/consulting_public/0012/Fullreport_en.p…
Hawley, J., Murphy, I., & Souto-Otero, M. (2013). Prison Education and Training in Europe. Geraadpleegd op http://ec.europa.eu/education/library/study/2013/prison_en.pdf
Jacobs, L. (2013). Het recht van gedetineerden op onderwijs. (bachelorproef). Universiteit Gent. Geraadpleegd op http://klasbak.net/doc/BACproef Jacobs Lara.pdf
Kim, R. H., & Clark, D. (2013). The effect of prison-based college education programs on recidivism: Propensity Score Matching approach. Journal of Criminal Justice, 41(3), 196–204. doi:10.1016/j.jcrimjus.2013.03.001
Klasbak. (n.d.). Organisatie van de sector. Geraadpleegd op http://klasbak.net/index.php/component/ content/article/14-organisatie-sector/6-organisatie-sector
Klasbak. (2012). Over Klasbak. Geraadpleegd op http://klasbak.net/index.php/over-klasbak
Klasbak. (2015). Opleidingsaanbod gevangenissen. Geraadpleegd op http://klasbak.net/index.php/19-opleidingsaanbod/15-opleidingsaanbod
Lenaers, S., Valgaere, E., & Van Haegendoren, M. (2001). De Gemeenschap achter de tralies. Onderzoek naar de behoeften van gedetineerden aan maatschappelijke hulp - en dienstverlening. Hasselt: Diepenbeek.
Lockwood, S., Nally, J. M., Ho, T., & Knutson, K. (2012). The Effect of Correctional Education on Postrelease Employment and Recidivism: A 5 Year Follow-Up Study in the State of Indiana. Crime & Delinquency, 58, 380–396.
Maunsell, C., Mcloughlin, L., Carrigan, J., & Mcloughlin, V. (2013). Grundtvig Learning Partnership : Reintegration into Society through Education and Learning. Geraadpleegd op http://klasbak.net/doc/RISE.pdf
Messemer, J. E., & Ed, D. (2011). The historical practice of correctional education in the United States. International Journal of Humanities and Social Science, 1(17), 91–100.
Nuttall, J., Hollmen, L., & Staley, E. (2003). The effect of earning a GED on recidivism rates. Journal of Correctional Education, 54(3), 90–94.
Pijnaerts, A. (2013). Onderwijs binnen de muren van detentie. Universiteit Antwerpen. Geraadpleegd op http://klasbak.net/doc/Thesis An Pijnaerts.pdf
Snacken, S., & Tournel, H. (2009). Vorming, opleiding en arbeidstoeleiding in zeven Vlaamse gevangenissen. Brussel: Koning Boudewijnstichting. Retrieved from www.kbs-frb.be/.../PUB2009_1883_VormingGevangenis.pdf
Spycher, D. M., Shkodriani, G. M., & Lee, J. B. (2012). The Other Pipeline : From Prison to Diploma Community Colleges and Correctional Education Programs.
Stuurgroep Volwassenenonderwijs. (2012). Beleidsplan Kennis - en expertiseontwikkeling in het volwassenenonderwijs 2008 - 2012. Geraadpleegd op http://klasbak.net/doc/Beleidsplan_gedetineerden_actualisering.pdf
Stuurgroep Volwassenenonderwijs. (2014). Vlaamse leidraad voor het onderwijsaanbod in de gevangenissen. Geraadpleegd op http://klasbak.net/doc/Vlaamse leidraad 2014.pdf
Triangle, E., & Mattens, J. (2011). Behoefteonderzoek bij onderwijzers: specificiteit van onderwijs aan gedetineerden. Katholieke Universiteit Leuven.
United Nations. (1949). Universele Verklaring van de rechten van de mens. Geraadpleegd op http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&…
United Nations. (1955). Standard Minimum Rules for Treatment of Prisoners. Geraadpleegd op http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/TreatmentOfPrisoners…
United Nations. (1988). Body of Principles for the Protection of All Persons under Any Form of Detention or Imprisonment. Geraadpleegd op http://www.un.org/documents/ga/res/43/a43r173.htm
Van Woensel, A. (2006). In het lang en in het breed. Levenslang leren in Vlaanderen en Europa. Leuven. Geraadpleegd op http://www.steunpuntwse.be/system/files/wav-rapport_2006_01.pdf
Vandenbogaerde, J. (2008). De re-integratie van ex-gedetineerden door arbeid. Universiteit Gent.
Vanthuyne, T. (2012). Onderwijs, sociaal-cultureel werk en sport in de forensische context. In Handboek Forensische Welzijnswerk (pp. 223–238). Gent: Academia Press.
Vanweddingen, M. (2010). Levenslang leren : participeert iedereen wel in gelijke mate ? Geraadpleegd op http://www4.vlaanderen.be/dar/svr/publicaties/Publicaties/webpublicatie…
Vlaams Parlement. (2014a). Ontwerp van decreet houdende bepalingen tot begeleiding van de begroting 2015. Geraadpleegd op https://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2014-2015/g132-1.pdf
Vlaams Parlement. (2014b). Ontwerp van decreet houdende diverse bepalingen onderwijs. Geraadpleegd op https://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2014-2015/g162-1.pdf
Vlaamse Overheid. (2010). Tussentijdse evaluatie decreet van 15 juni 2007 betreffende het volwassenenonderwijs: rapport “Onderwijs aan gedetineerden”. Geraadpleegd op http://www.ond.vlaanderen.be/volwassenenonderwijs/beleid/documenten_eva…
Vogels, M. (2000). Strategisch plan van de Vlaamse Gemeenschap: Missie, krachtlijnen, ambities, strategieën en kritische succesfactoren. Geraadpleegd op http://www4.vlaanderen.be/wvg/ welzijnensamenleving/hulpaangedetineerden/documentatie/Documents/strategischplanhulpendienstverleningaangedetineerden.pdf
