Vitamine D en borstkanker
- SoumayaFaouzi
- NathalieOdeur
De impact van vitamine D tekort op borstkanker
Trillende handen. Het was enorm moeilijk om zo deftig mascara op te doen. Elien was zich aan het klaarmaken voor het feest van Manon. Ze had onder de douche gestaan toen de vreselijke gedachte in haar was opgekomen. Zo snel als die kwam, probeerde ze hem te verdringen. Maar ze voelde haar hart nogal fel bonzen, zo hard was ze verschrokken. Was dat een knobbeltje, daar in haar linkerborst? Nee, dat kon toch niet?!! Een flashback naar haar buurvrouw die vorig jaar chemotherapie had gekregen, drong zich aan haar op...
Achtergrond
Borstkanker. 1 op 8 vrouwen zal hier ooit mee te kampen krijgen. Het ontstaan van kanker is iets multifactorieel. Het is een combinatie van genen, omgevingsfactoren en levensstijl die ertoe leidt dat cellen ongecontroleerd gaan delen. Omwille van de grote bijdrage van deze laatste twee aspecten, gaat er in wetenschappelijk onderzoek steeds meer aandacht naar levensstijl en ook voeding voor de preventie van kanker. Zo heeft men geobserveerd dat zo’n 80% van de bevolking te weinig vitamine D heeft en dat dit tekort veel gevolgen met zich kan meebrengen.
Vitamine D is een vetoplosbaar vitamine. Het grootste deel van het vitamine D in ons lichaam maken we zelf aan in onze huid, door blootstelling aan zonlicht. Een klein beetje nemen we op uit onze voeding, vooral uit vette vis. Samen met calcium, zorgt vitamine D ervoor dat onze beenderen voldoende sterk blijven, zodat we minder snel iets breken. Daarnaast is vitamine D belangrijk voor het goed functioneren van ons afweersysteem, dat ons beschermt tegen infecties en het ontstaan van kanker. Er wordt in de epidemiologie geobserveerd dat het risico op borstkanker afneemt naarmate men dichter bij de evenaar woont waar er meer zonlicht is. Onderzoek heeft aangetoond dat vitamine D de groei van kankercellen, en uitzaaiing van deze cellen in het lichaam, zou kunnen tegenwerken.
Hoewel een gebrek aan vitamine D invloed heeft op verschillende kankers, is de impact op borstkanker en colonkanker duidelijk het sterkst. Een verklaring voor de sterke invloed op borstkanker ligt in het feit dat vitamine D zo belangrijk is voor het behoud van een sterk bot. Borstkankerpatiënten krijgen namelijk een zeer broos bot door verschillende specifieke borstkankerbehandelingen. Omdat het bot zo poreus wordt, is het voor uitgezaaide borstkankercellen gemakkelijker om zich in het bot te gaan verschuilen voor sommige behandelingen. Hier kunnen ze gedurende een lange periode in slaaptoestand aanwezig blijven en overleven. Vervolgens kunnen ze na vele jaren beginnen te groeien en woekeren, een grote botuitzaaiing vormen, en vandaaruit ook naar andere organen gaan uitzaaien. Bijgevolg zijn veel wetenschappers het er over eens dat vitamine D tekort niet alleen kan bijdragen tot het ontstaan van borstkanker, maar ook tot een agressiever verloop van deze ziekte. Of toedienen van een vitamine D supplement het ontstaan en het verloop van borstkanker zou kunnen beïnvloeden, staat nog niet vast.
Studiedoelen
Er werd door ons een studie opgesteld om na te gaan in welke mate er in de praktijk aandacht is voor het meten van vitamine D en voorschrijven van supplementen, en om de rol van vitamine D in het ontstaan en verloop van borstkanker verder te onderzoeken. Er werden vier onderzoeksvragen
gedefinieerd. 1. Hoe frequent wordt vitamine D gemeten bij borstkankerpatiënten in het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA)? 2. Hoe vaak komt vitamine D tekort voor bij borstkankerpatiënten en een controlegroep van vrouwen zonder kanker? 3. Liggen de vitamine D waarden lager bij vrouwen met borstkanker dan bij vrouwen zonder kanker? 4. Is er een verband tussen de vitamine D concentratie en een aantal merkers (zie verderop) die het verloop en de agressiviteit van borstkanker voorspellen?
Studieopzet
Voor de eerste onderzoeksvraag werd een steekproef van 62 patiënten genomen uit de databank van het UZA. Voor onderzoeksvragen twee en drie werden de vitamine D waarden van 144 borstkankerpatiënten en 144 vrouwen zonder kanker vergeleken. De vrouwen kregen mondelinge uitleg en een informatiebrochure over de studie. Voor de vierde onderzoeksvraag werd er bij de 144 borstkankerpatiënten in het dossier gekeken naar verbanden tussen de vitamine D waarden en een aantal specifieke merkers die informatie geven over de agressiviteit van de kanker. Een belangrijke merker is bijvoorbeeld het stadium van de tumor, wat bepaald wordt aan de hand van de grootte van de tumor, het aantal klieren dat kwaadaardige cellen bevat, en het al dan niet aanwezig zijn van uitzaaiingen in andere organen. Andere onderzochte merkers waren het aantal aangetaste klieren, de aanwezigheid van uitzaaiingen, aantasting van het bot, expressie van verschillende hormoonreceptoren of andere factoren die de groei van de tumorcellen bevorderen, de rijpheid van de tumorcellen…
Resultaten
1. Vitamine D werd slechts bij 31.7% van de borstkankerpatiënten gemeten. 2. Bij 86% van de borstkankerpatiënten en 91% van de controlegroep was er een vitamine D tekort. Slechts aan 45% van de borstkankerpatiënten werd een supplement voorgeschreven. 3. De vitamine D waarden lagen paradoxaal en onverwachts hoger in de borstkankergroep. De borstkankerpatiënten waren echter globaal ouder, wat een verklaring kan zijn voor hun hogere vitamine D waarden. Ze waren bijgevolg immers vaker gepensioneerd en daardoor mogelijks ook meer aan zonlicht blootgesteld. 4. Hoe lager de vitamine D waarden van de borstkankerpatiënten waren, hoe verder gevorderd het tumorstadium bij diagnose was, en hoe meer uitzaaiingen in lymfeklieren gevonden werden. Er werd hierbij rekening gehouden met verschillen tussen de vrouwen onderling, wat betreft leeftijd bij diagnose, BMI en seizoen van bloedafname. Vrouwen die supplementen hadden ingenomen, mochten niet deelnemen aan dit deel van de studie. De andere onderzochte voorspellers van agressiviteit vertoonden geen significant verband met de vitamine D concentratie.
Conclusie
Vitamine D tekorten komen frequent voor, ook bij gezonde jonge vrouwen. Ondanks de potentiële invloed op borstkanker, is er nog onvoldoende aandacht voor het meten van de vitamine D spiegel en het voorschrijven van supplementen. Er zijn nog meer studies nodig om duidelijkheid te krijgen over de effecten van vitamine D en om de meerwaarde van een supplement in te kunnen schatten.
Bibliografie
1. Palacios C, Gonzalez L. Is vitamin D deficiency a major global public health problem? J Steroid Biochem Mol Biol. 2013;144(A):138-45.
2. Welsh J. Cellular and molecular effects of vitamin D on carcinogenesis. Arch Biochem Biophys. 2011;523(1):107-14.
3. Christakos S, Seth T, Wei R, Veldurthy V, Sun C, Kim KI, et al. Vitamin D and health: beyond bone. MD Advis. 2014;7(3):28-32.
4. Mangin M, Sinha R, Fincher K. Inflammation and vitamin D: the infection connection. Inflamm Res. 2014;63(10):803-19.
5. Shao T, Klein P, Grossbard ML. Vitamin D and breast cancer. Oncologist. 2012;17(1):36-45.
6. Buttigliero C, Monagheddu C, Petroni P, Saini A, Dogliotti L, Ciccone G, et al. Prognostic role of vitamin d status and efficacy of vitamin D supplementation in cancer patients: a systematic review. Oncologist. 2011;16(9):1215-27.
7. Krishnan AV, Feldman D. Mechanisms of the anti-cancer and anti-inflammatory actions of vitamin D. Annu Rev Pharmacol Toxicol. 2011;51:311-36.
8. Chen P, Hu P, Xie D, Qin Y, Wang F, Wang H. Meta-analysis of vitamin D, calcium and the prevention of breast cancer. Breast Cancer Res Treat. 2010;121(2):469-77.
9. Timmers M, Faouzi S, Odeur N, Huizing M T, Van Offel J, Altintas S,Tjalma W A A. Vitamine D en borstkanker. Tijdschrift voor geneeskunde. 2013;69(12):603-13.
10. Krishnan AV, Swami S, Feldman D. Vitamin D and breast cancer: inhibition of estrogen synthesis and signaling. J Steroid Biochem Mol Biol. 2010;121(1-2):343-8.
11. Thill M, Reichert K, Woeste A, Polack S, Fischer D, Hoellen F, et al. Combined Treatment of Breast Cancer Cell Lines with Vitamin D and COX-2 Inhibitors. Anticancer Res. 2015;35(2):1189-95.
12. Siegel R, Naishadham D, Jemal A. Cancer statistics, 2012. CA: A Cancer Journal for Clinicians. 2012;62(1):10-29.
13. Rusz O, Kahán Z. Bone homeostasis and breast cancer: implications for complex therapy and the maintenance of bone integrity. Pathol Oncol Res. 2013;19(1):1-10.
14. Santini D, Pantano F, Vincenzi B, Tonini G, Bertoldo F. The role of bone microenvironment, vitamin D and calcium. Recent Results Cancer Res. 2012;192:33-64.
15. Hofbauer LC, Rachner TD, Coleman RE, Jakob F. Endocrine aspects of bone metastases. Lancet Diabetes Endocrinol. 2014;2(6):500-12.
16. Chen TC, Holick MF. Vitamin D and prostate cancer prevention and treatment. Trends Endocrinol Metab. 2003;14(9):423-30.
17. Holick MF. Vitamin D, sunlight and cancer connection. Anticancer Agents Med Chem. 2013;13(1):70-82.
18. Rick Alteri M, Cammie Barnes M, Adriane Burke M, Ted Gansler M, MPH, Susan Gapstur P, Mia Gaudet P, et al. Breast Cancer Facts & Figures 2013-2014. Atlanta, American Cancer Society, Inc. 2013.
19. Jacobs ET, Thomson CA, Flatt SW, Newman VA, Rock CL, Pierce JP. Correlates of 25-hydroxyvitamin D and breast cancer stage in the Women's Healthy Eating and Living Study. Nutr Cancer. 2013;65(2):188-94.
20. Hatse S, Lambrechts D, Verstuyf A, Smeets A, Brouwers B, Vandorpe T, et al. Vitamin D status at breast cancer diagnosis: correlation with tumor characteristics, disease outcome, and genetic determinants of vitamin D insufficiency. Carcinogenesis. 2012;33(7):1319-26.
21. Morton ML, Thompson CL. Decreasing 25-hydroxy-vitamin D levels account for portion of the effect of increasing body mass index on breast cancer mortality. Mol Nutr Food Res. 2013;57(2):260-6.
22. Mohr SB, Gorham ED, Kim J, Hofflich H, Garland CF. Meta-analysis of vitamin D sufficiency for improving survival of patients with breast cancer. Anticancer Res. 2014;34(3):1163-6.
23. Bertrand KA, Scott CG, Tamimi RM, Jensen MR, Pankratz VS, Norman AD, et al. Dense and Nondense Mammographic Area and Risk of Breast Cancer by Age and Tumor Characteristics. Cancer Epidemiol Biomarkers & Prev. 2015;25(4)1-12.
24. Alco G, Igdem S, Dincer M, Ozmen V, Saglam S, Selamoglu D, et al. Vitamin D levels in patients with breast cancer: importance of dressing style. Asian Pac J Cancer Prev. 2014;15(3):1357-62.
25. Bidgoli SA, Azarshab H. Role of vitamin D deficiency and lack of sun exposure in the incidence of premenopausal breast cancer: a case control study in Sabzevar, Iran. Asian Pac J Cancer Prev. 2014;15(8):3391-6.
26. Wang J, Eliassen AH, Spiegelman D, Willett WC, Hankinson SE. Plasma free 25-hydroxyvitamin D, vitamin D binding protein, and risk of breast cancer in the Nurses' Health Study II. Cancer Causes Control. 2014;25(7):819-27.
27. Huss L, Butt S, Borgquist S, Almquist M, Malm J, Manjer J. Serum levels of vitamin D, parathyroid hormone and calcium in relation to survival following breast cancer. Cancer Causes Control. 2014;25(9):1131-40.
28. Clark AS, Chen J, Kapoor S, Friedman C, Mies C, Esserman L, et al. Pretreatment vitamin D level and response to neoadjuvant chemotherapy in women with breast cancer on the I-SPY trial (CALGB 150007/150015/ACRIN6657). Cancer Med. 2014;3(3):693-701.
29. Alipour S, Hadji M, Hosseini L, Omranipour R, Saberi A, Seifollahi A, et al. Levels of serum 25-hydroxy-vitamin d in benign and malignant breast masses. Asian Pac J Cancer Prev. 2014;15(1):129-32.
30. Kim Y, Franke AA, Shvetsov YB, Wilkens LR, Cooney RV, Lurie G, et al. Plasma 25-hydroxyvitamin D3 is associated with decreased risk of postmenopausal breast cancer in whites: a nested case-control study in the multiethnic cohort study. BMC Cancer. 2014;14:29.
31. Vrieling A, Seibold P, Johnson TS, Heinz J, Obi N, Kaaks R, et al. Circulating 25-hydroxyvitamin D and postmenopausal breast cancer survival: Influence of tumor characteristics and lifestyle factors? Int J Cancer. 2014;134(12):2972-83.
32. Yousef FM, Jacobs ET, Kang PT, Hakim IA, Going S, Yousef JM, et al. Vitamin D status and breast cancer in Saudi Arabian women: case-control study. Am J Clin Nutr. 2013;98(1):105-10.
33. Kühn T, Kaaks R, Becker S, Eomois PP, Clavel-Chapelon F, Kvaskoff M, et al. Plasma 25-hydroxyvitamin D and the risk of breast cancer in the European prospective investigation into cancer and nutrition: a nested case-control study. Int J Cancer. 2013;133(7):1689-700.
34. Scarmo S, Afanasyeva Y, Lenner P, Koenig KL, Horst RL, Clendenen TV, et al. Circulating levels of 25-hydroxyvitamin D and risk of breast cancer: a nested case-control study. Breast Cancer Res. 2013;15(1):R15.
35. Chen P, Li M, Gu X, Liu Y, Li X, Li C, et al. Higher blood 25(OH)D level may reduce the breast cancer risk: evidence from a Chinese population based case-control study and meta-analysis of the observational studies. PLoS One. 2013;8(1):e49312.
36. Mohr SB, Gorham ED, Alcaraz JE, Kane CI, Macera CA, Parsons JK, et al. Serum 25-hydroxyvitamin D and breast cancer in the military: a case-control study utilizing pre-diagnostic serum. Cancer Causes Control. 2013;24(3):495-504.
37. Villaseñor A, Ballard-Barbash R, Ambs A, Bernstein L, Baumgartner K, Baumgartner R, et al. Associations of serum 25-hydroxyvitamin D with overall and breast cancer-specific mortality in a multiethnic cohort of breast cancer survivors. Cancer Causes Control. 2013;24(4):759-67.
38. Bilinski K, Boyages J. Association between 25-hydroxyvitamin D concentration and breast cancer risk in an Australian population: an observational case-control study. Breast Cancer Res Treat. 2013;137(2):599-607.
39. Imtiaz S, Siddiqui N, Raza SA, Loya A, Muhammad A. Vitamin D deficiency in newly diagnosed breast cancer patients. Indian J Endocrinol Metab. 2012;16(3):409-13.
40. Fedirko V, Torres-Mejía G, Ortega-Olvera C, Biessy C, Angeles-Llerenas A, Lazcano-Ponce E, et al. Serum 25-hydroxyvitamin D and risk of breast cancer: results of a large population-based case-control study in Mexican women. Cancer Causes Control. 2012;23(7):1149-62.
41. Friedman CF, Demichele A, Su HI, Feng R, Kapoor S, Desai K, et al. Vitamin D Deficiency in Postmenopausal Breast Cancer Survivors. J Womens Health (Larchmt). 2012;21(4):456-62.
42. Cescon DW, Ganz PA, Beddows S, Ennis M, Mills BK, Goodwin PJ. Feasibility of a randomized controlled trial of vitamin D vs. placebo in women with recently diagnosed breast cancer. Breast Cancer Res Treat. 2012;134(2):759-67.
43. Kermani IA, Kojidi HT, Gharamaleki JV, Sanaat Z, Ziaei JE, Esfahani A, et al. Association of serum level of 25 hydroxy-vitamin d with prognostic factors for breast cancer. Asian Pac J Cancer Prev. 2011;12(6):1381-4.
44. Vrieling A, Hein R, Abbas S, Schneeweiss A, Flesch-Janys D, Chang-Claude J. Serum 25-hydroxyvitamin D and postmenopausal breast cancer survival: a prospective patient cohort study. Breast Cancer Res. 2011;13(4):R74.
45. Kim HJ, Lee YM, Ko BS, Lee JW, Yu JH, Son BH, et al. Vitamin D deficiency is correlated with poor outcomes in patients with luminal-type breast cancer. Ann Surg Oncol. 2011;18(7):1830-6.
46. Eliassen AH, Spiegelman D, Hollis BW, Horst RL, Willett WC, Hankinson SE. Plasma 25-hydroxyvitamin D and risk of breast cancer in the Nurses' Health Study II. Breast Cancer Res. 2011;13(3):R50.
47. Yao S, Sucheston LE, Millen AE, Johnson CS, Trump DL, Nesline MK, et al. Pretreatment serum concentrations of 25-hydroxyvitamin D and breast cancer prognostic characteristics: a case-control and a case-series study. PLoS One. 2011;6(2):e17251.
48. Jacobs ET, Thomson CA, Flatt SW, Al-Delaimy WK, Hibler EA, Jones LA, et al. Vitamin D and breast cancer recurrence in the Women's Healthy Eating and Living (WHEL) Study. Am J Clin Nutr. 2011;93(1):108-17.
49. Engel P, Fagherazzi G, Boutten A, Dupré T, Mesrine S, Boutron-Ruault MC, et al. Serum 25(OH) vitamin D and risk of breast cancer: a nested case-control study from the French E3N cohort. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2010;19(9):2341-50.
50. Almquist M, Bondeson AG, Bondeson L, Malm J, Manjer J. Serum levels of vitamin D, PTH and calcium and breast cancer risk-a prospective nested case-control study. Int J Cancer. 2010;127(9):2159-68.
51. Vashi PG, Trukova K, Lammersfeld CA, Braun DP, Gupta D. Impact of oral vitamin D supplementation on serum 25-hydroxyvitamin D levels in oncology. Nutr J. 2010;9(1):60.
52. Goodwin PJ, Ennis M, Pritchard KI, Koo J, Hood N. Prognostic effects of 25-hydroxyvitamin D levels in early breast cancer. J Clin Oncol. 2009;27(23):3757-63.
53. Rejnmark L, Tietze A, Vestergaard P, Buhl L, Lehbrink M, Heickendorff L, et al. Reduced prediagnostic 25-hydroxyvitamin D levels in women with breast cancer: a nested case-control study. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2009;18(10):2655-60.
54. McCullough ML, Stevens VL, Patel R, Jacobs EJ, Bain EB, Horst RL, et al. Serum 25-hydroxyvitamin D concentrations and postmenopausal breast cancer risk: a nested case control study in the Cancer Prevention Study-II Nutrition Cohort. Breast Cancer Res. 2009;11(4):R64.
55. Abbas S, Chang-Claude J, Linseisen J. Plasma 25-hydroxyvitamin D and premenopausal breast cancer risk in a German case-control study. Int J Cancer. 2009;124(1):250-5.
56. Abbas S, Linseisen J, Slanger T, Kropp S, Mutschelknauss EJ, Flesch-Janys D, et al. Serum 25-hydroxyvitamin D and risk of post-menopausal breast cancer--results of a large case-control study. Carcinogenesis. 2008;29(1):93-9.
57. Freedman DM, Chang SC, Falk RT, Purdue MP, Huang WY, McCarty CA, et al. Serum levels of vitamin D metabolites and breast cancer risk in the prostate, lung, colorectal, and ovarian cancer screening trial. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2008;17(4):889-94.
58. Chlebowski RT, Johnson KC, Kooperberg C, Pettinger M, Wactawski-Wende J, Rohan T, et al. Calcium plus vitamin D supplementation and the risk of breast cancer. J Natl Cancer Inst. 2008;100(22):1581-91.
59. Kim Y, Je Y. Vitamin D intake, blood 25(OH)D levels, and breast cancer risk or mortality: a meta-analysis. Br J Cancer. 2014;110(11):2772-84.
