Zin-groepen in opmars. Een empirisch onderzoek bij pastores in Vlaanderen naar de outcomes en best practices van zin-groepen in psychiatrische ziekenhuizen

Lindsy Desmet
Persbericht

Zin-groepen in opmars. Een empirisch onderzoek bij pastores in Vlaanderen naar de outcomes en best practices van zin-groepen in psychiatrische ziekenhuizen

Elk mens, ongeacht zijn achtergrond of levensverhaal, wordt gedreven en is op zoek naar zinbeleving in zijn leven. Breukervaringen, ervaringen van verlies en lijden … zijn geen struikelblokken in het zoeken naar zin, maar triggeren net het belang van zingeving. Als de hoop verloren gaat, is het aan de a(A)nder om een teken van nieuwe hoop te zijn. Als pastor en als mens zijn we hiertoe gezonden.

Spiritualiteit als noodzaak: zin-groepen in opmarsMeer en meer wordt het taboe rond psychische problemen doorbroken en krijgt de geestelijke gezondheidszorg meer media-aandacht. Verschillende campagnes zoals Te Gek!? En Oe ist? zetten mensen ertoe aan te praten over hun geestelijke gezondheid. De psychische gezondheid van de mens wordt bepaald door vier factoren. Als deze factoren in een juist evenwicht zijn, zal dit een positieve invloed hebben op het functioneren van die persoon. Hoewel er vier componenten in de mens aanwezig zijn, worden deze doorgaans herleid tot slechts drie. Naast de fysieke, psychische en sociale dimensie van de mens, wordt de spirituele dimensie vaak vergeten. Toch is het vaak de afwezigheid aan levenszin (de spirituele pijler) die een depressie veroorzaakt of gaat een depressie gepaard met een gebrek aan levensbeschouwing. In de context van de geestelijke gezondheidszorg dienen psychiatrische ziekenhuizen ook ruimte te geven aan deze levensbeschouwelijke, spirituele component indien ze een volledige herstelbeweging van de patiënt betrachten. Dit aspect wordt in de zorgsector door een pastor vertaald die samen met mensen op zoek gaat naar de levensbeschouwelijke grond in hun leven, vanuit een christelijke getuigenisfunctie. Meer en meer maken de psychiatrische voorzieningen gebruik van een groepsaanbod. De opkomst van zin-groepen komt hieraan tegemoet. Het reflecteren over de zin van het leven enerzijds en het groepskarakter waarbij uitwisseling centraal staat anderzijds, zorgt ervoor dat zin-groepen fundamenteel noodzakelijk zijn bij het optimaliseren van de geestelijke gezondheidszorg. Dertien pastores (begeleiders van de zin-groep) werden hieromtrent geïnterviewd.

Zin-groepen: “Anders dan anders”Hoewel zin-groepen tot het groepsaanbod behoren in de psychiatrische ziekenhuizen, staan ze buiten het therapie-programma. Doordat het geen therapie is en de pastor de inhoud van de zin-groep niet noodzakelijk aan het zorgteam hoeft door te geven, is de zin-groep “anders dan anders”. Dit anders-zijnde wordt ook de patiënten zelf benadrukt. Wat is er anders aan de zin-groep? Wat is de meerwaarde van een zin-groep tegenover therapiegroepen? En waarom is een zin-groep onontbeerlijk in de context van de geestelijke gezondheidszorg? Opvallend hierbij is dat de meerwaarde van een zin-groep niet eenvoudig te verwoorden is, omdat de inhoud van een zin-groep vaak niet in woorden te vatten is. Toch is het van groot belang dat pastores in staat zijn om de noodzaak en meerwaarde van een zin-groep te verwoorden in outcomes. In de context van een kostenbesparende gezondheidszorg kan de zin-groep niet overleven indien ze geen resultaten of doelen kan voorleggen die het herstelproces van de patiënt beïnvloeden. Het formuleren van outcomes is voor pastores een eerste uitdaging. Daarnaast is het ook noodzakelijk dat de zin-groep geïntegreerd wordt in het groepsaanbod, hoewel het geen therapie is. Deze evenwichtsoefening tussen integratie en vrijplaats vormt een tweede uitdaging. De combinatie van gesystematiseerde outcomes en een uitgediepte integratie vormt hierbij de basis tot een professionalisering van de zin-groep in de psychiatrische context. Deze professionalisering staat tegenover het vooroordeel dat een zin-groep louter een gesprek is tussen de verschillende deelnemers. Dit empirisch onderzoek toont aan, aan de hand van de interviews met dertien pastores, dat de zin-groep een positieve invloed heeft op de geestelijke gezondheid van patiënten. In de zin-groep verkennen patiënten hun eigen zinbeleving, krijgen ze inzicht in hun ziekte vanuit levensbeschouwelijk perspectief, ontdekken ze nieuwe tekenen van hoop vanuit spiritueel perspectief …. Kortom: ruimte geven aan een zin-groep, is werken aan een geestelijke gezondheidszorg waar ook de huivering naar spirituele zorg een plaats krijgt.

Het empirisch onderzoek als een praktische gidsDit onderzoek biedt enerzijds een analyse van de situatie van de zin-groepen op dit moment, maar wil tevens enkele werkinstrumenten weergeven tot het optimaliseren van de zin-groep in de psychiatrische context. Hoewel ook wetenschappelijke literatuur aan bod komt, ligt de nadruk vooral op het eigen empirisch onderzoek. Dit veldwerk kan voor pastores een basisgids zijn bij het starten van een zin-groep of het verdiepen ervan. Het empirisch onderzoek is relevant voor alle zin-groepen in Vlaanderen in psychiatrische ziekenhuizen en vormt dus een inspiratie tot het opstarten van een groepswerking binnen de voorziening. Tevens kan dit onderzoek voor andere personeelsleden en de directie een kennismaking zijn met wat een zin-groep inhoudt. Naast het bespreken van de meerwaarde, outcomes, integratie en professionalisering van de zin-groep, wordt ook aandacht geschonken aan de best practices.  Hierbij wordt aangetoond dat de ruimte-indeling, bepaalde methodieken en de al dan niet christelijke insteek een invloed hebben op het verloop en het slagen van de zin-groep. Tot slot wil dit onderzoek meegeven dat het aantal dalende kerkgangers en de privatisering van religie niet betekent dat mensen geen nood hebben aan het reflecteren rond zinvragen en het zoeken naar de fundamentele zin in het leven. Zeker in een psychiatrisch ziekenhuis, waar deze zinvragen op de helling komen te staan, is het uitwisselen hierrond in een zin-groep noodzakelijk.

Bibliografie

BIBLIOGRAFIE

a. Boeken

Foskett, J., Meaning in Madness: The Pastor and the Mentally Ill (New Library of Pastoral Care), London, The Society for Promoting Christian Knowledge, 1984.

              Galle, E., Stilte-atlas Vlaanderen, Leuven, Davidsfonds, 2001.

McDonell, R., Creativity and Social Support in Mental Health. Service User's Perspective, New York, NY, Palgrave MacMillan, 2014.

Minderhoud, J., Luisteren is een kunst: Over het voeren van verschillende gesprekken in het pastoraat, Zoetermeer, Zoetermeer Boekencentrum, 2009.

               Rogers, C., Carl Rogers on Encounter Groups, New York, NY, Harper and Row, 1973.

Swinton, J., Spirituality and Mental Health Care: Rediscovering a ‘Forgotten’ Dimension, London, Jessica Kingsley Publishers, 2006.

Yalom, I. D. & Leszcz, M., The Theory and Practice of Group Psychotherapy, 5de ed., New York, NY, Basic Books, 2005.

b. Artikelen in verzamelwerken

Casey, P., ‘I’m Spiritual but not Religious’ – Implications for Research and Practice, in Cook, C. C. H. (ed.), in Spirituality, Theology and Mental Health: Multidisciplinary Perspectives, London, SCM Press, 2013, 20-39.

Cook, C. C. H., Controversies on the Place of Spirituality and Religion in Psychiatric Practice, in Cook, C. C. H. (ed.), in Spirituality, Theology and Mental Health: Multidisciplinary Perspectives, London, SCM Press, 2013, 1-19.

De Wachter, D. & Demasure, K., Betere levens- en geloofsverhalen, in Liégeois, A. (ed.) & Demasure, K. (ed.) & De Fruyt, K. (ed.), Geestkracht, pastoraat en geestelijke gezondheidszorg, Antwerpen, Halewijn, 2004, 105-124.

Doll, P., De wil tot betekenis als een basso continuo in het leven: over groepswerking rond zinbeleving, in Liégeois, A. (ed.) & Demasure, K. (ed.) & De Fruyt, K. (ed.), Geestkracht, pastoraat en geestelijke gezondheidszorg, Antwerpen, Halewijn, 2004, 213-235.

Gilbert, P. & Barber, J. & Parkes, M., The Service User View, in Gilbert, P. (ed.), Spirituality and Mental Health: a Handbook for Service Users, Carers and Staff Wishing to Bring a Spiritual Dimension to Mental Health Services, Brighton, Brighton Pavilion, 2011, 81-104.

Jay, C., What is Spiritual Care?, in Cook, C. C. H. (ed.), in Spirituality, Theology and Mental Health: Multidisciplinary Perspectives, London, SCM Press, 2013, 40-57.

Liégeois, A., Pastoraat tussen vrijplaats en integratie, in Liégeois, A. (ed.) & Demasure, K. (ed.) & De Fruyt, K. (ed.), Geestkracht, pastoraat en geestelijke gezondheidszorg, Antwerpen, Halewijn, 2004, 65-86.

Lootens, D., De pastor als verhalenverteller: narrativiteit in de pastorale zorg, in Liégois, A. (ed.) & Demasure, K. (ed.) & De Fruyt, K. (ed.), Geestkracht, pastoraat en geestelijke gezondheidszorg, Antwerpen, Halewijn, 2004, 89-103.

Pollefeyt, D., Uittocht en utopie: Een godsdienstpedagogiek voor een interreligieuze en interlevensbeschouwelijke wereld, in Braeckmans, L. (ed.), Tussen uittocht, zingeving en utopie: beschouwingen bij het schoolvak godsdienst, Tielt, Lannoo, 2005, 39-67.

Van Steelandt, M., Verlies en rouw bij psychisch zieke mensen, in Liégois, A. (ed.) & Demasure, K. (ed.) & De Fruyt, K. (ed.), Geestkracht, pastoraat en geestelijke gezondheidszorg, Antwerpen, Halewijn, 250-255.

Vos, J. M., Andere vormen van rituele communicatie, in Doolaard, J. (ed.), Handboek geestelijke verzorging in zorginstellingen, Kampen, Uitgeverij Kok, 2006, 342-347.

c. Artikelen in tijdschriften

Doll, P., Groepssessie ‘zinbeleving’, de weg naar een veilige haven in Tijdschrift voor Geestelijk Leven 69 (2013), 61-69.

Gangi, L., A Lifetime of Recovery: Spirituality Groups on an Acute Inpatient Psychiatry Unit, in The Journal of Pastoral Care & Counseling 68 (2014), 1-10.

Handzo, G. F. (et al.), Outcomes for Professional Health Care Chaplaincy: An International Call to Action, in Journal of Health Care Chaplaincy 20 (2014), 43-53.

Hirschmann, J., Psychological and Theological Dynamics in an Inpatient Psychiatric Chaplaincy Group, in Journal of Religion and Health 50 (2011), 964-974.

Kidd, R. A. & Maripolsky, V. & Smith, P. P., The Use of Sacred Story in a Psychiatry Spirituality Group, in The Journal of Pastoral Care 55 (2001), 353-364.

Koenig, H. G., Spiritualty and Mental Health, in International Journal of Applied Psychoanalytic Studies 7 (2010), 116-122.

Liégeois, A., Informatie uitwisselen of geheimhouden? Een pleidooi voor een voorwaardelijk gedeeld beroepsgeheim van de pastor, in Pastorale Perspectieven 4 (2010), 38-46.

Polspoel, R., Integratie van zingeving en spiritualiteit in de psychiatrische verzorging, in Pastorale Perspectieven 7 (2013), 11-15.

——, Omgaan met depressie in het pastoraat: Beschouwingen vanuit een psychiatrische praktijk, in Pastorale Perspectieven 9 (2015), 21-28.

Popovsky, M., A Spiritual Issues Discussion Group for Psychiatric In-patients, in The Journal of Pastoral Care & Counseling 61 (2007) 119-128.

Vandenhoeck, A., Op de kaart! Registratie vanuit pastoraal perspectief, in Pastorale Perspectieven 3 (2009), 6-16.

d. Elektronische bronnen

                Smudge & wierook, http://www.aardemagie.nl/?page_id=100 (toegang 03.08.2015).

Gessler, A., Tussen depressie en zingeving (2004);  http://www.pastoralezorg.be/thomas/cms2/uploads/elisabeth/file/Anne%20Gessler%20-%20Tussen%20depressie%20en%20zingeving%202004.pdf (toegang 31.07.2015).

Thomas, Ruimte voor ruimte? Ruimtelijke ordening levensbeschouwelijk bekeken (november 2004); http://www.kuleuven.be/thomas/page/ruimte-voor-ruimte/ (toegang  04.08.2015).

e. Andere

Cook, C. C. H, Recommendations for Psychiatrists on Spirituality and Religion, in Position Statement, London, Royal College of Psychiatrists, 2013, 1-12.

Galanter, M. (et al), Training Manual for Spirituality Discussion Groups for Mental Health with Focus on Cultural Competency, New York, Center for Spirituality and Healthcare, 2012.

Gevaert, N., Groepsgesprekken rond zingeving in psychiatrische ziekenhuizen (Werkcollege praktische theologie, K.U. Leuven), Leuven, 2013-2014.

Goldberg, E., A Guide to Leading Spirituality Support Groups in Behavioral Health Care Settings, Philadelphia, PA, Drexel University School of Public Health, 2013.

Universiteit of Hogeschool
Theologie en Religiewetenschappen
Publicatiejaar
2015
Kernwoorden
Share this on: