Wat als je in een land woont waar je de moedertaal niet spreekt? Wat als je naar de dokter moet, maar je niet kan omschrijven wat je precies hebt? Wat als je een sollicitatiebrief opstelt vol spel- en taalfouten en je weerom niet uitgenodigd wordt voor een gesprek? Het zijn slechts enkele van de vele wat als-vragen waar OKAN-leerlingen van wakker liggen. En die ons, als samenleving, zouden moeten wakker schudden. In de huidige maatschappelijke context vormt het OKAN-onderwijs misschien wel de meest prangende en urgente dienstverlening die extra aandacht verdient. In deze bachelorproef hebben Natalja Ryon, Julie Theylaert en Griet Vergauwen alvast geprobeerd om een voorzet te geven.
Taal als sociaal cement
“Ik wou dat ik alles kon zeggen in één woord. Ik heb een afkeer van alles dat verkeerd kan lopen tussen het begin en het einde van een zin.”
Aan het woord is Leonard Cohen, de Canadese schrijver-dichter en singer-songwriter met Pools-Litouwse roots. Als geen ander beseft hij de waarde van woorden. De mogelijkheden, de gevaren, de kansen en de beperkingen. Relaties stranden bij gebrek aan communicatie of bij het verkeerd interpreteren van die communicatie. Taal maakt of kraakt.
Anno 2016 profileert België zich als een zeer divers en multicultureel land. Verschillende nationaliteiten leven met elkaar. Samen leven betekent ook samen communiceren. En die communicatie vormt vaak een struikelblok. Mensen begrijpen elkaar verkeerd of helemaal niet. Integratie wordt zo segregatie. Dialoog wordt monoloog.
En net daarom is het van essentieel belang dat elke nieuwe Belg het Nederlands wordt aangeleerd, want taal is hét bindmiddel om mensen tot elkaar te brengen.
Kort woordje uitleg rond OKAN
Allochtone jongeren die toekomen in ons land zijn verplicht om inburgeringscursussen te volgen. Aangezien zij de taal van hun nieuwe land nog niet kennen, worden er speciale klassen ingericht. In België spreken we van OKAN-onderwijs. Dit staat voor ‘OnthaalKlas voor Anderstalige Nieuwkomers’. Op één jaar tijd worden de leerlingen ondergedompeld in de Nederlandse taal. Wanneer de OKAN-leerlingen de basis onder de knie hebben, worden ze naar het reguliere onderwijs gestuurd.
Oefening baart kunst
Een taal kun je slechts beheersen door er mee bezig te zijn. Denk maar aan je jaren in het lager en secundair onderwijs, waar je kennismaakte met vreemde talen. Doorheen je schoolcarrière zal je misschien wel gemerkt hebben dat een grote vakantie voor stof in de taalmotor zorgde. “Hoe vormde je ook alweer de passé composé of wat was bakker in het Frans?” Door twee maanden talige inactiviteit, gaat cruciale informatie verloren. Dit geldt ook én voornamelijk voor OKAN-leerlingen. Tijdens het schooljaar krijgen die leerlingen reeds de kans om aan taalverwerving te doen, maar volgens onderzoek is er nood aan een goed leermiddel om tijdens de zomervakantie de Nederlandse taal te onderhouden. Als de leerlingen geen prikkels krijgen om Nederlands te spreken, gaat de opgedane kennis verloren. Dit zette er ons toe aan om educatief didactisch materiaal te ontwikkelen dat inzet op een continue taalverwerving.
Het vakantieboek voor OKAN-leerlingen
Het vakantieboek dat we maakten, werd speciaal ontwikkeld voor jongeren tussen zestien en achttien jaar. We werkten met twee personages ‘Anna’ en ‘Martin’, die de leidraad vormen doorheen het boek. Met het oog op de zelfredzaamheid en de integratie van de leerlingen, zijn de thema’s nauwkeurig uitgekozen. De themata die aan bod komen in het boek sluiten nauw aan bij de leefwereld van de jongeren. Onze twee hoofdpersonages houden halt op plaatsen in de stad waar de jongeren ook zullen komen in de realiteit. Bij elk thema hoort tevens een spreekwoord of zegswijze. Op die manier maken de leerlingen kennis met de poëtische / figuurlijke kant van taalgebruik. De verscheidenheid aan opdrachten zorgt ervoor dat de leerlingen telkens opnieuw worden uitgedaagd.
Veel oefeningen stimuleren de denkactiviteit doordat er context wordt aangeboden. Het geleidelijkheidsprincipe laat de leerlingen zelf beslissen of ze moeilijke oefeningen al dan niet maken. Het spreekt voor zich dat het herhalingsprincipe aan bod komt aangezien de leerlingen de inhoud van de oefeningen al hebben geleerd. Het vakantieboek dompelt de leerlingen verder onder in onze maatschappij, maar met aandacht voor hun eigenheid.
In het boek hielden we rekening met een aantrekkelijke lay-out en veel kleurgebruik. We integreerden ook een verklarende woordenlijst en maakten gebruik van symbolen.
Preview inhoud scriptie
Naast het ontwikkelde vakantieboek hebben we ook een theoretisch deel uitgewerkt. In dit deel wordt uitgelegd wat OKAN inhoudt: OKAN in het secundair onderwijs, ontwikkelingsdoelen, evaluatievormen, de OKAN-leerling en de doorstroming naar het vervolgonderwijs. Deze informatie was noodzakelijk om een duidelijk beeld te schetsen van onze doelgroep. Daarnaast gaan we heel concreet en lichten we het Technisch Berkenboom-Instituut te Sint-Niklaas toe. Het is immers vanuit deze school dat de vraag kwam om educatief materiaal te ontwikkelen. Zowel de school en haar visie als de OKAN-afdeling bespreken we. Daarnaast leggen we ook het volledige concept uit van ons ontwikkeld vakantieboek en linken we de oefeningen aan de ontwikkelingsdoelen. Dit is bruikbare informatie voor leerkrachten in het OKAN-onderwijs. Tot slot hebben we ook ons materiaal getoetst aan de praktijk. De evaluatie hiervan is terug te vinden in de scriptie.
Conclusie
We hebben dit vakantieboek ontwikkeld met het oog op de toekomst. Door het hoge aantal asielaanvragen zal de behoefte naar didactisch materiaal voor OKAN-scholen stijgen. Deze scriptie is zowel bedoeld voor mensen uit het vakgebied als mensen daarbuiten. Wij hopen zoveel mogelijk leerlingen te ondersteunen bij hun verdere ontwikkeling van de Nederlandse taal en op die manier ons steentje bij te dragen tot hun integratie. Want taal maakt of kraakt. En, zoals Leonard Cohen zei, er kan heel veel mislopen tussen het begin en het einde van een zin. Tijd voor dialoog!
NOOT: de weergave van het artikel met enkele snapshots van het vakantieboek vindt u in de bijlage.
Afdeling OKAN Technisch Berkenboom-Instituut. (s.d.). Okan, wat is dat? Opgeroepen op oktober 2015, van OKAN: http://okan.classy.be/index_bestanden/okan.htm
Berkenboomscholen. (s.d.). Opgeroepen op november 2, 2015, van Berkenboom humaniora: http://www.berkenboomhum.be/index.php/onzeschool/berkenboomscholen
Centrum voor Taal en Migratie (K.U.Leuven). (2008, s.d. s.d.). Referentiekader ontwikkelingsdoelen taalvaardigheid anderstalige nieuwkomers. Secundair onderwijs. Opgeroepen op november 6, 2015, van centrum voor taal en onderwijs: http://www.cteno.be/?idWp=270&id_materiaal=413
Centrum voor Taal en Onderwijs. (2006). Onderzoek naar de doorstroming van ex–onthaalklassers in het regulier secundair onderwijs. Opgeroepen op januari 20, 2016, van cteno: http://www.cteno.be/index.php?idMenu=135&id_project=112
Goossens, M. (s.d.). Contexten en taalhandelingen. Opgeroepen op mei 25, 2016, van Margoo: http://www.margoo.be/margoo/index/index.php?sub=overzicht&lang=nl
Onderwijs en Vorming Brussel. (s.d.). Wat zijn 'onthaalkllassen voor anderstalige nieuwkomers'? Opgeroepen op januari 18, 2016, van Onderwijs in Brussel: http://www.onderwijsinbrussel.be/faq/wat-zijn-onthaalklassen-voor-ander…;
Onderwijs Vlaanderen. (2013, s.d. s.d.). Onthaalonderwijs Anderstalige Nieuwkomers (OKAN). Opgeroepen op november 6, 2015, van onderwijs Vlaanderen: http://www.ond.vlaanderen.be/wetwijs/thema.aspx?id=92
Onthaalklas voor anderstalige nieuwkomers (SO): uitgangspunten. (2013). Opgeroepen op november 6, 2015, van onderwijs Vlaanderen: http://www.ond.vlaanderen.be/wetwijs/thema.aspx?id=92&fid=4
Onthaalonderwijs Anderstalige Nieuwkomers (OKAN). (2013, s.d. s.d.). Opgeroepen op november 6, 2015, van onderwijs Vlaanderen: http://www.ond.vlaanderen.be/wetwijs/thema.aspx?id=92
Onthaalonderwijs. (s.d.). Historiek. Opgeroepen op januari 18, 2016, van Onthaalonderwijs: http://www.ond.vlaanderen.be/onthaalonderwijs/inhoud/Historiek/
Ontwikkelingsdoelen OKAN secundair onderwijs. (2013). Opgeroepen op november 6, 2015, van onderwijs Vlaanderen: http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/secundaironderwijs/okan/ontwikk…;
Sterckx, M. (2006). Wat is er nog van onze dromen? Opgeroepen op januari 20, 2016, van Centrum voor Taal en Onderwijs: http://www.cteno.be/downloads/publicaties/sterckx_2006_wat_is_er_nog_va… en.pdf
43
Taalhandelingen. (s.d.). Opgeroepen op mei 25, 2016, van Dpbbrugge-public: https://dpbbruggepublic.sharepoint.com/.../Taalhandelingen
TBI. (s.d.). Onze troeven. Opgeroepen op november 3, 2015, van tbiweb: http://tbiweb.berkenboom.be/
TBI. (s.d.). TBI - Technisch Berkenboom-Instituut Sint-Niklaas. Opgeroepen op november 2, 2015, van tbiweb: http://tbiweb.berkenboom.be/
Technisch Berkenboom-Instituut . (s.d.). Doelen en Evaluatie. Brochure OKAN Sint-Niklaas TBI, 20-33.
Technisch Berkenboom-Instituut. (s.d.). OKAN Sint-Niklaas. Sint-Niklaas, Oost-Vlaanderen, België: Elisabeth D'hollander.
Vlaamse overheid. (2006, juni 30). Onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers. Opgeroepen op januari 18, 2016, van onderwijs Vlaanderen: http://dataonderwijs.vlaanderen.be/edulex/document.aspx?docid=13123#1&n…;
Bronvermelding week 1
Belgium Grunge Flag. (s.d.). Opgeroepen op april 14, 2016, van geekster: http://www.geekster.be/wpcontent/uploads/2014/11/Belgium-Grunge-Flag.jpg.
De taart. (s.d.). Geraadpleegd op april 11, 2016, van Media Cache: https://s-media-cacheak0.pinimg.com/236x/36/1f/19/361f195794765317b128e…;
DIGIFEMKE. (s.d.). het kerstdiner. Opgeroepen op april 13, 2016, van Digifemke: http://digifemke.nl/wpcontent/uploads/2012/12/Schermafbeelding-2012-12-…;
DREAMSTIME. (s.d.). pictogrammen van de hobby. Opgeroepen op april 14, 2016, van Dreamstime: http://thumbs.dreamstime.com/z/de-pictogrammen-van-de-hobby-28567715.jp…;
screaming. (s.d.). Opgeroepen op april 11, 2016, van Pixabay: https://pixabay.com/static/uploads/photo/2013/07/12/12/52/screaming-146….
Bronvermelding week 2
Antigifcentrum Logo in SVG Format. (2014, september 22). Opgeroepen op april 5, 2016, van Clipart Finder: http://clipart-finder.com/logo/antigifcentrum-38.html
den Besten, R. (2014, oktober 28). Hoogbloklandse chauffeur verongelukt in België. Opgeroepen op april 5, 2016, van Rick den Besten: http://www.rickdenbesten.nl/regionieuws/hoogbloklandse-chauffeurveronge…;
Gewichten en maten. (s.d.). Opgeroepen op april 10, 2016, van Gewichten kopen: http://www.gewichtenkopen.nl/gewichten-en-maten/
Hoe alarmeer je de hulpdiensten? (2012). Opgeroepen op april 10, 2016, van Apotheek: http://www.apotheek.be/noodgevallen/hoe-alarmeer-je-de-hulpdiensten
Hogeschool Utrecht. (s.d.). Webquest EHBO. Opgeroepen op april 30, 2016, van Kennisnet: http://www.kennisnet.hu.nl/techniek/webquests/Carolus%20de%20JOng%20EHB… vmbo/taak.htm
Koopmans, S. (s.d.). Quinoa met krokante kip. Opgeroepen op april 30, 2016, van Leuke Recepten: https://www.leukerecepten.nl/recepten/quinoa-krokante-kip/
Lefevre, E. (2010, oktober 19). Onthaal Politie Deinze-Zulte gesloten wegens verhuis. Opgeroepen op april 2016, 10, van Het Nieuwsblad: http://www.nieuwsblad.be/cnt/blele_20101019_007
Naomi. (2015, juli 13). 29-06 | Dag 180 | Dag dokter. Opgeroepen op april 10, 2016, van Want... waarom niet: http://wantwaaromniet.nl/29-06-dag-180-dag-dokter/
148
Wikimedia Foundation, Inc. (2016, april 27). Flag of Europe. Opgeroepen op april 30, 2016, van Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Flag_of_Europe
Zero One GmbH. (2016, maart 27). Fitness Point. Opgeroepen op april 30, 2016, van Google Play: https://play.google.com/store/apps/details?id=com.std.fitness.point
Bronvermelding week 3
Belga. (2015, december 23). We beginnen 2016 met 7,39 miljard mensen op de wereld. Opgeroepen op april 23, 2016, van Knack: http://www.knack.be/nieuws/planet-earth/we-beginnen-2016-met-7-39-milja…;
Centrum voor Mondiaal Onderwijs. (s.d.). Wereldkaart. Opgeroepen op april 7, 2016, van VN-Arena: http://www.cmo.nl/vnarena-vob/aardrijkskunde/basisopdrachten/klimaatver…;
De Taalunie. (s.d.). Aaneenschrijven van telwoorden. Opgeroepen op april 9, 2016, van Woordenlijst: http://woordenlijst.org/leidraad/6/9
den Dekker, M. (s.d.). Tafelberg. Opgeroepen op april 9, 2016, van Afrika: http://www.afrika.nl/zuidafrika/reisgids/tafelberg-zuid-afrika/
Egypte. (s.d.). Opgeroepen op april 7, 2016, van Geschiedenis voor kinderen: http://www.geschiedenisvoorkinderen.nl/egypte/
Getaway Travel. (s.d.). Flora van Zuid-Afrika. Opgeroepen op april 7, 2016, van Zuid-Afrika: http://www.zuidafrika.nl/zuid-afrika/reisgids/flora-fauna-zuid-afrika/f…;
Huyvetters, K. (2015, november 4). Kroniek. Opgeroepen op april 15, 2016, van Seniorennet: http://blog.seniorennet.be/kareldhuyvetters/archief.php?ID=1834668
Jetair. (s.d.). Opgeroepen op april 9, 2016, van Jetair: https://www.jetair.be/nl
Kaká vuelve a la selección de Brasil. (2014, oktober 3). Opgeroepen op april 9, 2016, van La Républica: http://www.larepublica.ec/blog/deportes/2014/10/03/kaka-vuelve-seleccio…;
Orion-ME. (s.d.). Google Maps. Opgeroepen op april 14, 2016, van Google Maps: https://www.google.be/maps/@39.5202377,10.4742277,4z
R10. (s.d.). Biography. Opgeroepen op april 15, 2016, van Ronaldinho 10: http://www.ronaldinho10.com/en_biographie_selecao.htm
Römkens, B. (s.d.). Feesten: Braziliaans carnaval. Opgeroepen op april 23, 2016, van Zuid-Amerika: http://www.zuidamerika.nl/brazilie/reisgids/feesten-braziliaans-carnava…;
Seynhaeve, J. (2015, maart 15). Zuid-Afrika in cijfers. Opgeroepen op april 10, 2016, van Ander Afrika: http://www.anderafrika.com/zuid-afrika-in-cijfers/
Signaalwoorden. (s.d.). Opgeroepen op april 15, 2016, van HoGent: https://www.hogent.be/start/documenten/signaalwoorden/
Steevens, J. (2013). Spel correct. Brugge: die Keure.
149
Stichting WikiKids. (2015, september 10). Paramaribo. Opgeroepen op april 15, 2016, van Wikikids: http://wikikids.nl/Paramaribo
van der Merwe, D. (s.d.). 7 Natuurwonderen. Opgeroepen op april 7, 2016, van Alle 10 lijstjes: http://www.alletop10lijstjes.nl/7-natuurwonderen/
Wereldkaart. (s.d.). Opgeroepen op april 7, 2016, van De Trek Outdoor: http://www.trekoutdoor.nl/kaart/wereldkaart-kl.htm
Wikimedia Foundation, Inc. (2015, oktober 15). Fremantle. Opgeroepen op april 9, 2016, van Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Fremantle
Wikimedia Foundation, Inc. (2015, maart 1). Lijst van grote Braziliaanse steden. Opgeroepen op april 23, 2016, van Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_grote_Braziliaanse_steden
Wikimedia Foundation, Inc. (2016, mei 12). Brazilië. Opgeroepen op mei 13, 2016, van Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Brazili%C3%AB
Wikimedia Foundation, Inc. (2016, april 12). Lijst van vlaggen van de wereld. Opgeroepen op april 15, 2016, van Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_vlaggen_van_de_wereld
Wikimedia Foundation, Inc. (2016, april 21). Zuid-Afrika. Opgeroepen op april 23, 2016, van Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Zuid-Afrika
Wikimedia Foundation, Inc. (2016, april 21). Lijst met vlaggen van de wereld. Opgeroepen op mei 26, 2016, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_vlaggen_van_de_wereld.
Bronvermelding week 4
Adidas V24 Compo 1 Hockeystick. (s.d.). Opgeroepen op april 15, 2016, van Holland Hockey House: https://www.hollandhockeyhouse.nl/adidas-v24-compo-1-hockeystick
Benoit. (2011, oktober 2). Interview. Opgeroepen op april 23, 2016, van Beno 2001: http://www.bloggen.be/beno2001/
Call of Duty (series). (s.d.). Opgeroepen op april 23, 2016, van Wikia: http://callofduty.wikia.com/wiki/Call_of_Duty_(series)
Dance Skirts and Tutus. (s.d.). Opgeroepen op april 15, 2016, van Dancewear 365: http://www.dancewear365.com/dancewear/skirts-and-tutus/?full=true
Delfine Persoon onze eregaste! (2015, juni 17). Opgeroepen op april 12, 2016, van Ruddervoorde Koerse: http://www.ruddervoorde-koerse.be/persoon
Detroz, C. (2004, april 19). FINAL FOUR - ANN WAUTERS, C'EST GÉANT! Opgeroepen op april 12, 2016, van Basket féminin: http://www.basketfeminin.com/Final-Four-Ann-Wauters-c-est-geant_a174.ht…;
Marianne Vos in voorlopige WK-selectie. (s.d.). Opgeroepen op april 12, 2016, van Brabant cycling: http://www.brabantcycling.nl/2014/07/21/marianne-vos-in-voorlopige-wk-s…;
Multicase™ Norge AS. (2015, juli 7). Lego Jurassic World Wii U. Opgeroepen op april 23, 2016, van Gamezone: https://gamezone.no/Avdelinger/SPILL/Nintendo-WiiU/Wii-U-Spill/Barnespi…;
150
Nagahama, K. (2014, april 4). Gymnastics Tokyo World Cup 2014. Opgeroepen op april 12, 2016, van Zimbio: http://www.zimbio.com/pictures/Bviazc7mvb6/Gymnastics+Tokyo+World+Cup+2… abian+Hambuechen
Steevens, J. (2013). Spel correct. Brugge: die Keure.
Bronvermelding week 5
ARCHANICS. (s.d.). compass. Opgeroepen op april 14, 2016, van gisgpsmap: http://gisgpsmap.com/compass.php.
ASTO OFFICE EQUIPMENT. (s.d.). Evian water. Opgeroepen op april 14, 2016, van asto: http://www.astokantoor.nl/facility-expeditie-en-veiligheid-catering-dra…;
BATAVUS. (2015). Elektrische fiets. Opgeroepen op april 15, 2016, van Batavus: https://www.batavus.be/elektrische-fietsen.
CPW. (2013). Nestlé cereals. Opgeroepen op april 14, 2016, van Nestlé: https://www.nestlecereals.be/nl/products/cereals/lion.
DE STAGE BV. (s.d.). Coca-Cola. Opgeroepen op april 14, 2016, van De Stage BV: http://www.destage.com/product/coca-cola-24x20-cl/.
ESLAMODA. (s.d.). Invitaciones. Opgeroepen op april 15, 2016, van Eslamoda: http://eslamoda.com/invitaciones-que-vas-querer-tener-para-tu-proximo-c…;
GAZET VAN ANTWERPEN. (2016). Tv-gids vandaag. Opgeroepen op april 15, 2016, van Gazet van Antwerpen: http://www.gva.be/tv-gids.
KARREWIET PLUS. (15 september 2014). Heilige boeken. Opgeroepen op april 15, 2016, van Karrewiet Plus: https://www.ketnet.be/karrewietplus/heilige-boeken/uitzending.
KINEPOLIS. (s.d.). kinepolis. Opgeroepen op april 15, 2016, van Kinepolis: https://kinepolis.be/nl/
Paniek. (s.d.). Opgeroepen op april 15, 2016, van Carry Slee: http://www.carryslee.nl/boek/Paniek-T64.html.
PIXFACTORY. (2011). Pâte à tartiner. Opgeroepen op april 14, 2016, van Shop Blegium: http://www.shopbelgium.net/en/123-pate-a-tartiner.
RECIPES HUBS. (s.d.). muesli. Opgeroepen op april 14, 2016, van Recipes Hubs: http://www.recipeshubs.com/muesli/18025.
Bronvermelding week 6
ALBERT HEIJN. (s.d.). slagroom. Opgeroepen op april 18, 2016, van Albert Heijn: http://www.ah.nl/producten/zuivel-eieren/slagroom-kookroom.
B-ONE. (s.d.). suiker. Opgeroepen op april 18, 2016, van B-one- coaching: http://b-one-coaching.be/suiker/.
CABRINKM. (s.d.). eieren. Opgeroepen op april 18, 2016, van fit and food motivation: http://fitandfoodmotivation.com/eieren-binnen-of-buiten-de-koelkast-bew…;
151
chocolademousse. (20 september 2011). Opgeroepen op april 18, 2016, van vtm koken: http://koken.vtm.be/sos-piet/recept/chocolademousse.
DILLE EN KAMILLE. (s.d.). Vork Porto. Opgeroepen op april 18, 2016, van Dille en Kamille: http://www.dillekamille.nl/nl/shop/c/304/s/1131/a/2446/vork-porto-roest…;
DRESSMY. (s.d.). Wijnglas Elegance Magnum. Opgeroepen op april 18, 2016, van Dressmywijn: https://www.dressmywijn.nl/wijnglas-elegance-magnum.
Eiken tafel. (s.d.). Opgeroepen op april 18, 2016, van De Eiken Tafel: http://de-eiken-tafel.nl.
FISKARS. (s.d.). mes. Opgeroepen op april 18, 2016, van Fiskars: http://www.fiskars.be/KeukenHuishoud/Producten/Bestek/FunctionalForm/85…;
GERHARD KWAK. (2015). Boter. Opgeroepen op april 16, 2016, van Mijn slager: http://www.mijnslager.info/kokkerellen/lekkerbijvlees/vet.html.
HOLLY ARNOLD. (23 februari 2016). Spaghetti. Opgeroepen op april 16, 2016, van Good to know: http://www.goodtoknow.co.uk/recipes/536023/how-to-cook-pasta.
INDACOFOODS. (2015). Parmezaanse kaas. Opgeroepen op april 16, 2016, van Indacofoods: https://indacofoods.com/nl/product/geraspte-parmezaanse-kaas-80-gr/.&nb…;
KENNETH DE ROOSE. (2016). Chocolade. Opgeroepen op april 18, 2016, van motico: https://motico.be/giftigvoor-honden/.
NAPKING. (s.d.). servet. Opgeroepen op april 18, 2016, van Napking: http://www.napking.nl/producten/id1041/servetten.html.
NULLAM MICRWAVEUM. (2016). Gehakt. Opgeroepen op april 16, 2016, van Nullam Microwaveum: http://www.nullammicrowaveum.com/de-ploeg-van-nullam/.
Tafellaken. (s.d.). Opgeroepen op april 18, 2016, van Tableware Casashops: http://tableware.casashops.com/?pvid=6628.
THE COFFEE FACTORY. (s.d.). koffielepel espresso. Opgeroepen op april 18, 2016, van The Coffee Factory: http://www.coffeefactory.nl/motta-espresso-koffie-lepel-espresso-6-st-6…;
VLAM vzw. (2016). Ajuinen. Opgeroepen op april 16, 2016, van Lekker van bij ons: http://www.lekkervanbijons.be/groenten/groenten-van-bij-ons/ajuin.
Waterglas carre. (s.d.). Opgeroepen op april 18, 2016, van Verhuur De Korte: http://www.verhuurdekorte.nl/glaswerk/glaswerk-carre/waterglas-carre-29…;
ZAITSEV. (s.d.). 11536158. Opgeroepen op april 16, 2016, van 123rf: http://nl.123rf.com/stockfoto/boom_tekening.html?mediapopup=11536158.
Bronvermelding week 7
BOLLEKENSSCHOOL. (s.d.). Big Ben. Opgeroepen op april 21, 2016, van Telenet: http://users.telenet.be/tvijfde/Mini%20-%20Europa%20Chocolade%20-%20ate…;
152
BONTINCK. (s.d.). Europees Parlement. Opgeroepen op april 21, 2016, van Bontinck Biz: http://www.bontinck.biz/nl/projects/office/1986-europees-parlement.
De toren van Pisa. (s.d.). Opgeroepen op april 21, 2016, van Met Zoopa door Europa: http://metzoopadooreuropa5deleerjaar.weebly.com/verwerking-uitstap--bou…;
Het atomium. (s.d.). Opgeroepen op april 21, 2016, van Minieurope: http://www.minieurope.com/nl/groepen/dagprogrammas/.
INGRID VAN DEN BROECK. (2016). De Eiffeltoren. Opgeroepen op april 21, 2016, van kidswelkom: http://www.kidswelkom.be/archive/2012/07/24/mini-europa-groots-park.htm…;
JETAIR. (s.d.) Waar wil je heen?. Opgeroepen op april 21, 2016, van Jetair: https://www.jetair.be/nl.
Kneipp Douchegel. (s.d.). Opgeroepen op april 21, 2016, van Douglas: https://www.douglas.nl/douglas/Verzorging-Lichaam-Reiniging-Kneipp-Douc…;
LAURA. (29 april 2014). Het stadhuis van Brussel. Opgeroepen op april 21, 2016, van Reisgraag: https://www.reisgraag.nl/vakantie-belgie/nieuws/grote-markt-stadhuis-br…;
MAKITA. (s.d.) boormachine. Opgeroepen op april 21, 2016, van Makita: http://www.makita.be/lpgeneratie/1.html.
MIIESZ. (2010). Harry Potter en de steen der wijzen. Opgeroepen op april 21, 2016, van quizlet: http://www.quizlet.nl/quiz/331596/welk-harry-potter-boek-vind-je-het-be…;
NMBS. (2016). Routeplanner. Opgeroepen op april 18, 2016, van Belgian Rail: http://www.belgianrail.be/nl.
Postkaart. (s.d.). Opgeroepen op april 21, 2016, van Wordpress: https://gotthepostcard.files.wordpress.com/2015/09/barcelona.jpg.
Reiskoffer. (s.d.). Opgeroepen op april 19, 2016, van schoolplaten: http://www.schoolplaten.com/afbeeldingvalies-i27840.html.
SPAARNE ZIEKENHUIS. (s.d.) groen vinkje. Opgeroepen op april 21, 2016, van spaarnegasthuis: http://www.spaarnegasthuis.nl/groen-vinkje-voor-darmkankerzorg/.
STRIPMUSEUM. (2016). Toegangsprijzen en openingsuren. Opgeroepen op april 18, 2016, van stripmuseum: https://www.stripmuseum.be/nl/praktische-info/toegangsprijzen-en-openin…;
The Guardian reveals its top UK universities 2016. (26 mei 2015). Opgeroepen op april 19, 2016, van Times Higher Education: https://www.timeshighereducation.com/news/the-guardian-reveals-its-top-…;
153
VAN DER CRUYSSE, J. (s.d.). Wat mag u wel of niet meenemen aan boord van een vliegtuig? Opgeroepen op mei 26, 2016, van http://www.brusselsairport.be/nl/cf/res/pdf/en/prohitems.
VILLAS ALTEA. (s.d.). Witte vakantievilla. Opgeroepen op april 19, 2016, van Villas Altea: http://www.villasaltea.nl.
Wapen. (s.d.). Opgeroepen op april 21, 2016, van ssv Katwijk: http://www.ssvkatwijk.nl/wapeninformatie2/geweer-2/.
Bronvermelding week 8 – deel 1
Agenda. (s.d.). Opgeroepen op april 25, 2016, van HumaNexus: http://www.humanexus.nl/trainingen-enopleidingen/agenda/
Elenea. (2010). Hoe gum schoonmaken. Opgeroepen op april 25, 2016, van Hobby blogo: http://hobby.blogo.nl/2010/02/05/hoe-gum-schoonmaken/
E-shop. (s.d.). Opgeroepen op april 25, 2016, van Delhaize: http://shop.delhaize.be/nl-be/Nonfood/Papierwaren/Papier/Cursusblok-7C-…;
Geodriehoek Westcott. (s.d.). Opgeroepen op april 27, 2016, van The read shop: http://www.readshop.nl/GEODRIEHOEKWESTCOTT140MMTRANSPARANT/Product/62-7…;
HERMA etiket. (s.d.). Opgeroepen op april 27, 2016, van Central Point: https://www.centralpoint.nl/etiketten/herma/boeketiketten-wit-met-roode…;
Lusi. (2010, januari 29). Blue folder. Opgeroepen op april 25, 2016, van Rgbstock free stock photos: http://www.rgbstock.com/bigphoto/mgyVAFy/blue+folder
Meetartikelen. (s.d.). Opgeroepen op april 25, 2016, van NV Maréchal: http://webwinkel.nvmarechal.be/catalogus/school/meetartikelen/
Open Clipart Vectors. (2013, oktober 15). Opgeroepen op april 27, 2016, van Pixabay: https://pixabay.com/p152414/?no_redirect
Passer nodig. (s.d.). Opgeroepen op april 25, 2016, van Prijs Best: https://prijsbest.nl/p/passer-passers/
Plantyn. (s.d.). Plantyn Basisatlas. Opgeroepen op april 27, 2016, van Plantyn: http://methodes.plantyn.com/woproducten/nieuwe-plantyn-basisatlas/
Stabe NV. (s.d.). Pennenzakken. Opgeroepen op april 25, 2016, van Paradisio: http://www.paradisioonline.be/kantoor/schoolbenodigdheden/pennenzakken/…;
TVP Travel. (2013, november 16). Opgeroepen op april 27, 2016, van Pixabay: https://pixabay.com/p210520/?no_redirect
Van de Putte, T. (2015, juni 30). Boeken kaften, hoe doe je dat? Opgeroepen op april 20, 2016, van Klasse: https://www.klasse.be/3417/boeken-kaften-hoe-doe-je-dat/
154
Van Dijk en Hees B.V. (s.d.). HERMA ETIKETTEN VOOR SCHRIFTEN. Opgeroepen op april 27, 2016, van Van Dijk en Hees kantoorvakhandel: http://www.dijkhees.nl/etiket-herma-5716-boek-82x55mm-12st-gn-wtlijn-(c…;
VISO. (s.d.). Sociale en Technische Wetenschappen. Opgeroepen op april 15, 2016, van Viso Roeselare: http://www.viso-roeselare.be/viso/docs/flyer_stw.pdf
Bronvermelding week 8 – deel 2
Boete voor klap aan buschauffeur. (2009, februari 11). Opgeroepen op april 30, 2016, van Reformatorisch Dagblad: http://www.refdag.nl/nieuws/binnenland/boete_voor_klap_aan_buschauffeur…;
Centrum Voor Avondonderwijs vzw. (s.d.). Cursus kapper - kapster. Opgeroepen op april 30, 2016, van Centrum voor Avondonderwijs: http://www.centrumvooravondonderwijs.be/opleiding/kapper/
De 50 meest voorkomende sollicitatievragen. (s.d.). Opgeroepen op mei 2, 2016, van Jobat: http://www.jobat.be/nl/artikels/de-50-meest-voorkomende-sollicitatievra…;
Echte Bakker Kijzers. (s.d.). Opgeroepen op april 30, 2016, van Puursantpoort: http://puursantpoort.nl/puurwinkels/echte-bakker-kijzers
La Scoperta - Bureau voor Business Innovatie & Talentmanagement. (s.d.). Opgeroepen op april 30, 2016, van La Scoperta: http://www.lascoperta.nl/beroepsomschrijving
SLO. (s.d.). Oriëntatie op jezelf en de wereld. Opgeroepen op april 30, 2016, van TULE inhouden & activiteiten: http://tule.slo.nl/OrientatieOpJezelfEnWereld/F-L36-Gr34-Doorkijkje.htm…;
Stockafbeeldingen. (s.d.). Opgeroepen op april 30, 2016, van Dreamstime: http://nl.dreamstime.com/royaltyvrije-stock-afbeeldingen-kelner-bediend…;
Vlaamse overheid. (s.d.). VDAB. Opgeroepen op mei 2, 2016, van VDAB: https://www.vdab.be/