De strijd tegen sociale dumping in de transportsector: een veelheid aan betrokken actoren

Cathy
Steelandt

Politici leveren al jaren inspanningen in de strijd tegen sociale fraude. Sociale fraude vormt immers ernstige risico’s voor de samenleving. De markt wordt verstoord door concurrentievervalsing en de overheid misloopt een hoop sociale inkomsten en belastinggeld.

Het tijdperk echter waarin louter zwartwerk, simpele uitkeringsfraude en bijdragefraude de grote boosdoeners waren, is voorbij. Sinds de eenmaking van de Europese markt en bijgevolg de toenemende grensoverschrijdende dienstverlening en tewerkstelling, krijgt men meer en meer te maken met georganiseerde fraude. Het fenomeen “sociale dumping” waarbij bedrijven fictieve vennootschappen of ‘postbusvennootschappen’ oprichten in lidstaten waar belastingen, sociale standaarden en arbeidsvoorwaarden veel lager liggen en van daaruit aldus goedkopere werknemers tewerkstellen, is niemand nog onbekend.

Volgens recente berichtgevingen in de media laten de gevolgen van het fenomeen zich bijzonder voelen in onze Belgische transportsector. De Belgische Transportarbeidersbond beweert de afgelopen vier jaar zo’n zesduizend jobs voor Belgische chauffeurs te hebben zien verloren gaan ten gevolge van sociale dumping. In hun plaats zitten Midden- en Oost-Europeanen achter het stuur in de vrachtwagens. Deze mensen worden volgens de BTB ronduit uitgebuit: zij blijven soms maandenlang weg van huis, leven in hun vrachtwagen, in slechte hygiënische omstandigheden en ontvangen een veel te laag loon.

Om het groeiend fenomeen de kop in te drukken, heeft de Belgische Staat de strijd tegen sociale dumping in de transportsector aangebonden en doet daarvoor beroep op alle actoren die ook maar een bijdrage kunnen leveren in de aanpak hiervan. De overheid stimuleert die diensten ook om volledig samen te werken, omdat enkel op deze manier sociale dumpingpraktijken getackeld kunnen worden.

Wie houdt zich bezig met de aanpak van sociale dumping in deze sector?

In de eerste plaats de sociale inspectiediensten. De vier grote federale sociale inspectiediensten zijn: Toezicht op de Sociale Wetten (TSW), De Sociale Inspectie (SI), De Inspectiedienst van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ) en De Inspectiedienst van de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA). Daarvan zijn de twee eerst vernoemde partijen de belangrijkste spelers in het sociale dumpingverhaal.

Omdat de transportsector een zeer specifieke sector is, met zeer specifieke cao’s en omdat binnen de overheid de overtuiging gegroeid is dat de problemen in de transportsector strenger moeten aangepakt worden, is er binnen TSW in Mechelen voor gans Vlaanderen een directie opgericht die zich hier specifiek op focust. Tevens zijn er binnen de territoriale directies aparte cellen opgericht met inspecteurs die zich specifiek toeleggen op grensoverschrijdende tewerkstelling van buitenlandse werknemers en buitenlandse bedrijven en dit in verschillende sectoren waaronder ook de transportsector. Deze worden de Cellen Netwerk (ofwel: Cellen Covron) genoemd.

Binnen de SI is elke provinciale dienst ingedeeld in een aantal cellen naargelang van specialisatie. Hier focust de cel GOT zich op grensoverschrijdende tewerkstelling om te achterhalen of er inbreuken gepleegd worden tegen het toepasselijke sociale zekerheidsrecht wanneer Belgische ondernemingen opdrachten uitbesteden aan buitenlandse werknemers.

Naast deze sociale inspectiediensten spelen enkele politiediensten tevens een belangrijke rol in de aanpak van sociale dumping in de transportsector.

Binnen de Federale Gerechtelijke Politie bestaat er voorlopig enkel in West-Vlaanderen een gespecialiseerd Team ter bestrijding van sociale dumpingpraktijken: het Team Mensenhandel-Sociale fraude. Dit team heeft een unieke samenwerking ontwikkeld met de sociale inspectiediensten binnen haar grondgebied en dit in het kader van grote onderzoeken/dossiers.

Binnen de Federale Bestuurlijke Politie speelt De Federale Wegpolitie een belangrijke rol. Vermits sociale dumping binnen de transportsector veelal gepaard gaat met allerhande inbreuken op de vervoerswetgevingen (documenten die niet in orde zijn,…), tachograaffraude, inbreuken op de rij- en rusttijden, enzovoort… en de wegpolitie geregeld met dergelijke inbreuken geconfronteerd wordt, is zij vaak de eerste vaststeller van sociale dumpingpraktijken. Omwille van de door hen uitgevoerde wegcontroles, zijn de mensen van de Wegpolitie dus als het ware de ogen op de baan van alle andere betrokken actoren. Bij vermoeden van inbreuken op andere wetgevingen dan op de vervoerswetgeving, brengt de wegpolitie de bevoegde diensten hiervan op de hoogte.

Ook de Scheepvaartpolitie speelt vaak een rol in de strijd tegen sociale dumping in de transportsector. In havengebieden en in de omgevingen ervan zijn dikwijls veel transportbedrijven en logistieke distributiecentra gelegen en is er dus veel wegverkeer van en naar deze bedrijven. Naar analogie met de werking van De Federale Wegpolitie, fungeert de Scheepvaartpolitie als de ogen van alle andere betrokken actoren.

Er moet ook stilgestaan worden bij de inbreng van lokale politiediensten in de strijd tegen de sociale dumping in de transportsector. Deze inbreng behelst voornamelijk een ondersteunde rol als er door één of meerdere actoren in het kader van een sociale dumpingdossier een actie ondernomen wordt op het veld.

Andere inspectiediensten die een rol spelen in de aanpak van sociale dumping binnen de transportsector zijn de Directie Controle op het Wegvervoer bij FOD Mobiliteit, de Douane en de Bijzondere Belastinginspectie. FOD Mobiliteit en de Douane worden alsook aanzien als eerste vaststellers op de baan.

Alle sociale dumpingdossiers komen terecht op het arbeidsauditoraat. De arbeidsauditeurs hebben een leidinggevende rol in grote sociale dumpingdossiers die dikwijls samenwerking tussen verscheidene diensten vergen. Zij zorgen alsdan voor een efficiënte taakverdeling.

Naast de arbeidsauditeurs zijn ook parketmagistraten mensenhandel/mensensmokkel van belang. Deze parketmagistraten kunnen in geval van grove sociale dumpingpraktijken die neigen naar mensenhandel en de inbreuken op het sociale recht overschaduwen, in samenspraak met een arbeidsauditeur betreffend dossier naar zich toetrekken. Omgekeerd kan een parketmagistraat ook zijn dossier uit handen geven en overmaken aan een arbeidsauditeur in deze gevallen waar er niet zozeer sprake is van mensenhandel, maar wel van omvangrijke sociaalrechtelijke inbreuken.

Samenvattend kan gesteld worden dat de voornaamste actoren actief in de strijd tegen sociale dumping in de transportsector de volgenden zijn: de sociale inspectiediensten TSW, SI, de federale politiediensten FGP, SPN, WPR, de lokale politie, de Directie Controle op het Wegvervoer van FOD Mobiliteit, de douane en de justitiële actoren: het arbeidsauditoraat en het parket van de Procureur des Konings.

Cathy Steelandt

Bibliografie

Benson, M. L., & Simpson, S. S. (2009). White-collar crime: an opportunity perspective. New York: Routledge.

Billiet, J., & Carton, A. (2008). Dataverzameling: gestandaardiseerde interviews en zelf-in-tevullen vragenlijsten. In J. Billiet, & H. Waege, Een samenleving onderzocht: Methoden van sociaal-wetenschappelijk onderzoek (pp. 285-314). Antwerpen: De Boeck.

Blanpain, R. (2013). Epiloog. In B. Debaenst, R. Blanpain, J. Deferme, P. Humblet, J.-P. Nadrin, K. Nevens, . . . N. Vroman, Van status tot contract. De arbeidsovereenkomst in België vanuit rechtshistorisch perspectief. (pp. 163-172). Die Keure.

Blanpain, R. (X). De Europese arbeidsmarkt: een sociale ramp?

Bockstaele, M., & Ponsaers, P. (2015). Bijzondere inspectiediensten. Overzicht, bevoegdheden, instrumenten, samenwerking en knelpunten. (P. Ponsaers, Red.) Reeks

Veiligheidsstudies.

Bolle, J. (2014). Reeks Transportrecht, Vervoersvergunningen en cabotage. Kortrijk-Heule:

UGA.

Bolle, J. (2014). Vervoersvergunningen en cabotage. Kortrijk: INNI Publishers.

Brisart, I. (2011). Structuren voor samenwerking inzake sociale fraude. In Y. Jorens, M. Beliën, J.-P. Bogaert, I. Brisart, C. Devlies, P. Ponsaers, . . . M. Verhaeghe, Sociale fraude. Van controle tot veroordeling (pp. 59-85). Brugge: Die Keure.

Cabooter, K. (2011). De sociale inspectie in perspectief: naar een nieuw partnership tussen inspectiediensten en KMO's. Brussel: UNIZO-Studiedienst.

Cambre, B., & Waege, H. (2008). Kwalitatief onderzoek en dataverzameling door open interviews. In J. Billiet, & H. Waege, Een samenleving onderzocht : methoden van sociaal-wetenschappelijk onderzoek (pp. 315-342). Antwerpen: De Boeck.

Centrum voor Gelijkheid van Kansen voor Racismebestrijding. (2009). Jaarverslag Mensenhandel en -smokkel 2009. In een schijn van wettelijkheid. Brussel: Centrum voor Gelijkheid van Kansen voor Racismebestrijding.

Cockx, S. (2013). Actualia arbeidsrecht in de bouwsector. Een aantal fraudebestrijdingsmaatregelen onder de loep. Tijdschrift voor bouwrecht en onroerend goed, 11(4), 147-156.

Crombez, J. (2012, Februari 13). Strijd tegen fraude in transportsector opvoeren. Opgeroepen op December 10, 2015, van Samen aanhetwerk.be: http://samenaanhetwerk.be

Crombez, J. (2013, Februari 14). Illegaal wroeten voor 11 euro per uur. Opgeroepen op December 10, 2015, van Samen aanhetwerk.be: http://www.samenaanhetwerk.be

De Baets, P., De Keulenaer, S., & Ponsaers, P. (2003). Het Belgische inspectiewezen. Een niet ingeloste belofte. Antwerpen: Maklu Uitgevers.

De Federale Regering. (2014). Het Federaal regeerakkoord 2014-2019. Brussel.

De Keulenaer, S., Ponsaers, P., & Vanhaverbeke, W. (2003). Wegwijzer bijzondere inspectiediensten. Antwerpen: Maklu.

De Vits, E. (2013). Interne markt, cruciaal maar onvoltooid. Verbond van Belgische Ondernemingen.

De Wispelaere, F., & Pacolet, J. (2009). Naar een observatorium ondergrondse economie. Leuven: Acco.

Deconynck, M. (2015). Working apart together: het kluwen aan inspectiediensten ontrafeld. In M. Bockstaele, & P. Ponsaers, Bijzondere inspectiediensten: overzicht, bevoegdheden, instrumenten, samenwerking en knelpunten (pp. 165-188). Antwerpen-Apeldoorn: Maklu.

Decorte, T. (2011). Methoden van onderzoek: ontwerp en dataverzameling. Gent: Academia Press.

Defossez, A. (2014). Le dépassement de la question du dumping social: une condition nécessaire à une meilleure application de la directive détachement. Tijdschrift voor Sociaal Recht, 91-131.

Delafortrie, S., & Springael, C. (2013, November 28). Actieplan tegen Sociale Dumping. Opgehaald van Internationaal Perscentrum: http://www.presscenter.be

Eliaerts, L. (2010). Detachering van werknemers binnen de Europese Unie: het toepasselijke sociale zekerheidsrecht onder geding van verordening 883/2004. Rechtskundig Weekblad, 74(15), 602-616.

Eliaerts, L. (2015). Terbeschikkingstelling en uitzendarbeid in de bouwsector. Tijdschrift voor Bouwrecht en Onroerend Goed, 13(6), 298-310.

Federale Overheidsdienst Financiën. (2015). Administratie der Douane en Accijnzen. Opgehaald van Internet Administratie der Douane en Accijnzen: http://fiscus.fgov.be/

Federale Politie. (2015). Directie van de scheepvaartpolitie. Opgeroepen op November 6, 2015, van http://www.politie.be

Federale Politie. (2015). Federale Politie. Opgehaald van Directie van de wegpolitie:

www.politie.be

Flick, U. (1998). An Introduction to Qualitative Research. Londen: Sage.

Frouws, B., de Ruig, L., & Douwe, G. (2010). Illegaal aan de slag. Onderzoek naar Illegale tewerkstelling in Nederland. Zoetemeer: Research voor Beleid.

Geerts, D. (2014). Brede actie tegen sociale dumping en oneerlijke concurrentie in transportsector. Opgeroepen op December 5, 2015, van Bruggenbouwer met visie: http://www.davidgeerts.be

Hendrikse, M., & Van Huizen, P. (2005). CMR: Internationaal vervoer van goederen over de weg. Parijs: Zutphen.

Het Rekenhof. (2015). Verslag van het Rekenhof aan de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Goederenvervoer over de weg: handhaving van de regelgeving. Brussel.

Heynen, J. (2009). Detachering binnen de Europese Unie: Inspectie door de RSZ: Werkland of zetelland. In J. Yorens, B. Buysse, M. De Jonghe, B. De Pauw, F. Dorssemont, S. Feenstra, . . . F. Van Overmeiren, Handboek Europese detachering en vrij verkeer van diensten. Economisch wondermiddel of sociaal kerkhof? (pp. 577-604). Brugge: Die Keure.

Holzhauer, R. W., & Holzhauer, W. (2001). Vervoersrechtelijke regelingen: wettekst, verdragen, algemene voorwaarden. Kluwer.

Houbrechts, A. (2002). Wegwijs doorheen de rij- en rusttijden en de tachograaf. Brussel: Febetra.

Jorens, Y. (2014). De strijd tegen sociale fraude: balanderen op een slappe Europese koord. In G. Vermeulen, A. Masset, D. Flore, I. Aendenboom, P. Baeyens, J. De Witte, . . . H. Vanderlinden, De aanpak van sociale fraude, arbeidsuitbuiting en mensenhandel: uitdagingen en oplossingen op nationaal en EU-niveau (pp. 77-112). Brugge: Die Keure.

Jorens, Y., & Gillis, D. (2013). De inspecteur in het Europa van de 21ste eeuw: Sisphus of Hercules? In P. Humblet, & I. Van de Woesteyne, Sociaal en fiscaal recht (pp. 181282). Mechelen: Wolters Kluwer Belgium NV.

Kabinet Staatssecretatiaat voor Bestrijding van de sociale fraude. (2016). Plan Eerlijke Concurrentie in de Transportsector. Kabinet Staatssecretatiaat voor Bestrijding van de sociale fraude.

Lerouge, H. (2015, Juni 23). Vakbonden opnieuw op straat tegen sociale dumping. Opgeroepen op December 12, 2015, van Partij van de Arbeid van België: http://pvda.be

Lerouge, H. (2015, December 12). Vakbonden opnieuw op straat tegen sociale dumping. Opgehaald van http://pvda.be/artikels/vakbonden-opnieuw-op-straat-tegen-socialedumping

Leurs, A., & Meeuw, F. (2009). Detachering: economische zegen of sociale dumping? Een visie van een werknemersorganisatie. In Y. Jorens, B. Buysse, M. De Jonghe, B. De Pauw, F. Dorssemont, S. Feenstra, . . . F. Van Overmeiren, Handboek Europese detachering en vrij verkeer van diensten. Economisch wondermiddel of sociaal kerkhof? (pp. 633666). Brugge: Die Keure.

Leys, M. (2009). De gevalstudie. In T. Decorte, & D. Zaitch, Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie (pp. 174-194). Leuven: Acco.

Lorré, J. (2007). Aard van de arbeidsrelatie als deus ex machina. Rechtskundig Weekblad(41), 1662-1676.

Maciejewski, M. (2016). Wederzijdse erkenning van diploma's. Het Europees Parlement.

Marshall, C., & Rossman, G. B. (1989). Designing Qualitative Research. Newbury Park: Sage.

Monti, M. (2010). Een nieuwe strategie voor de eengemaakte markt - Ten dienste van de Europese economie en samenleving. Rapport ter attentie van de Europese Commissie.

Moreels, F. (2012). Ze komen uit het Oosten, ze trekken naar het Oosten. Opgehaald van ABVV/BTB Samen sterk: http://www.btb-abvv.be

O'Gorman, A. (2009). Ethische aspecten van het kwalitatief onderzoek. In T. Decorte, & D. Zaitch, Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie (pp. 514-535). Leuven: Acco.

Open Vld Oostende. (2015, Maart 19). Samenwerking inspecties belangrijk om sociale dumping transportsector aan te pakken. Opgeroepen op December 2, 2015, van Open Vld Oostende: http://oostende.openvld.be/

Openbaar Ministerie. (2015). Over het OM. Opgehaald van Openbaar Ministerie: http://www.om-mp.be/

Pacolet, J., Perelman, S., Pestieau, P., & Baeyens, K. (2008). Een indicator voor de omvang en evolutie van het zwartwerk in de Belgische economie. Belgisch Tijdschrift voor Sociale Zekerheid, 50(4), 457-483.

Pieters, D., & Schoukens, P. (2011). De nieuwe Europese verordeningen 883/04 en 987/09.

Arbeids- en socialezekerheidsrecht, 121-157.

Ponnet, F. (2015). Transportzakboekje. Antwerpen: Wolters Kluwer.

SIOD. (2014). Actieplan 2014 van de Inspectiediensten voor de Strijd tegen de Sociale Fraude. Brussel.

SIOD. (2015). Optreden van de sociale inspectiediensten. Opgehaald van Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst SIOD: http://www.siod.belgie.be/

SIOD. (2015). Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (SIOD). Opgeroepen op Februari 15, 2016, van Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg: http://www.werk.belgie.be/

SIOD. (2015). Wat is sociale fraude? Opgeroepen op 12 15, 2015, van Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst SIOD: http://www.siod.belgie.be

Torfs, D. (2000). Bevoegdheid van de inspectiediensten. Tijdschrift voor Sociaal Recht(3), 407459.

Torfs, D., & Verhaegen, E. (2010). De opsporing van sociaalrechtelijke misdrijven. Mechelen: Kluwer.

Van Dale. (2015). Samenwerkingsverband. Opgeroepen op November 4, 2015, van De Dikke Van Dale: http://vandale.ugent.be/

Van Gemert, F. (2009). Kwalitatieve databronnen in de criminologie. In T. Decorte, & D. Zaitch, Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie (pp. 148-172). Leuven: Acco.

Van Overbeeke, F. (2013). Over de interactie tussen het IPR en de bepalingen van het vrij verkeer, toegespitst op internationale arbeidsovereenkomsten. Rechtskundig Weekblad(17), 643-652.

Van Overmeiren, F. (2015). Buitenlandse werknemers binnen de EU: het sociaalrechtelijk kader van aanwerving versus detachering. Tijdschrift voor bouwrecht en onroerend goed, 13(6), 311-334.

Van Regenmortel, J. (2015, December 23). Hongaren laten 300 vrachtwagens achter in wei: truc om minder te betalen. Opgehaald van Het Nieuwsblad: http://www.nieuwsblad.be/

Vanden Bogaerde, F., & Cool, D. (2003). Praktijkboek Wegtransport. Rij- en rusttijden. Mechelen: Kluwer.

Vanden Broeck, P. (2014). Enkele knelpunten bij de controle op buitenlandse werknemers. In I. Aendenboom, & H. Verschueren (Red.), Migratie- en migrantenrecht 15. Ontwikkelingen in het Europees, Belgisch en Vlaams arbeidsmigratierecht (pp. 1-27). die Keure.

Vanden Broeck, P. (2014). Enkele knelpunten bij de controle op buitenlandse werknemers. In H. Verschuren, I. Aendenboom, J. Antoon, D. Cuypers, B. De Pauw, P. Vanden Broeck, . . . J. Vanpraet, Migratie- en migrantenrecht Deel 15 (Ontwikkelingen in het Europees, Belgisch en Vlaams arbeidsmigratierecht) (pp. 207-234). Brugge: Die Keure.

Vandeputte, W. (2006). Werknemers zonder grenzen: grensoverschrijdende tewerkstelling in een eengemaakt Europa. Themis(39), 57-94.

Vanderschaeghe, A. (2006). De inspectiediensten: stand van zaken. Advocatenpraktijk, 10-11.

Verschueren, H. (2006). Sociale zekerheid en detachering binnen de Europese Unie. De zaak Herbosch Kiere: een gemiste kans in de strijd tegen grensoverschrijdende sociale dumping en sociale fraude. Belgisch Tijdschrift voor Sociale Zekerheid(3), 403-446.

Willems, V. (2013). 20 jaar Europese interne markt KMO- Kans of - Nachtmerrie. Brussel: UNIZO-Studiedienst.

Witteveen, R., Salverda, F., & Europa decentraal. (2015, Oktober 5). BENELUX-Verklaring voor aanpak van grensoverschrijdende sociale fraude. Opgeroepen op November 7,

2015, van Europa decentraal: https://www.europadecentraal.nl

Respondent 1 Team Mensenhandel-Sociale Fraude. (2016, Februari 19). Persoonlijke Communicatie. (C. Steelandt, Interviewer)

Respondent 2 Sociale Inspectie. (2016, Februari 24). Persoonlijke communicatie. (C. Steelandt, Interviewer)

Respondent 3 Federale Wegpolitie. (2016, Februari 24). Persoonlijke communicatie. (C. Steelandt, Interviewer)

Respondent 4 Substituut-Arbeidsauditeur Gent. (2016, Februari 25). Persoonlijke communicatie. (C. Steelandt, Interviewer)

Respondent 5 Arbeidsauditeur Brugge. (2016, Februari 29). Persoonlijke communicatie. (C. Steelandt, Interviewer)

Respondent 9 Directie Controle op het Wegvervoer. (2016, Maart 18). Persoonlijke communicatie. (C. Steelandt, Interviewer)

Universiteit of Hogeschool
Universiteit Gent
Thesis jaar
2016
Promotor(en)
Prof. dr. Verhage Antoinette