Towards a territorial and urban integration of Gaza Camp (Jordan) - The main road as mediating figure

Machiel
Van Nieuwenhove
  • Tina
    Pinxten
  • Emmanuel
    Van Oost
  • Lennert
    Rasking

Towards a territorial and urban integration of Gaza Camp (Jordan)

                                                                The main road as mediating figure

 

67 jaar Palestijnse vluchtelingencrisis

Sinds de dramatische evolutie van het conflict in Syrië en de daarmee gepaard gaande verdere destabilisatie van verschillende landen in het Midden-Oosten zijn vluchtelingen permanent aanwezig in onze media. De huidige toestroom van vluchtelingen in Europese landen wordt door experts omschreven als de grootste westerse humanitaire crisis sinds de Tweede Wereldoorlog. Het maakt het vraagstuk naar de organisatie van tijdelijke en langdurige opvang uitermate prangend. Alhoewel deze scriptie niet ingaat op het Europese vluchtelingenbeleid valt er een interessante parallel te trekken met - en een uiterst leerrijke les te trekken uit - Palestijnse vluchtelingenkampen in het Midden-Oosten.

Sinds de oprichting van Israël in 1948 (Al-Nakba) zijn er 58 Palestijnse vluchtelingenkampen geregistreerd door de Verenigde Naties. De studie van deze kampen geeft ons inzicht in wat de ‘tijdelijke’ opvang van vluchtelingen in eigen of buurland in de praktijk betekent. Wanneer een kort verblijf, met primaire noden als verzorging, onderdak en voeding, overgaat in een decennialange huisvesting, evolueren de noden samen met de stedenbouwkundige structuren van het kamp. Op langere termijn is er onder meer behoefte aan onderwijs en werkgelegenheid maar ontstaat ook een groeiende nood aan kennis over de sociale, stedenbouwkundige en landschappelijke implicaties van het kamp op zijn omgeving en op de oorspronkelijke bewoners van het gebied.

Gaza Camp, Jordanië

Deze scriptie focust op de integratie van één kamp: Jerash Camp. De lokale bevolking noemt het: Gaza Camp. Dit kamp werd in 1968 in het Noorden van Jordanië ingericht door UNRWA, the United Nations Relief and Works Agency for Palestinian Refugees in the Near East. Ons onderzoek start van de uitgebreide basis die geleverd werd door de scriptie Gaza©Jordan: Introduction and exploration of a spatial frame for Gaza camp, its community and context. Terwijl dit werk zich hoofdzakelijk concentreerde op een lezing van het kamp en zijn onmiddellijke omgeving, trekt deze scriptie alle grenzen open. Ze legt stuk voor stuk de grotere omgeving bloot en duidt aan in hoeverre en op welke vlakken het kamp hier een impact op heeft - en vice versa.

De toenemende overbevolking en de erbarmelijke levensomstandigheden in het kamp leidden de afgelopen jaren tot het opbloeien van verscheidene informele uitbreidingen. Aangezien deze vluchtelingen elk recht op grondbezit ontberen, zijn mechanismen ontstaan die hen toch in staat stellen om grond te verwerven buiten de officiële grenzen van het kamp. Deze vindingrijke mechanismen en de daaruit ontstane ‘dorpjes’ worden tot nu genegeerd door  UNRWA en de Jordaanse autoriteiten. Deze scriptie brengt het belang van die ontwikkelingen onder de aandacht. Het werk vertrekt daartoe vanuit de hoofdweg die de dorpjes en het kamp met elkaar verbindt.

Het verhaal van de weg / Een scriptie als ‘roadmovie’

De scriptie beschrijft een segment van de historische weg tussen Damascus en Jerusalem. Het is een verhaal van eeuwenoude handelsroutes, verschuivende landschappen, Palestijnse vluchtelingen en hedendaagse verkavelingen. De regio wordt geanalyseerd aan de hand van een film, die opgenomen wordt vanuit het oogpunt van een passagier in een auto die de weg afrijdt naar het kamp toe. Zo worden dorpen en landschappen scene per scene ontleed en wordt de hele regio in kaart gebracht. Deze aanpak verankert de analyse en de ontwerpen stevig in de realiteit en vermijdt dat ze verzanden in de nutteloosheid van een top-down visie.

Deze scriptie wil duidelijk maken dat de hoofdweg de belangrijkste ruimtelijke mediërende figuur is voor de stedelijke en territoriale integratie van Gaza Camp. Welke processen sturen de uitbreiding van het kamp? Welke dorpen ontbreken op de kaart? Hoe gedragen de hoofdweg, het kamp en de omliggende dorpen zich ten opzichte van elkaar? Wat is het belang van de weg? Deze vragen worden grondig behandeld in de scriptie.

Het project van de weg

Het antwoord op deze vragen is tweeledig. Enerzijds fungeert de weg als een levensader voor de plaatselijke gemeenschap, die zich stelselmatig uitbreidt over een traject van enkele kilometers. Anderzijds heeft de weg een ingrijpende ruimtelijke impact op het landschap en op het kamp. Zes strategisch geplande ontwerpen beschrijven het veelzijdige karakter van de weg en zijn functie als sociale, economische en ruimtelijke ruggengraat voor de omgeving tussen Jerash en het kamp.

De ontwerpen fungeren als interventies op cruciale knooppunten langs de weg. Ze zijn toegespitst op specifieke noden van de gemeenschap en anticiperen op toekomstige transformaties van bebouwde en groene weefsels. Dit wordt vertaald in een architectuur die omgaat met de contradictie van ‘permanente tijdelijkheid’; een conditie die eigen is aan elke vluchtelingensituatie.

Het gaat hier om ruimtelijke ingrepen, ontworpen voor meervoudige gebruikspatronen. Ze gaan in op vragen van de Palestijnse bevolking en van lokale partners. Voorbeelden hiervan zijn een slachthuis, dat voor werk zorgt voor de lokale gemeenschap maar tegelijkertijd een grotere regio bedient en een afvalcentrum dat de administratieve grenzen van kamp en gemeente overbrugt.

Het gaat hierbij niet louter om het inpassen van het juiste programma op de juiste plaats. De projecten moeten gezien worden als een open uitnodiging om dringende kwesties aan te kaarten en hiervoor oplossingen te creëren. Naarmate de druk op de humanitaire organisaties die instaan voor de opvang van vluchtelingen toeneemt en de financiële steun afneemt, wordt het noodzakelijk om nauwer samen te werken met regionale partners. Daarom richt deze scriptie zich in eerste instantie tot een ‘bruggenbouwer’. Dit kan een persoon of een instelling zijn  -lokaal betrokken of niet, opgeleid in stedenbouwkunde of niet- die in staat is om de verschillende partners (UNRWA, gemeente, Jordaanse en Palestijnse bevolking etc.) rond de tafel te krijgen.

En dat is het belangrijkste doel van deze scriptie: lokale partners ervan bewust maken dat het kamp uitgesproken troeven heeft en dat het cruciaal is om grensoverschrijdende relaties aan te gaan om een vruchtbare toekomst voor het kamp én zijn omgeving te verzekeren.

 

Bibliografie

Boeken en Artikels

 

AERTS J, Dhollander C, Gruwez V, Lanclus T (2014). Gaza©Jordan, Introduction and exploration of a spactial frame for Gaza camp, its community and context. Leuven: KU Leuven, Department of Architecture.

AGAMBEN G. et al. (1998). Homo sacer: Sovereign power and bare life. Stanford: Stanford university press.

AL-AHMAD A. et al. (2014). Exploring the Waqf beyond religious, the institutional, the customary: The Gaza camp experiment. Leuven: Faculty of engineering, Department of architecture, 2014.

AL-HAMDAN Ashraf et al. (1999), Evaluating sediment yield at King Talal Reservoir from landslides along Irbid–Amman Highway, Irbid: Springer-Verlag DOI: 10.1016/S0013-7952(99)00119-2.

AL-HARDAN, A. (2012). The right of return movement in syria: Building a culture of return, mobilizing memories for the return. Journal of Palestine Studies, 41(2), 62-79.

AL-NAMMARI F. (2013). Participatory urban upgrading and power: Lessons learnt from a pilot project in Jordan. Habitat International, Vol. 39,

AL-NAMMARI F., Talbiyeh Camp Improvement Project and the Challenges of Community Participation, UNRWA

BAJWA, Maqsood et al., The potential of the evaporative cooling techniques in the gulf region of the Kingdom of Saudi Arabia, Renewable Energy, volume 3, Issue 1, February 1993, Pages 15–29

BUDEIRI M., et al. (2010). UNRWA Camp Improvement Manual. Amman: UNRWA

CATHERINE L., Gaza : geschiedenis van de Palestijnse tragedie. uitgeverij Epo, 2009

DE CAUTER, L., (2012). Entropic Empire: On the city of man in the age of disaster. Rotterdam: Nai010

DIETVORST, L. et al. (2012). Palestinian Refugee Camps in Jordan, a brief introduction (Volume I), Leuven: K.U.Leuven, Department of ASRO

DIETVORST, L. et al. (2012). Husn Camp Island, Extending the Identity of a Palestinian Presence (Volume I), Leuven: K.U.Leuven, Department of ASRO

DIETVORST, L. et al. (2012). Husn Camp Island, Extending the Identity of a Palestinian Presence (Volume II). Leuven: K.U.Leuven, Department of ASRO

 

EL ABED, Oroub (2004). Palestinian refugees in Jordan. Retrieved April 5 2015 from Forced Migration Online Research Guide: http://www.forcedmigration.org

GROMMEN C. (2014). I started writing letters. Unpublised

HANAFI S., MISSELWITZ P. (2010), Testing a new paradigm: UNRWA’s Camp Improvement Programme, Refugee Survey Quarterly, Vol. 28 (2-3)

JACOBS J. (1961). The Death and Life of Great American Cities. New York: Random House.

JAMAER S. et al, (2013). Urban Embarkation of Husn Camp, A Design On The Verge Between A Palestinian Refugee Camp and Jordanian Sprawl. Leuven: K.U.Leuven, Department of ASRO.

PETTI A. (2013). Architecture after revolution: Decolonizing Architecture Art Residency. Berlin: Berlin Sternberg Press

PETTI A. (2013). Campus in Camps. Retrieved March 27 2015 from Campus in Camps: http://www.campusincamps.ps/projects/relation

RAMADAN A. (2009). Destroying Nahr el-Bared: Sovereignty and urbicide in the space of exception, Political Geography, Vol. 28 (3)

RUEFF H., VIARO Alain (2010), Palestinian Refugee Camps: From Shelter to Habitat, Refugee Survey Quarterly, Vol. 28 (2-3)

SHEIKH HASSAN I. (2015). On Urbanism and Activism in Palestinian Refugee Camps: The Reconstruction of Nahr el Bared. Leuven: KU Leuven: Department of Architecture.

SHEIKH HASSAN I. (2015). Charting a Palestinian strategy of exile Burj El Barajneh refugee camp. Leuven:, 2005

SHOSHAN M. (2010). Atlas of the conflict Israel-Palestine, Rotterdam: 010 Publishers

SIVAN, E. (2005), On the Palestinian refugee camp as a permanent temporary solution regime, Retrieved May 19 2015 from website publicspace.org: www. publicspace.org

SOFRECO, (2011). The Quest for Decentralizing Government in the Hashemite Kingdom of Jordan: Some Preliminary Findings of a Situation Analysis.

WORONIECKA-KRZYZANOWSKA D. (2013). Identity and Place in Extended Exile: The Case of a Palestinian Refugee City-Camp in Studia Universitatis Babes- Bolyai - Sociologia, Studia Universitatis Babes-Bolyai - Sociologia, Issue 1.

 

Download scriptie (239.01 KB)
Universiteit of Hogeschool
KU Leuven
Thesis jaar
2015