Ouderbegeleiding voor ouders van kinderen met een autismespectrumstoornis in de Vlaamse Centra voor Ambulante Revalidatie: een bevraging van tevredenheid en ervaren effectiviteit
Mama, wil je nog met mij spelen?
Ouders als therapeut van hun kind met autisme. Toekomstperspectief of een niet verder op te volgen hersenspinsel? Via onderzoek zocht ik op deze vraag een antwoord waarbij de visie van verschillende actoren werd betrokken. Wordt ouderbegeleiding als zinvol ervaren of bieden de traditionele ondersteuningsnoden meer houvast?
Een autismespectrumstoornis (ASS) of de meer courant gebruikte term autisme, wie kent deze ontwikkelingsstoornis nu niet? Het thema ASS bereikt steeds meer de media, maar naast het belichten van de personen met de ontwikkelingsstoornis is er eveneens voldoende aandacht nodig voor het netwerk. De ontwikkelingsstoornis ASS beperkt dan ook niet alleen het kind, maar eveneens de omgeving ervaart moeilijkheden. Enkele voorbeelden zijn een beperking op vlak van sociale vaardigheden, communicatie en stereotype handelingen die rechtstreeks een invloed uitoefenen op de omgeving zoals de ouders of broers/zussen. Dit wederkerige proces vraagt dus de nodige begeleiding om met het hele gezin zo kwaliteitsvol mogelijk door het leven te gaan en verschillende hindernissen te nemen zoals een beslissende schoolovergang of het zoeken van een geschikte vrijetijdsbesteding.
Gekende ondersteuningsvormen vertrekken vaak vanuit het perspectief van het kind, waardoor er centraal met het kind wordt gewerkt. In Vlaanderen wordt het merendeel van deze begeleidingen uitgeoefend door de Centra voor Ambulante Revalidatie (CAR). Maar hoe is het gesteld met de ouders? Vernieuwend is dat de ouders meer en meer betrokken worden in deze begeleiding en ondersteuning. Enkele kritische vragen steken hier meteen de kop op, zoals: 'Kunnen de ouders nog voldoende mama en papa zijn?' of 'Kunnen therapeuten deze opdracht aan alle ouders voorschotelen?' en 'Hoe ervaren ouders zelf hun deelname aan de therapie?'. Via dit kleinschalige onderzoek werd een antwoord gezocht op deze kritische vragen en werd een vergelijking gemaakt met de internationaal erkende effectiviteit en tevredenheid.
Het Vlaamse zorglandschap
Met bovenstaand dilemma als basis van het onderzoek voerde ik een kleinschalige studie uit met pre- en postmetingen om na te gaan welk effect ouderbegeleiding had op de ervaren effectiviteit en tevredenheid van ouders van kinderen met ASS die ouderbegeleiding volgden. De data werd verzameld uit verschillende CAR verspreid in Vlaanderen. Op basis van een tienpuntenschaal ingevuld door ouders voor en na het volgen van ouderbegeleiding kon op basis van statistische analyses bepaald worden of er in deze onderzoeksgroep vooruitgang geboekt werd op vlak van verschillende domeinen.
Gelijklopend met internationale bevindingen waar ouderbegeleiding al langere tijd als effectief ervaren wordt, ervoeren ouders in dit onderzoek een vooruitgang op vlak van kennis, inzicht, netwerk en vaardigheden. Ouders begrepen bijvoorbeeld beter welke kenmerken van autisme hun kind heeft, begrepen beter hoe autisme het gedrag van hun kind beïnvloedde, konden beter de thuisomgeving aanpassen aan hun kind of konden onder invloed van ouderbegeleiding met andere mensen praten over het autisme van hun kind.
We vonden geen vooruitgang op vlak van problemen en toekomstperspectief, in tegenstelling tot internationale studies. De focus van de Vlaamse begeleiding is dan ook vaak het verhogen van kennis en inzicht, waardoor deze vaststelling mogelijks een antwoord biedt op het niet vinden van vooruitgang op vlak van problemen. Daarnaast werd vastgesteld dat de ouders onder invloed van de ouderbegeleiding een realistischer toekomstbeeld ten opzichte van hun kind ontwikkelden. Hierdoor werd er dus geen vooruitgang vastgesteld op vlak van toekomstperspectief. Met andere woorden, onder invloed van de opgebouwde kennis en inzicht tijdens de ouderbegeleiding kreeg de toekomstverwachting een meer realistische waarde, of een lagere score op de tienpuntenschaal.
Therapeuten aan het woord
Verder kregen de therapeuten de kans om tijdens een focusgroep met elkaar in interactie te treden en kritisch stil te staan bij het begrip ouderbegeleiding. Alles bij elkaar genomen vatten de therapeuten hun visie op ouderbegeleiding samen door aan te geven dat ouderbegeleiding in groep een informatieve start vormt en dat er via een individueel traject meer specifieke individuele vragen, moeilijkheden... besproken kunnen worden. Centraal wordt de kennis en het inzicht van de ouders dus verhoogd.
De term co-therapeut, zelf therapie geven om specifieke vaardigheden te stimuleren, gebruiken de therapeuten niet. Hierbij benadrukten de therapeuten dat verschillende factoren verbonden aan de ouders, zoals psychische problemen, in rekening gebracht moeten worden om te beslissen of ouders al dan niet co-therapeut kunnen worden. Ze benadrukten dat ouders in eerste instantie mama en papa moeten kunnen blijven in de dagelijkse omgang met hun kind.
Uiteindelijk blijkt dat het van belang is om ouders op maat te stimuleren en te motiveren om deel te nemen aan de therapie, want door het verhogen van de kennis wordt de algemene ontwikkeling van het kind gestimuleerd, het inzicht van de ouders verhoogd, de stress en druk van het gezin verlaagd, het aanvaardingsproces van ouders bevorderd, de ouder-kind interactie geoptimaliseerd... Hiervoor dient de therapeut ouders te coachen op basis van hun noden en verwachtingen.
We stelden vast dat de resultaten van dit kleinschalige onderzoek gelijklopend zijn met de verwachtingen uit internationale bevindingen. Er werd namelijk een vooruitgang vastgesteld op vier domeinen: kennis, inzicht, vaardigheden en netwerk. Dit bevestigden eveneens de deelnemende therapeuten waarbij ze de ouderbegeleiding krachtig omschreven als een informatieve start over de ontwikkelingsstoornis ASS.
Het concept ouders als co-therapeut dient daarentegen met enige voorzichtigheid gebruikt te worden, want vanuit de praktijkervaring bleek het efficiënter om ouders op maat te motiveren en te coachen om de algemene ontwikkeling van het kind te stimuleren en het familiaal functioneren te optimaliseren.
Kortom, ouderbegeleiding in de CAR? Zinvol als je het mij vraagt!
Bibliografie
American Psychiatric Association. (2013). Handboek voor de classificatie van psychischestoornissen - DSM 5. Amsterdam, Boom : APA. Antshel, K., Polacek, C., McMahan, M., Dygert, K., Spenceley, L., Dygert, L.,... Faisal, F.(2011). Comorbid ADHD and Anxiety Affect Social Skills Group InterventionTreatment Efficacy in Children With Autism Spectrum Disorders. Journal ofDevelopmental and Behavioral Pediatrics, 32 (6), 439-446. DOI:10.1097/DBP.0b013e318222355d Benson, P. (2006). The Impact of Child Symptom Severity on Depressed Mood AmongParents of Children with ASD: The Mediating Role of Stress Proliferation.Journal of Autism and Developmental Disorders, 36 (5), 685-695. DOI:10.1007/s10803-006-0112-3 Bradshaw, J., Steiner, A., Gengoux, G., & Koegel, L. (2015). Feasibility and Effectivenessof Very Early Intervention for Infants At-Risk for Autism Spectrum Disorder: ASystematic Review. Journal of Autism and Developmental Disorders, 45 (3), 778-794. DOI: 10.1007/s10803-014-2235-2 Callens, M. (2011-2012). Respons bias in etiologisch self-report onderzoek. Eenonderzoek naar de effecten van sociale wenselijkheid, toegeeflijkheid, centraletendentiefout en factoriële equivalentie. (Ongepubliceerde) Masterproef vanUniversiteit Gent. CAR DE HERT vzw. (n.d.). Ouderbegeleiding. Geraadpleegd op maart 18, 2015 ophttp://www.cardehert.be/ouderbegeleiding Centrum Ambulante Revalidatie Sint-Rembert. (n.d.). Ouderbegleiding. Geraadpleegdop maart 18, 2015 op http://www.cartorhout.be/index.php?option=com_content&view=article&id=6…, A. & Mandell, D. (2014). Explaining differences in age at autism spectrumdisorder diagnosis: a critical review. Autism, 18 (5), 583 - 597. DOI:10.1177/1362361313480277 Darrou, C., Pry, R., Pernon, E., Michelon, C., Aussilloux, C., & Baghdadli, A. (2010).Outcome of young children with autism: Does the amount of interventioninfluence developmental trajectories? Autism, 14 (6), 663-677. DOI:10.1177/1362361310374156 Dawson, G. (2008). Early behavioral intervention, brain plasticity, and the preventionof autism spectrum disorder. Development and Psychopathology, 20 (3), 775-803. DOI: 10.1017/S0954579408000370 Dawson, G., Rogers, S., Munson, J., Smith, M., Winter, J., Greenson, J., ... Varley, J.(2009). Randomized, Controlled Trial of an Intervention for ToddlersWith Autism: The Early Start Denver Model. Pediatrics, 125 (1), e16-e24. DOI:10.1542/peds.2009-0958 Drew, A., Baird, G., Baron-Cohen, S., Cox, A., Slonims, V., Wheelwright, S., ... Charman,T. (2002). A pilot randomised control trial of a parent training intervention forpre-school children with autism. Preliminary findings and methodologicalchallenges. European Child & Adolescent Psychiatry, 11 (6), 266-272. DOI:10.1007/s00787-002-0299-6 Ekas, N., Lickenbrock, D., & Whitman, T. (2010). Optimism, Social Support, and Well-Being in Mothers of Children with Autism Spectrum Disorder. Journal of autismand developmental disorders, 40 (10), 1274-1284. DOI: 10.1007/s10803-010-0986-y Elsabbagh, M., Divan, G., Koh, Y-J., Kim, Y., Kauchali, S., Marcin, C.,... Fombonne, E.(2012). Global Prevalence of Autism and Other Pervasive DevelopmentalDisorders. Autism Research, 5 (3), 160-179. DOI: 10.1002/aur.239 Elsabbagh, M. & Johnson, M. (2009). Getting answers from babies about autism.Trends in Cognitive Sciences, 14 (2), 91-87. DOI: 10.1016/j.tics.2009.12.005 Estes, A., Vismara, L., Mercado, C., Fitzpatrick, A., Elder, L., Greenson, J., ... Rogers, S.(2013). The Impact of Parent-Delivered Intervention on Parents of Very YoungChildren with Autism. Journal of autism and developmental disorders, 44 (2),353-365. DOI: 10.1007/s10803-013-1874-z Fava, L., Strauss, K., Valeri, G., D'Elia, L., Arima, S., & Vicari, S. (2011). The effectivenessof a cross-setting complementary staff- and parent-mediated early intensivebehavioral intervention for young children with ASD. Research in AutismSpectrum Disorders, 5 (4), 1479-1492. DOI:10.1016/j.rasd.2011.02.009 Federatie van centra voor ambulante revalidatie vzw. (n.d.). Wat gebeurt er in deCentra voor Ambulante Revalidatie (CAR). Geraadpleegd op maart 18, 2015 ophttp://www.revalidatie.be/nl/revalidatie/inhoud/centra/program Feinberg, E., Augustyn, M., Fitzgerald, E., Sandler, J., Suarez, Z., Chen, N.,... Silverstein,M. (2013). Improving Maternal Mental Health After a Child's Diagnosis ofAutism Spectrum Disorder. Results From a Randomized Clinical Trial. JAMAPediatrics, 168 (1), 40-46. DOI: 10.1001/jamapediatrics.2013.3445 Fombonne, E. (2009). Epidemiology of Pervasive Developmental Disorders. PediatricResearch, 65 (6), 591-598. Geraadpleegd op mei 6, 2015 ophttp://www.nature.com/pr/journal/v65/n6/abs/pr2009131a.html Gillett, J. & LeBlanc, L. (2006). Parent-implemented natural language paradigm toincrease language and play in children with autism. Research in AutismSpectrum Disorders, 1 (3), 247-255. DOI: 10.1016/j.rasd.2006.09.003 Green, J., Charman, T., McConachie, H., Aldred, C., Slonims, V., Howlin, P.,... PACTconsortium. (2010). Parent-mediated communication-focused treatment inchildren with autism (PACT): a randomised controlled trial. Lancet, 375, 2152-2160. DOI: 10.1016/S0140-6736(10)60587-9 Gutstein, S., Burgess, A., & Montfort, K. (2007). Evaluation of the RelationshipDevelopment Intervention program. Autism, 11 (5), 397-411. DOI:10.1177/1362361307079603 Harris, S. & Handleman, J., (2000). Age and IQ at Intake as Predictors of Placement forYoung Children with Autism: A Four- to Six- Year Follow-Up. Journal of Autismand Developmental Disorders, 30 (2), 137-142. DOI: 10.1023/A:1005459606120 Hastings, R. (2002). Parental stress and behaviour problems of children withdevelopmental disability. Journal of intellectual and developmental disability,27 (3), 149-160. DOI: 10.1080/1366825021000008657 Herbert, M.R., Russo, J.P., Yang, S., Roohi, J., Blaxill, M., Kahler, S.G., ... Hatchwell, E.(2006). Autism and environmental genomics. NeuroToxicology, 27 (5), 671-684.DOI: 10.1016/j.neuro.2006.03.017 Herbrecht, E., Poustka, F., Birnkammer, S., Duketis, E., Schlitt, S., Schmotzer, G., &Bolte, S. (2009). Pilot evaluation of the Frankfurt Social Skills Training forchildren and adolescents with autism spectrum disorder. European child &adolescent psychiatry, 18 (6), 327-335. DOI: 10.1007/s00787-008-0734-4 Hermans, J., Rouckhout, D., van den Bosch, A., & Hoekstra, A. (2007). Methoden entechnieken in de psychologie. Amsterdam: Perason Education Benelux.Geraadpleegd op mei 7, 2015, ophttps://books.google.be/books?id=FdJi0OWPHMwC&pg=PA187&lpg=PA187&dq=ver…, S., Savage, A., & McConnell, D. (2013). Experience and outcomes of steppingstones triple P for families of children with autism. Research in developmentaldisabilities, 34 (9), 2572-2585. DOI: 10.1016/j.ridd.2013.05.005 Hollingshead, A. (1975). Four factor index of social status. Geraadpleegd op mei 14,2015 ophttp://www.academia.edu/927771/Four_Factor_Index_of_Social_Status ICD-10 version 2010. (n.d.). Childhood Autism. Geraadpleegd op maart 11, 2015 ophttp://apps.who.int/classifications/icd10/browse/2010/en#/F84.0 Idring, S., Magnusson, C., Lundberg, M., Ek, M., Rai, D., Svensson, A., ... Lee, B. (2014).Parental age and the risk of autism spectrum disorders: findings from a Swedishpopulation-based cohort. International Journal of Epidemiology, 43 (1), 107-115. DOI: 10.1093/ije/d4t262 Ingersoll, B. & Wainer, A. (2013). Initial Efficacy of Project ImPACT: A Parent-MediatedSocial Communication Intervention for Young Children with ASD. Journal ofautism and developmental disorders, 43 (12), 2943-2952. DOI: 10.1007/s10803-013-1840-9 Ingersoll, B., Dvortcsak, A., Roeyers, H., Van der Paelt, S., & Warreyn, P. (2013). Trainenvan sociaalcommunicatieve vaardigheden bij kinderen met eenautismespectrumstoornis: handleiding voor hulpverleners. Leuven; Den Haag:Acco. Johnson, C. & Myers, S. (2007). Identification and Evaluation of Children With AutismSpectrum Disorders. Pediatrics, 120 (5), 1183-1215. DOI: 10.1542/peds.2007-2361 Karst, S. & Van Hecke, A. (2012). Parent and Family Impact of Autism SpectrumDisorders: A Review and Proposed Model for Intervention Evaluation. Clinicalchild and family psychology review, 15 (3), 247-277. DOI: 10.1007/s10567-012-0119-6 Kasari, C., Gulsrud, A., Wong, C., Kwon, S., & Locke, J. (2010). Randomized ControlledCaregiver Mediated Joint Engagement Intervention for Toddlers with Autism.Journal of Autism and Developmental Disorders, 40 (9), 1045-1056. DOI:10.1007/s10803-010-0955-5 Klintwall, L. & Eikeseth, S. (2014). Early and Intensive Behavioral Intervention (EIBI) inAutism. In Martin, C., Patel, V., & Preedy, V. (Ed.), Comprehensive Guide toAutism (pp. 117-137). DOI: 10.1007/978-1-4614-4788-7_129 Koegel, L., Koegel, R., Ashbaugh, K., & Bradshauw, J. (2014). The importance of earlyidentification and intervention for children with or at risk for autism spectrumdisorders. International Journal of Speech-Language Pathology, 16 (1), 50-56.DOI: 10.3109/17549507.2013.861511 Koning, C., Magill-Evans, J., Volden, J., & Dick, B. (2011). Efficacy of cognitive behaviortherapy-based social skills intervention for school-aged boys with autismspectrum disorders. Research in autism spectrum disorders, 7 (10), 1282-1290.DOI: 10.1016/j.rasd.2011.07.011 Lai, M-C., Lombardo, M., & Baron-Cohen, S. (2014). Autism. The Lancet, 383 (9920),896-903. DOI: 10.1016/S0140-6736(13)61539-1 Martin, M. (2014). Moving on the spectrum: Dance/movement therapy as a potentialearly intervention tool for children with Autism Spectrum Disorders. The Arts inPsychotherapy, 41 (5), 545-553. DOI: 10.1016/j.aip.2014.10.003 Matson, M., Mahan, S., & Matson, J. (2009). Parent training: A review of methods forchildren with autism spectrum disorders. Research in Autism spectrumDisorders, 3 (4), 868-875. DOI: 10.1016/j.rasd.2009.02.003 McConachie, H. & Diggle, T. (2007). Parent implemented early intervention for youngchildren with autism spectrum disorder: a systematic review. Journal ofEvaluation in Clinical Practice, 13 (1), 120-129. DOI: 10.1111/j.1365-2753.2006.00674.x Meyers, B., Mackintosh, V., & Goin-Kochel, R. (2009). "My greatest joy and my greatestheart ache": Parents' own words on how having a child in the autism spectrumhas affected their lives and their families'lives. Research in Autism SpectrumDisorders, 3 (3), 670-684. DOI: 10.1016/j.rasd.2009.01.004 Mishaal, R., Ben-Itzchak, E., & Zachor, D. (2014). Age of autism spectrum disorderdiagnosis is associated with child's variables and parental experience. Researchin autism spectrum disorders, 8 (7), 873-880. DOI: 10.1016/j.rasd.2014.04.001 National Research Counsil. (2001). Education children with autism. Washington, DC:National Academy Press. Nicholas, J., Charles, J., Carpenter, L., King, L., Jenner, W., & Spratt, E. (2008).Prevalence and Characteristics of Children With Autism-Spectrum Disorders.Elsevier, 18 (2), 130-136. DOI: 10.1016/j.annepidem.2007.10.013 Olsson, M. & Hwang, C. (2001). Depression in mothers and fathers of children withintellectual disability. Journal of Intellectual Disability Research, 45 (6), 535-543.DOI: 10.1046/j.1365- 2788.2001.00372.x Oono, I., Honey, E., & McConachie, H. (2013). Parent-mediated early intervention foryoung children with autism spectrum disorders (ASD). Evidence-Based ChildHealth: A Cochrane Review Journal, 8 (4), 2380-2479. DOI: 10.1002/ebch.1995 Oosterling, I., Visser, J., Swinkels, S., Rommelse, N., Donders, R., Woudenberg, T.,...Buitelaar, J. (2010). Randomized Controlled Trial of the Focus ParentTraining for Toddlers with Autism: 1 - Year Outcome. Journal of Autism andDevolopmental Disorders, 40 (12), 1447-1458. DOI: 10.007/s10803-010-1004-0 Pajareya, K. & Nopmaneejumruslers, K. (2011). A pilot randomized controlled trial ofDIR/Floortime parent training intervention for pre-school children with autisticspectrum disorders. Autism, 15 (5), 563-578. DOI: 10.1177/1362361310386502 Patterson, S., Smith, V., & Mirenda, P. (2011). A systematic review of trainingprograms for parents of children with autism spectrum disorders: Single subjectcontributions. Autism, 16 (5), 498-522. DOI: 10.1177/1362361311413398 Peeters, W. (2011). Ouderbegeleiding bij autismespectrumstoornissen: een houvastvoor begeleiders in moeilijkheden. TOKK, 36 (1), 2-17. Pottie, C. & Ingram, K. (2008). Daily Stress, Coping, and Well-Being in Parents ofChildren With Autism: A Multilevel Modeling Approach. Journal of FamilyPsychology, 22 (6), 855-864. DOI: 10.1037/a0013604 Reichow, B., Barton, E., Boyd, B., & Hume, K. (2012). Early intensive behavioralintervention (EIBI) for young children with autism spectrum disorders (ASD).The Journal of Pediatrics, 162 (10), 1080-1081. Rickards, A., Walstab, J., Wright-Rossi R., Simpson, J., & Reddihough, D. (2008). Oneyearfollow-up of the outcome of a randomized controlled trial of a homebasedintervention programme for children with autism and developmentaldelay and their families. Child: care, health and development, 35 (5), 593-602.DOI: 10.1111/j.1365-2214.2009.00953.x Rogers, S., Estes, A., Lord, C., Vismara, L., Winter, J., Fitzpatrick, A., ... Dawson,G. (2012). Effects of a Brief Early Start Denver Model (ESDM)-Based ParentIntervention on Toddlers at Risk for Autism Spectrum Disorders: A RandomizedControlled Trial. Journal of the American Academy of Child and AdolescentPsychiatry, 51 (10), 1052-1065. Rogers, S., Vismara, L., Wagner, A., McCormick, C., Young, G., & Ozonoff, S. (2014).Autism Treatment in the First Year of Life: A Pilot Study of Infant Start, a Parent-Implemented Intervention for Symptomatic Infants. Journal of Autism andDevelopmental Disorders, 44 (12), 2981-2995. DOI: 10.1007/s10803-014-2202-y Ronald, A. & Hoekstra, R. (2011). Autism Spectrum Disorders and Autistic Traits: ADecade of New Twin Studies. American journal of medical genetics part B -Neuropsychiatric genetics, 156B (3), 255-274. DOI: 0.1002/ajmg.b.31159 Schreck, K. (2014). Autism, Parents, and Treatments for Their Children. In Martin, C.,Patel, V., & Preedy, V. (Ed.), Comprehensive Guide to Autism (pp. 283-296). DOI:10.1007/978-1-4614- 4788-7_139 Sig vzw. (n.d.). Werkgroepen. Geraadpleegd op maart 18, 2015 http://www.signet.be/nl/vormingen/werkgroepen_21.aspx ' t vlot vzw. (n.d.). Ouderbegeleiding. Geraadpleegd op maat 18, 2015http://www.revalidatie.be/users_vl/beveren/vlot/methode3.html Toth, K., Munson, J., Meltzoff, A., & Dawson, G. (2006). Early Predictors ofCommunication Development in Young Children with Autism SpectrumDisorder: Joint Attention, Imitation, and Toy play. Journal of Autism andDevelopmental Disorders, 36 (8), 993-1008. DOI: 10.1007/s10803-006-0137-7 Van der Paelt, S., Warreyn, P., & Roeyers, H. (2012). Interventie bij jonge kinderen meteen autismespectrumstoornis: inventarisatie van praktijkkennis in Vlaanderen.Onderzoek in opdracht van SEN. Geraadpleegd op maart 11, 2015 ophttp://www.health.fgov.be/internet2Prd/groups/public/@public/@shc/docum… /19092301.pdf Vlaamse Vereniging Autisme vzw. (n.d.). Een handicap met vele gezichten.Geraadpleegd op Maart 11, 2015 ophttp://www.autismevlaanderen.be/pages/autisme Vismara, L. & Rogers, S. (2010). Behavioral Treatments in Autism Spectrum Disorder:What Do We Know? Annual Review of Clinical Psychology, 6, 447-468. DOI:10.1146/annurev.clinpsy.121208.131151 Wainer, A. & Ingersoll, B. (2013). Intervention Fidelity: An Essential Component forUnderstanding ASD Parent Training Research and Practice. Clinical psychology -Science and practice, 20 (3), 325-374. DOI: 10.1111/cpsp.12045 Warren, Z., McPheeters, M., Sathe, N., Foss-Feig, J.,Glasser, A., & Veenstra-VanderWeele, J. (2011). A Systematic Review of Early Intensive Intervention forAutism Spectrum Disorders. Pediatrics, 127 (5), E1303-E1311. DOI:10.1542/peds.2011-0426 Wing, L. (1997). The autistic spectrum. The Lancet, 350 (9093), 1761-1766. DOI:10.1016/S0140-6736(97)09218-0 Woods, J. & Wetherby, A. (2003). Early Identification of and Intervention for Infantsand Toddlers Who are at Risk for Autism Spectrum Disorder. Language, Speechand Hearing Services in Schools, 34 (3), 180-193. DOI: 10.1044/0161-1461(2003/015
