Zelfevaluatie is niet meer weg te denken uit het onderwijs waarin kwaliteitszorg steeds belangrijker wordt. Scholen en leraren worden uitgedaagd om zelf zorg te dragen voor de kwaliteit van hun functioneren. Werkplekleren is een onderdeel van het curriculum binnen het studiegebied Handel waarbij scholen beschikken over een grote autonomie bij het inrichten ervan. Om te reflecteren en bij te sturen is een kwaliteitsvolle zelfevaluatie van de ondernomen acties noodzakelijk.
Deze studie brengt in kaart welke bevorderende en belemmerende factoren leraren ervaren bij het gebruik van een zelfevaluatie-instrument. Daarnaast wordt nagegaan welke items als relevant worden ervaren in een zelfevaluatie-instrument voor werkplekleren. Op basis van een eerste aanzet tot zelfevaluatie-instrument, een online survey en een focusgroepgesprek werd onderzoek gedaan bij leraren van het studiegebied Handel in de derde graad van het secundair onderwijs (bso en BuSo). Analyse van de antwoorden resulteerde in een beschrijvend onderzoek. De resultaten tonen aan dat leraren een positieve ingesteldheid hebben en grote interesse tonen voor het gebruik van een zelfevaluatie-instrument. Een open en vertrouwelijke sfeer in het schoolteam en voldoende reflectief vermogen van leraren zijn bevorderende factoren. De belemmeringen die leraren ervaren, zijn toe te schrijven aan een minieme ondersteuning en opvolging door de schoolleiding, het moeilijk vinden van bruikbare zelfevaluatie-instrumenten en onvoldoende tijd voor systematische en formele reflectiemogelijkheden.
De eerste aanzet tot een zelfevaluatie-instrument werd positief onthaald. Met minimale bijsturingen zou dit instrument door leraren kunnen gebruikt worden als een checklist bij het kwaliteitsvol evalueren van het werkplekleren als onderwijsproces.
Baert, H., Van Bree, L., & Clauwaert, I. (2010). Werkplekleren. Een leidraad voor de bespreking en het stimuleren van het lerend gebruik van werkplekcondities (WSE Report 2010). Leuven: Steunpunt Werk en Sociale Economie.
Chapman, C. & Sammons, P. (2013). School self-evaluation for school improvement: What works and why?, Reading: CfBT Education Trust.
Cronbach, L. J. (1951). Coefficient alpha and the internal structure of tests. Psychometrika. 16, 297-334.
Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education (zesde editie). New York: Routledge.
Creswell, J. (2002). Educational Research: Planning, Conducting, and Evaluating Quantitative and Qualitative Research. Upper Saddle River, NJ: Merrill Prentice Hall.
Cuyvers, G. (2007). Zorgen voor kwaliteit. Handboek kwaliteitsontwikkeling voor non-profit organisaties. Leuven: Lannoo Campus.
Cremers-Van Wees, L.M.C.M., Rekveld, I.J., Brandsma, H.P., & Bosker, R.J. (1996). Instrumenten voor zelfevaluatie. Inventaris en beschrijving. Enschede: Universiteit Twente, Onderzoek Centrum Toegepaste Onderwijskunde.
Demaerschalk, E., Hermans, K., Cuyvers, G., & Van Audenhove, Ch. (2009). Indicatoren als basis voor een zelfevaluatie- en auditinstrument van CGG. Leuven: SWVG.
Devos, G., & Verhoeven, J.C. (2000). Een exploratief onderzoek naar zelfevaluatie in secundaire scholen. Paper gepresenteerd op ORD2000 aan de Universiteit Leiden, op 24 mei 2000, onderwijsonderzoek in Nederland en Vlaanderen 2000. Proceedings ORD 2000 te Leiden, Leiden: ICLON.
Devos, G., Verhoeven, J.C., Van den Broeck, H., Gheysen, A., Opbrouck, W., & Verbeeck, B. (1998). Interne zelfevaluatie-instrumenten voor kwaliteitszorg in het secundair onderwijs. (3delen). Leuven: Departement Sociologie.
Dochy, F., & Gijbels, D. (2010). Evaluatie. In S. Janssen (Ed.). Leren en onderwijzen (pp.121-175). Leuven: Acco.
Drenth, P.J.D., & Sijtsma, K. (1990). Testtheorie: Inleiding in de theorie van de psychologische test en zijn toepassingen.. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.
Hendriks, M.A., Doolaard, S., & Bosker, R.J. (2002). Using school effectiveness as a knowledge base for school self evaluation in Dutch schools. In: Visscher, A.J. &, Coe, R. (2002). School improvement through performance feedback, pp.115-142. Lisse/Abingdon/Exton/Tokyo: Swets & Zeitlinger.
Hoeben, W.Th.J.G. (1993). Werken aan goed onderwijs. Kwaliteitszorg als functie van onderwijsevaluatie. Groningen: University of Groningen, RION.
House, E.R. (1973). School evaluation, the politics and process. Berkeley: McCuthan.
Kyriakides, L., & Campbell, R. J. (2004). School self-evaluation and school improvement: A critique of values and procedures. Studies In Educational Evaluation, 30(1), 23-36.
Liket, Th. M. E. (1987). kwaliteitsbewaking in theorie en praktijk. Tijdschrift voor lerarenopleiders, 9(2), 51 – 57.
McNamara, G., & O’Hara, J. (2005). Internal review and self-evaluation – the chosen route to school improvement in Ireland? Studies in Educational. Evaluation, 31, 267-282.
McBeath, J., Jakobsen, L., Meuret, D., & Scratz, M. (2000). Self-Evaluation in European Schools: A Story of Change. London: Routledge.
Nevo, D. (1986). ‘The Conceptualization of Educational Evaluation: an Analytical Review of the Literature’, in E. R. House (ed.) New Directions in Educational Evaluation, pp. 15–29. Philadelphia, PA: Falmer Press.
Nevo, D. (1995). School-based evaluation. A dialogue for school improvement. Oxford: Elsevier Science.
Penninckx, M., Vanhoof, J., & Van Petegem, P. (2011). Evaluatie in het Vlaams Onderwijs. Beleid en praktijk van leerling tot overheid. Antwerpen: Garant.
Potter, D., Reynolds, D., & Chapman, C. (2002). School improvement for schools facing challenging circumstandes: A review of research and practice. School Leadership & Management, 22(3), 243-256.
Resnick, L.B. (1987). Learning in school and out. Educational Researcher,16 (9), 13-20.
Ruelens L., Baert T., Baert H., Douterlungne M., & Bouwen R. (2003). Werken aan leren: Over de kwaliteit van leerwerkprojecten (stages), HIVA-K.U.Leuven, Leuven.
Scheerens, J. (1989). Wat maakt scholen effectief? Samenvatting en analyse van
onderzoeksresultaten. ’s Gravenhage: Instituut voor Onderzoek van Onderwijs SVO..
Scheerens, J., Van Amelsfoort, G., & Donoughue, C. (1999). Aspects of the organizational and political context of school evaluation in four European countries. Studies in Educational Evaluation,(25), 79-108.
Tynjälä, P. (2008). Perspectives into learning at the workplace. Educational Research review, 2(3), 130-154.
Van den Bossche, P., Donche, V., Gijbels, D., De Groof, J., Delbecque, H., & Leppens, J. (2011a). Onderzoeksrapport 'Ontwikkeling van een methodiek van competentiebepaling en –assessment voor werkplekleren'. Antwerpen: IOIW.
Van den Bossche, P., Donche, V., Gijbels, D., De Groof, J., Delbecque, H., & Leppens, J. (2011b). Gids voor werkplekleren. Een methodiek voor competentiebepaling en – assessment.
Van Gennip, H., & Van Kuijk, J. (2010). Beter innoveren met kwaliteitszorg (rapportage 2010). Nijmegen: ITS i.o.v. de VO-raad.
Vanhoof, J. (2007). Zelfevaluatie Binnenstebuiten. Een onderzoek naar het verloop en de kwaliteit van zelfevaluaties in Vlaamse scholen. [Self Evaluation Inside Out. The Process and Quality of Self-Evaluation in Flemish Schools.]. Antwerp: Antwerp university.
Vanhoof, J., & Van Petegem, P. (2006). De kwaliteit van zelfevaluaties : een Delphi-studie naar de visie van Vlaamse onderwijsexperten. Tijdschrift voor Onderwijsrecht en –beleid, 3, 195-211.
Vanhoof, J., & Van Petegem, P. (2008). Pei/ijlen naar succesvol schoolbeleid: praktijkboek voor de beleidseffectieve school, Mechelen: Wolters Plantyn.
Vanhoof, J., Van Petegem, P., & De Maeyer, S. (2008). Attitudes Towards School Self Evaluation. Linking the Individual View to the School Context. Paper presented at ECER 2008.
Vanhoof, J., Van Petegem, P., & De Maeyer, S. (2015). Het effect van schoolcultuur op het verloop van zelfevaluaties: een padmodel vanuit lerarenperspectief. Pedagogische studiën: tijdschrift voor onderwijskunde en opvoedkunde. 92 (2), 82-96.
Vanhoof, J., P. Van Petegem, P., Verhoeven, J.C., & Buvens, I. (2007). "De kwaliteitsbepalende aspecten van zelfevaluaties door scholen. Lessen uit acht gevalsstudies." Pedagogiek. Wetenschappelijk forum voor opvoeding, onderwijs en vorming. 27 (2), 135-151
Vanhoof, J., P. Van Petegem, Verhoeven, J.C., & Buvens, I. (2009). "Linking the policy-making capacities of schools and the quality of school self-evaluations.The school leader's view", Educational Management, Administration, and Leadership, 37 (5), 667-686.
Van Petegem, P. (2001). Kwaliteitszorg of (zelf-)evaluatie. [Quality care or (self)evaluation]. In R. J. Bosker (Ed.), Onderwijskundig Lexicon. Alphen aan den Rijn: Kluwer.
Van Petegem, P. (2005). Vormgeven aan schoolbeleid: effectieve-scholenonderzoek als inspiratiebron
voor de zelfevaluatie van scholen. Leuven: Acco.
Van Petegem, P., Brandt, W., & Jacobs, D. (2014). IZES secundair onderwijs. Instrument voor zelfevaluatie van secundaire scholen. Leuven: Acco.
Van Petegem, P., Verhoeven, J. C., Buvens, I., & Vanhoof, J. (2005). Zelfevaluatie en beleidseffectiviteit in Vlaamse scholen. Het gelijke onderwijskansenbeleid als casus. Gent: Academia Press.
Voogt, J.C. (1995). Schooldiagnose. In H.P.M. Creemers (Red.), Onderwijskundig Lexicon. Editie II. (pp. F3325 1-38). Alphen an den Rijn: Samson Tjeenk Willink.