Stof in de hedendaagse kunst: het artistiek inzetten van de aspecten van stof in stofkunst
HEDENDAAGSE KUNST VAN ONDER HET STOF
Huisstof in de hedendaagse kunst
Art for me is like dust in that it is a by-product of living - it is the product of the breakdown and fusion of ideas and materials. Dust is the stuff that connects everything together, from our dead skin cells to remnants of the birth of stars and planets. Dust penetrates deep within what it means to be human.
- Paul Hazelton[1]
Net als Mr. Proper houden we er niet van: stof is slecht voor onze gezondheid, slecht voor onze sociale status – denk aan het schaamrood dat je krijgt wanneer je als gastheer/-vrouw een plukje stof over het hoofd gezien hebt - en slecht voor het voortbestaan van alle mogelijke voorwerpen, van een Rubens tot de nieuwste PlayStation. Geen wonder dat een museumploeg al het nodige in zijn werk stelt om stof te bannen uit de White Cube. Toch ondermijnen enkele gevatte kunstenaars de wanhopige pogingen van een museum om stof buiten de museummuren te houden. Deze stofkunstenaars gaan aan de slag met (huis)stof als kunstmateriaal en brengen op deze manier stof (opnieuw) binnen in het museum.
In mijn thesis ‘Stof in de hedendaagse kunst. Het artistiek inzetten van de aspecten van stof in stofkunst’ wordt een antwoord geformuleerd op de vraag welke aspecten van stof artistiek worden ingezet in hedendaagse stofkunstwerken.
We schrijven immers heel wat betekenissen toe aan stof: stof als symbool voor het verval, de dood, een gebrek aan hygiëne, de tijd en vernietiging. Stof als waardeloos, banaal, alledaags materiaal dat we, doordat het balanceert op de grens van het zichtbare en het onzichtbare, nauwelijks (willen) opmerken. Ook het idee van stof als een microkosmos, een op zichzelf staande kleine wereld vormt een interessant uitgangspunt voor verschillende kunstenaars. Afhankelijk van de locatie wordt de heterogene massa van stof immers helemaal anders opgebouwd. Op deze manier is stof in staat ons een heleboel over onze geschiedenis te vertellen: het vormt de ideale getuige.
Bij het beantwoorden van onze onderzoeksvraag hebben we ervoor gekozen de aspecten van stof die gebruikt worden in stofkunstwerken op te delen in twee categorieën: tijd en ruimte. Deze twee parameters zijn in staat op een vlotte en heldere manier alle aspecten van stof samen te bundelen. Voor de analyse van een stofkunstwerk voldoen immers zowel de puur iconologische als de puur materiële benadering niet. Via deze analysetechnieken wordt voorbijgegaan aan de eigenheid van stof als materiaal.
Als casus werd het werk van de Britse kunstenaar Paul Hazelton (°1964) uitgebreid besproken. De poëtische vergankelijkheid van zijn werken vormt een uitgelezen voorbeeld om de algemenere bevindingen van stofkunstwerken adequaat te toetsen. In welke mate speelt de afkomst van stof echt een rol in de boodschap die stofkunstenaars willen overbrengen? Is er echt sprake van een onzichtbaarheid die uitgespeeld wordt door kunstenaars? Zo gebruikt Xu Bing stof afkomstig van de ramp op 9/11 en speelt Anthony McCall met de invloed van licht op de zichtbaarheid van stof.
In mijn thesis wordt vervolgens dieper ingegaan op de paradox die een stofkunstwerk in zich draagt. Deze paradox is het duidelijkst zichtbaar wanneer we de tijd als parameter nemen. Een stofkunstwerk is efemeer, vergankelijk, van korte duur. Deze vergankelijkheid is bijzonder, want waar een vergankelijk kunstwerk in de hedendaagse kunst vergankelijk is omwille van de vergankelijkheid van het materiaal is dit bij een stofkunstwerk niet het geval. Integendeel: stof is niet vergankelijk en bestaat pas wanneer tijd verstreken is. Het is onmogelijk voor stof om te vergaan, stof vormt voor alle objecten de laatste fase van vergaan. Deze onmogelijkheid staat in groot contrast met de kwetsbare vorm waarin stof gegoten wordt wanneer het in een stofkunstwerk gebruikt wordt. Ook de vormloosheid van het stof en de verplichte vorm van stof in een stofkunstwerk zorgt voor een botsing die het stofkunstwerk verrassend en intrigerend maakt.
Door de precariteit van een stofkunstwerk bezit de toeschouwer overigens macht met betrekking tot het voortbestaan van het kunstwerk. We krijgen dus besef van verleden door het materiaal, gevat in het heden van het kunstwerk, dat de deur opent naar de toekomst, die vaak in de handen van de toeschouwer ligt.
De poëtische wereld van stof heeft mijn verwachtingen overtroffen en de intenties van de kunstenaars om met verschillende aspecten van stof aan de slag te gaan werkten inspirerend. Mijn thesis heeft mij alvast veel stof tot nadenken gegeven en ik hoop dat hij bij jullie hetzelfde doet!
[1] Paul Hazelton, e-mail aan de kunstenaar, 26 april 2015.
Bibliografie
Bibliografie
Boeken
Amato, A. Joseph. Dust: a history of the small and the invisible. California: University of California Press, 2000.
Benjamin, Walter. “Traumkitsch,” In Ausgewahlte Schriften. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1966.
Birnbaum, Daniel en Jochen Volz, red. Making Worlds: 53rd International Art Exhibitio. Venetië: Marsilio, 2009.
Blazwick, Iwona. Cornelia Parker. Londen: Thames and Hudson, 2013.
Bruce-Mitford, Miranda. Signs & Symbols: An Illustrated Guide to Their Origins and Meanings. Londen: Dorling Kindersley Ltd, 2008.
Cage, John. A year from Monday. New Lectures and Writings. Middletown: Wesleyan University Press, 2010.
Campbell, Thomas P. . Tapestry in the Renaissance: Art and Magnificence. New York: Metropolitan Museum of Art, 2002.
Celant, Germano. “A readymade.” In When attitudes become form : Bern 1969 / Venice 2013, onder redactie van Germano Celant, Claire Bishop en Benjamin Buchloh, 390. Milaan: Fondazione Prada, Ca' Corner della Regina, 2013.
Cox, Rosie. “Dishing the dirt: Dirt in the home,” In Dirt: The filthy reality of everyday life, onder redactie van Rosie Cox, Rose George, R.H. Horne, Robin Nagle, Elizabeth Pisani, Brian Ralph en Virginia Smith. Londen: Profile Books Ltd, 2011.
Cros, Caroline. Marcel Duchamp. Londen: Reaktion Books, 2006.
Dagognet, François. “Pourquoi un art de la poussière?” In Poussière (Dust memories), onder redactie van François Dagognet, 12. Dijon: Frac de Bourgogne, 1998.
De l’Ecotais, Emmanuel. “Man Ray: an american in Paris.” In A Transatlantic Avant-garde: American Artists in Paris, 1918-1939, onder redactie van Sophie Lévy en Christian Derouet, 143. California: University of California Press, 2003.
DePalma, Anthony. City of Dust: Illness, Arrogance, and 9/11. New Jersey, Pearson FT Press, 2010.
De Wolf, Eddi. “Time and space,” In Artempo: where time becomes art, onder redactie van Axel Vervoordt en Mattijs Visser, 37. Gent: MER. Paperkunsthalle, 2007.
Douglas, Mary. Purity and Danger: An Analysis of Concepts of Pollution and Taboo. Londen: Routledge, 1966.
Ebert, Martin. “Dicke Luft.” In Staub: Spiegel der Umwelt, onder redactie van Jens Soentgen en Knut Völzke, 84. München: Oekom Verlag, 2006.
Euler, Manfred. “Tanzende Staubkörner und Nanomaschinen: ein Ausflug in die Welt des Kleinen” In Staub: Spiegel der Umwelt onder redactie van Jens Soentgen en Knut Völzke, 23. München: Oekom Verlag, 2006.
Filipovic, Elena. Dust, that Most Elusive of Particles (On the art of Melvin Moti). Leiden: Drukkerij Mostert & Van Onderen, 2010.
Fok, Silvia. Life and Death: Art and the Body in Contemporary China. Bristol: Intellect Books, 2013.
Gill, Carolyn Bailey. Bataille: Writing the sacred. Londen: Routledge, 1964.
Haslinger, Josef, en Klaus Pichler. Dust. Wenen: Anzenberger Edition, 2014.
Hogarth, William. “The destructive elements of time (1973).” In Issues in the Conversation of Painting, onder redactie van David Bomford en Mark Leonard, 12 – 13. California: Getty Publications, 2004.
Holmes, Hannah. The secret life of dust: From the Cosmos to the Kitchen Counter, the Big Consequences of Little Things. Nashville: Turner Publishing Company, 2003.
Horne, R. H. . “Dust; or Ugliness Redeemed.” In Dirt: the filthy reality of everyday life, onder redactie van Rosie Cox, Rose George, R.H. Horne, Robin Nagle, Elizabeth Pisani, Brian Ralph en Virginia Smith, 178 – 182. Londen: Profile Books Ltd, 2011.
Hopkins, David. “Duchamp, Surrealism, and “Liberty”: From Dust Breeding to Etant donnés.” In aka Marcel Duchamp: Meditations on the Identities of an Artist, onder redactie van Anne Collins Goodyear en James W. Mcmanus. Washington: Smithsonian Institution, 2014.
Grant, Simon. In My View: Personal reflections on Art by Today’s Leading Artists. Londen: Thames and Hudson, 2012.
Grosenick, Uta, en Burkhard Riemschneider, red. Art Now, Artists at the Rise of the New Millennium. Keulen: Taschen, 2002.
Judovitz, Dalla. Unpacking Duchamp: Art in transit. California: University of California Press, 1998.
Kaplan, Noa P. . Expanding on a Dust Bunny. Los Angeles: University of California, 2012.
Kids Company & The Bryan Adams Foundation. “Shoebox auction & Exhibiton.” London: Kids Company & The Bryan Adams Foundation, 2010.
Koolhaas, Rem, Jorge Otero-Pailos en Mark Wrigley, Conservation is overtaking us. New York: Graduate School of Architecture, 2014.
Kritsky, Gene, en Ron Cherry. Insect Mythology. Indiana: iUniverse, 2000.
Macey, Samuel L. . Patriarchs of Time: Dualism in Saturn-Cronus, Father Time, the Watchmaker God, and Father Christmas. Georgia: University of Georgia Press, 1987.
Manco, Tristian. Raw + Material = Art: Found, Scavenged and Upcycled. London: Thames & Hudson Ltd, 2012.
Marschall, Luitgard, “Der letzte Dreck.” In Staub: eine interdisziplinäre Perspektive, onder redactie van Daniel Gethmann en Anselm Wagner. Wenen: Lit Verlag GmbH & Co. KG, 2013.
Marstine, Janet. New Museum Theory and Practice: an introduction. Hoboken: Wiley & Sons, 2008.
McShine, Kynaston. The Museum as Muse: Artists Reflect. New York: The Museum of Modern Art, 1999.
Meyer, Roland. “Flüchtige Verteilungen.” In Staub: eine interdisziplinäre Perspektive, onder redactie van Daniel Gethmann en Anselm Wagner. Wenen: Lit Verlag GmbH & Co. KG, 2013.
Miller, Juliet. The Creative Feminine and her Discontents: Psychotherapy, Art and Destruction. London: Karnac Books Ltd, 2008.
Motti, Melvin. Dust. Leiden: Drukkerij Mostert & Van Onderen, 2010.
Mraz, Simon, en Daria Parchamenka. П. Staub. Dust. Moskou: Österreichisches Kulturforum Moskau, 2012.
Parker, Cornelia en Andrea Jahn, Cornelia Parker: perpetual canon. Bielefeld: Kerber Verlag, 2005.
Petry, Michael. Nature Morte: Contemporary artists reinvigorate the Stilll-Life tradition. Londen: Thames & Hudson, 2013.
Putnam, James. Art and artifact. The museum as medium. Londen: Thomas & Hudson, 2001.
Roth, Michael S. . “Refinding the Past: Ruins and Responses.” In Irresistible Decay: Ruins Reclaimed, onder redactie van Michael S. Roth, Claire Lyons en Charles Merewether, 1-2. Los Angeles: The Getty Research Institute for the History of Art and the Humanities, 1997.
Ruskin, John. The Seven Lamps of Architecture. Londen: London Waverley Book Co, 1849.
Russell, Jeffrey Burton. inleiding tot Dust, door Joseph A. Amato, ix-x. Berkeley: University of California Press, 2000.
Sawdon, Phil en Russell Marshall. Hyperdrawing: Beyond the lines of contemporary art. Londen: I.B. Tauris & Co. Ltd., 2012.
Scanlan, John. On garbage. Londen: Reaktion Books Ltd, 2005.
Scott, Jan. Language of Mixed-Media Sculpture. Marlborough: The Crowood Press, 2014.
Simmel, George. Philosophische Kultur. Leipzig: Alfred Kröner Verlag, 1919.
Soentgen, Jens. “Die Kulturgeschichte des Staubes.“ In Staub: Spiegel der Umwelt, onder redactie van Jens Soentgen en Knut Völzke, 23. München: Oekom Verlag, 2006.
Sontag, Susan. On photography. New York: Rosettabooks LLC, 1973.
Spiegl, Andreas. Erwin Wurm Expedition. Ostfildern: Hatje Cantz Verlag, 1994.
Steedman, Carolyn. Dust. Manchester: Manchester University Press, 2001.
Storrie, Calum. The Delirious Museum: A Journey from the Louvre to Las Vegas. Londen: I.B. Tauris, 2006.
Szymanski, Wladyslaw W. en Ursula Sorz, “Wenn der Staub schwebt,” In Staub: Spiegel der Umwelt, onder redactie van Jens Soentgen en Knut Völzke, 43. München: Oekom Verlag, 2006.
Tanghe, Paul. Toeternitoe: zin, onzin en waanzin van de hedendaagse beeldende kunst. Tielt: Lannoo, 2004.
Tsao, Hsingyuan en Roger T. Ames, Xu Bing and Contemporary Chinese Art: Cultural and Philosophical Reflections. New York: SUNY Press, 2011.
Tucker, Thomas Deane. Derridada: Duchamp as readymade deconstruction. Maryland: Lexington Books, 2008.
Vergine, Lea. From junk to art. Milaan: Electa, 1997.
Wagner, Monika. Das Material der Kunst: Eine andere Geschichte der Moderne. München: Verlag C.H. Beck oHG, 2001.
Wagner, Monika. “Künstler als Staubfänger.” In Staub: eine interdisiplinäre Perspektive, onder redactie van Daniel Gethmann en Anselm Wagner, 114 – 115. Wenen: Lit Verlag GmbH & Co. KG, 2013.
Whiteley, Gillian. Art and the politics of trash. Londen: I.B. Tauris, 2010.
Wurm, Erwin. Wear me out. Antwerpen: Middelheim Museum, 2011.
Yourcenar, Marguerite. Le temps, ce grand sculpteur. Parijs: Editions Gallimard, 1983.
Zimring, Carl A. . Encyclopedia of consumption and waste: the social science of garbage. Los Angeles: SAGE Publications, 2012.
Tijdschriftartikels
Allen, Jennifer. “Social Patterns.” Frieze, 117 (2008).
Bataille, Georges. “Poussière.” Documents, n°5 (1929): 278.
Bertram, Hannah. “Hannah Bertram Interview.” Interview door Casey Hutton, The Meander (2013).
Breton, André. “Vue Prise en Aéroplane par Man Ray, Voici le Domaine de RRose Sélavy.” Littérature (1922): 10.
Chamberlain, Colby. “Something in the air.” Cabinet, 35 (2009).
Cobb, Kelly, en Sean Miller, “Art Museum Dust Collection: Wearing Away Museum Grounds – Dust bunnies, White Lies and New Measures” Textile 8, Nr 3 (2010): 290.
Connor, Steven. “Pulverulence.‘ Cabinet, 35 (2009).
Cook, Cherie A. .“Oklahoma Field advisory service: technical bulletin 10.” Musenew (1991).
Coue, Kris, en Sabine Mödersheim. “Homo Bulla: An Interview with Sabine Mödersheim.” Cabinet, 9 (2003).
Dillon, Brian. “A Dry Black Veil.” Cabinet, 35 (2009).
Feuerhelm, Brad. “Dust Breeding, But Not On The Butcher’s Floor,” American Suburb X (2015).
Fine, Gary Alan, en Tim Hallett, “Dust: A Study in Sociological Miniaturism.” The Sociological Quarterly, Vol. 44, nr. 1 (2003): 3.
Godfrey, Mark and Anthony McCall. “Anthony McCall's Line Describing a Cone.” Tate Papers (2007).
Guins, Raiford.“The kiss of life.” Cabinet, 35 (2009).
Jardi, Pia. “Sculpture according to Erwin Wurm.” Lápiz, nr. 15 (2005).
Jasper, Adam. “The Dusty, the Sticky, and the Greasy.” Cabinet, 35 (2009).
Kidula, Guillaume. “Curator talk: M Museum’s Eva Wittocx on Peter Buggenhout.” The Word (2015)
Koszerek, Pippa. “Acts of Making: “Breaking down that mystery of artists and their practice”” A-N Magazine (2015).
McCall, Anthony. “"Line Describing a Cone" and Related Films,” October, 103 ( 2003): 46.
Pfeiffer, Alice. “Mess with Texas.” Art in America Magazine (2010).
Purpura, Allyson. “Framing the ephemeral.” African Arts 42, nr. 3 (2009): 11.
Rees, R.R. .”“The analysis of “dust” collected in a vacuum cleaner for the book shelves of the Rensselaer Polytechnic Institute Library,” Science 44, nr. 1139 (1916): 618.
Raskin, Laura. “Jorge Otero-Pailos and the Ethics of Preservation.” Places Journal (2011).
Souriau, Etienne. Time in the Plastic Arts,” The Journal of Aesthetics and Art Criticism, 7, nr. 4 (1949): 300.
Viney, William. “Waste: a philosophy of things.” Bloomsbury Academic (2014).
Waite, Edgar R. . “A museum enemy: dust – waite.” Australian Museum Scientific Publications (1896).
Krantenartikels
Aust, Diana. “Deutsches Staubarchiv in Köln: Gib mir deinen Inhalt, Sauger!” Die Spiegel, 7 februari 2011.
Cumming, Laura. “Dirt: The Filthy Reality of Everyday Life – review.” The Guardian, 27 maart 2011.
Duponchelle, Valérie. “L'expo en «peaux mortes» de Lionel Sabatté.” Le Figaro, 17 oktober 2011.
Glueck, Grace “Why, It's the Stuff of Minimalism: Giving the Dust Mote Its Due at the Whitney.” New York Times, 2 maart 2001.
Johnson, Ken. “For Some Artworks Life Begins at the Dustbin.” The New York Times, 6 april 2012, C31.
Kennedy, Maev. “Dust a must as artist Serena Korda creates bricks for exhibition of dirt.” The Guardian, 9 januari 2011.
Stooke, Alastair. “Enduring allure of the seaside's seedy side.” Telegraph, 6 november 2004.
“Der Sammler des Staubes.” Westdeutsche Allgemeine Zeitung, 23 februari 2012.
“Aktionskünstler Stöcker führt ein Staubarchiv.” Die Welt, 3 april 2012.
“Leise rieselt der Stein.“ Die Zeit, 7 januari 2013.
Internetbronnen
Bertram, Hannah. “The silence of becoming and disappearing.” Laatst geraadpleegd op 2 mei 2015. http://www.hannahbertram.com/silence-test/
Hannah Bertram, “Temporary,”, laatst geraadpleegd op 10 mei 2015. http://www.hannahbertram.com/index/#/entropy/
Edelkoort, Lidewij. “Earth matters: dust matter.” Laatst geraadpleegd op 16 april 2015. http://www.trendtablet.com/27066-dust-matter
Hazelton, Paul. Laatst geraadpleegd 10 mei 2015. http://paulhazelton.com
Ito, Atsuhide. “Dust diary.” Llaatst geraadpleegd op 15 april 2015, http://www.atsuhideito.org/apps/blog/
Milde, Marek. “What you are.” Laatst geraadpleegd om 30 april 2015. http://www.mildeart.com/marekmilde/what-you-are
Milde, Marek. “Homemade.” Laatst geraadpleegd op 30 april 2015, http://www.mildeart.com/marekmilde/homemade
Nichols, Chelsea. “From the dusty corners of the museum… Klaus Pichler.”, Laatst geraadpleegd op 24 maart 2015. http://ridiculouslyinteresting.com/2011/07/20/from-the-dusty-corners-of-the-museum-part-one-klaus-pichler
Nichols, Chelsea. “ From the dusty corners of the museum… Cornelia Parker.” Laatst geraadpleegd op 5 februari 2015. http://ridiculouslyinteresting.com/2011/07/24/from-the-dusty-corners-of-the-museum-part-two-cornelia-parker
Rönneper, Joachim. “Joachim Rönneper.” Laatst geraadpleegd op 8 april 2015. http://www.joachim-roenneper.de/staubmuseum
Stöcker, Wolgang “Sammelgebiete.” Laatst geraadpleegd op 5 mei 2015. http://deutsches-staubarchiv.de/sammelgebiete/
Chang, Yushin U. “Dynasty. Yushin U. Chang.” Interview door Elisa Fedeli. Laatst geraadpleegd op 27 maart 2015. http://www.paris-art.com/interview-artiste/Dynasty.%20Yuhsin%20U.%20Chang/Chang-Yuhsin%20U./326.html
Verdier, Aurélie. “Cornelia Parker.” Laatst geraadpleegd op 5 februari 2015.
http://www.tate.org.uk/art/artists/cornelia-parker-2358
“Anthony McCall, Line Describing a Cone, 1973.” Laatst geraadpleegd op 3 mei 2015,
http://collection.whitney.org/object/15286
“Jorge Otero-Pailos.” Laatst geraadpleegd op 20 april 2015, http://www.oteropailos.com
“Anatoly Osmolovsky.“ Laatst geraadpleegd op 5 mei 2015, http://ensembles.mhka.be/items/103
“Igor Eskinja.” Laatst geraadpleegd op 10 mei 2015, http://www.flgallery.com/100-fl-gallery-news/109-igor-eskinja-at-the-mad-new-york.html
“ XXVIe International Workshops Residency Programme of Pays de la Loire Regional Contemporary.” Laatst geraadpleegd op 3 mei 2015, http://www.fracdespaysdelaloire.com/en/program/12/au-frac/star-dust
“Zbigniew Warpechowski.” Laatst geraadpleegd op 7 mei 2015, http://artmuseum.pl/en/filmoteka/praca/warpechowski-zbigniew-kurz
“Vom Stein zum Staub.” Laatst geraadpleegd op 5 mei 2015. http://www3.uni-bonn.de/Pressemitteilungen/303-2011
“Dustercise.” Laatst geraadpleegd op 1 mei 2015. http://www.lovecamden.org/dustercise
“DustBug.” Laatst geraadpleegd op 8 april 2015. http://www.the-imcgroup.com/heritage-monitoring-services/museums/dust
“Vik Muniz, Picture of Dust.” Laatst geraadpleegd op 15 februari 2015. http://collection.whitney.org/object/13718
“National Gallery of Art.” Laatst geraadpleegd op 15 februari 2015.
http://www.nga.gov/content/ngaweb/Collection/art-object-page.127623.html
Overige
Persdossier “Exposition personelle de Yuhsin U. Chang, Natures fardées.” Galerie A2Z ART (2012).
Briefwisseling tussen E. Latreille en C. Harpet, 1997; In Poussière (Dust memories). Dijon: FRAC de Bourgogne, 1998.
LMCC & MOCA present Xu Bing: Where Does The Dust Itself Collect? Laatst geraadpleegd op 17 mei 2015. https://www.youtube.com/watch?v=Fyg2bD0jbtM
“Hannah Bertram: Kutztown University Documentary.” Laatst geraadpleegd op 10 mei 2015. https://vimeo.com/95456900
