De schenking over verschillende generaties heen: het Napoleontisch wantrouwen voorbijgestreefd?

Michelle Aerts
Persbericht

Het verbod op ‘erfstellingen over de hand’: een anachronisme in ons Burgerlijk Wetboek?

Onderzoeksopzet

Je erfenis regelen: wie dacht dat Napoléon daar nog iets in te zeggen had? Heel veel, zo blijkt. In 1804 werd onder zijn leiding immers een Burgerlijk Wetboek geschreven, de Code Napoléon, dat onder andere in België rechtstreeks van kracht was. Merkwaardig is dat verschillende regels uit dat Burgerlijk Wetboek vandaag nog steeds gelden in België. Die interessante gedachte was de invalshoek van mijn scriptie, waarin ik één van de eeuwenoude regels uit ons Burgerlijk Wetboek nader onder de loep heb genomen.

Beeld je volgende situatie in: je bent een weduwe van 75 jaar en hebt twee volwassen zonen van 50 en 45 jaar. Jos, de oudste, is een voorbeeldig man, gelukkig getrouwd met een advocate met wie hij drie kinderen heeft. Rudi daarentegen heeft het losbandige jeugdige leven nooit achter zich kunnen laten en heeft zich nooit gesetteld, noch kinderen gekregen. Bij het nadenken over je toekomstige erfenis, wil je je beide kinderen evenveel geven – je ziet hen natuurlijk even graag. Maar toch ben je bang dat Rudi onmiddellijk al wat hij krijgt, zou opdoen. Je zou daarom liever hebben dat Rudi verplicht is om wat hij krijgt tijdens zijn leven bij zich te houden en om het bij zijn dood vervolgens door te geven aan bepaalde personen die je aanduidt, je kleinkinderen bijvoorbeeld. Het zou dan ook als muziek in de oren klinken om die verplichting te laten noteren in je testament of te laten opnemen door de notaris in een schenking die je eventueel zou doen. Maar hier wringt het schoentje: door een regel uit ons Burgerlijk Wetboek van 1804 is het verboden om zo’n bewaar- en doorgeefplicht op te leggen aan de persoon aan wie je iets geeft.

Wat het bovendien nog vreemder maakt, is dat in Frankrijk, het land van oorsprong van de Code Napoléon, het sinds een wetswijziging in 2006 wel mogelijk is om deze verplichtingen op te leggen aan Rudi. Meer nog, in Zuid-Afrika, waar de Code Napoléon geen invloed heeft gehad, is dat zelfs nooit verboden geweest. Waarom blijven we in België dan wel vasthouden aan zo’n verbod? Wat zijn de inhoudelijke knelpunten van een verplichting om datgene wat je krijgt, te bewaren en bij je dood door te geven aan iemand anders? And most importantly: zijn deze belemmeringen vandaag nog wel actueel? We leven toch in een tijdperk waar vermogensplanning steeds belangrijker wordt?

 

Het verbod op ‘erfstellingen over de hand’ en zijn bestaansreden

Nu een beetje technischer. De hierboven beschreven techniek wordt in juridische vaktaal een ‘erfstelling over de hand’ genoemd. Hierin ligt de beeldspraak vervat van iets ‘over de hand’ van een persoon, in het voorbeeld Rudi, te geven aan een andere persoon, in het voorbeeld de kinderen van Jos.

Het grote probleem daarbij is dat de eerste persoon, Rudi, verplicht is om het geschonken goed te bewaren tijdens zijn leven. Rudi is niet vrij om het te verkopen of om er een hypotheek op te vestigen, want hij moet het bij zijn dood in zijn oorspronkelijke staat kunnen doorgeven aan de kinderen van Jos. Dat wou Napoléon vermijden. Deze bewaarplicht deed immers te hard denken aan een praktijk van de adel uit het ancien régime, die veelvuldig gebruik maakten van dergelijke technieken om hun goederen, en zo ook hun macht, binnen hun familie te kunnen houden voor verschillende generaties. Sinds de Franse Revolutie stond de vrijheid van het individu centraal en wou men komaf maken met deze machtige adel die het gewone volk onderdrukte. Men besloot daarom om de zogenaamde ‘erfstellingen over de hand’ te verbieden, om zo de macht van de adel te breken.

Een tweede reden voor dat verbod, is meer economisch van aard. Een bewaarplicht gaat immers in tegen het principe van de vrije handel, dat opnieuw tijdens de Franse Revolutie een belangrijke status had gekregen. De logica van vraag en aanbod kan niet werken wanneer Rudi verboden wordt om het goed aan te bieden aan de markt. Een absoluut verbod op ‘erfstellingen over de hand’ bleek alweer de oplossing.

 

Een herziening van het verbod noodzakelijk?

Na een juridisch-technisch onderzoek, waarbij onder andere gekeken werd naar de oplossing onder het Franse en Zuid-Afrikaanse recht en naar gelijkaardige rechtsfiguren die ook een soort bewaarplicht bevatten, besloot deze scriptie dat de vrees voor een ‘erfstelling over de hand’ vandaag niet meer gerechtvaardigd is. Er bestaan vandaag tal van mogelijke beschermingsmaatregelen die maken dat een absoluut verbod op deze techniek niet meer nodig is. Zo zou je Rudi de mogelijkheid kunnen bieden om naar de rechter te stappen en zo toestemming te krijgen om het goed toch te mogen verkopen, bijvoorbeeld wanneer de onderhoudskosten voor het goed te hoog liggen. De voornaamste economische nadelen van de bewaarplicht kunnen zo weggewerkt worden: wanneer het volgens de principes van de economie efficiënter is om het goed te verkopen, dan moet dat mogelijk zijn met toestemming van de rechter.

De rechtspolitieke reden, namelijk dat men een einde wou stellen aan de macht van de adel, is vandaag ook niet meer actueel, in tijden waar vermogensplanning een hot item is en men net zoekt naar meer en meer middelen om goederen binnen de eigen familie te kunnen houden. Ook andere argumenten, zoals de vrees dat Rudi het goed niet efficiënt zou beheren, werden onderzocht en niet overtuigend bevonden.

Een duidelijke hint naar de wetgever dus: waarom nog vasthouden aan het verbod op ‘erfstellingen over de hand’, dat al meer dan 200 jaar oud is en vandaag geen overtuigende bestaansredenen meer heeft?

 

Michelle Aerts

Faculteit Rechtsgeleerdheid KU Leuven

Bibliografie

I. BELGIË

WETGEVING

Burgerlijk Wetboek.

Pachtwet 4 november 1969, BS 25 november 1969, 11304.

Wet 29 augustus 1988 op de erfregeling inzake landbouwbedrijven met het oog op het bevorderen van de continuïteit, BS 24 september 1988, 13511.

Decreet 13 december 2013 houdende de Vlaamse Codex Fiscaliteit, BS 23 december 2013, 101516.

RECHTSPRAAK

Cass. 4 november 1875, Pas. 1876, 16.

Cass. 16 juni 1950, Pas. 1950, 736 en Rec.gén.enr.not. 1951, 334, nr. 19063.

Cass. 26 februari 1953, Pas. 1953, I, 494 en Rec.gén.enr.not. 1955, 355, nr. 19555, noot L.B.

Cass. 25 juni 1959, Pas. 1959, I, 1106 en Rev.prat.not.b. 1960, 140.

Cass. 29 maart 1976, T.Not. 1977, 45, Pas. 1976, I, 829, en Rec.gén.enr.not. 1978, 56, nr. 22214.

Cass. 23 juni 1983, Arr.Cass. 1982-83, II, 1319, Pas. 1983, II, 1205, RNB 1985, 505, RW 1984-85, 392 en T.Not. 1985, 5, noot.

Cass. 30 mei 2003, Arr.Cass. 2003, II, 1291, concl. Adv. Gen. G. DUBRULLE, NJW 2004, 372, noot M. COENE, Pas. 2003, II, 1087, concl. Adv. Gen. G. DUBRULLE, RABG 2005, II, 763, noot C. GERGAUWEN, Rev.trim.dr.fam. 2004, II, 1151 en RW 2003-04, II, 974, noot A. SMETS en noot C. DECLERCK.

Luik 25 juni 1930, Pas. 1931, II, 20.

Luik 6 februari 1937, RW 1936-37, 1131 en T.Not. 1937, 53.

Gent 9 maart 1949, RW 1949-50, 753, noot.

Brussel 9 mei 1956, RW 1956-57, 1206.

Antwerpen 23 februari 1976, Rec.gén.enr.not. 1976, 416, nr. 22.104, noot en RNB 1976, 265.

Antwerpen 18 februari 1987, T.Not. 1987, 385, noot E. VAN HOVE.

Luik 31 maart 1993, Rec.gén.enr.not. 1995, 255, nr. 24510.

Brussel 28 juli 2008, nr. 2003/AR/2335.

Bergen 21 januari 2015, nr. 2014/RG/314.

Antwerpen 8 april 2015, Limb.Rechtsl. 2015, 226 en T.Not. 2015, 436.

Rb. Luik 9 juli 1913, Pas. 1914, III, 89.

Rb. Dinant 28 april 1987, RNB 1988, 433.

RECHTSLEER

Boeken

BARBAIX, R., Het contractuele statuut van de schenking, Antwerpen, Intersentia, 2008, 1130 p.

DE PAGE, H., Traité élémentaire de droit civil belge, VIII1, Les libéralités. Les donations., Brussel, Bruylant, 1962, 897 p.

DE PAGE, H., Traité élémentaire de droit civil belge, VIII2, Les testaments, Brussel, Bruylant, 1973, 1935 p.

DE WULF, C., BAEL, J. en DEVOS, S., Notarieel familierecht en familiaal vermogensrecht, Mechelen, Kluwer, 2011, 1341 p.

DEBEN, L. en DE WILDE D’ESTMAEL, E., Heritages et testaments, Brussel, Creadif, 1988, 269 p.

DEKKERS, R. en CASMAN, H., Handboek burgerlijk recht, IV, Huwelijksstelsels – Erfrecht – Giften, Antwerpen, Intersentia, 2010, 917 p.

DEKKERS, R., CASMAN, H., VERBEKE, A.L. en ALOFS, E., Erfrecht & giften, Antwerpen, Intersentia, 2015, 296 p.

DELNOY, P. en MOREAU, P., Les libéralités et les successions, Brussel, Larcier, 2013, 432 p.

DELNOY, P., Les libéralités – Chronique de jurisprudence 1988-1997, Brussel, Larcier, 2000, 327 p.

ESPEEL, J. en PELGROMS, H. (eds.), Registratierechten 2014-2015, II, Mechelen, Kluwer, 2015, 2102 p.

KLUYSKENS, A., De schenkingen en testamenten, Antwerpen, Standaard, 1947, 480 p.

LAURENT, F., Principes de droit civil, XIV, Brussel, Bruylant, 1878, 704 p.

MASSCHELEIN, M.A., Schenking bij notariële akte, Gent, Larcier, 2007, 309 p.

PINTENS, W., DECLERCK, C., DU MONGH, J. en VANWINCKELEN, K., Familiaal Vermogensrecht, Antwerpen, Intersentia, 2010, 1345 p.

RUYSSEVELDT, J., Successieplanning – Praktijkgids Editie 2013-2014, Knokke-Heist, Ruysseveldt, 2013, 813 p.

SPRUYT, E.L., Schenking als techniek van successieplanning: juridisch en fiscaal, Mechelen, Kluwer, 2008, 485 p.

VAN GYSEL, A.-C., Précis de droit des successions et des libéralités, Brussel, Bruylant, 2008, 956 p.

VANDEBEEK, N., Schenkingen en legaten van onroerende goederen, Mechelen, Kluwer, 2009, 290 p.

VERBEKE, A.L. en BARBAIX, R., Kernbegrippen Familiaal Vermogensrecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, 318 p.

VERSTRAETE, J., Opstellen van akten en notariële praktijk, II, Leuven, Acco, 2006, 301 p.

Bijdragen in verzamelwerken

BARBAIX, R., "Last van erfstelling over de hand" in VERBEKE, A., BUYSSENS, F. en DERYCKE, H. (eds.), Handboek Estate Planning, II, Vermogensplanning met Effect bij Leven: Schenking, Gent, Larcier, 2009, 569-573.

BARBAIX, R., "Last van fideï-commis de residuo" in VERBEKE, A., BUYSSENS, F. en DERYCKE, H. (eds.), Handboek Estate Planning, II, Vermogensplanning met Effect bij Leven: Schenking, Gent, Larcier, 2009, 563-568.

BARBAIX, R., "Modification du principe de la prohibition des substitutions et réglementation du fideicommissum de residuo" in DE LEVAL, G., TAYMANS, J.-F. en RENARD-DECLAIRFAYT, M. (eds.), Suggestions de lois faites au législateur en matière notariale: un état de difficultés rencontrées dans la pratique notariale. Pistes de solutions, Brussel, Larcier, 2011, 82-84.

BARBAIX, R., "Schenking onder ontbindende termijn" in VERBEKE, A., BUYSSENS, F. en DERYCKE, H. (eds.), Handboek Estate Planning, II, Vermogensplanning met Effect bij Leven: Schenking, Gent, Larcier, 2009, 453-457.

BARBAIX, R., "Schenking onder opschortende termijn" in VERBEKE, A., BUYSSENS, F. en DERYCKE, H. (eds.), Handboek Estate Planning, II, Vermogensplanning met Effect bij Leven: Schenking, Gent, Larcier, 2009, 447-451.

DE DECKER, P.-J., "Subrogatie binnen de rechtsfiguur van het fideïcommis de residuo: poging tot ‘Casmanalyse’" in MICHIELSENS, A., ALOFS, E., BYTTEBIER, K. en VERBEKE, A.L. (eds.), Liber Amicorum Hélène Casman, Antwerpen, Intersentia, 2013, 135-152.

DE WILDE D’ESTMAEL, E. en DELAHAYE, B., "Schenkingen" in Huwelijksvermogensrecht, 2010, afl. 50, TXIX.1 – TXIX.13-7.

JANSEN, R., "Verstrooide gedachten over zakelijke subrogatie bij het fideicommis de residuo" in PINTENS, W., DU MONGH, J. en DECLERCK, C. (eds.), Patrimonium 2009, Antwerpen, Intersentia, 2009, 353-365.

JANSEN, R., "Zakelijke subrogatie bij enkele figuren uit het notariële (familiaal) vermogensrecht" in NOTARIEEL CONGRES 2011, Le défi du notaire/De uitdaging voor de notaris, Bruxelles, Éditions Larcier, 2011, 247-328.

MAELFAIT, A., "Duo-legaat en successierechten" in PINTENS, W. en DU MONGH, J., Familiaal vermogensbeheer, Antwerpen, Intersentia, 2004, 87-136.

PUELINCKX-COENE, M., "Schenkingen onder ontbindende voorwaarde" in VERBEKE, A., BUYSSENS, F. en DERYCKE, H. (eds.), Handboek Estate Planning, II, Vermogensplanning met Effect bij Leven: Schenking, Gent, Larcier, 2009, 463-469.

PUELINCKX-COENE, M., "Valkuilen van het schenkingsrecht" in XXXSTE POSTUNIVERSITAIRE CYCLUS WILLY DELVA (ed.), Familiale vermogensplanning 2003-2004, Mechelen, Kluwer, 2004, 147-204.

RENCHON, J.-L., "Successions et contrats en Belgique" in Les successions, 2012, 243-270.

SACE, J., "Les libéralités – Dispositions générales", Rép. not., III, Successions, donations et testaments, Brussel, Larcier, 1993, 45-297.

SAGAERT, V., "Het fideicommis de residuo door de bril van het goederenrecht: mogelijkheden, beperkingen en evoluties" in BARBAIX, R. en CARETTE, N. (eds.), Tendensen Vermogensrecht 2013, Antwerpen, Intersentia, 2013, 145-166.

SAGAERT, V., "Het verbod van erfstellingen over de hand voorbijgestreefd? Naar een moderne invulling van de beschikkingsonbevoegdheid in het vermogensrecht" in SWENNEN, F. en BARBAIX, R. (eds.), Over erven. Liber Amicorum Mieken Puelinckx-Coene, Mechelen, Kluwer, 2006, 387-409.

SAGAERT, V., "Nieuwe perspectieven op het eigendomsrecht na twee eeuwen Burgerlijk Wetboek" in TILLEMAN, B. en LECOCQ, P. (eds.), Zakenrecht, Brugge, die Keure, 2005, 43-85.

VAN OMMESLAGHE, P., "L’autonomie de la volonté : du Code Civil à nos jours", in FELTKAMP, R. en VANBOSSELE, F. (eds.), Wilsautonomie, contractvrijheid en ondernemingscontracten. Welke toekomst beschoren?, Antwerpen, Intersentia, 2012, 1-23.

VERBEKE, A. en BARBAIX, R., "Commentaar bij artikel 894 BW" in Erfenissen, schenkingen en testamenten. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, 2009, 44 p.

VERBEKE, A.L. en VERDICKT, B., "Overdracht van familieondernemingen" in VERBEKE, A.L., DECLERCK, C. en DU MONGH, J. (eds.), Familiaal vermogensrecht, Brugge, die Keure, 2012, 75-101.

VERSTRAETE, A. en DU MONGH, J., "Successieplanning middels schenking met fideï-commis de residuo" in WEYTS, L., VERBEKE, A.L. en CASTELEIN, C. (eds.), Notariële clausules (Liber Amicorum Professor Johan Verstraete), Antwerpen, Intersentia, 2007, 363-380.

VERSTRAETE, J., "Schenking met beding van terugval" in BAEL, J., BOCKEN, H., DEVOS, S., ENGELS, C., VANDENBERGHE, P. en WYLLEMAN, A. (eds.), Liber amicorum Christian De Wulf, Brugge, die Keure, 2003, 205-212.

Bijdragen in tijdschriften

CARDOEN, B., "Het fideïcommis de residuo toegepast op een schenking van actuele goederen", Not.Fisc.M. 2004, 223-233.

CASMAN, H., "Actualia schenkingen", NJW 2011, afl. 249, 594-603.

COENE, M., "Wie is nog bang voor de erfstelling over de hand?", NJW 2004, 362-365.

DE WILDE D’ESTMAEL, E., "Les successions immobilières et différentes techniques de planification successorale", Rev. dr. U.L.B. 2004, 63-202.

DECLERCK, C., "Over art. 896 B.W. en art. 1003 B.W." (noot onder Cass. 30 mei 2003), RW 2003-04, 977-979.

DILLEMANS, R., PUELINCKX-COENE, M. en PINTENS, W., "Overzicht van rechtspraak. Schenkingen en testamenten (1970-1984)", TPR 1985, 539-669.

PUELINCKX-COENE, M., "Over schenkingen de residuo", TEP 2007, 190-206.

PUELINCKX-COENE, M., BARBAIX, R. en GEELHAND, N., "Overzicht van rechtspraak. Giften 1999-2011", TPR 2013, 175-946.

RUYSEN, K., "De erfstelling over de hand", Jura Falc. 2006-2007, 371-400.

SAGAERT, V., "De rol van zaakvervanging in het testamentaire erfrecht", Not.Fisc.M. 2005, 181-190.

SPRUYT, E., "De schenking: het paradepaard van de successieplanning – De juridische invalshoek", AFT 2008, afl. 8-9, 17-104.

VAN QUICKENBORNE, M., "Het legaat de residuo", TPR 1972, 621-669.

II. FRANKRIJK

WETGEVING

Wetboeken en wetten

Code Civil.

Code Général des Impôts.

Loi n°2006-728 du 23 juin 2006 portant réforme des successions et des libéralités, JORF 24 juni 2006, 9513.

Parlementaire voorbereiding

Compte rendu intégral – troisième séance du mardi 21 février 2006, Journal officiel des débats de l’Assemblée nationale 2005-2006, 1054-1072, http://www.assemblee-nationale.fr/12/pdf/cri/2005-2006/20060146.pdf.

Rapport n°343 de H. DE RICHEMONT sur le projet de loi, adopté par l’Assemblée Nationale, portant réforme des successions et des libéralités et la proposition de loi relative au régime des biens acquis postérieurement à la conclusion d’un pacte civil de solidarité, I, Sénat 2005-2006, 373 p., www.senat.fr/rap/l05-343-1/l05-343-11.pdf.

RECHTSPRAAK

Cass. fr. 29 juni 1853, D. 1853, 283.

Cass. fr. 5 juni 1899, D. 1899, I, 373 en S. 1900, I, 259.

Cass. fr. 10 juni 1918, D. 1919, I, 90 en S. 1922, I, 25, noot E. NAQUET.

Cass. fr. 13 november 1918, D. 1921, I, 119.

Cass. fr. 28 februari 1923, D. 1925, 189, noot J. PLASSARD.

Cass. fr. 22 februari 1944, JCP 1959, II, 11136.

Cass. fr. 18 oktober 1960, JCP 1960, IV, 163.

Cass. fr. 6 juni 1961, Bull.Civ. 1961, nr. 293 en JCP 1961, 12339.

Cass. fr. 15 november 1972, nr. 68-11.299.

Cass. fr. 29 juni 1983, Défr. 1984, II, 944.

Cass. fr. 6 mei 1997, Bull. civ. 1997, I, 100, nr. 149 en D. 1997, I, 483.

Cass. fr. 20 februari 2008, D. 2008, 874, Défr. 2008, 873, noot P. MALAURIE en RTD Civ. 2008, 345, noot M. GRIMALDI.

Amiens 6 december 1892, D. 1893, II, 129.

Parijs 14 januari 1926, D. 1928, II, 9, noot J. PLASSARD.

Parijs 20 januari 1937, D 1938, II, 70, noot M. NAST.

Poitiers 11 mei 1971, D. 1971, 621, noot.

RECHTSLEER

Boeken

FERRÉ-ANDRÉ, S. en BERRE, S., Successions et libéralités, Parijs, Dalloz, 2014, 737 p.

GRIMALDI, M., Droit civil – Successions, Parijs, Litec, 2001, 947 p.

MALAURIE, PH. en AYNÈS, L., Droit civil – Les successions. Les libéralités., Parijs, Defrénois, 2012, 575 p.

MAURY, J., Successions et libéralités, Parijs, Litec, 2009, 236 p.

RIONDET, É. en SÉDILLOT, H., Transmission du patrimoine 2011/2012, Parijs, Delmas, 2011, 399 p.

SÉRIAUX, A., Les successions. Les libéralités., Parijs, Presses Universitaires de France, 1993, 389 p.

SOULEAU, H. en FLOUR, J., Droit civil - Les libéralités, Parijs, Armand Colin, 1982, 352 p.

TERRÉ, F., LEQUETTE, Y. en GAUDEMET, S., Droit civil – Les successions. Les libéralités, Parijs, Dalloz, 2013, 1174 p.

VOIRIN, P. en GOUBEAUX, G., Droit civil, II, Régimes matrimoniaux. Successions – Libéralités, Parijs, LGDJ, 2014, 396 p.

ZENATI-CASTAING, F. en REVET, T., Cours de droit civil – Successions, Parijs, Presses Universitaires de France, 2012, 283 p.

Bijdragen in verzamelwerken

BONNET, G., "Règles fiscales propres aux transmissions entre vifs" in GRIMALDI, M. (ed.), Droit patrimonial de la famille 2015/2016, Parijs, Dalloz Action, 2014, 1305-1312.

FARGE, C., "Masse partageable en présence de libéralités : la réduction des libéralités" in GRIMALDI, M. (ed.), Droit patrimonial de la famille 2015/2016, Parijs, Dalloz Action, 2014, 746-771.

FLOUR, Y. en DONZEL-TABOUCOU, C., "Règles de fond des donations : objet et cause" in M. GRIMALDI (ed.), Droit patrimonial de la famille 2015/2016, Parijs, Dalloz Action, 2014, 861-881.

SAGAUT, J.-F., "Libéralités graduelles" in GRIMALDI, M. (ed.), Droit patrimonial de la famille 2015/2016, Parijs, Dalloz Action, 2014, 972-982.

SAGAUT, J.-F., "Libéralités résiduelles" in GRIMALDI, M. (ed.), Droit patrimonial de la famille 2015/2016, Parijs, Dalloz Action, 2014, 983-998.

VAREILLE, B., "Succession et contrat en France" in Les successions 2012, 323-342.

Bijdragen in tijdschriften

FRULEUX, F., "Aspects fiscaux de la loi du juin 2006 – Le nouveau droit des libéralités", JCP N 2006, afl. 48, 1367.

GRIMALDI, M., "Les libéralités graduelles et les libéralités résiduelles", JCP N 2006, afl. 51, 1387.

HUBLOT, G., "Réforme des successions – Libéralités résiduelles, graduelles : impacts civils et fiscaux", JCP N 2006, afl. 36, 1280.

MURAT, P., "Le choix du support d’une clause graduelle ou résiduelle", JCP N 2012, afl. 17, 1202.

NICOD, M., "Libéralités graduelles et résiduelles : quelques difficultés d’application", JCP N 2008, afl. 29, 1249. 103

PETERKA, N., "Les libéralités graduelles et résiduelles, entre rupture et continuité", D. 2006, 2580.

SAGAUT, J.-F., "Les donations graduelles et résiduelles (C. civ., art. 1048 à 1061)", JCP N 2006, afl. 51, 1388.

III. ZUID-AFRIKA

WETGEVING

JUSTINIANUS, Novellae Constitutiones post Codicem, CVIII.

Income Tax Act 58 of 1962.

Immovable Property Act 94 of 1965.

RECHTSPRAAK

van der Plank NO v Otto 1912 AD 353.

Estate Kemp v McDonald’s Trustee 1915 AD 491.

British South Africa Company v. Bulawayo Municipality 1919 AD 84.

Brits v Hopkinson, 1923 AD 492.

Estate Smith v Estate Follett 1942 AD 364.

Van Zyl and Others v Van Zyl and Others 1951 (3) SA 288 (A).

Ex parte Swanepoel 1953 (1) SA 280 (A).

Crookes, NO and Another v Watson and Others 1956 (1) SA 277 (A).

Ex parte Nell 1963 (1) SA 754 (A).

Barnhoorn, NO v Duvenage and Others 1964 (2) SA 486 (A).

Braun v Blann and Botha NNO 1984 (2) SA 850 (A).

Ex parte Paxinos 1954 (1) SA 528 (C).

Ex Parte Anderson 1958 (1) SA 691 (C).

Reed and Others v Master of the High Court and Others 2005 ZAECHC 5 en 2005 (2) ALL SA 429 (E).

Ex parte Marais 1960 (2) SA 197 (GW).

Ex parte Kops and Others 1947 (1) SA 155 (O).

Ex parte Swanepoel and Others 1948 (1) SA 1141 (O).

Ex parte Strauss and Another 1949 (3) SA 929 (O).

Ex parte Botha and Another 1952 (2) SA 224 (O).

Ex parte Hutchinson, NO 1952 (2) SA 219 (O).

Ex parte Armstrong and Another 1957 (3) SA 625 (O).

Ex parte Swanepoel en Andere 1960 (2) SA 357 (O).

Wasserman v Sackstein NO 1980 (2) SA 536 (O).

Heymans v Van Tonder 1983 (2) SA 242 (O).

Retief and Another v Wessels and Others 2007 ZAFSHC 71.

Ex parte Blieden, NO 1965 (1) SA 474 (W).

Reek NO v Registrateur van Aktes, Transvaal 1969 (1) SA 589 (T).

Van Der Merwe v Registrateur van Aktes, NO 1975 (4) SA 636 (T).

Booysen v Erasmus NO 2013 ZAGPPHC 41.

RECHTSLEER

Boeken

DE WAAL, M.J. en SCHOEMAN-MALAN, M.C., Law of Succession, Kaapstad, Juta, 2008, 266 p.

NADARAJA, T., The Roman-Dutch law of fideicommissa as applied in Ceylon and South Africa, Colombo, Associated Newspapers of Ceylon, 1949, 376 p.

Bijdragen in verzamelwerken

CORBETT, M.M., "Fideicommissa" in CORBETT, M.M., HOFMEYR, G. en KAHN, E., The law of succession in South Africa, Lansdowne, Juta, 2001, 259-326.

CORBETT, M.M., "Special fideicommissa and modus" in CORBETT, M.M., HOFMEYR, G. en KAHN, E., The law of succession in South Africa, Lansdowne, Juta, 2001, 327-365.

CORBETT, M.M., "Trusts" in CORBETT, M.M., HOFMEYR, G. en KAHN, E., The law of succession in South Africa, Lansdowne, Juta, 2001, 387-435.

DU TOIT, F., "Succession law in South Africa – a Historical Perspective" in REID, K.G.C., DE WAAL, M.J. en ZIMMERMANN, R. (eds.), Exploring the Law of Succession, Edinburgh, Edinburgh University Press, 2007, 67-77.

HEATON, J. en ROOS, A., "South Africa" in International Encyclopaedia for Family and Succession Law, 2012, 272 p.

JAMNECK, J., "Freedom of testation" in JAMNECK, J. en RAUTENBACH, C. (eds.), The law of succession in South Africa, Kaapstad, Oxford University Press Southern Africa, 2014, 115-131.

VAN DER LINDE, A., "Content of wills: substitution, usufruct and accrual" in JAMNECK, J. en RAUTENBACH, C. (eds.), The Law of Succession in South Africa, Kaapstad, Oxford University Press Southern Africa, 2014, 153-174.

VAN DER LINDE, A., "Content of wills: trusts" in JAMNECK, J. en RAUTENBACH, C. (eds.), The Law of Succession in South Africa, Kaapstad, Oxford University Press Southern Africa, 2014, 175-197.

Bijdragen in tijdschriften

BEINART, B., "Fideicommissum and modus", AJ 1968, 157-219.

BIRCH, H.W., "Fideicommissum to the fourth degree – a case history", SALJ 1959, 70-76.

DE WAAL, M.J., "The Uniformity of Ownership, Numerus Clausus and the Reception of the Trust Into South African Law", European Review of Private Law 2000, 439-452.

DU PLESSIS, W., "Law of succession at the Cape 1806-1828", Fundamina 1996, 182-203.

DU TOIT, F., "Roman-Dutch law in modern South African succession law", Ars Aequi 2014, 278-285.

DU TOIT, F., "The South African Trust in the Begriffshimmel? – Language, Translation and Taxonomy", RabelsZ 2015, afl. 79, 852-877.

HAHLO, H.R., "Fideicommissum created by act inter vivos", SALJ 1963, 168.

HAHLO, H.R., "The trust in South African Law", SALJ 1961, 195-208.

JOUBERT, C.P., "Die ontwikkeling van die fideicommissum in Suid-Afrika", AJ 1960, 56-67.

KADIRGAMAR, L., "The Perezius Exception", SALJ 1957, 240-244.

MCGREGOR, A.J., "In re Estate Kemp v. McDonalds’s Trustees – some reflections and a quest", SALJ 1941, 130-145.

MCGREGOR, A.J., "The vesting and divesting of rights under a will in Roman-Dutch law", Law Q. Rev. 1910, 126-136.

MILNE, J., "Trust inter vivos – considered as a contract for the benefit of third parties", BSALR 1957, 157-161.

MORICE, G.T., "Fideicommissa and trusts", SALJ 1902, 149-158.

SPIRO, E., "Minor and unborn fideicommissaries and the alienation of fiduciary property", SALJ 1952, 71-83.

THOMAS, J.D., "Some aspects of the law of donation", AJ 1965-1966, 165-176.

VAN WINSEN, L.D.V., "Usufruct or fideicommissum?", SALJ 1933, 145-156.

IV. OVERIGE

WETGEVING

Louisiana

Louisiana Civil Code.

Luxemburg

Code Civil.

Nederland

Nieuw Burgerlijk Wetboek.

RECHTSLEER

Boeken

Luxemburg

WATGEN, M. en WATGEN, R., Successions et donations, Windhof, Promoculture-Larcier, 2015, 612 p.

Rechtshistorisch

DE KONINCK, C., Glossarium van Latijnse en Romeinse rechtstermen, Antwerpen, Maklu, 1997, 485 p.

DU PLESSIS, P., Borkowski’s Textbook on Roman Law, Oxford, Oxford University Press, 2015, 440 p.

FENET, P.A., Recueil complet des travaux préparatoires du Code Civil, XII, Parijs, Videcoq, 1836, 647 p.

LEPOINTE, G., Droit romain et ancien droit français, Parijs, Montchrestien, 1958, 508 p.

LÉVY, J.-PH. en CASTALDO, A., Histoire du droit civil, Parijs, Dalloz, 2010, 1619 p.

LOCRÉ, J.-G., Législation civile, commerciale et criminelle, V, Brussel, Tarlier, 1836, 386 p.

MERLIN, M., Répertoire universel et raisonné de jurisprudence, XXXII, Brussel, Tarlier, 1828, 452 p.

NOORDRAVEN, G., De Fiducia in het Romeinse recht, Arnhem, Gouda Quint, 1988, 491 p.

THOMAS, J.A.C., Textbook of Roman law, Amsterdam, North-Holland Publishing Company, 1976, 562 p.

VOET, J., vertaald en geannoteerd door MCGREGOR, A.J., Commentaries, XXXVI, Titles I-II: Ad S.C. Trebellianum and therein mainly of fidei-commissa and the vesting of legacies and of fidei-commissa, Kaapstad, Juta, 1897, 183 p.

VOET, J., vertaald door DE SAMPAYO, T.E., Commentaries, XXXIX, Titles V-VI: De donationibus – De mortis causa donationibus et capionibus, Colombo, The "Times of Ceylon" Press, 1906, 53 p.

WAELKENS, L., Civium Causa, Leuven, Acco, 2014, 436 p.

ZWEIGERT, K. en KÖTZ, H., Introduction to comparative law, Oxford, Clarendon Press, 1998, 714 p.

Bijdragen in verzamelwerken

Nederland

PLOEGER, H.D., "Schenking" in KOLKMAN, W.D., REINHARTZ, B.E., VERSTAPPEN, L.C.A. en VAN VIJFEIJKEN, I.J.F.A. (eds.), Erfrecht civiel en fiscaal, Deventer, Kluwer, 2012, 429-445.

VERSTAPPEN, L.C.A., "Makingen onder tijdsbepaling en onder voorwaarde" in KOLKMAN, W.D., REINHARTZ, B.E., VERSTAPPEN, L.C.A. en VAN VIJFEIJKEN, I.J.F.A. (eds.), Erfrecht civiel en fiscaal, Deventer, Kluwer, 2012, 196-210.

Bijdragen in tijdschriften

Louisiana

TUCKER JR., J.H., "Substitutions, fideicommissa and trusts in Louisiana law: a semantical reappraisal", Louisiana Law Review 1964, afl. 3, 439-502.

Universiteit of Hogeschool
Master in de Rechten
Publicatiejaar
2016
Promotor(en)
Prof. Dr. A.-L. Verbeke
Kernwoorden
Share this on: