Shame and (Dis)Empowerment: An Analysis of the Normative Differentiation of the Affect Shame in the West and Overcoming Shame through Heterotopia of the Relational Encounter
De rode wangen van het hulpbehoevend lichaam: wanneer schaamte macht uitoefent
Schaamte is universeel en tijdloos. Zich schamen lijkt een natuurlijke en menselijke gewaarwording met een eenduidige en biologische functie. Schaamte is de mens zijn moreel kompas. Maar het is ook mogelijk schaamte te analyseren vanuit een machtssysteem. In het Westen schetst de pen die we schaamte kunnen noemen het beeld van de onafhankelijke ‘normale’ mens op minutieuze en onveranderlijke wijze.
Wanneer we aan schaamte denken vormen we ons een beeld van rode wangen en een wegkijkende blik. We associëren dit beeld aan een idee dat we als vanzelfsprekend beschouwen: zich schamen is een lichamelijke en psychologische belevenis die onze moraliteit peilt en bijstuurt. Men voelt schaamte wanneer men een foute keuze maakt of tekort doet. Toch is een zekere voorzichtigheid geboden: is schaamte wel zo onvoorwaardelijk neutraal en natuurlijk als zij lijkt?
Blauw naakt (ca. 1920) door Pablo Picasso
Schaamte en macht
Schaamte treft vaak mensen met een fysieke, cognitieve of psychologische kwetsbaarheid. Als machtsmechanisme creëert schaamte categorieën: de normale mens en de gestoorde, zij met een bepaalde stoornis. Deze laatste categorie ‘stoornis’ wordt als het ware gevoed door het gevoel van schaamte: schaamte helpt mede bepalen dat een bepaalde beperking geïnterpreteerd wordt als crisis of anders zijn. Hoe komt het nu dat schaamte deze functie kan uitoefenen? Ten eerste is schaamte een affect. Dit betekent dat het doeleinde van schaamte niet bepaald ligt in een biologische code. Een drive zoals seks heeft een bestemd doeleinde: voortplanting. Schaamte haar optreden daarentegen is minder teleologisch. Ten tweede stelt de psychoanalyse dat schaamte haar oorsprong diepgeworteld ligt in de ontdekking dat mensen erg kwetsbare wezens zijn—wezenlijk kwetsbaar.
Schaamte en normaliteit
Afhankelijkheid en kwetsbaarheid zijn universele waarnemingen. Toch voelen we schaamte voor kwetsbaarheid: we willen onkwetsbaar zijn. Deze schaamte is een drijvende kracht achter de Westerse identiteit die zelfstandigheid, onafhankelijkheid en onkwetsbaarheid normaliseert. Schaamte stigmatiseert kwetsbaarheid als stoornis, als anders zijn. Het universele karakter van beperkingen wordt door schaamte getheatraliseerd tot de beleving van een minderheidsgroep. Zo wordt schaamte herleid tot een attribuut, een kenmerk of zelfs een stigmatiserende ‘tool’. Een tool die beperkingen helpt ‘ombouwen’ tot stoornis. Het Britse sociale model van handicaps maakte voor het eerst het onderscheid tussen stoornissen en beperkingen. De idee van een stoornis is een sociale constructie die de normaliteit mee helpt te vormen. Beperkingen zijn een werkelijke en een universele realiteit. Mensen met een meer uitgesproken kwetsbaarheid beschamen betreft dus een zaak van macht en geweld.
Schaamte en de blik
Het is de blik van de ander die ons doet blozen. Ook wanneer deze blik zich niet concretiseert in een persoon van vlees en bloed. We interioriseren de blik van de ander en worden onze eigen en ongenadige criticus. Over macht en de blik schreef reeds de Franse filosoof Michel Foucault. Sinds eind 18de eeuw wordt het alledaagse leven van de burger vastgelegd—administratief en aan de hand van statistieken. Deze mogelijke blik, zo stelt Foucault, disciplineert de burger in wat als normaal aanvaardbaar gedrag wordt beschouwd. Ook schaamte werkt volgens de principes van de blik: de mogelijkheid van de blik die het rozenrood op de wangen veroorzaakt vertaalt zich in een bijstelling van het gedrag en voorkomen. Het bewaakte subject streeft naar normaliteit. Zich werkelijk schamen houdt dan weer in dat men uit de normaliteit is gevallen. Schaamte leidt vaak tot het zich terugtrekken uit het alledaagse leven—de psychologie leert ons dat schaamte wordt getypeerd door passiviteit en introversie. Schaamte verhindert dus ontmoetingen tussen de ‘normale’ mens en de ‘Andere’. Zo wordt de kwetsbare ‘Andere’ een uitzonderlijk persoon of nog erger: een ‘freak of nature’.
Schaamte en neoliberalisme
De huidige neoliberale maatschappij lust het plaatje van onafhankelijkheid en onkwetsbaarheid als zoete koek. Het is aangeprezen de volgende eigenschappen op het doorsnee cv een plaatsje te geven: flexibel, ondernemend, zelfstandig, verantwoordelijk en best ook nog een goed aanpassingsvermogen. Het verwondert dan ook niet dat heel wat discriminatie op de werkvloer mensen met een beperking treft. Aangeboden jobs worden ingetrokken wanneer men verneemt dat de werknemer met een depressie te maken heeft gehad. Bepaalde noden die je mogelijk hebt worden beter verzwegen. Het is beter dat jouw gedrag geen blijk geeft van enige nood, hulp of tegemoetkoming. Het zijn taferelen gegrepen uit de realiteit. De werkgever schaamt de werknemer in ‘normaal’ gedrag en ziet geen probleem in technologieën die zijn werknemer continu bewaken in Foucauldiaanse zin. Aan de hand van draagbare apparatuur, die de werknemer zijn of haar gezondheid, welzijn en productiviteit traceert, wordt het gedrag van werknemers bijgestuurd. De ‘bruikbaarheid’ van een mens wordt gemeten en gestuurd. Het gevoel van nutteloosheid en tekortkomen is niet veraf en wordt vaak vergezeld van schaamte. Wil men schaamte vermijden dan loopt men beter in het gareel.
Schaamte voorbij
Gelukkig bestaan er ook plaatsen in de wereld waar het anders kan. Kwetsbaarheid leidt hier niet tot schaamte maar bijvoorbeeld tot creativiteit. In The Living Museum, een kunstatelier gevestigd in het psychiatrisch centrum Creedmoor (Queens, New York), is men in eerste instantie geen ‘patiënt’ maar kunstenaar. Iedereen krijgt er de kans te creëren en in contact te komen met andere gebruikers van het atelier, de vele voorwerpen en ook verhalen. De kwetsbaarheden van de kunstenaars worden niet gemedicaliseerd of gediagnosticeerd—zij worden niet bekeken vanuit de schaamtelens die ziektes bestempelt—maar mogen deel uitmaken van het creatieve proces. Wat centraal staat in The Living Museum is het idee van ontmoeten. Het is een begrip dat pluraliteit, in tegenstelling tot onafhankelijkheid, naar voren schuift. Schaamte leidt tot passiviteit en uitsluiting. Zij spoort ook aan tot zwart-witdenken (normaal/abnormaal). The Living Museum zet liever in op de idee van een wederzijdse ontmoeting—tussen personen, tussen persoon en object, of tussen persoon en kunst—die kans geeft aan menselijke creativiteit. Deze vorm van ontmoeten heeft veel te maken met ont-moeten: het niet moeten behoren tot een bepaalde categorie zoals normaal of ziek. Ont-moeten gaat voorbij schaamte en voorbij binair denken en spoort ons aan onze blik te verwijden.
American Psychiatric Association. The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing. 2013. Print.
Basaglia, Franco et al. Morire di classe: la condizione manicomiale. Torino: Einaudi. 1969. Print.
Baudrillard, Jean. Simulacra and Simulation. Trans. Sheila Faria Glaser. Michigan: The University of Michigan, 1994. Print.
Besonen, Julie. “The Living Museum, On the Creedmoor Campus in Queens, Puts’ Patients Work on Display.” The New York Times. May 1, 2015. http://www.nytimes.com/2015/05/03/nyregion/the-living-museum-on-the-cre…. Accessed July 26, 2016.
Berlant, Lauren. Cruel Optimism. Durham & London: Duke University Press, 2011. Print.
Bister, Natacha. “Burn-Out Testimonial.” LinkeId. September 2, 2014. https://www.linkedin.com/pulse/20140902170707-11908637-burn-out-testimo…. Accessed July 14, 2016.
Black, Graham. Transforming Museums in the Twenty-First Century. London and New York: Routledge Taylor & Francis Group. 2012. Print.
Brackett, Charles. “Screened Out? Pre-Employment Screening, Inequality and Neoliberal Citizenship.” Human Security (2013). Web.
Calogero, R. M. “Objectification Processes and Disordered Eating in British Women and Men.” Journal of Health Psychology 14:3 (2009), 394-402. Web.
Chamberlain, Laura. “Stroke Patient Awarded £400,000 in Disability Discrimination Case.” Personnel Today. July 11, 2016. http://www.personneltoday.com/hr/stroke-patient-awarded-400000-in-disab…. Accessed July 13, 2016.
Charcot, Jean-Martin. Leçons du mardi à la Salpêtrière: policliniques 1888-1889. Paris: Bureaux du Progrès Médical. 1887-1888. Web.
Coffey, Paul. Brainy Quote. http://www.brainyquote.com/quotes/topics/topic_sports.html. Accessed July 11, 2016.
Cyrulnik, Boris. Mourir de dire: la honte. Odile Jacob: Paris. 2012. Print.
Daurka, Kiran. “Disclosing Mental Health Problems Could Work Against You.” The Guardian. June 25, 2010. https://www.theguardian.com/law/2010/jun/25/mental-health-and-discrimin…. Accessed July 13, 2016.
Deleuze, Gilles. Cinema 2: The Time-Image. Trans. Hugh Tomlinson and Robert Galeta. Minneapolis: University of Minnesota Press. 2001. Print.
De Wachter, Dirk. Borderline times: het einde van de normaliteit. Tielt: Lannoo Campus, 2012. Print.
Didi-Huberman, George. Invention of Hysteria: Charcot and the Photographic Iconography of Salpêtrière. Trans. Alisa Hartz. Cambridge, Massachusetts, London, England: The MIT Press. 2003. Print.
Doherty, Ken. Quoted in “100 Most Inspirational Sports Quotes Of All Times.” KeepInspiring.Me. http://www.keepinspiring.me/100-most-inspirational-sports-quotes-of-all…. Accessed July 11, 2016.
Eastlake, Elizabeth. “Photography.” Quarterly Review 101 (London: April, 1857): 466. Web.
Elsbeth. “Depressie als leven overleven wordt.” Gezondheidsplein. 2016. https://www.gezondheidsplein.nl/aandoeningen/depressie/patientverhalen/…. Accessed July 12, 2016.
Feldman, D. and A. Tauber. “Sickle Cell Anemia: Reexamining the first ‘molecular disease.’” Bulletin of the History of Medicine 71:4 (1997): 623-650. Web.
Foucault, Michel. Archeology of Knowledge. Trans. A.M. Sheridan Smith. London and New York: Routledge Classics. 1969. E-book.
---. The History of Sexuality, Volume 1: An Introduction. Trans. Robert Hurley. New York: Pantheon Books. 1978. Print.
---. “The Eye of Power”. Power/Knowledge: Selected Interviews and Other Writings. Ed. Colin Gordon. New York: Pantheon Books, 1980. 146-165. Print.
---. Madness in Civilization: A History of Insanity in the Age of Reason. Trans. Richard Howard. New York: Vintage Books, a Division of Random House. 1988a. Print.
---. “Technologies of the Self: A Seminar with Michel Foucault.” Ed. Luther H. Martin, Huck Gutman, and Patrick H. Hutton. London: Tavistock. 1988b. Web.
---. “Different Spaces.” Essential Works of Foucault 1954-1984, Vol. 2: Aesthetics, Method, and Epistemology. Ed. James D Faubion. Trans. Robert Hurley and Others. New York: The New Press. 1988c. 175-185. Print.
---. Discipline and Punish: The Birth of the Prison. Trans. Alan Sheridan. New York: Vintage books, a Division of Random House, Inc. 1995. Print.
---. The Birth of the Clinic: An Archeology of Medical Perception. Trans. A. M. Sheridan. Routledge Taylor & Francis Group (e-Library). 2003. e-Book.
Fredrickson, B. L., and Roberts, T. “Objectification Theory: Toward Understanding Women's Lived Experiences and Mental Health Risks.” Psychology of Women Quarterly 21 (1997):173-206. Web.
Freud, Sigmund. “On Narcissism: An Introduction.” General Psychological Theory: Papers on Metapsychology. Ed. Philip Rieff. Touchstone: New York. 1963. 41-70. Print.
---. “Group Psychology and the Analysis of the Ego (1921)”. The Standard Edition of the Complete Psychological Works of Sigmund Freud, Volume XVIII (1920-1922). Beyond the Pleasure Principle, Group Psychology and Other Works. Ed., trans. James Strachey. Vintage: London. 2001a. 67-143. Print.
---. “Negation.” The Standard Edition of the Complete Psychological Works Of Sigmund Freud, Volume XIX (1923-1925). The Ego and the Id and Other Work. Ed., trans. James Strachey. Vintage: London. 2001b. 235-239. Print.
Garland-Thomson, Rosemarie. “The Politics of Staring: Visual Rhetorics of Disability in Popular Photography.” Disability Studies: Enabling the Humanities. Sharon L. Snyder, Ed. New York: Modern Language Association of America. 2002. 56-75. Print.
---. Staring: How we Look. Oxford; New York: Oxford University Press. 2009. Print.
Gerin, Philippe. “Stagiairs Vertellen.” Wijs. November 2014 – February 2015. https://wijs.be/nl/stageplaatsen/werkervaringen-stagiairs. Accessed July 12, 2016.
Gluhstrom, Larisa. “The Living Museum, New York.” Out of Art. 2006. http://www.out-of-art.nl/magazine/rubrieken/the-living-museum-new-york. Accessed July 26, 2016.
Goffman, Erving. Stigma: Notes on the Management of Spoiled Identity. London: Pinguin. 1963. Print.
Gould, Ester, dir. A Strange Love Affair with Ego. Distributie Cinema Delicatessen. 2015. Documentary.
Gregg, Melissa, and Gregory J. Seigworth, Ed. The Affect Theory Reader. Durham and London: Duke University Press. 2010. 1-28. Print.
Hacking, Ian. Rewriting the Soul: Multiple Personality and the Sciences of Memory. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. 1995. Print.
---. The Social Construction of What? Cambridge, Massachusetts and London, England: Harvard University Press. 1999. Print.
---. Historical Ontology. MA: Harvard University Press: Cambridge. 2002. 108. Print.
Hedgecoe, Adam. “Geneticization, Medicalisation and Polemics.” Medicine, Health Care, and Philosophy 1:3 (1998). 235-243. Web.
Hendrix, John Shannon. Unconscious Thought in Philosophy and Psychoanalysis. New York: Palgrave Macmillan. 2015. Print.
Hertz, Robert. “The Pre-eminance of the Right Hand: A Study in Religious Polarity.” Right and Left: Essays on Dual Symbolic Classification. Ed., transl. R. Needham Chicago: University Chicago Press. 1973. 3-31. Web.
Holt, John. “Anthropologists of the Mind.” ASYLUM Magazine (2003). Web.
---. “Creativity as the Immune System of the Mind and the Source of the Mythic.” Ways of Knowing Science and Mysticism Today. Ed. Chris Clarke. UK: Imprint Academic. 2005. 34-50. Print.
---. “A Space for Creativity and Healing: Aritsts in Mind and Mental Health System.” The Path to Recovery? Mental Health Services Today and Tomorrow, Vol. 1. Ed. Charles Kaye and Michael Howlett. Oxford: Radcliffe Publishing. 2008. 149-162. Print.
International Paralympic Committee. “Paralympic School Day (Activity Card 17). www.paralympic.org. Accessed July 11, 2016.
Jackson, Bo. Quoted in “15 Motivational Quotes From Legends in Sports” by Jason Fell. Entrepreneur. April 1, 2015. https://www.entrepreneur.com/slideshow/244486. Accessed July 11, 2016.
Jenner, Bruce. Quoted in “100 Most Inspirational Sports Quotes Of All Times.” KeepInspiring.Me. http://www.keepinspiring.me/100-most-inspirational-sports-quotes-of-all…. Accessed July 11, 2016.
Jeter, Derek. Quoted in “15 Motivational Quotes From Legends in Sports” by Jason Fell. Entrepreneur. April 1, 2015. https://www.entrepreneur.com/slideshow/244486. Accessed July, 11 2016.
Johnson, Peter. “Unravelling Foucault’s ‘Different Spaces’.” History of the Human Sciences 19:4 (2006): 75-90. Web.
Kelves, D.J. In the Name of Eugenics: Genetics and the Uses of Human Heredity. New York: Knopf. 1985. Print.
King, Billie Jean. Quoted in “15 Motivational Quotes From Legends in Sports” by Jason Fell. Entrepreneur. April 1, 2015. https://www.entrepreneur.com/slideshow/244486. Accessed July 11, 2016.
Lascano, Danny. “Art at the Living Museum.” Columbia Medical Review 1:1 (2015): 36-39. Web.
Lawrence, Tim. “Grief and Shame: An Unacceptable Combination.” The Adversity Within: Shining Light on Dark Places. November 12, 2015. http://www.timjlawrence.com/blog/2015/11/11/grief-and-shame-an-unaccept…. Accessed July 8, 2016,
Lotman, YU.M. Ob Iskusstve [On Art]. St Petersburg: Isskustvo-SPB. 1998. 276. Print.
Macmurray, John. The Form of the Personal. Volume 1: The Self as Agent; Volume 2: Persons in Relation. London: Faber. 1961. xi. Print.
Maerevoet, Ellen and Denny Baert. “Donny Keukens veroordeeld omdat bedrijf sollicitant ‘te oud’ vond.” De Redactie.be. May 30, 2016. http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/1.2667016. Accessed July 13, 2016.
Marie, Jessica. “12 Incredible Athletes with Disabilities.” Bleacher Report. August 21, 2013. http://bleacherreport.com/articles/1743213-12-incredible-athletes-with-…. Accessed July 11, 2016 emphasis mine.
Massumi, Brian. “The Autonomy of Affect.” Cultural Critique: The Politics of Systems and Environments 31.2 (1995): 83-109. Web.
McNiff, Shaun. Art as Medicine: Creating a Therapy of the Imagination. Boston and London: Shambhala. 1992. Print.
Medical Dictionary. “Movement Therapy.” Accessed July 11, 2016.
Meininger, Herman P. “Inclusion as Heterotopia: Spaces of Encounter Between People with and Without Intellectual Disability.” Journal of Social Inclusion 4:1 (2013): 24-44. Web.
Melville, Herman. “'Bartleby, The Scrivener: A Story of Wall-Street.” The Piazza Tales and Other Prose Pieces. Eds. Hayford, Macdougall Tanselle et al. Evanston/Chicago: Northwestern OP/ Newberry Library. 1987 (1853). 13-45. Print.
Merriam-Webster Dictionary. “Purification.” Accessed July 13, 2016. Web.
Meriam-Webster Dictionary. “Hetereotopia.” Accessed July 22, 2016. Web.
Michael Jordan. Quoted in “15 Motivational Quotes From Legends in Sports” by Jason Fell. Entrepreneur. April 1, 2015. https://www.entrepreneur.com/slideshow/244486. Accessed July 11, 2016.
Moore, Phoebe and Andrew Robinson. “The Quantified Self: What Counts in the Neoliberal Workplace.” New Media & Society (2015): 1-19. Print.
Morrison, Andrew P. Shame: The Underside of Narcissism. Hillsdale, NJ: The Analytic Press. 1989. Print.
Museum Dr. Guislain. Schaamte/Honte/Shame. Tielt: Lannoo, 2015a. Print.
---. Sieneart, Pascal et al. Lichtgevoelig: Psychiaters, patiënten, portretten. Kortenberg: Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie WP. 2015b. Print.
Nafstad, H.E. et al. “Ideology and Power: The Influence of Current Neoliberalism in Society.” Journal of Community & Applied Social Psychology 17:4 (2007): 313-327. Web.
Nelkin, D. and M.S. Lindee. The DNA Mystique: The Gene as a Cultural Icon. New York: Freeman. 1995. Print.
Northern Officers Group. “Defining Impairment and Disability.” The Disability Discrimination Act: A Policy and Practical Guide for Local Government and Disabled People. Sheffield, UK: Northern Officers Group. 1996. Accessed June 24, 2016. Web.
Nussbaum, Martha C. Hiding from Humanity: Disgust, Shame, and the Law. Princeton University Press: Princeton and Oxford. 2004. Print.
Oxford English Dictionary. “Sport.” Accessed July 11, 2016.
Pareek, Shreya. “16 Famous Indians With Disabilites Who Inspire Us Everyday.” The Better India. December 3, 2014. http://www.thebetterindia.com/16449/famous-indians-with-disability/. Accessed July 11, 2016.
Peacock, Marian et. al. “Dependency Denied: Health Inequalities in the Neo-Liberal Area.” Social Science & Medicine 118 (2014): 173-180.
Penney, James. The Structures of Love: Art and Politics Beyond the Transference. Ed. Charles Shepherdson. Suny Press: New York. 2012. Print.
Phelan, Jo C. “Genetic Bases of Mental Illness—A Cure for Stigma?” TRENDS in Neurosciences 25:8 (2002). 430-431. Web.
---. “Geneticization of Deviant Behavior and Consequences for Stigma: The Case of Mental Illness.” Journal of Health and Social Behavior 46:4 (2005): 307-322. Web.
Phelps, Michael. Quoted in “15 Motivational Quotes From Legends in Sports” by Jason Fell. Entrepreneur. April 1, 2015. https://www.entrepreneur.com/slideshow/244486. Accessed July 11, 2016.
Plato. Symposium. Ed., trans. Robin Waterfield. Oxford; New York: Oxford University Press. 1994. Print.
Quinn, Catherine. “Mind over Matter.” The Guardian. January 20, 2009. https://www.theguardian.com/money/2009/jan/20/mental-illness-discrimina…. Accessed July 13, 2016.
Rose, Nikolas. Inventing Our Selves. Cambridge: Cambridge University Press. 1996. 164. Print.
Regener, Susanne. Visuelle Gewalt. Menschenbilder aus der Psychiarie des 20. Jahruhunderts. Bielefeld: transcript Verlag. 2010. Print.
Schwarzenegger, Arnold. Quoted in “100 Most Inspirational Sports Quotes Of All Times.” KeepInspiring.Me. http://www.keepinspiring.me/100-most-inspirational-sports-quotes-of-all…. Accessed July 11, 2016.
Sedgwick, Eve Kosofsky. Touching Feeling: Affect, Pedagogy, Performativity. Durham and London: Duke University Press. 2003. Print.
Sedgwick, Eve Kosofsky, and Adam Frank, Ed. Shame and Its Sisters: A Silvan Tomkins Reader. Durham and London: Duke University Press. 1995. Print.
Sukhanova, Ekaterina. “Psychiatry and Art: A Means for Healing and Fighting Stigma.” Psychiatric Times (March 2013): 22-24. Web.
Sullivan, Marius, et al. “The integration of people with physical disabilities into the South African National Defence Force: A Photographic Documentary Project.” The Asian Conference on Media and Mass Communication 2013. Official Conference Proceedings. Osaka, Japan. Accessed June 20, 2016. Web.
Swinton, John and Esther McIntosh. “Persons in Relation: The Care of Persons with Learning Disabilities.” Theology Today 57: 2 (2000). 175-184. Web.
ten Have, Henk A.M.J. “Genetics and Culture: The Geneticization Thesis.” Medicine, Health Care, and Philosophy 4:3 (2001): 295-304. Web.
The Free Dictionary. “Neoliberalism.” Accessed July 12, 2016.
Tomkins, Silvan. “Affect and Cognition: ‘Reasons’ as Coincidental Causes of Affect Evocation.” Affect Imagery Consciousness: The Complete Edition. Ed. Bertram P. Karon. New York: Springer Publishing Company. 2008. Print.
Van Gelder, Hilde and Helen Westgeest. Photography Theory in Historical Perspective. United Kingdom: Blackwell Publishing. 2011. Print.
Van Goidsenhoven, Leni. “I Would Prefer Not To. Het kritisch vermogen van ateliers.” Facing You. Ed. Boeckx B. Geel: vzw Pas-sage. 2015. 9-15. Print.
Vanheulen, Stijn. “Het atelier als ontmoetingsplaats: een conceptuele reflectie.” Tijdschrift voor Welzijn. 2012. Web.
Walters, Shannon. Rhetorical Touch: Disability, Identification, Haptics. Columbia, South Carolina: The University of South Carolina Press. 2014. Print.
Will, George F. Quoted in “100 Most Inspirational Sports Quotes Of All Times.” KeepInspiring.Me. http://www.keepinspiring.me/100-most-inspirational-sports-quotes-of-all…. Accessed July 11, 2016.
Yeats, W.B. “Before the World Was Made.” The Collected Poems of W.B. Yeats. New York: Macmillan. 1956. Print.
Yu, Jessica, dir. The Living Museum. HBO. 1999. Documentary.
Zaringhalam, Maryam, “The Living Museum: Mental Illness Meets Art.” Artlab. http://thisisartlab.com/2014/04/01/living-museum/. Accessed July 26, 2016. Web.
Zhiying, Ma. “Psychiatric Subjectivity and Cultural Resistance: Experience and Explanations of Schizophrenia in Contemporary China.” Chines Modernity and the Individual Psyche. Ed. Andrew Kipnis. New York: Divison of St. Martin’s Press, LLC. 2012. Web.