Representing Homosexuality. Sodomy and Lesbianism in Eighteenth-Century English and French Erotic Literature

Astrid
Van Campenhout

Het aanvaarden van homoseksualiteit, geen recent fenomeen

In de huidige maatschappij van algemene vrijheid – alles van geloof en mening tot seksuele aard – probeert men actief de verbinding tussen het begrip ‘homoseksualiteit’ en de indruk van onaanvaardbaar seksueel gedrag te doorbreken. Ook al lijkt deze een vrij recente omwenteling te zijn, zien we als we terugkeren in de tijd, meer bepaald naar de eeuw van de Verlichting, dat zowel filosofen als romanciers al generaties lang deze band trachten te verbrijzelen.

In de westerse wereld was de achttiende eeuw, oftewel de eeuw van de Verlichting, een vrijdenkend tijdperk, zeker wat betreft seksualiteit. Een zekere seksuele revolutie nam plaats toen de libertijnen kritiek uitoefenden op de gewoonte van de Kerk kuisheid te huldigen en de meest natuurlijke – hiermee bedoel ik seksuele – verlangen te onderdrukken. In Frankrijk, meer bepaald in de Franse hoofdstad, verwierpen de verlichte filosofen het idee dat de gebruikelijke zedenleer van God kwam en besloten in de plaats daarvan Natuur te beschouwen als oorsprong van goed en kwaad. Hierdoor benadrukte ze het natuurlijk en dus terecht aanvaardbaar aspect van het seksueel verlangen.

Niettemin, op een gelijkaardige manier als vandaag de dag bekeek de meerderheid van de libertijnse denkers plezier als iets tussen man en vrouw, maar de meer radicale geleerden daagden de verbinding tussen voortplanting en plezier aan – één van de grondredenen waarom homoseksualiteit niet werd aanvaard – en beweerden dat alle vormen van genot redelijk waren. Met andere woorden, zelfs in een gruwelijk tijdperk waar homoseksualiteit beschouwd werd als halsmisdaad, bestonden er geleerden die het beeld van seksualiteit trachtten te veranderden. Michel Foucault, bijvoorbeeld, zorgde ervoor dat homoseksuelen als individuen werden beschouwd, als personen met een verleden, een bepaald karakter en een bepaalde morfologie, anatomie en fysiologie. Dit leidde onvermijdelijk naar het decriminaliseren van homoseksualiteit in 1791, toen gecategoriseerd als denkbeeldige misdaad naast bestialiteit, ketterij en hekserij.

De Marquis de Sade was een zulke radicaal geleerde en in zijn roman, La Philosophie dans le boudoir, ou Les Instituteurs Immoraux benadrukt Sade het aanvaardbaarheid en natuurlijkheid van mannelijk homoseksualiteit en saffisme (lesbische liefde). Hij beschrijft dit onderwerp openlijk als een verlangen dat voldoet aan de wetten van de natuur door er de klemtoon op te leggen als wettig erkend daad in een langdurig en wijdlopig filosofische lezing. Deze voordracht beschrijft zogenoemde ‘morele misdrijven’ zoals prostitutie, overspel en incest, legitimeert ze en benadrukt de onmenselijkheid van de wetten van de maatschappij die deze daden verbieden. Sade stond op tegen de Franse staat, al vechtend voor het legaliseren en het verdragen van homoseksualiteit wat hem een reeks gevangenis straffen opleverde tot hij uiteindelijk uit Parijs werd verbannen.

In Engeland vinden we deze Franse ideeën terug wat betreft Natuur als oorsprong van goed en kwaad waardoor verlangen en seksualiteit als benijdenswaardig werden beschouwd – in plaats van zondig – en seksuele instincten omgezet werden tot natuurlijke verlangens. Genot werd bezien als natuurlijk en het ‘principe van plezier’ werd begrepen als raison-d’être van het menselijk bestaan. Een grote ondergrondse homoseksuele subcultuur ontstond met eigen regels, gewoontes, uniform en ontmoetingsplaatsen, een cultuur dat ook in de filosofie en literatuur terug te vinden was, verborgen achter metaforen en anonimiteit. Namelijk, ook in Engeland werd homoseksualiteit beschouwd als halsmisdaad, waardoor meer individuen er hun leven aan verloren dan in eender welk land in de westerse wereld. Hiernaast werden veel anderen vervolgd voor poging tot homoseksualiteit, een wanbedrijf die erg eenvoudig te bewijzen was.

John Cleland schreef Fanny Hill, or Memoirs of a Woman of Pleasure in 1748-49 en werd onmiddellijk aangehouden omdat zijn werk te onzedelijk was – zelfs in een pornografische context – en zedenbederf veroorzaakte. Het verhaal bezit over een zeer descriptief erotisch inhoud en beschrijft een reeks verschillende seksuele daden waaronder één homoseksuele scene. Fanny Hill omschrijft haar leven als prostitutie in Londen, waardoor ze twee keer in het verhaal voorkomt: als verteller en als hoofdpersonage. Fanny-als-verteller keurt bijvoorbeeld de lesbische scenes – ook die waar zij aan deelneemt – openlijk af, terwijl Fanny-als-hoofdpersonage er geen mening over heeft, en Cleland als auteur deze beschouwd als belangrijk leermiddel in de instructieve kader van de initiatie van Fanny aan de wereldse genoegen.

Deze narratieve tactische zet verschijnt opnieuw in het verhaal bij het beschrijven van het openlijk homoseksuele scene in Fanny Hill. Op een gelijkaardige manier, keurt Fanny-als-hoofdpersonage het homoseksuele scene waar ze getuige van is af maar Fanny-als-verteller maakt duidelijk geen gebruik van een welbepaald negatief of agressief woordenschat bij het beschrijven van het tafereel. In tegendeel schets ze een eerder romantisch beeld voor de lezer. Bovendien zorgt Cleland ervoor dat zijn hoofdpersonage toevallig flauwvalt op het moment dat ze de politie wilt verwittigen, waardoor de twee zogenoemde ‘criminelen’ de kans krijgen om te ontsnappen.

Hierdoor kan een zekere conclusie getrokken worden wat betreft de aard van de benadering van homoseksualiteit in achttiende-eeuwse Frankrijk en Engeland. In een maatschappij waar homoseksualiteit zwaar bestraft werd, probeerde geleerden nochtans deze seksuele aard te steunen, ook al moest het via omwegen gebeuren. Bij Cleland wordt het onderwerp benaderd op een controversiële manier omdat de homoseksuele scenes op het eerste gezicht beschouwd worden met een gevoel van minachting. Ze worden geïntroduceerd als misdaden en voorbeelden van verachtelijk gedrag. Echter, bij verdere analyse, wordt er geen agressieve terminologie gebruikt, in tegenstelling tot de gewelddadige taal gebruikt om andere (hetero)seksuele ontmoetingen te beschrijven. Met andere woorden, hoewel de verteller de ideeën van achttiende-eeuwse Engeland met betrekking tot homoseksualiteit belichaamt, lijkt de auteur achter de scenes – om het zo te zeggen – het homoseksueel gedrag niet te veroordelen maar te bevorderen. In Frankrijk, in tegendeel, tracht Sade homoseksualiteit openlijk als een pseudo-misdaad te schilderen en deugdzaamheid als onnatuurlijk. Hij veroordeelt de Kerk voor het onderdrukken van natuurlijke verlangens en probeert homoseksualiteit als aanvaardbaar genot te beschrijven. Ook al worden beide auteurs zwaar gestraft omdat ze ingaan tegen zowel de Staat als de Kerk, blijven ze streven naar het erkennen en omarmen van homoseksualiteit, een natuurlijk verlangen, in het heetst van een seksuele revolutie in een vrijdenkend tijdperk in de westerse wereld. Komt dat niet bekend voor?

Bibliografie

Airaksinen, Timo. The Philosophy of the Marquis de Sade. London: Routledge. 1995. 200p. Print.

Anderson, Antje Schaum. “Gendered Pleasure, Gendered Plot: Defloration as Climax in Clarissa and Memoirs of a Woman of Pleasure.” The Journal of Narrative Technique. 25.2 (1995): 108-138. Print.

Armengaud, François and Robert Misrahi, « Dialogue », Encyclopædia Universalis. Web. 5 May 2015. <http://www.universalis.fr/encyclopedie/dialogue/&gt;.

Aron, Paul, Denis Saint-Jacques, and Alain Viala. "Épistolaire." Le Dictionnaire Du Littéraire. Paris: Presses Universitaires De France, 2002. 186-88. Print.

Bauer, Heike. “Sex, Popular Beliefs and Culture.” A Cultural History of Sexuality in the Enlightenment. Ed. Julie Peakman. London: Bloomsbury Academic, 2014. 159-182. Print.

Berman, Lorna. “The Marquis de Sade and his Critics.” Mosaic. 1.2 (1968): 57-73. Print.

Biet, Christian and Hélène Kuntz, “Théâtre occidental. La dramaturgie”, Encyclopædia Universalis. Web. 5 May 2015. <http://www.universalis.fr/encyclopedie/theatre-occidental-la-dramaturgi…;.

Bobker, Danielle. “Sodomy, Geography, and Misdirection in Memoirs of a Woman of Pleasure.” University of Toronto Quarterly. 79.4 (2010): 1035-1045. Print.

Boucé, Paul-Gabriel. “Chthonic and Pelagic Metaphorization in Eighteenth-Century English Erotica.” ‘Tis Nature’s Fault. Unauthorized Sexuality during the Enlightenment. Ed. Robert Maccubbin. Cambridge: Cambridge University Press, 1987. 202-216. Print.

Brochier, Jean-Jacques. Sade. Paris: Editions Universitaires. 1966. 125p. Print.

Burwick, Frederick. “John Cleland: Language and Eroticism.” Erotica and the Enlightenment. Ed. Peter Wagner. Frankfurt am Main: Peter Lang. 1991. 43-69. Print.

Busby, Brian. Introduction. Fanny Hill, or Memoirs of a Woman of Pleasure. By John Cleland. 1749. London: Arcturus Publishing Limited. 2012. 7. Print.

Cherbuliez, Juliette. “The Science of Seduction: Libertinism’s Privilieged Spheres of Knowing.” Sex Education in Eighteenth-Century France. Ed. Shane Agin. Oxford: Voltaire Foundation, 2011. 217-236. Print.

Clark, Anna. “Heterosexuality: Europe and North America.” A Cultural History of Sexuality in the Enlightenment. Ed. Julie Peakman. London: Bloomsbury Academic, 2014. 33-56. Print.

Cleland, John. Fanny Hill. Memoirs of Woman of Pleasure. London: Arcturus Publishing Limited, 2012. 192p. Print.

Crawford, Katherine. “Erotica: Representing Sex in the Eighteenth-Century.” A Cultural History of Sexuality in the Enlightenment. Ed. Julie Peakman. London: Bloomsbury Academic, 2014. 203-222. Print.

Dachez, Hélène. “Jeux et enjeux du regard: voyeurisme et exhibitionnisme dans Memoirs of a Woman of Pleasure (1749) de John Cleland.” Etudes anglaises. 54.3 (2001): 259-271. Print.

Dawson, Robert L. “The Mélange de poésies diverses (1781) and the Diffusion of Manuscript Pornography in Eighteenth-Century France.” ‘Tis Nature’s Fault. Unauthorized Sexuality during the Enlightenment. Ed. Robert Maccubbin. Cambridge: Cambridge University Press, 1987. 229-243. Print.

Delon, Michel. “The Priest, the Philosopher, and Homosexuality in Enlightenment France.” ‘Tis Nature’s Fault. Unauthorized Sexuality during the Enlightenment. Trans. Nelly Stéphane. Ed. Robert Maccubbin. Cambridge: Cambridge University Press, 1987. 122-131. Print.

Edmiston, William F. “Nature, Sodomy, and Semantics in Sade’s La Philosophie dans le boudoir.” Studies in Eighteenth-Century Culture. 24 (1995): 121-136. Print.

Ellrich, Robert J. “Modes of Discourse and the Language of Sexual Reference in Eighteenth-Century French Fiction.” ‘Tis Nature’s Fault. Unauthorized Sexuality during the Enlightenment. Ed. Robert Maccubbin. Cambridge: Cambridge University Press, 1987. 217-228. Print.

Friedli, Lynne. “‘Passing Women’ – A Study of Gender Boundaries in the Eighteenth Century.” Sexual Underworlds of the Enlightenment. Ed. G.S. Rousseau & Roy Porter. North Carolina: University of North Carolina Press, 1988. 234-251. Print.

Foucault, Michel. Histoire de la Sexualité. 1. Volonté de Savoir. France: Éditions Gallimard, 1976. 211p. Print.

Gladfelder, Hal. “Obscenity, Censorship, and the Eighteenth-Century Novel: The Case of John Cleland.” The Wordsworth Circle. 35.3 (2004): 134-141. Print.

Hitchcock, Tim. English Sexualities, 1700-1800. London: Macmillan Press LTD, 1997. 172p. Print.

Hunt, Lynn. Introduction. The Invention of Pornography. Obscenity and the Origins of Modernity, 1500-1800. By Hunt. New York: Zone Books. 1993. 9-45. Print.

Hyde, Montgomery H. A History of Pornography. London: Heinemann. 1964. 246p. Print.

Kearney, Patrick J. A History of Erotic Literature. Hong Kong: Paragon Book Service. 1982. 192p. Print.

Kibbie, Ann Louise. “Sentimental Properties: Pamela and Memoirs of a Woman of Pleasure.” ELH. 58.3 (1991): 561-577. Print.

MacArthur, Elizabeth Jane. Introduction. Extravagant Narratives: Closure and Dynamics in the Epistolary Form. By MacArthur. Princeton, NJ: Princeton UP, 1990. 3-9. Print.

Markley, Robert. “Language, Power, and Sexuality in Cleland’s Fanny Hill.” Philological Quaterly. 63.3 (1984): 343-356. Print.

Marmier, Jean, « Unités Règle des Trois, histoire littéraire  », Encyclopædia Universalis. Web. 5 May 2015. <http://www.universalis.fr/encyclopedie/regle-des-trois-unites-histoire-…;.

Norton, Rictor. “Homosexuality.” A Cultural History of Sexuality in the Enlightenment. Ed. Julie Peakman. London: Bloomsbury Academic, 2014. 57-84. Print.

Nussbaum, Felicity A. “One Part of Womankind: Prostitution and Sexual Geography in Memoirs of a Woman of Pleasure.” Differences: A Journal of Feminist Cultural Studies. 7.2 (1995): 16-40. Print.

Parker, Kate. “Communal Sexuality: Mutual Pleasure in Sade’s La Philosophie dans le boudoir.” Eighteenth-Century Fiction. 25.2 (2012-2013): 407-430. Print.

Pasco, Allan H. “Miss Manners and Fooling Around: Conduct Manuals and Sexual More in Eighteenth-Century France.” Sex Education in Eighteenth-Century France. Ed. Shane Agin. Oxford: Voltaire Foundation, 2011. 29-46. Print.

Peakman, Julie. Introduction. A Cultural History of Sexuality in the Enlightenment. Ed. Julie Peakman. London: Bloomsbury Academic, 2014. 1-32. Print.

Phillips, John. ““Tout dire”?: Sade and the Female Body.” South Central Review. 19.4-20.1 (2002-2003): 29-43. Print.

Porter, Roy. “Mixed Feelings: the Enlightenment and Sexuality in Eighteenth-Century Britain.” Sexuality in Eighteenth-Century Britain. Ed. Paul-Gabriel Boucé. Totowa: Manchester University Press, 1982. 1-21. Print.

Rey, Michel. “Parisian Homosexuals Create a Lifestyles, 1700-1750: The Police Archives.” ‘Tis Nature’s Fault. Unauthorized Sexuality during the Enlightenment. Trans. Robert A. Day & Robert Welch. Ed. Robert Maccubbin. Cambridge: Cambridge University Press, 1987. 179-191. Print.

Sabor, Peter. “The Censor Censured: Expurgating Memoirs of a Woman of Pleasure.” ‘Tis Nature’s Fault. Unauthorized Sexuality during the Enlightenment. Ed. Robert Maccubbin. Cambridge: Cambridge University Press, 1987. 192-201. Print.

Sade, Marquis de. La Philosophie dans le boudoir, ou Les Instituteurs immoraux. Ed. Yvon Belaval. Paris: Gallimard, 1976. 312p. Print.

Scott, Paul. “Rites of Wrong: Confessors’ Manuals and Sins of the Flesh in Eighteenth-Century France.” Sex Education in Eighteenth-Century France. Ed. Shane Agin. Oxford: Voltaire Foundation, 2011. 47-63. Print.

Shipley, Joseph Twadell. "Epistolary Fiction." Dictionary of World Literary Terms: Forms, Techniques, Criticism. London: Allen & Unwin, 1970. 104-05. Print.

Simmons, Philip E. “John Cleland’s Memoirs of a Woman of Pleasure: Literary Voyeurism and the Techniques of Novelistic Transgression,” Eighteenth-Century Fiction. 3.1 (1990): 43-64. Print.

Smith, Merril D. “Sex, Religion and the Law.” A Cultural History of Sexuality in the Enlightenment. Ed. Julie Peakman. London: Bloomsbury Academic, 2014. 107-132. Print.

Trumbach, Randolph. “Sodomitical Subcultures, Sodomitical Roles, and the Gender Revolution of the Eighteenth Century: The Recent Historiography.” ‘Tis Nature’s Fault. Unauthorized Sexuality during the Enlightenment. Ed. Robert Maccubbin. Cambridge: Cambridge University Press, 1987. 109-121. Print.

Wagner, Peter. Eros Revived. Erotica of the Enlightenment in England and America. London: Paladin Grafton Books. 1990. 498p. Print.

-----------------. Rev. of Fanny Hill in Bombay: The Making and Unmaking of John Cleland, Hal Gladfelder. Times Higher Education. 16 August 2012. Web. <http://www.timeshighereducation.co.uk/books/fanny-hill-in-bombay-the-ma…;

Download scriptie (687.21 KB)
Universiteit of Hogeschool
KU Leuven
Thesis jaar
2015