“Er is veel liefde en zorg nodig om mensen tot mensen te maken, en zo weinig om diezelfde mens te vernederen, te vernietigen zelfs.”
Denk jij soms wel eens terug aan de moeilijke momenten toen je worstelde met jezelf, op zoek naar zingeving of een betekenisvol doel in je leven? Herken je dat gevoel iets te willen betekenen en “iemand” te willen zijn, aanvaard te willen worden? Deze zoektocht is expliciet aanwezig vanaf de adolescentie en herkenbaar voor moslimjongeren in onze maatschappij. Frustraties, onzekerheden en gevoelens van onrechtvaardigheid zijn slechts enkele kenmerken van de psychologische vatbaarheid voor extreme opvattingen bij deze doelgroep.
Extremisme: een complexe maar relevante realiteit
Van documentaire-reeksen tot praatprogramma’s, van opiniestukken tot studiedagen en debatten, het onderwerp van extremisme is niet meer weg te denken. De kans is groot dat je al eens een gesprek hebt gevoerd over dit thema of dat je op z’n minst een krantenkop hebt gelezen die er naar verwees. Ook heb je je misschien eens afgevraagd hoe sommige spanningen in de maatschappij zijn kunnen ontstaan. De polarisering neemt toe naarmate aanslagen en conflicten elkaar opvolgen.
Het fenomeen van jongeren die worden geconfronteerd met extreme opvattingen is uiteraard niet opgelost nu het bolwerk van IS uit elkaar valt. Met een relatief hoog aantal Syriëstrijders zal België in de nabije toekomst worden geconfronteerd met terugkeerders. De vraag waarom jongeren deze extreme keuzes maken blijft ons achtervolgen.
Hoewel het belang van omgevingsfactoren en ideologie niet mag worden ontkend, rijst de vraag: waar blijft de belangstelling voor de voedingsbodem die de basis vormt voor het ontwikkelen van extreme opvattingen? Hoe komt het dat moslimjongeren met de meest extreme opvattingen vaak het minst religieus zijn? Waarom wordt de islam vaak als drijfveer aangeduid, terwijl verschillende onderzoeken aantonen dat een bewuste religieuze identiteit net bescherming biedt tegen radicalisering? Wat kunnen wij hieruit begrijpen in het licht van vatbaarheid voor extreme opvattingen? Welke uitdagingen komen moslimjongeren vandaag tegen tijdens hun zoektocht naar betekenisgeving?
Geen groei zonder vruchtbare grond
Het moeilijke klimaat waarin de jonge adolescent zijn zoektocht moet starten, wordt gekenmerkt door globalisering, polarisering en individualisering. Met de sociale media als bondgenoot kan de jongere zich tegenwoordig een (virtuele) identiteit eigen maken en selectief omgaan met informatie. Of deze vrijheid onschuldig is, blijft de vraag. “Natuurlijke filters” zoals ouders, leerkrachten en mainstream media verdwijnen meer en meer naar de achtergrond. Een tsunami aan informatie overspoelt de jongere en vergroot de kans om in aanraking te komen met uiteenlopende ideologieën.
Omdat het aanduiden van één factor als hoofdreden voor radicalisering onmogelijk is, is een holistische benadering op zijn plaats. Net zoals zaadjes vruchtbare grond nodig hebben om in te kunnen aarden, moeten ook extreme opvattingen een voedingsbodem hebben om verder te ontkiemen. Nog vóór deze gedachten diepgeworteld geraken, is het belangrijk om de psychologische vatbaarheid hiervoor in kaart te brengen. Omgevingsfactoren en extreme ideologieën kunnen immers enkel een invloed hebben wanneer er sprake is van bepaalde persoonlijke motieven.
De kernboodschap bij extremistische ideologieën richt zich vaak op emoties en de zoektocht naar betekenis. Het zwart-wit denken dat we terugzagen bij extreemrechtse protesten in Charlottesville en de oproep om zich aan te sluiten bij het kalifaat van IS, zijn voorbeelden van extreme ideeën die ons verontwaardigden. Toch zijn het deze simplistische boodschappen waar zoekende jongeren naar geneigd zijn.
Nieuwe resultaten, een nieuwe start?
Dit onderzoek heeft aan de hand van een vragenlijst bepaalde opvallende antwoordpatronen en denkprocessen als start van psychologische vatbaarheid voor radicalisering willen achterhalen. In totaal namen 783 jongeren, waarvan 435 moslimjongeren, uit zes scholen in Brussel en Antwerpen deel aan het onderzoek.
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht hebben de meeste moslimjongeren die in aanraking komen met extremisme slechts een oppervlakkige kennis van de islam. Hierdoor hebben ze de capaciteiten niet om de authenticiteit van bepaalde interpretaties te evalueren. De groep jongeren die in dit onderzoek het meeste extreme opvattingen rapporteren zijn de jongeren die het minst religieus zijn. Bovendien voelen ze zich het meest gediscrimineerd en benadeeld en het minst geaccepteerd. Onderzoek bevestigt dat sterke, bewuste en op kennis gebaseerde religieuze beleving werkt als beschermingsfactor tegen onzekerheden en mogelijke radicalisering tijdens de adolescentie.
De complexiteit van dit maatschappelijke probleem vraagt om nuance en voorzichtigheid bij het zoeken naar oplossingen en preventie. Om uit deze moeilijkheid te geraken en te zoeken naar werkbare oplossingen is het geen slecht idee om het geweer van schouder te veranderen. Er moet sprake zijn van persoonlijke motieven en vatbaarheid opdat omgevingsfactoren een invloed zouden kunnen hebben op het vormen van extreme opvattingen.
Waarom wordt de know-how uit bepaalde islamitische landen niet geïmporteerd? Landen zoals Indonesië, Singapore en Saoedi-Arabië besteden aandacht aan de aanwezige frustraties, de verschillende religieuze interpretaties en investeren in doorgedreven rehabilitatie-programma’s.
Welke diverse benaderingen zijn aanwezig in het intellectuele debat over de plaats van de islam in Europa? Een theologische inmenging waarbij wordt verwacht van moslims dat ze bepaalde basisconcepten van hun geloof moeten aanpassen, kan voor problemen zorgen. Niet alleen zorgt dit ervoor dat bepaalde groepen van moslims negatief worden geviseerd, ook het gebruik van “liberale hervormers” binnen de moslimgemeenschap wordt ervaren als een manipulatie. De beleidskeuzes die nu worden gemaakt, kunnen een negatief effect hebben op moslimjongeren die op zoek zijn naar betekenisgeving. Dit uit zich dan in het zich niet geaccepteerd voelen of gevoelens van onrechtvaardigheid.
Laten we een beleid voeren die focust op de persoonsgebonden factoren (de voedingsbodem) en niet zo zeer alleen op de zaadjes en het klimaat.
Misschien wordt het tijd dat we meer naar de jongeren beginnen te luisteren …
Abdel-Khalek, A. M., & Eid, G. K. (2011). Religiosity and its association with subjective well-being and depression among Kuwaiti and Palestinian Muslim children and adolescents. Mental Health, Religion & Culture, 14, 117–127.
Abu-Raiya, H., & Pargament, K. I. (2011). Empirically based psychology of Islam: Summary and critique of the literature. Mental Health, Religion & Culture, 14, 93–11.
AIVD (2004). Van dawa tot jihad. De diverse dreigingen van de radicale islam tegen de democratische rechtsorde. Den Haag, Nederland: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
AIVD (2007). Radicale dawa in verandering: De opkomst van islamitisch neoradicalisme in Nederland. Den Haag, Nederland: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
Al-Albani, M. N. A. D., (z.d.). Warning against the fitnah of takfir. Riyadh, Saudi-Arabia: Islamic Propagation Office at Rabwah
AlDe’emeh, M., & Stockmans, P. (2015). De jihaadkaravaan. Reis naar de wortels van de haat. Tielt: Uitgeverij Lannoo.
Aldridge, A. A., & Roesch, S. C. (2008). Developing coping typologies of minority adolescents: A latent profile analysis. Journal of adolescence, 31(4), 499-517.
Al-Lami, M. (2009). Studies of Radicalisation: State of the Field Report (Royal Holloway - University of London). Geraadpleegd van https://static1.squarespace.com/static/566d81c8d82d5ed309b2e935/t/567ab…
Alonso, R., Bjørgo, T., Della Porta, D., Coolsaet, R., Khosrokhavar, F., Lohker, R., ... & De Vries, G. (2008). Radicalisation processes leading to acts of terrorism. A concise report prepared by the European Commission's expert group on violent radicalisation.
Alshammari, M. S. H. (2013). Takfīr and terrorism: historical roots, contemporary challenges and dynamic solutions. With special reference to al-Qaida and the Kingdom of Saudi Arabia. [Ongepubliceerde doctoraatsthesis]. Leeds, Verenigd Koninkrijk: University of Leeds University of Leeds.
Amghar, S. (2007). Salafism and radicalisation of young European Muslims. In S. Amghar (Ed.), European Islam: The challenges for society and public policy. (pp. 38-51). Brussel, België: Centre for European Policy Studies.
Amnesty International. (2012). Choice and prejudice. Discrimination against muslims in Europe. Geraadpleegd van https://www.amnesty-international.be/sites/default/files/bijlagen/Rappo….
Ardila, R. (2002). The psychology of the terrorist: Behavioral perspective. In C. E. Stout (Ed.), The Psychology of Terrorism: A public understanding (psychological dimension to war and peace). Connecticut: Praeger.
Arnett, J. J. (1999). Adolescent storm and stress, reconsidered. American psychologist, 54(5), 317.
Arnett, J. J. (2014). Adolescence and emerging adulthood. Boston, MA: Pearson.
Arts, L., & Butter, E. (2009). Radicaal, orthodox of extremist? Achtergrondinformatie over radicalisering en polarisatie. Amsterdam, Nederland: ABC Kenniscentrum.
Bachman, J. G., Johnston, L. D., & O'Malley, P. M. (1997). Monitoring the future. Ann Arbor: University of Michigan, Institute for Social Research.
Bakker, E. (2006). Jihadi terrorists in Europe their characteristics and the circumstances in which they joined the jihad: an exploratory study. Den Haag, Nederland: Netherlands Institute of International Relations Clingendael.
Bandura, A. (1964). The stormy decade: Fact or fiction? Psychology in the Schools, 1, 224-231.
Bauman, Z. (1991). Modernity and Ambivalence. Cambridge: Polity Press.
Bauman, Z. (2008). Happiness in a society of individuals. Soundings, 38, 19-28.
Bectovic, S. (2011). Studying Muslims and constructing Islamic identity. Ethnic and Racial Studies, 34, 1120–1133.
Bell, S. (2005a). Cold terror: How Canada nurtures and exports terrorism to the world. Canada: John Wiley & Sons.
Bin Ali, M. (2012). The islamic doctrine of Al-Wala’ wal Bara’ (loyalty and disavowel) in modern salafism [Thesis for the Degree of Doctor of Philophy]. Exeter, Verenigd Koninkrijk: The University of Exeter.
Bizina, M., & Gray, D. H. (2014). Radicalization of Youth as a Growing Concern for Counter-Terrorism Policy. Global Security Studies, 5(1).
Borum, R. (2010). Understanding Terrorist Psychology. In A. Silke (Red.), The Psychology of Counter-Terrorism (pp. 19-33). Oxon, UK: Routledge.
Borum, R. (2011). Radicalization into violent extremism I: A review of social science theories. Journal of Strategic Security, 4(4), 7-36.
Boucek, C. (2008). Saudi Arabia’s “Soft” Counterterrorism Strategy: Prevention, Rehabilitation, and Aftercare (Carnegie Papers). Geraadpleegd van http://carnegieendowment.org/files/cp97_boucek_saudi_final.pdf
Bräutigam, C. (2012). De relatie tussen facebookgebruik en de identiteitsontwikkeling van jongvolwassenen (Bachelor's thesis, University of Twente).
Brody, G. H., Yu, T., Chen, Y., Kogan, S. M., Evans, G. W., Beach, S. R. H., … Philibert, R. A. (2013). Cumulative Socioeconomic Status Risk, Allostatic Load, and Adjustment: A Prospective Latent Profile Analysis With Contextual and Genetic Protective Factors. Developmental Psychology, 49(5), 913–927. http://doi.org/10.1037/a0028847
Buijs, F. J., Demant, F., & Hamdy, A. (2006). Strijders van eigen bodem. Radicale en democratische moslims in Nederland. Amsterdam: University Press.
Chaliand, G., & Blin, A. (Eds.). (2007). The history of terrorism. From antiquity to Al Qaeda. Los Angeles, CA: University of California Press.
Christie, D., & Viner, R. (2005). ABC of adolescence: Adolescent development. BMJ: British Medical Journal, 330(7486), 301.
Clogg, C. C. (1988). Latent class models for measuring. In R.Langeheine, & J.Rost(Eds.), Latent trait and latent class models (pp. 173–205). New York: Plenum Press.
Cole, J. R. (2009). Engaging the Muslim World. New York: Palgrave Macmillan.
Commins, D. (2012). Arab Salafism. In T. Sonn (Ed.), Oxford Bibliographies Online: Islamic Studies. New York: Oxford University Press. doi:10.1093/obo/9780195390155-0139
Coolsaet, R. (2015). Wat drijft de Syriëstrijder? Samenleving en politiek, 22(2), 4-13.
Cooper, H. H. A. (2001). The problem of definition revisited. American Behavioral Scientist, 44, 881–893.
Corb, A., & Grozelle, R. (2014). A New Kind of Terror: Radicalizing Youth In Canada. Journal Exit-Deutschland. Zeitschrift für Deradikalisierung und demokratische Kultur, 1, 32-58.
Costanza, W. A. (2015). Adjusting our gaze: An alternative approach to understanding youth radicalization. Journal of Strategic Security, 8(1-2), 1.
Crenshaw, M. (1981). The causes of terrorism. Comparative Politics, 13(4), 379-399.
Custers, K. E., & Engels, R. C. (2003). Delinquentie van adolescenten: De rol van delinquente vrienden en emotionele problemen. Pedagogiek, 23(2), 137-155.
Dantlgraber, M., Wetzel, E., Schützenberger, P., Stieger, S., & Reips, U. D. (2016). Simple construct evaluation with latent class analysis: An investigation of Facebook addiction and the development of a short form of the Facebook Addiction Test (F-AT). Behavior research methods, 48(3), 869-879.
Davies, L. (2008). Educating against extremism. Stoke on Trent, UK: Trentham Books.
De Graaff, B. (2008). Hoe breed? Contraterrorisme- en radicaliseringsbeleid onder de loep. In J., Van Donselaar & P. R., Rodrigues, P.R. (Reds.), Monitor Racisme en Extremisme. Leiden. Pallas Publications.
de Graaff, B., de Poot, C., & Kleemans, E. (2009). Radicalisering en radicale groepen in vogelvlucht. Tijdschrift voor criminologie, 51(4), 331.
De Keyser, J. (2014). Een schadelijke sektarische bedreiging onderzocht: Takfirisme. Cahiers Inlichtingenstudies, 4, 37-69.
De Koning, M. Roex, I, Becker, C., & Aarns, P. (2014). Eilanden in een zee van ongeloof: Het verzet van activistische daʿwa-netwerken in België, Nederland en Duitsland. Amsterdam, Nederland: Instituut voor Migratie- en Etnische Studies (IMES), Universiteit van Amsterdam.
De Schepper, D. (2014). Wat is het radicaliseringsproces en wat kunnen steden en gemeenten daartegen doen? [Bachelorproef]. Gent, België: Universiteit Gent.
de Wit, J., Slot, W., & van Aken, M. (Eds.). (2005). Psychologie van de adolescentie: basisboek. Baarn.
Delong-Bas, N. J. (2004). Wahhabi islam: From revival and to global jihad. Oxford, Verenigd Koninkrijk: Oxford University Press.
d'Haenens, L. (2003). ICT in Multicultural Society; The Netherlands: A Context for Sound Multiform Media Policy? . International Communication Gazette, 65(4-5), 401-421.
Duyvendak, J. W. (2004). Een eensgezinde vooruitstrevende natie: over de mythe van'de'individualisering en de toekomst van de sociologie. Vossiuspers UvA.
Egerton, F. (2011). Jihad in the West. The rise of militant salafism. Cambridge: Cambridge University Press.
Eikmeier, D. C. (2007). Qutbism: An Ideology of Islamic-Fascism. Parameters, 85-97.
Enders, C. K. (2010). Applied missing data analysis. Guilford Press.
Erikson, E. H. (1959). Identity and the life cycle: Selected papers. Psychological Issues, 1, 5-165.
Erikson, E.H. (1968). Identity: youth and crisis. New York: Norton.
Everington, A. (2015). Prevention of violent extremism: What are the people saying? In L. Fenstermacher (Ed.), Countering violent extremism (pp. 78-83). Dayton, OH: Air Force Research Laboratory.
Fabrigar, L. R., Wegener, D. T., MacCallum, R. C., & Strahan, E. J. (1999). Evaluating the use of exploratory factor analysis in psychological research. Psychological methods, 4(3), 272.
Fayers, P. M., & Hand, D. J. (1997). Factor analysis, causal indicators and quality of life. Quality of Life Research, 6(2).
Feddes, A. R., Mann, L., & Doosje, B. (2015). Increasing self‐esteem and empathy to prevent violent radicalization: a longitudinal quantitative evaluation of a resilience training focused on adolescents with a dual identity. Journal of Applied Social Psychology, 45(7), 400-411.
Flora, D. B., & Curran, P. J. (2004). An empirical evaluation of alternative methods of estimation for confirmatory factor analysis with ordinal data. Psychological Methods, 9, 466 – 491. doi:10.1037/1082- 989X.9.4.466
Fraihi, T. (Ed.). (2015). Syriëstrijders uit België. Enkele feiten en cijfers. Kalmthout, België: Pelckmans.
Franz, B. (2007). Europe's Muslim youth: An inquiry into the politics of discrimination, relative deprivation, and identity formation. Mediterranean Quarterly, 18(1), 89-112.
Freud, A. (1958). Adolescence. The psychoanalytic study of the child, 13, 255-278.
Geeraerts, S. B. (2012). Digital radicalization of youth. Social cosmos, 3(1), 25-32.
Gerber, M., Wittekind, A., Grote, G., & Staffelbach, B. (2009). Exploring types of career orientation: A latent class analysis approach. Journal of Vocational Behavior, 75(3), 303-318.
Gielen, A. J. (2008). Radicalisering en identiteit: Radicale rechtse en moslimjongeren vergeleken. Amsterdam University Press.
Giunchi, E. (2016). From the Afghan resistance to Abbottabad: Thirty years of Al-Qaedaism. In H. Giusto (Ed.). Daesh and the terrorist threat: from the Middle East to Europe (pp. 23-33). Brussel, België: Foundation for European Progressive Studies [FEPS] & Fondazione Italianieuropei.
Goertzel, T. G. (2002). Terrorist belief and terrorist lives. In C. E. Stout (Ed.), The Psychology of Terrorism: A public understanding (psychological dimension to war and peace). Connecticut: Praeger.
Goijens, S. (2012). Saoedische oppositie. Een Vergelijkende studie tussen de websites www.islah.info en www.islamtoday.net [Masterthesis in Eastern Languages and Cultures]. Gent, België: University of Gent/Faculty of Arts and Philosophy.
Gray, J. (2002, July 27). How Marx became muslim. Not ancient, but modern: John Gray argues that islamist militants have Western roots. Independent Newspaper. Geraadpleegd op http://www.independent.co.uk/
Green, C. A. (2009). The khawaarij and the creed of takfir. Declaring a muslim to be an apostate and its effects upon modern day islamic movements [Ongepubliceerde thesis]. Pretoria, Zuid-Afrika: University of South Africa.
Hall, G. S. (1904). Adolescence: Its psychology and its relations to physiology, anthropology, sociology, sex, crime, religion, and education. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
Henry, K. L., & Muthén, B. (2010). Multilevel Latent Class Analysis: An Application of Adolescent Smoking Typologies with Individual and Contextual Predictors. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 17(2), 193–215. http://doi.org/10.1080/10705511003659342
Hermans, H. J., & Dimaggio, G. (2007). Self, identity, and globalization in times of uncertainty: A dialogical analysis. Review of general psychology, 11(1), 31.
Holmbeck, G. N. (1996). A model of family relational transformations during the transition to adolescence: Parent–adolescent conflict and adaptation.
Holmbeck, G. N. (1996). A model of family relational transformations during the transition to adolescence: Parent–adolescent conflict and adaptation. In Transitions Through Adolescence: Interpersonal Domains and Contexts, ed. J Graber, J Brooks-Gunn, A Peterson, pp. 167–99. Mahwah, NJ: Erlbaum
Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6(1), 1–55. doi:10.1080/10705519909540118
Hudson, R. A. (1999). The sociology and psychology of terrorism: Who becomes a terrorist and why? Federal Research Division (pp. 20540−24840). Washington, D.C.: Library of Congress
Huntington, S. P. (1993). The clash of civilizations?. Foreign affairs, 22-49.
Ibrahim, S. E. (1980). Anatomy of Egypt's militant Islamic groups. Methodological note and preliminary findings. International Journal of J. Middle East studies, Vol. 12. (pp. 423−453). Cambridge University Press.
Kempynck, A. (2014, 03 december). "Niemand weet wat radicalisering inhoudt" [Interview met Prof. Rik Coolsaet - Ugent]. Geraadpleegd van http://www.kifkif.be/actua/%E2%80%98niemand-weet-wat-radicalisering-inh…
Khatab, S. (2006a). The political thought of Sayyid Qutb: The theory of jahiliyyah. Abingdon, Oxon, Verenigd Koninkrijk: Routledge.
Khatab, S. (2006b). The power of Sovereignty: The political and ideological philosophy of Sayyid Qutb. Abingdon, Oxon, Verenigd Koninkrijk: Routledge.
Klonsky, E. D., & Olino, T. M. (2008). Identifying clinically distinct subgroups of self-injurers among young adults: a latent class analysis. Journal of consulting and clinical psychology, 76(1), 22.
Konijn, E. A., Oegema, D., Schneider, I. K., de Vos, B., Krijt, M., & Prins, J. A. (2010). Jong en Multimediaal: mediagebruik en meningsvorming onder jongeren, in het bijzonder moslimjongeren. Amsterdam/Den Haag, Nederland: Breckfield Hall Publishers/WODC, Ministry of Justice.
Kruglanski, A. W., Gelfand, M. J., Bélanger, J. J., Sheveland, A., Hetiarachchi, M., & Gunaratna, R. (2014). The psychology of radicalization and deradicalization: How significance quest impacts violent extremism. Political Psychology, 35(S1), 69-93.
Laqueur, W. (1987). The age of terrorism. Toronto:Canada: Little, Brown and Company
Laqueur, W. (2002). A History of terrorism (3rd ed.). New Brunswick: Transaction Publishers.
Lawal, O. (2002). Social-psychological considerations in the emergence an growth of terrorism. In C. E. Stout (Ed.), The Psychology of Terrorism: Programs and Practices in Response and Prevention (psychological dimension to war and peace). Connecticut: Praeger
Lazarsfeld, P.F. & Henry, N.W. (1968). Latent structure analysis. Boston, Mass.: Houghton Mifflin.
Lo, Y., Mendell, N., & Rubin, D. (2001). Testing the number of components in a normal mixture. Biometrika, 88, 767–778.
Loboda, L. (2004). The thought of Sayyid Qutb. Ashbrook Statesmanship Thesis, Vol. 1(1), 1-36. Geraadpleegd van http://nolefttturns.ashbrook.org/wp-content/uploads/2012/06/2004-Loboda…
Luyckx, K., Goossens, L., Soenens, B., Beyers, W., & Vansteenkiste, M. (2005). Identity statuses based on 4 rather than 2 identity dimensions: Extending and refining Marcia's paradigm. Journal of youth and adolescence, 34(6), 605-618.
Lyons-Padilla, S., Gelfand, M. J., Mirahmadi, H., Farooq, M., & van Egmond, M. (2015). Belonging nowhere: Marginalization & radicalization risk among Muslim immigrants. Behavioral Science & Policy, 1(2), pp. 1–12
Marsh, H. W., Lüdtke, O., Muthén, B., Asparouhov, T., Morin, A. J. S., Trautwein, U., & Nagengast, B. (2010). A new look at the Big-Five factor structure through exploratory structural equation modeling. Psychological Assessment, 22, 471– 491. doi:10.1037/a0019227
Masuda, A., Donati, M. R., Schaefer, L. W., & Hill, M. L. (2015). Terrorism as an act-in-context. Evolutionary Psychology and Terrorism, 124.
McCauley, C. (2002). Psychological issues in understanding terrorism and the response to terrorism. In C. E. Stout (Ed.), The psychology of terrorism: Theoretical understandings and perspectives (psychological dimension to war and peace), VoI. III. (pp. 3−29). Connecticut: Praeger.
McCutcheon, A. L. (1987). Latent class analysis (No. 64). Sage.
McLachlan, G. J., & Peel, D. (2000). Finite mixture models. New York: John Wiley.
Meershoek, A. J. J., & de Vries, D. P. (2012). Systeemhaat onder jongeren. Universiteit Twente-Institute of Governance Studies.
Merari, A. (2000). Terrorism as a strategy of struggle: past and future. In M. Taylor, & J. Horgan (Eds.), The Future of Terrorism. London: Frank Cass.
Merari, A. (2007). Psychological aspects of suicide terrorism. In B. Bongar, L. M. Brown, L. E. Beutler, J. N. Breckenridge, & P. G. Zimbardo (Eds.), Psychology of terrorism (pp. 101-115). New York, NY: Oxford University Press.
Moghaddam, F. M. (2005). The Staircase to terrorism. A pyschological exploration. American Psychologist, 60(2), 161-169.
Moors, H., & Jacobs, M. (2009). Aan de hand van de imam. Integratie en participatie van orthodoxe moslims in Tilburg-Noord. Tilburg, Nederland: IVA.
Mostard, M. (2017). The Harvest Model: Describing the process of Radicalisation of Western European foreign fighters on the basis of Risk Factors, Pull Factors, Catalysts, and Rewards. (Scriptie - Maastricht University). Geraadpleegd van https://www.academia.edu/32932252/The_Harvest_Model
Murr, V. (2004). The power of ideas: Sayyid Qutb and Islamism (Summer Research Project). Geraadpleegd van http://www.stephenhicks.org/wp-content/uploads/2009/02/murr-qutb.pdf
Muthén, B. (2006). The potential of growth mixture modelling. Infant and Child Development, 15(6), 623-625.
Muthén, B., & Kaplan, D. (1985). A comparison of some methodologies for the factor analysis of non-normal Likert variables. British Journal of Mathematical and Statistical Psychology, 38, 171–189. doi:10.1111/j.2044-8317.1985.tb00832.x
Muthén, B., & Muthén, L. K. (2000). Integrating person-centered and variable-centered analysis. Growth mixture modeling with latent trajectory classes. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 24, 882–891.
Nylund, K., Bellmore, A., Nishina, A., & Graham, S. (2007). Subtypes, severity, and structural stability of peer victimization: what does latent class analysis say? Child development, 78(6), 1706-1722.
Oliver, H. J. (2002). The 'Wahhabi’ Myth: Dispelling Prevalent Fallacies and the Fictitious link with Bin Laden. BookBaby.
Pantucci, R. (2011). A typology of lone wolves: Preliminary analysis of lone islamist terrorists. In H. Rubin, & J. Bew (Eds.). Developments in radicalisation and political violence. Londen, Verenigd Koninkrijk: ICSR.
Pastor, D. A., Barron, K. E., Miller, B. J., & Davis, S. L. (2007). A latent profile analysis of college students’ achievement goal orientation. Contemporary Educational Psychology, 32(1), 8-47.
Pels, T., & de Ruyter, D. (2011). De relatie tussen opvoeding, socialisatie, ontwikkeling en radicalisering: overzicht van en hiaten in de beschikbare kennis. Pedagogiek, 31(2), 117-133.
Piven, J. S. (2002). On the psychosis (religion) of terrorists. In C. E. Stout (Ed.), The Psychology of Terrorism: Theoretical understandings and perspectives (psychological dimension to war and peace), VoI. III. (pp. 120−147). Connecticut: Praeger.
Ponsaers, P., De Ruyver, B., Easton, M., Verhage, A., Noppe, J., Hellinckx, J., & Vandevelde, M. (2010). Onderzoeksrapport polarisering en radicalisering: een integrale preventieve aanpak. Geraadpleegd op http://hdl.handle.net/1854/LU-3175163
Raffiq, A. (2015). The Kharijites: Historical roots of the ideology of the Muslim Brotherhood, Hizb Al-Tahrir, Al-Qa'ida, Al-Nusrah and ISIS. Birmingham, Verenigd Koninkrijk: Salafi Publications.
Ragush, M. (2016). Islamic radicalisation and terrorist cells in the Balkans: Fact or myth? In H. Giusto (Ed.). Daesh and the Terrorist threat: from the Middle East to Europe (pp. 144-156). Brussel, België: Foundation for European Progressive Studdies [FEPS] & Fondazione Italianieuropei.
Rainbow, P. (Ed.). (1984). The Foulcault Reader: An introduction to Foulcault’s thought. New York: Pantheon Books.
Reich, W. (Ed.) (1998) Origins of terrorism. Psychologies, ideologies, theologies, states of mind. Baltimore: John Hopkins University Press.
Reid, W. H. (2002). Controlling political terrorism: Practicality, not psychology. In C. E. Stout (Ed.), The Psychology of Terrorism: A public understanding (psychological dimension to war and peace), Vol. I. Connecticut: Praeger.
Richardson, L. (2007). What terrorists want: Understanding the enemy, containing the threat. New York, NY: Random House Trade Paperback Edition.
Roex, I., van Stiphout S., & Tillie J. (2010). Salafisme in Nederland: Aard, omvang en dreiging. Amsterdam: Instituut voor Migratie- en Etnische Studies.
Roy, O. (2007). Islamic terrorist radicalisation in Europe. In European Islam. Challenges for Public Policy and Society (pp. 52-60). CEPS Centre for European Policy Studies.
Roy, O. (2015). What is the driving force behind jihadist terrorism? – A scientific perspective on the causes/circumstances of joining the scene. Paper gepresenteerd op de BKA Autumn Conference, 18 - 19 November 2015: International Terrorism: How can prevention and repression keep pace?, Berlijn, Duitsland. Geraadpleegd van https://life.eui.eu/wp-content/uploads/sites/7/2015/11/OLIVIER-ROY-what…
Ruthven, M. (2004). A fury for god: The islamist attack on America. Londen, Verenigd Koninkrijk: Granta Books.
Sageman, M. (2004). Understanding terror networks. Philadelphia: University of Pennsylvania press
Sageman, M. (2006). Islam and Al-Qaeda. In A. Pedahzur (Ed.), Root causes of suicide terrorism. The globalization of martyrdom (pp. 122-131). Abingdon, Verenigd Koninkrijk: Routledge
Said, E. (1981). Covering Islam. New York: Pantheon Books.
Schwartz, G. (1978). Estimating the dimension of a model. The Annals of Statistics, 6, 461–464
Schweizer, K. (2010). Some guidelines concerning the modeling of traits and abilities in test construction.European Journal of Psychological Assessment, 26, 1–2. doi:10.1027/1015-5759/a000001
Sclove, S. L. (1987). Application of model-selection criteria to some problems in multivariate analysis. Psychometrika, 52, 333–343.
Shaffer, D. R., & Kipp, K. (2013). Developmental psychology: Childhood and adolescence. Cengage Learning.
Slootman, M., & Tillie, J. (2006). Processen van radicalisering. Waarom sommige Amsterdamse moslims radicaal worden. Amsterdam: Gemeente Amsterdam/IMES.
Smit, W. (2007). Terrorisme en rechtvaardige oorlog: recht en onrecht in tijden van terreur. Antwerpen, België: Garant.
Somerville, K. (2008). Transnational belonging among second generation youth: Identity in a globalized world. Journal of Social Sciences, 10(1), 23-33.
Spee, I., & Reitsma, M. (2010). Puberaal, lastig of radicaliserend?: grensoverschrijdend gedrag van jongeren in het onderwijs. KPC Groep.
Stald, G. (2008). Mobile identity: Youth, identity, and mobile communication media. Youth, identity, and digital media, 143.
Steinberg, L., & Morris, A. S. (2001). Adolescent development. Annual review of psychology, 52(1), 83-110.
Steuter, E., & Wills, D. (2009). Discourses of Dehumanization: Enemy Construction and Canadian Media Complicity in the Framing of the War on Terror. Global Media Journal: Canadian Edition, 2(2).
Susman, A.J., & Rogol, A. (2004). Puberty and psychological development. In R. M. Lerner & L. Steinberg (2004), Handbook of Adolescent Psychology, 2nd edition (pp. 15-44). Hoboken, NJ: John Wiley.
Terhune, D. B., & Cardeña, E. (2010). Differential patterns of spontaneous experiential response to a hypnotic induction: A latent profile analysis. Consciousness and Cognition, 19(4), 1140-1150.
Thackrah, J. R. (2004). Dictionary of terrorism, 2nd Ed. UK: Routledge.
Travis, A. (2008, 20 augustus). MI5 report challenges views on terrorism in Britain.. The Guardian. Geraadpleegd van https://www.theguardian.com/uk/2008/aug/20/uksecurity.terrorism1
van Bergen, D. D., Feddes, A. F., Doosje, B., & Pels, T. V. (2015). Collective identity factors and the attitude toward violence in defense of ethnicity or religion among Muslim youth of Turkish and Moroccan Descent. International Journal of Intercultural Relations, 47, 89-100.
van den Bos, K., Loseman, A., & Doosje, B. (2009). Waarom jongeren radicaliseren en sympathie krijgen voor terrorisme: Onrechtvaardigheid, onzekerheid en bedreigde groepen. Utrecht: Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum en het Ministerie van Justitie [WODC].
Van den Bouwhuijsen, H. (2006). Geen woorden maar daden. Beknopte geschiedenis van het terrorisme. Ethiek & Maatschappij, 9(3), 15-33.
van der Pligt, J., & Koomen, W. (2009). Achtergronden en determinanten van radicalisering en terrorisme. Amsterdam: WODC.
Van der Valk, I. (2015). Monitor Moslim Discriminatie (IMES REPORT SERIES - Universiteit Van Amsterdam). Geraadpleegd van http://imes.uva.nl/shared/subsites/institute-for-migration--ethnic-stud…
Van der Zwaluw, J. (2007). Mocro Flavour: religieuze identiteit op Maroc.nl. Radboud Universiteit Nijmegen.
Vedder, P. & Geel, M. van. (2012). Radicalizing Muslim youth; a conceptual analysis and consequences for interventions. In E. Tartakovsky (Ed.), Immigration: Policies, Challenges and Impact, Hauppauge, New York: Nova Science Publishers
Verkuyten, M., Thijs, J., & Stevens, G. (2012). Multiple identities and religious transmission: A study among Moroccan‐Dutch Muslim adolescents and their parents. Child development, 83(5), 1577-1590.
Vermunt, J. K., & Magidson, J. (2002). Latent class cluster analysis. Applied latent class analysis, 11, 89-106.
Vlaams Gemeenschapsonderwijs (2015). Radicalisering Visietekst van het GO!. Geraadpleegd van http://pro.g-o.be/blog/Documents/GO!_Visietekst_Radicalisering_DEF.pdf
Wagemakers, J. (2012). A quietist jihadi: The ideology and influence of Abu Muhammad Al-Maqdisi. Cambridge, Verenigd Koninkrijk: Cambridge University Press.
Whitbeck, J. V. (2001, December 7). Terrorism: The word itself is dangerous. The Daily Star.
White, J. R. (1998). Terrorism, an introduction. Belmont, CA: Wadsworth Publishing Company
Whittaker, D. J. (Ed.). (2003). The terrorism reader (2nd ed.). Londen, Verenigd Koninkrijk: Routledge.
Wienke, D. & Ramadan, O. (2011). Polarisatie en radicalisering bij jongeren: vragen en antwoorden ten behoeve van professionals, werkzaam in eerstelijnsorganisaties en in het onderwijs. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut.
Wiktorowicz, Q. (2004). Joining the cause: Al-Muhajiroun and radical Islam. In The Roots of Islamic Radicalism conference, Yale. Devji, F (2005) Landscapes of the Jihad: militancy, morality and modernity. London: C Hurst & Co Publishers Ltd.
Wiktorowicz, Q. (2006). Anatomy of the salafi movement. Studies in Conflict & Terrorism, 29, 207-239. doi:10.1080/10576100500497004
Ysseldyk, R., Haslam, S. A., & Haslam, C. (2013). Abide with me: Religious group identification among older adults promotes health and well-being by maintaining multiple group memberships. Aging & Mental Health, 17, 869– 79.