Visserijtechnieken in de Noordzee: impact op de zeebewoners...

Smits

Vissen én vissen in de Noordzee

De vooruitgang in de 21ste eeuw laat ook de Belgische visserij niet onberoerd : grotere en krachtigere boten veroveren de sector en dit brengt bijgevolg ook grotere nadelen met zich mee. Strenge normen over de ‘juiste vis’ dicteren wat er uiteindelijk in de havens terechtkomt.

De Noordzee is en blijft de belangrijkste visgrond voor ons land ; de gehele Belgische kustlijn is er immers mee verbonden. Van de vele verschillende vissoorten zijn de platvissen, met name de tong en de schol, het meest vertegenwoordigd in de vangsten. Dit komt doordat de meest gebruikte vistechniek van België, namelijk de boomkor, uitermate geschikt is voor de vangst van deze platvissen.

De boomkor bestaat uit een sleepnet dat opengehouden wordt door een grote metalen buis. Het sleepnet wordt zo over de bodem getrokken. Platvissen zijn echte bodembewoners. Ze dienen eerst opgeschrikt te worden door middel van kettingen en worden zo de netten ingedreven. De boomkor is echter een niet-selectieve visserijtechniek ; dit houdt in dat naast platvissen er ook andere vissoorten mee gevangen worden. Indien deze bijvangst niet aan de (grootte)normen voldoet verdwijnt deze weer in zee. Sterfte onder de teruggegooide vis is echter een reëel probleem en is samen met de fysische impact op de zeebodem en op de bodembewoners zelfs hét grote probleem van de boomkor.

Een variant van de klassieke boomkor is deze die zich focust op de vangst van garnalen. Het principe is gelijk aan dat van de boomkor op platvis maar met het verschil dat er geen kettingen worden gebruikt om de garnalen te doen opschrikken. Door het ontbreken van de kettingen wordt het tuig uiteraard minder zwaar en bijgevolg zijn de gevolgen op de bodem beperkter in vergelijking met die van de boomkor op platvis. Ondanks de mindere ecologische impact op de bodem is de bijvangstproblematiek bij de garnalenboomkor nog groter dan deze bij de boomkor op platvis. Garnalen zijn kleine zeeorganismen : om deze te kunnen vangen worden er fijnmazige netten gebruikt. Waar er bij de boomkor op platvis voor de kleinere soorten nog de mogelijkheid bestaat om door de mazen heen te zwemmen, is dit bij de garnalenboomkor onmogelijk. Niet enkel grote bestanden aan vis gaan hierdoor verloren, ook garnalen die niet voldoen aan de juiste afmetingen worden terug overboord gegooid .

Door de grote nadelen van de boomkor is het niet verwonderlijk dat er intens gezocht wordt naar alternatieven en verbeteringen. In deze literatuurstudie worden er drie verbeteringen aan de boomkor voor platvis en één verbetering aan de boomkor voor garnalen aangehaald. Deze verbeteringen zijn echter nog niet algemeen in gebruik, maar kunnen zeker in de toekomst als een goede leidraad dienen.

Niettegenstaande dat de boomkor de meest gebruikte techniek is in België worden ook de minder gebruikte technieken beschreven. De techniek die naast de boomkor de meeste impact heeft op de zeebodem is de ‘bordenvisser’. Hierbij wordt het sleepnet niet opengehouden door een metalen buis, maar door een paar borden. Deze borden zijn zo gericht dat ze door de waterstroom van elkaar weg worden geduwd en zo het net openhouden. De borden veroorzaken een stofwolk die de vissen doet opschrikken en zo in het net doen belanden. Een modernere vorm van de bordenvisser, namelijk de ‘Twin Rigger’ wordt ook beschreven: bij de Twin Rigger worden er niet één maar twee netten begeleid door de borden.

Naast bovenbeschreven actieve methodes wordt in deze literatuurstudie ook de passieve methodes besproken. Kieuw- en warrelnetten zijn gebaseerd op het principe dat een vis door een maas van het net zwemt, vast komt te zitten met z’n kieuwen en zich zo vast worstelt in een poging om los te komen. Het verschil tussen de kieuw- en warrelnetten is dat er bij warrelnetten meerdere (meestal drie) netten achter elkaar worden gebruikt in plaats van één net bij de kieuwnetten. Een probleem met deze passieve vorm van vissen is het verloren geraken van de netten. De impact van dit zogenaamde ‘spookvissen’ op zeebewoners blijkt uit verschillende studies echter beperkt te zijn. De accidentele vangst van niet-doelwitsoorten zoals zeevogels en zeezoogdieren is het grootst bij het gebruik van deze kieuw- en warrelnetten.

Een andere passieve methode is de zegenvisserij waarbij er een stuk zeebodem wordt omsloten door lange kabels en een net. De kabels zullen naar het schip toe worden getrokken en zullen zo de vissen omsluiten.

Wegens het grote probleem van de bijvangst en sterfte van de teruggegooide vangst is er vanuit het Europees standpunt in 2014 een hervorming in het visserijbeleid tot stand gekomen, namelijk de aanlandingsverplichting of discardban. Dit houdt in dat alle vangsten aan boord moeten worden gehouden. Het effect van deze hervorming kan pas over een aantal jaren geëvalueerd worden omdat de uitvoering ervan pas ten vroegste in 2016 echt in voege komt.

De teruggooi van ondermaatse vis is samen met de ecologische impact op de zeebodem het grootste probleem van de Belgische visserij. Innovatie naar milieuvriendelijkere technieken en vooral naar methodes die de teruggooi erg verminderen zijn dus essentieel voor de toekomst van de Belgische visserij.

Bibliografie

Anon. (1990). Effects of beam trawl fishery on the bottom of the North Sea, p 57.
Anon. (2002b). Workshop on the Effects of Fishing Gear on Marine Habitats off the Northeastern United States. Boston, Massachusetts, USA, p 86.
Anon. (2007). Managing Fisheries to Conserve Groundfish and Benthic Invertebrate Species Diversity. 838pp.
Auster P.J., Malastesta R.J., Langton R.W., Watling L., Valentine P.C., Donaldson C.L.S., Langton E.W., Shepard A.N., Babb I.G. (1996). The impacts of mobile fishing gear on seafloor habitats in the Gulf Of Maine (Northwest Atlantic): Implications for conservation of fish population. Reviews in Fisheries Sciene 4, 185-202.
Bary B.M. (1956). The effect of electric fields on marine fishes. Scotland Home Department 1, p 32.
Berghahn R., Purps M. (1998). Impact of discard mortality in Crangon fisheries on year-class strength of North Sea flatfish species. Journal of Sea Research 40, 83-91.
Bergman M.J.N., van Santbrink J.W. (2000). Mortality in megafaunal benthic populations caused by trawl fisheries on the Dutch continental shelf in the North Sea in 1994. ICES Journal of Marine Science, 1321-1331.
Blancheteau M. (1967). Contribution to the study of taxis in interrupted and alternating currents. Fishing with Electricity, its application to biology and management. Fishing News, 93-99.
Buisman F.C., Bakker T., Bos E., Kuhlman T, Poos J.J. (2014). Effecten van een verbod op discards in de Nederlands platvisserij. LEI-rapport, 65 pp.
Cabral H.N., Teixeira C.M., Gamito R., Costa M.J. (2002). Importance of discards of a beam trawl fishery as input of organic matter into nursery areas within the Tagus estuary. Hydrobiologia 475/476, 449-455.
Camphuysen C.J., Lavaleye M.S.S., Leopold M.F. (1999). Vogels, zeezoogdieren en macrobenthos bij het zoekgebied voor gaswinning in mijnbouwvak Q4 (Noordzee). NIOZ-rapport 1999-4.
Chuenpagdee R., Morgan L.E., Maxwell S.M., Norse E.A., Pauly D. (2003). Shifting gears: assessing collateral impacts of fishing methods in the U.S. waters. Frontiers in Ecology and the enviroment 10, 517-524.
Colema F.C., Wehle D.H.S. (1983). Caught by accident. The fishermen’s unwanted harvest. Oceans 4, 65-69.
Crowder L.B., Murawski S.A. (1998). Fisheries bycatch: implications for management. Fisheries Research 23, 8-17.
Danancher D., Garcia-Vazquez E. (2006). GENIMPACT, evaluation of genetic impact of aquaculture activities on native populations. A European network. Turbot – Scophtalmus maximus. WP1. Genetics of domestication, breeding and enhancement of performance of fish and shellfish. Viterbo, Italy, 2006, 6pp.
Deerenberg C., Heinis F., Jongbloed R.H. (2011). Passende beoordeling boomkorvisserij op vis in de Nederlandse kustzone: bijlagen, 71 pp.
Demaré W., Haelters J. (2007). De vruchten van de zee. De Grote Rede 19, 22.
Den Heijer W.M., Keus B. (2001). Bestaande vistuigen als mogelijk alternatief voor de boomkor. 49 pp.
Depestele J., Courtens W., Degraer S., Derous S., Haelters J., Hostens K., Moulaert I., Polet H., Rabaut M., Stienen E., Vincx M. (2008). WAKO: Evaluatie van de milieu-impact van warrelnet –en boomkorvisserij op het Belgisch deel van de Noordzee: Eindrapport. ILVO-Visserij: Oostende, België. 185pp. (+Annexes).
Depestele J., Desender M., Polet, H., Van Craeynest K., Vincx M. (2009). Mortality of fish discards in beam trawl fisheries (Poster). Gent University/ILVO. 1 poster pp.
Depestele, J., Courtens, W., Degraer, S., Derous, S., Haelters, J., Hostens, K., Moulaert, I., Polet, H., Rabaut, M., Stienen, E., Vincx, M. (2008). WAKO: Evaluatie van de milieu-impact van warrelnetenboomkorvisserij op het Belgisch deel van de Noordzee: Eindrapport. ILVO-Visserij: Oostende, België. 185pp. (+Annexes).
Doeksen A. (2006). Ecological perspectives of the North Sea C. crangon fishery: An inventory of its effects on the marine ecosystem. BSc Thesis, 133 pp.
Duffy D.C., Schneider D.C. (1994). Seabird-fishery interactions: a manager’s guide. Birdlife Conservation Series 1, 26-38.
Ehrich S., Stransky C. (1999). Fishing effects in northeast Atlantic shelf seas: patterns in fishing effort, diversity and community structure. VI. Gale effects on vertical distribution and structure of a fish assemblage in the North Sea. Fisheries Research 40, 185-193.
FAO. (2009). Visgebieden – overzicht van de verschillende visgebieden in de Noordzee en de Noordoost-Atlantische Oceaan. Internetreferentie: http://lv.vlaanderen.be/nlapps/docs/default.asp?id=1358 (geconsulteerd op 25 augustus 2014).
Federale Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer. (2014). Officiële lijst van de Belgische vissersvaartuigen. 31 pp.
Fonteyne R. (2000). Physical impact of beam trawls on seabed sediments, the effects of fishing on non-target species and habitats: biological, conservation and socio-economic issues, 16, 15-36.
Fulton T.W. (1890). The distribution of immature sea fish, and their capture by various modes of fishing. Eighth Report of the Fishery Board for Scotland, Part III, p 183-185.
Furness R.W. (2004). Impact of fisheries on seabird communities. Scientia Marina 67, 33-45.
Geeraert B. (2008). Flyshooting, een haalbaar alternatief voor de boomkorvisserij, 12 pp.
Gray J.S., Dayton P., Thrush S., Kaiser MJ. (2006) On effects of trawling, benthos and sampling design. Marine Pollution Bulletin 33, 539-543.
Green K., Lart W. (2014). Seafish Species Guide – Brill, Responsible Sourcing Guide 5, 2pp.
Green K., Lart W. (2014). Seafish Species Guide – Cuttlefish, Responsible Sourcing Guide, 5, 3pp.
Green K., Lart W. (2014). Seafish Species Guide – Dab, Responsible Sourcing Guide, 4, 2pp.
Green K., Lart W. (2014). Seafish Species Guide – Gurnards, Responsible Sourcing Guide, 4, 3pp.
Green K., Lart W. (2014). Seafish Species Guide – Turbot, Responsible Sourcing Guide, 5, 2pp.
Hüppop O., Garthe S. (1993). Seabirds and fisheries in the southeastern North Sea. Report of the Working Group on Ecosystem Effects of Fishing Activities (WGECO).
ICES. (2006). Report of the Working Group on Ecosystem Effects of Fishing Activities (WGECO). Copenhagen (Denmark), 117 pp.
IWC. (2000). Report of the IWC-ASCOBANS working Group on harbour propoise. Journal of Cetacean Research and Management 2, 297-305.
Jennings S., Kaiser M.J, Reynolds J.D. (2001b). Marine fishery ecology. Blackwell Science, Oxford (UK).
Jennings S., Kaiser M.J. (1998). The effects of fishing on marine ecosystems. Advanced Marine Biology 34, 201-352.
Kaiser M.J. (1998). Significance of Bottom-Fishing Disturbance. Conservation Biology 12, 1230-1235.
Kaiser M.J., Spencer B.E. (1995). Survival of by-catch from a beam trawl. Marine Ecology Progress Series, 126, 31-38.
Knijn R.J., Boon T.W., Heessen H.J.L., Hislop J.R.G. (1993). Atlas of North Sea fishes. ICES.
Kuzmin S., Sundet J.H. (2000). Joint report for 2000 on the red king crab (Paralithodes camtschaticus) investigations in the Barents Sea. Basic requirements for management of the stock. p 24.
Lamarque P. (1963). Les réactions du poisson dans la pêche électrique et leur explication neurophysiologique. Science Progres La Nature 3336, 137-148.
Lancaster J., Frid C.L.J. (2002). The fate of discarded juvenile Brown shrimps (Crangon crangon) in the Solway Firth UK fishery. Fisheries Research. 58, 95-107.
Lart W., Caveen A., Green K. (2013). Seafish Species Guide – Nephrops, Responsible Sourcing Guide 6, 7pp.
Lien J., Stenson G.B., Ni I.H. (1988). A review of incidental entrapment of seabirds, seals and whales in inshore fishing gear in Newfoundland and Labrador: a problem for fisherman and fishing gear designers. Proceedings of a World on Fishing Gear and Fishing Vessel Design, 67-71.
Lindeboom H.J. (2005). Comparison of Effects of Fishing with Effects of Natural Events and Non-Fishing Anthropogenic Impacts on Benthic Habitats. In : Benthis Habitats and the Effects of Fishing (Eds. P.W. Bames and J.P. Thomas) American Fisheries Society Sympsium 41, 609-619.
Lindeboom H.J., de Groot S.J. (1998). Impact-II: The effects of different types of fisheries on the North Sea and Irish Sea benthic ecosystems. NIOZ-rapport, 404pp.
LØkkeborg S. (2005) Impacts of trawling and scallop dredging on benthic habitats and communities. FAO fisheries technical paper 472, 58pp.
Montevecchi W.A. (1991). Incidence and types of plastic in Gannet’s nest in the Northwest Atlantic. Canadian Journal of Zoology 69, 295-297.
National Assembly for Wales Research Service. (2014). The Common Fisheries Policy: Quotas and the ‘Discard Ban’. 6 pp.
Oh C-H., Hartnoll G.R., Nash D.M.R. (2001). Feeding ecology of the common schrimp Crangon crangon in Port Erin Bay, Isle of Man, Irish Sea. Marine ecology progress series 214, 211-223.
Paschen M., Richter U., Köpnick W. (1999). Trawl Penetration in the Seabed, Draft Final Report EC-Study Contract 96, 150.
Polet H. (2007). Alternatieve en tweelingboomkor: kunnen technische aanpassingen van de boomkor de brandstoffactuur drukken? Infofiche Sectie Technisch Visserijonderzoek, 2pp.
Polet H., Depestele J. (2010). Impact assessment of the effects of a selected range of fishing gears in the North sea, 122pp.
Ramsay K., Bergmann M., Veale L.O., Richardson C.A., Kaiser M.J., Vize S.J., Feist S.W. (2001). Damage, autotomy and arm regeneration in starfisch caught by towed demersal fishing gears. Marine Biology 138, 527-536.
Read A.J., Drinker P., Northridge S. (2006). Bycatch of Marine Mammals in U.S and Global Fisheries. Conservation Biology 20, 163-169.
Revill A. (2012). Survival of discarded fish. A rapid review of studies on discard survival rates. 18 pp.
Revill A., Holst R. (2004b). The selective properties of some sieve nets. Fish. Res. 66, 171-183.
Revill A., Pascoe S., Radcliffe C., Riemann S., Redant F., Polet H., Damm U., Neudecker T., Kristensen P., Jensen D. (1999). The economic and biological consequences of discarding in the European Crangon fisheries. Final Report to the European Commission, Contract No. 97/SE/025.
Revill A.S., Dulvy N.K., Holst R. (2005). The survival of discarded lesser-spotted dogfish (Scyliorhinus canucula) in the Western English Channel beam trawl fishery. Fisheries Research 71, p 121-124.
Riesen W., Reise K. (1982). Macrobenthos of the subtidal Wadden Sea: revisited after 55 years. Helgolander Meeresunters 35, 409-423.
Rijnsdorp A.D., Vingerhoed B. (2001). Feeding of plaice Pleuronectes platessa L. and sole Solea solea (L.) in relation to the effects of bottom trawling. Journal of Sea Research 45, 219-229.
Rogers S, Stocks R. (2001). North sea fish and fisheries, technical report produced for Strategic Environmental Assesment, 72 pp.
Rogers S.I., Kaiser M.J., Jennings S. (1998). Ecosystem effects of demersal fishing: a European perspective. Effects of fishing gear on the sea Floor of New England, pp 68-78.
Rose C., Carr A., Ferro D., Fonteyne R., MacMullen P. (2000). Using gear technology to understand and reduce unintended effects of fishing on the seabed and associated communities: background and potential directions, p 106-122.
Rumohr H., Kujawski T. (2000). The impact of trawl fishery on the epifauna of the southern North Sea. ICES Journal of Marine Science 57, 1389-1394.
Schrey E., Vauk G. (1987). Records of entangled Gannets Morus bassana at Helgoland, German Bight. Marine Pollution Bulletine 18, 350-352.
Snyder D.E. (2003). Invited overview: conclusions from a review of electrofishing and its harmful effects on fish. Reviews in Fish Biology and Fisheries 13, 445-453.
Stienen E.W.M., Van Waeyenberghe J., Vercruysse H.J.P. (2002). Zilvermeeuw Larus argentatus en Kleine Mantelmeeuw Larus fuscus als broedvogel in Vlaanderen. Natuur. Oriolus 68, 104-110.
Tasker M.L., Camphuysen J., Cooper J., Garthe S., Montevecchi W.A., Blaber S.J.M. (2000). The impact of fishing on marine birds. ICES Journal of Marine Science 57, 531-547.
Tasker M.L., Furness R.W. (1996). Estimation of food consumption by seabirds in the North Sea. ICES Coöperative Research Report 216.
Teigeler A. (2014). Persbericht 24/10/2014: Natuurorganisaties tevreden met Vlaams verbod dodelijke warrelnetten. 2pp.
Tessens E., Velghe M. (2014). De Belgische zeevisserij 2013, aanvoer en besomming, vloot, quota, vangsten, visserijmethoden en activiteit, 116pp.
The Sea Fish Industry Authority. (2005). Basic Fishing Methods. 41 pp.
Valdemarsen J.W., Suuronen P. (2002). Modifying fishing gears to achieve ecosystem objectives. In: FAOs (Ed.). FAO, Rome, Italy, p.21.
van Beek F.A., van Leeuwen P.I., Rijnsdorp A.D. (1990). On the survival of plaice and sole discards in the otter-trawl and beam trawl fisheries in the North Sea. Journal of Sea Research, 26, 151-160.
van Marlen B., Redant F., Polet H., Radcliffe C., Revill A.S., Kristensen P.S., Hansen K.E., Kuhlmann H.J., Riemann S., Neudecker T., Brabant J.C. (1997). Research into Crangon Fisheries Unerring Effect (RESCUE) – EU study 94/044, p 37.
Van Marlen B., Wiegerinck J.A.M, Van Os-Koomen E. (2011). Vangstvergelijking tussen pulskorschepen en een conventioneel boomkor-vaartuig. IMARES C122b/11, 65 pp.
Van Stralen M.R. (2005). De Pulskor. Marin X-rapport 2005.26, 26pp.
Verschueren B., Lenoir H., Vandamme L., Vanelslander B. (2014). Evaluatie van een seizoen pulsvisserij op garnaal met HA 31. Ilvo mededeling, 157, 104 pp.
Verschueren B., Vanelslander B., Polet H. (2012). Verduurzaming van de garnalenvisserij met de garnalenpuls: eindrapport. 102 pp.
Vibert R. (1963). Neurophysiology of electric fishing. Transactions of the American Fisheries Society, p 92.
Walday M., Kroglund T. (2002). The North Sea – bottom trawling and oil/gas exploitation. Europe’s biodiversity – biogeographical regions and seas, seas around Europe, 1, 4.