Anderstalig en hoogbegaafd, (g)een goede match
Stel je het volgende voor: leerling X zit in het tweede leerjaar, loopt voor met rekenen (stof van het vierde leerjaar), heeft moeite met spellen (begin eerste leerjaar), maar leest thuis Harry Potter in het Engels. Dit laatste weet zijn juf niet. Zij vindt X vooral lastig omdat hij te actief meedoet in de les, door bijvoorbeeld hardop oplossingen van sommen door de klas te roepen. Of de groep zelfs stoort omdat hij zich verveelt, wat hij luidruchtig duidelijk maakt met gewiebel en geluiden. O ja, X komt uit een Afrikaans land en zijn ouders zie je nooit op school.
De kans dat deze leerling herkend wordt als een leerling met een ontwikkelingsvoorsprong is in Vlaanderen (en waarschijnlijk in de rest van West-Europa) vrij gering. De afgenomen intelligentietesten zullen vaker niet dan wel aantonen dat het kind hoogbegaafd is. Leerling X zal eerder een ticket met aandachts- en concentratieproblemen ontvangen. Met allerlei andere uitdagingen als gevolg.
Deze vaak voorkomende situatie was de aanzet van deze studie. Om dit te bestuderen werd eerst gekeken naar hoe intelligentie en hoogbegaafdheid wordt gedefinieerd in Vlaanderen. Daaruit volgde de vraag hoe deze begrippen werden begrepen in de zes belangrijkste immigratielanden van Vlaanderen. Het gaat hier om Nederland, Polen, Roemenië, Marokko, India en Turkije. Gevolgd door de vraag of er in deze landen initiatieven bestaan die wij in ons onderwijssysteem kunnen toepassen om bovenstaande situatie te voorkomen?
Theoretisch kader
Waar wij in België bij intelligentie vooral kijken naar wat iemand weet, wordt in Turkije iemand die zich als een sterke leider gedraagt beschouwd als een intelligent persoon, zie bijvoorbeeld Erdogan. In een land zoals India wordt sociaal zijn naar anderen toe gezien als intelligent gedrag.
Wat hoogbegaafdheid betreft moet een kind in Vlaanderen voldoen aan een aantal eisen: een minimale score op een intelligentietest, in combinatie met bepaalde eigenschappen zoals zeer creatief en uiterst gemotiveerd. De omgeving waarin het kind verblijft, het gezin, de klasgroep, maar ook de vrienden zorgen ervoor dat het kind gestimuleerd of juist afgeremd wordt in het tonen van zijn of haar hoogbegaafdheid.
In de onderzochte landen blijkt dat men ruimer kijkt naar hoogbegaafdheid. Er is meer dan enkel die minimale score en persoonseigenschappen. Het kan over relationele sterktes gaan (India) of over uitzonderlijke prestaties op gebied van sport, kunst of wetenschap (Turkije, Polen en Roemenië). In Nederland zijn zelfs alle overeenkomstige elementen uit de verschillende theorieën samengevoegd om hoogbegaafdheid zo ruim mogelijk te kaderen.
Een paar praktische toepassingen
In Vlaanderen beperkt de begeleiding van en onderwijsaanpassingen voor hoogbegaafde leerlingen zich vooral tot de lagere school. In Turkije, Polen en Nederland is dit uitgebreid naar het secundair onderwijs. Nederland gaat nog een stapje verder. Ook in het hoger onderwijs zijn voorzieningen, terwijl tegelijkertijd de groep 20% best presterende leerlingen recht heeft op deze aanpassingen. Hierdoor hebben veel meer kinderen profijt van deze aanpak.
Hoogbegaafde Vlaamse kinderen struikelen vaak in het secundair onderwijs daar ze nooit effectief hebben leren studeren. Om leerlingen hier beter bij te helpen is in Turkije is een programma ontwikkeld dat de leerlingen specifieke denkvaardigheden aanleert.
De sociaal emotionele ontwikkeling van hoogbegaafde leerlingen staat in Vlaanderen nog niet echt op de agenda. In Polen en Nederland daarentegen wordt er meer aandacht aangegeven onder andere door peer-tutoring (begeleiden door andere, oudere hoogbegaafde jongeren).
Ondanks dat leerkrachten in Turkije, Polen, Roemenië en Nederland zich vaak niet capabel genoeg voelen om les te geven aan hoogbegaafde leerlingen, wordt dit in geen Vlaams onderzoek vermeld.
Vanuit Marokko komen hele andere resultaten, die eerder een meta invloed hebben op de kinderen met roots in de Marokkaanse cultuur. Het hoge analfabetisme cijfer, het verouderde onderwijssysteem gecombineerd met een gebrek aan een uniforme schooltaal is niet bevorderlijk. Dit samengevoegd met armoede waardoor andere prioriteiten gesteld worden dan onderwijs, zorgen voor een hoge schooluitval.
Wondermiddel?
Bovengenoemde praktische toepassingen lijken voor de hand liggend, maar worden (nog) niet gebruikt in het Vlaams onderwijs. Is dit een gemiste kans? De toepassingen uit andere culturen kunnen niet voorkomen dat leerling X in de toekomst verkeerd beoordeeld wordt. Nee, helaas nog lang niet.
Anderstalig zijn betekent niet automatisch minder slim. Hetgeen wat in de ene cultuur slim is, is dat vaak niet in een andere. Beleidsmakers in het Vlaams onderwijslandschap zouden dit kunnen aanpakken door sensitiever te zijn ten opzichte van de anderstalige ander. Door niet uit te gaan van negatieve vooringenomenheden, maar met een open blik een adequate vertaling te maken naar de Vlaamse context, waarbij ruimer wordt gekeken en geleerd wordt van de ervaringen in andere landen. Hierdoor worden er hopelijk minder fouten gemaakt.
Door wat vaker in de kookpotten van een ander te kijken, kunnen zowel de juf als leerling X hier hun voordeel uit halen. En hopelijk geldt dit voor nog veel meer anderstalige kinderen en hun leerkrachten, waardoor hoogbegaafd en anderstalig in de toekomst een betere match wordt.
A. Gerefereerde literatuurlijst
Aldona, M., Malgorzata, S., & Pawel, P. (2014). Teachers about gifted students – survey in Polish schools. European Scientific Journal. (Vol 10-10). Retrieved from: http://www.eujournal.org/index.php/esj/article/view/3249
Al-Lawati, F. A. & Hunsaker, S. L. (2002). In Muhr and Mawhibah: A multicultural perspective on women's gifts. Roeper Review, 25, 22-26. doi: 10.1080/02783190209554193
Berry, J. W., Poortinga, Y. H., Breugelmans, S. M., Chasiotis, A., & Sam, D. L. (1992). Cross-cultural psychology: Research and applications (3rd edition, 2012).
Cambridge: University Press.
Betts, G. T., & Neihart, M. (1988). Profiles of the gifted and talented. Gifted Child Quarterly, 32(2), 248-253. doi: 10.1177/001698628803200202
Chakir, M. (2014). How to improve the performance of the educational system by changing the reception language? In New Policies for Morocco YAANI Policy Lab 2014, British Council, Maroc. Retrieved from: http://www.menapolicyhub.com/fr/publications/brief/Morocco%20policy%20b…
Cole, M., Gay, J., Glick, J. A., & Ciborowski (1971). The cultural context of learning and thinking: an exploration in experimental anthropology. London: Methuen
Cretu, C. (2005). Romania. In Mönks, F. J., & Pflüger, R. (Eds.). Gifted education in 21 European countries. Retrieved from: http://www.templetonfellows.org/projects/docs/gifted_education_europe.p…
De Boer, G. C. & Hulsbeek, M. (2001). (Hoog)begaafde leerlingen in het po en vo. Een inventarisatie van knelpunten. Stichting Leerplan Ontwikkeling. Retrieved from http://scholar.google.be/
De Boer, G. C., Minnaert, A. E., & Kamphof G. (2013). Gifted education in the Netherlands. Journal for the Education of the Gifted. doi: 10.1177/0162353212471622
De Wet, C. F., & Gubbins, E. J. (2011). Teachers’ beliefs about culturally, linguistically, and economically diverse gifted students: A quantative study. Roeper Review 33 97-108. doi: 10.180/02783193.2011.554157
Doolaard, S. & Oudbier, M.(2010). Onderwijs aanbod aan (hoog)begaafde leerlingen in het basisonderwijs. Groningen: Gronings Instituut voor Onderzoek van het Onderwijs (GION).
Doolaard, S., & Harms, T. (2013). Omgaan met excellente leerlingen in de dagelijkse onderwijspraktijk. Rapportage BOPO-programmalijn Onderwijskwaliteit PO. Deelproject 5 ‘Differentiatie en excellentie’. Groningen: Gronings Instituut voor Onderzoek van het Onderwijs (GION).
Dyrda, B. (2013). The situation of gifted students in the Polish education system. In The New Educational Review (pp. 198-207). Torún: Adam Marszalek.
Ennaji, M. (2009). Multiculturalism, citizenship, and education in Morocco. Mediterranean Journal of Educational Studies vol. 33, 1. Retrieved from https://www.um.edu.mt/__data/assets/pdf_file/0004/77053/MJES_141-all.pd…
Ford, D. Y., Grantham, T. C., & Whiting, G. W. (2008). Culturally and linguistically diverse student in gifted education: Recruitment and retention issues. Council for exceptional children. 74 (3), 289-306. Retrieved from: http://limo.libis.be
Ford, D. Y., Moore III, J. L., & Milner, R. H. (2005). Beyond culture blindness: A model of culture with implications for gifted education. Roeper Review, 27 (2) 97-103. doi: 10.180/02783190509554297
Georgescu, D. A. (1997). Secondary education in Romania. Council of Europe. Retrieved from https://books.google.be/books?hl=nl&lr=&id=SVAq0Y6yMZAC&oi=fnd&pg=PA9&d…
Gökdere, M., Küçük, M. & Çepni (2003). Gifted science education in Turkey: Gifted teachers' selection, perspectives and needs. Asia-Pacific Forum on Science Learning and Teaching, Volume 4, Issue 2, Article 5, p 1. Retrieved from http://scholar.google.be/
Groenewegen, P., van Deelen – Meeng, L., van Hoffen, Z., & Emans, B. (2014). Slim onderwijs doe je zo. Effectief onderwijs aan hoogbegaafde leerlingen. CPS : Amersfoort, 2013. Retrieved from: http://www.cps.nl/publicaties-uitgeverij/1985/excellentie-hoogbegaafdhe…
Heller, K. A., Mönks, F. J., Sternberg, R. J., & Subotnik, R. F. (1993). International handbook on giftedness and talent (2nd edition, revised reprint, 2002). Oxford: Elsevier Science Ltd.
Helms-Lorenz, M., Van de Vijver, F. J., & Poortinga, Y. H. (2003). Cross-cultural differences in cognitive performance and Spearman’s hypothesis: g or c? Intelligence 31 (2003) 9–29. Retrieved from https://www.researchgate.net/profile/Fons_Van_De_Vijver2/publication/22…
Henshon, S. E. (2008). Champion of cultural competence: An interview with Donna Ford. Roeper Review 30, 208-210. doi: 10.1080/02783190802363844
Hoogeveen, L., van Hell, J., Mooij, T. & Verhoeven, L. (2004). Onderwijsaanpassingen voor hoogbegaafde leerlingen. Meta-analyses en overzicht van internationaal onderzoek (Educational programs for gifted students. Meta-analyses and review of international research). Nijmegen: Radboud Universiteit Nijmegen, ITS / CBO / Orthopedagogiek. Retrieved from: http://www.ru.nl/cbo/onderzoek-0/vm-onderzoek/rapporten/
Hoogeveen, L. (2010). Hoogbegaafde leerlingen en het onderwijssysteem. Retrieved from https://www.ziedaar.nl/article.php?id=383
Hoogeveen, L. & Segers, E. (2012). Programmeringstudie inzake excellentieonderzoek primair, voortgezet en hoger onderwijs. Nijmegen. Radboud Universiteit Nijmegen, Behavioural Science Institute & Centrum voor Begaafdheids Onderzoek. Retrieved from: http://www.ru.nl/cbo/onderzoek-0/vm-onderzoek/rapporten/
Informatie over International Teacher Education for primary schools (ITEps) (2016). Hogeschool Stenden, Meppel. Retrieved from http://www.scienceguide.nl/201606/stenden-krijgt-eerste-internationale-…***
Kieboom, T. (2005). Belgium. In Mönks, F. J., & Pflüger, R. (Eds.). Gifted education in 21 European countries. Retrieved from: http://www.templetonfellows.org/projects/docs/gifted_education_europe.p…
Kieboom, T. (2007). Hoogbegaafd: Als je kind (g)een Einstein is (5e druk, 2009). Tielt: Lannoo.
Kurup, A., & Maithreyi, R. (2011). A review of challenges in developing a national program for gifted children in India’s diverse context. International Perspectives on high ability, Roeper review 34, 215-223. doi: 10.1080/02783193.2012.715332
Kurup, A., Basu, A., Chandra, A., Jayan, P., Nayar, S., Jain, G. C., & Rao, A. G., (2013). An introductory reading on giftedness in children. Bangalore: NIAS, Indian Institute of Science Campus.
Kurup, A., Chandra, A., & Binoy, V. V. (2015). ‘Little minds dreaming big science’: Are we really promoting children gifted in STEM in India? Current Science 108 (5). Retrieved from https://www.researchgate.net/profile/Binoy_V_V/publication/273694880_'L…
Lewowicki, T. (1986). Educating gifted students. In Aldona, M., Stanczak, M., & Piotrowksi, P. (2014). Teachers about gifted students – survey in Polish schools. European Scientific Journal (Vol 10-10). Retrieved from: http://www.eujournal.org/index.php/esj/article/view/3249
Limont, W. (2005). Poland. In Mönks, F. J., & Pflüger, R. (Eds). Gifted education in 21 European countries. Retrieved from: http://www.templetonfellows.org/projects/docs/gifted_education_europe.p…
Limont, W. (2012). Support and education of gifted students in Poland. Journal of the education of the gifted (36:66). doi: 10.1177/0162353212468065
Magez, W. (2009). De I van IQ, ‘IQ voor slimmies’. Caleidoscoop 21 (1). Brussel: VCLB-vormingscentrum.
Magez, W., & Stinissen, H. (2010). Diagnostiek bij allochtonen. Brussel: VCLB.
Magez, W., De Cleen, W., Bos, A., Rauws, G., Geerinck, K., & De Kerf, L. (2015). Intelligentiemeting in nieuwe banen: De integratie van het CHC-model in de psychodiagnostische praktijk. Retrieved from http://www.thomasmore.be/sites/www.thomasmore.be/files/media/intelligen…
Mazigh, C. (2014). How to improve the performance of the education system by changing the reception language? Retrieved from http://www.britishcouncil.ma/sites/default/files/policy_biref_book_2014…
Mönks, F.J., Katzko, M. W., & van Boxtel, H. W. (1992). Education of the gifted in Europe: Theoretical and research issues. Amsterdam: Swets & Zeitlinger.
Mönks, F.J. & Katzko, M. W. (2005). Giftedness and gifted education. In Sternberg R.J. & Davidson J. E. (Eds). Conceptions of giftedness. Cambridge, NY: University Press.
Mönks, F. J., & Pflüger, R. (2005). Gifted education in 21 European countries. Retrieved from: http://www.templetonfellows.org/projects/docs/gifted_education_europe.p…
Mooij, T., Hoogeveen, L., Driessen, G., van Hell, J., Verhoeven, L. (2007). Succescondities voor onderwijs aan hoogbegaafde leerlingen. Eindverslag van drie deelonderzoeken. Nijmegen: Radboud Universiteit Nijmegen, ITS/ CBO/ Orthopedagogiek. Retrieved from: http://www.ru.nl/cbo/onderzoek-0/vm-onderzoek/rapporten/
Organisation for Economic Cooperation and Development [OECD]. (2012). Belgium country note results from PISA 2012. Retrieved from http://www.oecd.org/pisa/keyfindings/PISA-2012-results-belgium.pdf
Persson, R. S., Joswig, H., & Balogh, L. (2000). Gifted education in Europe: Programs, practices, and current research. In Heller, K. A., Mönks, F. J., Sternberg, R. S., & Subotnik, R. F. (Eds), International handbook of giftedness and talent (2nd edition, revised reprint, pp 703-734). Amsterdam: Elsevier.
Persson, R. S. (2009). Europe, Gifted Education. In: Kerr, B.(Ed), Encyclopedia of Giftedness, Creativity, and Talent: Volume 1. Thousand Oaks, CA: Sage Publications. doi: 10.4135/9781412971959
Persson, R. S. (2013). Who decided what giftedness is? On the dilemma of researching and educating the gifted mind in the light of culture, political ambition and scientific dogma. The 20th world conference on gifted and talented children. Retrieved from http://www.diva-portal.org/smash/get/diva2:637041/FULLTEXT02.pdf ***
Prodia (2011). Protocol diagnostiek bij vermoeden van hoogbegaafdheid. Retrieved from www.prodiagnostiek.be
Raina, M. K., & Srivastava, A. K. (2000). India’s search for excellence: a clash of ancient, colonial, and contemporary influences. Roeper review, 22(2). doi: 10.1080/02783190009554011
Roy, P., & Kurup, A. (2015). A critical assessment of gifted education in India. In Dai, D. Y., & Kuo, C. C. (Eds.), Gifted education in Asia, problems and prospects. Scottdale AZ: Information Age Publishing.
Şahin, F. (2013). Issues of identification of giftedness in Turkey. Gifted and Talented International, 29 (2) 207-218. Retrieved from http://scholar.google.be/
Şahin, F. (2015). Educational programs, services and support for gifted students in Turkey. Journal of Theory and Practice in Education. 11(4) 1207-1223. Retrieved from http://scholar.google.be/
Sak, U. (2011). Prevalence of misconceptions, dogmas and popular views about giftedness and intelligence: A case from Turkey. High Ability Studies, 22 (2) 179-191. doi: 10.1080/13598139.2011.622942
Sak, U. (2013). Education program for talented students model (EPTS) and its effectiveness on gifted students’ mathematical creativity. Education and Science, 38 (169). Retrieved from http://scholar.google.be/
Sak, U., Ayas, B., Bal-Sezeril, B., Öpengin, E., Özdemir, N. N., & Demirel-Gürbüz, Ş. (2015). A critical assessment of the education for gifted and talented students in Turkey. In Dai, D. Y., & Kuo, C. C. (Eds.), Gifted education in Asia, problems and prospects. Scottdale AZ: Information Age Publishing.
Schouppe, H. & De Graef, P. (2011). Cognitieve psychologie, theorie en praktijk. Assen: Van Gorcum.
Shaugnessy, M. F. (2013). A reflective conversation with Ugur Sak: Gifted education in Turkey. Gifted Education International, 31 (1) 54-62. doi: 10.1177/0261429413510639
Shiraev, E. B., & Levy, D. A., (2010). Cross-Cultural Psychology (5th edition, 2014). Harlow: Pearson Education Ltd.
Srivastava, A. K., & Misra, G. (2001). Lay people's understanding and use of intelligence: An Indian perspective. Psychology Developing Societies 13 (1) 25-49 doi: 10.1177/097133360101300102
Sternberg, R. J., & Okagaki, L. (1993). Parental Beliefs and Children's School Performance. Child Development. Volume 64 (1), 36–56. doi: 10.1111/j.1467-8624.1993.tb02894.x
Sternberg, R. J. (2004). Culture and intelligence. American Psychologist 59 No 5. 325-338. doi: 10.1037/0003-066x.59.5.325
Sternberg, R. J. (2007). Cultural dimensions of giftedness and talent. Roeper review, 29 (3). 160-165. doi: 10.1080/02783190709554404
Subhi-Yamin, T. (2009) Gifted education in the Arabian Gulf and the Middle Eastern regions: History, current practices, new directions and future trends. In Shavinina, L. V. (ed.), International handbook on giftedness. Springer Science + Business Media B.V. doi 10.1007/978-1-4020-6162-2-76
Tawil, S., Cerbelle, S., & Amapola, A. (2010). Education au Maroc: Analyse du secteur. UNESCO, Bureau multipays pour le Maghreb. Retrieved from http://unesdoc.unesco.org/images/0018/001897/189743f.pdf
The British Council (2014). Indian School Education System. An overview. Retrieved from https://www.britishcouncil.in/sites/default/files/indian_school_educati…
Van Den Broucke, S., Noppe, J., Stuyck, K., Buysschaert, P., & Doyen, G. (2015). Vlaamse migratie- en integratiemonitor 2015. Brussel: Steunpunt Inburgering en Integratie en Studiedienst van de Vlaamse Regering.
Van Duynslager, L., Wets, J., Noppe, J., & Doyen, G. (2013). Vlaamse migratie- en integratiemonitor 2013. Brussel: Steunpunt Inburgering en Integratie en Studiedienst van de Vlaamse Regering.
Van Oudenhoven, J. P. (2002). Crossculturele psychologie: De zoektocht naar verschillen & overeenkomsten tussen culturen (3e herziene druk, 2011). Bussum: Coutinho.
Wright, B. J. (2008). Global conceptualization of giftedness: comparison of US and Indian gifted education. Retrieved from http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED503623.pdf