Superdiversiteit op de materniteit
We maken het allemaal wel eens mee als we rondlopen in een Vlaamse stad: iemand vraagt ons of de bus naar het centrum rijdt, of er in de buurt een supermarkt is enzovoort. Daarbij worden we niet altijd aangesproken in onze eigen taal; soms ook in het Engels, Frans, met gebaren … Met andere woorden: onze samenleving is superdivers.
In Antwerpen bestaat maar liefst 45,7% van de bevolking uit allochtonen. Die allochtone bevolking is afkomstig van alle uithoeken van de wereld en de migranten hebben allemaal hun eigen redenen om naar ons land te emigreren. Sommigen zijn op de vlucht voor oorlog, anderen komen hier om te werken of om te studeren, … Vandaar dat we niet meer spreken over diversiteit, maar over superdiversiteit. Bekijk het als het ware als diversiteit binnen diversiteit.
De zorgsector is een zeer toegankelijke sector waardoor er in een ziekenhuis in een stad zoals Antwerpen voortdurend communicatie is tussen zorgverleners en allochtone patiënten: interculturele communicatie. Uit de literatuur blijkt dat interculturele communicatie in de medische sector niet evident is. Door de verschillende achtergronden van beide partijen kunnen taal- en cultuurbarrières gesprekken bemoeilijken, alsook een goede zorgverlening in de weg staan. Een taalbarrière kan er bijvoorbeeld zorgen voor misverstanden, wat negatieve gevolgen kan hebben voor de kwaliteit van de zorgverlening.
Zijn er dan oplossingen om de taal-en cultuurbarrières te overbruggen? Of om deze in te perken? In de scriptie ‘Superdiversiteit op de materniteit’ worden de communicatieproblemen en de gebruikte oplossingen van de vroedvrouwen op de kraamafdeling van het Sint-Vincentiusziekenhuis in kaart gebracht. Bijkomend rijst de vraag of de opleiding vroedkunde nog wel voldoende is afgestemd op de toenemende diversiteit. De samenleving is de laatste decennia sterk veranderd, maar is de opleiding vroedkunde mee geëvolueerd op gebied van interculturele communicatie?
Talen en tolken
Alle vroedvrouwen die hebben deelgenomen aan het onderzoek ervaren wel eens communicatieproblemen wanneer er een taalbarrière is. Die barrière is er vooral wanneer ze allochtone patiënten informatie geven en er specifieke, medische termen aan te pas komen. De meerderheid van de vroedvrouwen (77%) vindt die taalbarrière het moeilijkste aspect van hun job. De problemen komen het vaakst voor bij patiënten van de Turkse en Marokkaanse gemeenschap.
De vroedvrouwen zijn creatief in hun oplossingen om de taalbarrière te overbruggen. Naast tolken gebruiken ze gebarentaal en hulpmiddelen zoals poppen. Soms maken ze ook eenvoudige tekeningen om iets te verduidelijken. Toch wensen ze meer ondersteuning vanuit het ziekenhuis. Zo stelt één van de vroedvrouwen voor om de tv’s op de kamers te gebruiken om informatie in verschillende talen te projecteren, bijvoorbeeld over borstvoeding.
De nodige aanpassing voor een waaier aan rituelen
De helft van de vroedvrouwen geeft ook aan dat een cultuurbarrière soms de oorzaak is van communicatieproblemen. Dat komt bijvoorbeeld omdat er in andere culturen vaak andere gewoontes en rituelen zijn rond de bevalling. Zo mogen vrouwen in China zich na de bevalling een aantal dagen niet wassen, terwijl dat in onze cultuur juist wel zo is. Daarom moeten de vroedvrouwen zich aanpassen aan de gebruiken van Chinese vrouwen. Kortom, de vroedvrouwen proberen zoveel mogelijk rekening te houden met de gebruiken van verschillende culturen, zolang de situatie niet levensbedreigend is. De verschillen qua cultuur vinden de vroedvrouwen minder hinderlijk dan de taalverschillen.
“Cultuur kan je uitleggen als je de taal hebt. Dan kan je dat verduidelijken. Maar als je geen taal hebt, kan je uw cultuur ook niet verduidelijken.”
Onder de loep: de bachelor vroedkunde
Vanuit de opleiding vroedkunde voelen de vroedvrouwen zich onvoldoende voorbereid om de taal- en cultuurbarrières te overbruggen. In de Vlaamse en Brusselse hogescholen zijn taalvakken slechts op één hogeschool verplicht. Interculturele communicatie wordt in alle hogescholen geïntegreerd in verschillende opleidingsonderdelen. Bij vier hogescholen is er een apart vak over culturele diversiteit. De studenten vroedkunde komen dus in beperkte mate in aanraking met interculturele communicatie tijdens hun opleiding.
In Antwerpen organiseren Karel de Grote-Hogeschool Antwerpen en Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpen de bachelor vroedkunde. Karel de Grote-Hogeschool Antwerpen start dit academiejaar (’16-’17) met een vernieuwde opleiding: er komt een apart opleidingsonderdeel over diversiteit. Zo wil de hogeschool de studenten beter voorbereiden op de superdiversiteit in onze samenleving. Ook Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpen neemt initiatief om de opleiding aan te passen aan de veranderende maatschappij: vanaf september 2017 last de hogeschool twee diversiteitsweken in gedurende de opleiding vroedkunde.
Hoewel er uit het onderzoek gebleken is dat de vroedvrouwen de taalbarrière moeilijker vinden dan de cultuurbarrière, bieden de hogescholen in hun vernieuwde opleidingen geen taalvakken aan. Er zal dus een kloof blijven tussen het werkveld en de opleiding vroedkunde. Hoe dan ook is vervolgonderzoek aangewezen, om na te gaan of de inspanningen van de hogescholen ook hun vruchten hebben afgeworpen.
Wanneer diversiteit samenkomt …
In 2013 reisde Lieve Blancquaert de wereld rond om een foto- en filmreportage te maken over hoe kinderen wereldwijd verwelkomd worden. Maar anno 2016 kunnen we die diversiteit als het ware terugvinden op de kraamafdeling van een stadsziekenhuis. Misschien een ideetje voor een volgende foto- en filmreportage?
Normal
0
21
false
false
false
NL-BE
X-NONE
X-NONE
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:Standaardtabel;
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:8.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:107%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-language:EN-US;}
Akhavan, S. (2012). Midwives’ views on factors that contribute to health care inequalities among immigrants in Sweden: a qualitative study. International Journal for Equity in Health, doi: 10.1186/1475-9276-11-47
Allochtoon. (2016). In Dikke Van Dale Online. Geraadpleegd op 13 maart 2016, van http://www.vandale.be/opzoeken?pattern=allochtoon&lang=nn#.VuVcIuLhDIU
Atlas. (2016). Taal in Vlaanderen, feiten en cijfers. Geraadpleegd op 10 maart 2016, van http://www.overaltaal.be/nl/taal-in-vlaanderen
Blommaert, J. (2013). Convivialiteit en superdiversiteit. Geraadpleegd op 24 januari 2016, van https://jmeblommaert. wordpress.com/2013/04/17/convivialiteit-en-superdiversiteit/
Boerleider et al. (2013). A mixture of positive and negative feelings’: a qualitative study of primary care midwives’ experiences with non-western clients living in the Netherlands. International Journal of Nursing Studies, 50 (12), 1658-1666. doi: 10.1016/j.ijnurstu.2013.04.009
Bowe, H., & Martin, K. (2007). Communication across cultures. New York: Cambridge University Press.
Brorsson, A., Troein, M., & Wachtler, C. (2006). Meeting and treating cultural difference in primary care: a qualitative interview study. Family practice, 23 (1), 111-115. doi: 10.1093/fampra/cmi086
CLB. (2015). Vroedkunde – Professionele bachelor. Geraadpleegd op 5 december 2015, van http://www.onderwijskiezer.be/v2/hoger/hoger_detail.php?richting=52
Devito, J.A. (2002). Human Communication: The Basic Course. Boston: Pearson Education inc.
Eppink, A. (1981). Cultuurverschillen en communicatie: problemen bij hulpverlening aan migranten in Nederland. Alphen aan den Rijn/Brussel: Samsom uitgeverij.
Foulger, D. (2004). Models of the Communication Process. Geraadpleegd op 30 maart 2016, van https://www.google.be/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=4&ved=0ahU…
Fransen et al. (2012). Midwifes unable to overcome language barriers in prenatal care. Italian Journal of Public Health, 9 (3). doi: 10.2427/7531
Geldof, D. (2013). Superdiversiteit als realiteit van de 21e eeuw. Geraadpleegd op 6 april 2016, van https://www.google.be/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=7&ved=0ahU…
Hahn, L., Lippert, L. & Paynton, S. (2014). Survey of Communication Study. Geraadpleegd op 2 april 2016, van https://www.google.be/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&ved=0ahU…
Hanseeuw, L. (2012). België, immigratienatie: statistieken en evoluties. Geraadpleegd op 10 maart 2016, van http://statbel.fgov.be/nl/binaries/1678_nl%20Belgi%C3%AB,%20immigratien…
Higginbottom et al. (2015). An etnographic study of communication studies in maternity care for immigrant women in rural Alberta. Midwifery, 31 (2), 297-304. doi: 10.1016/j.midw.2014.09.009
Hofstede, G. (z.d.). Culture. Geraadpleegd op 24 januari 2016, van http://geerthofstede.nl/culture
Index Mundi. (2014). Wereld Geboortecijfer. Geraadpleegd op 10 april 2016, van http://www.indexmundi.com/nl/wereld/geboortecijfer.html
Janssen, A. (2004). Gezondheid voor Allochtonen. Wie is er vreemd voor wie? In: Levecque, K., Lodewyckx, I. & van den Eeden, S. (2006). Gezondheid en gezondheidszorg bij allochtonen in Vlaanderen. Geraadpleegd op 6 april 2016, van https://www.google.be/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&ved=0ahU…
Keyton, J. (2011). Communication and organizational culture: A key to understanding work experience. Thousand Oaks, CA: Sage.
Knapp, M. & Hall, J. (2007). Nonverbal Communication in Human Interaction. Geraadpleegd op 30 maart 2016, van https://www.google.be/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&ved=0ahU…
Malak, Z., Papic, O., & Rosenberg, E. (2012). Survey of family physicians’ perspectives on management of immigrant patients: attitudes, barriers, strategies, and training needs. Patient Education and Counseling, 86 (2), 205-209. doi: 10.1016/j.pec.2011.05.015
Meeuwesen, L., & Schouten, B. (2006). Cultural differences in medical communication: a review of the literature. Patient education and Counseling, 64 (1-3), 21-34. doi: 10.1016/j.pec.2005.11.014
Mosaic. (z.d.). Communication Theory. Geraadpleegd op 30 maart 2016, van www.mosaicprojects.com.au/WhitePapers/WP1066_Communcation_Theory.pdf
Non-verbaal. (2016). In Dikke Van Dale Online. Geraadpleegd op 2 april 2016, van http://www.vandale.nl/opzoeken?pattern=non-verbaal&lang=nn#.VwPOj3qf5_c
Shadid, W. (1998). Interculturele communicatie. Geraadpleegd op 13 maart 2016, van http://www.interculturelecommunicatie.com/download/interculturele.html
Stad Antwerpen. (2014). Samenleven, diversiteit en sociaal beleid. In Omgevingsanalyse: bij de opmaak van het meerjarenplan 2014 - 2019 (hoofdstuk 9). Geraadpleegd op 22 januari 2016, van https://www.google.be/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0ahU…
Stad Antwerpen. (2015). Demografie in alle postzones. Geraadpleegd op 22 januari 2016, van http://antwerpen.buurtmonitor.be/quickstep/QsReportBasic.aspx?sel_code=…;
Tolk. (2016). In Dikke Van Dale Online. Geraadpleegd op 13 maart 2016, van http://www.vandale.be/opzoeken?pattern=tolk&lang=nn#.VuVhYuLhDIU
Van Broeckhoven, K., & Vanderputte, L. (2011). Welke invloeden hebben interculturele communicatieproblemen tussen Marokkaanse patiënten en autochtone artsen op de (gepercipieerde) kwaliteit van de zorg (Masterscriptie). Universiteit Antwerpen, Antwerpen.
Van den Broucke, S. et al. (2015). Vlaamse Migratie- en Integratiemonitor 2015. Geraadpleegd op 13 maart 2016, van https://hiva.kuleuven.be/nl/nieuws/docs-bij-nieuwsitems/Vlaamse-Migrati…
Van Marwijk, F. (2015). Communicatie van mens tot mens. Geraadpleegd op 30 maart 2016, van http://www.lichaamstaal.be/communicatie.html?tagver=2
Verrept, H. (2002). Interculturele bemiddeling in ziekenhuizen. Geraadpleegd op 13 maart 2016, van http://health.belgium.be/internet2Prd/groups/public/@public/@dg1/@menta…
Vlaamse Overheid. (2015). Lokale inburgerings- en integratiemonitor. Geraadpleegd op 24 januari 2016, van http://aps.vlaanderen.be/lokaal/pdf/integratiemonitor/Antwerpen.pdf