Bergen verzetten: bloed, zweet en vertaling

Marlies
Hendrickx

Je zet wat woorden van de ene taal om in de andere taal en tadaaaa, klaar is kees, daar is je vertaling! Dat klinkt als een sprookje, niet? Veel mensen denken nochtans dat het zo werkt, maar in realiteit komt er veel meer kijken. Een jaar bloed, zweet en vertalen maakte nog maar eens duidelijk dat vertalen, ook al is het “maar” een Frans reisgidsje*, bergen verzetten is: niets komt zomaar, echt over alles moet een beslissing genomen worden en fouten kun je je al helemaal niet permitteren.

 

Kiezen is verliezen

Nederlandstalige gespecialiseerde reisgidsen over trektochten zijn dun gezaaid, daardoor is het niet enkel op reis, maar ook bij de voorbereiding handig om vreemde talen te kennen. Toch is het bij het vertalen van zo een gids niet genoeg om gewoon de taal te kennen. Leest het publiek liever “je” of “u”? Weet iedereen wel zo wie St-Exupéry is of is het toch beter om toe te voegen dat hij “De kleine prins” schreef? Leeftijden en afstanden voluit schrijven of toch beter cijfers gebruiken? Is het duidelijk wat een hoogtelijn is? En ga zo maar door… Een kleine greep uit de beslissingen die genomen werden voor de masterproef “Gedeeltelijke vertaling van Guide des randonnées et voyages à pied met verantwoording en een studie i.v.m. vertaalmoeilijkheden en -fenomenen”. Niet makkelijk als je weet dat kiezen verliezen is. Veel van zulke beslissingen houden verband met de cultuur waarvoor de vertaling bedoeld is (de doelcultuur) en natuurlijk haar taal (de doeltaal). Tussen Frankrijk en België lijken niet zo gigantisch veel verschillen te zijn, maar het zijn er toch meer dan je denkt. Niet iedereen kan op Erasmus gaan om de verschillen te ervaren, vandaar enkele voorbeelden. In Frankrijk staat het huisnummer in het adres voor de straatnaam in plaats van erna en moet +33 aan de telefoonnummers toegevoegd worden.De meeste Fransen weten wél dat St-Exupéry “De kleine prins” schreef en zijn meestal meer vertrouwd met de bergen dan wij. In het Frans komen de komma’s op andere plaatsen in de zin te staan en zijn de zinnen gemiddeld genomen langer. Het woord “verschillen” duidt al aan dat het hier allemaal anders zit, dus al die zaken vragen om aanpassingen.

 

Schat aan informatie

Proberen in te schatten wie je tekst zal lezen kan zeker helpen. In het geval van Le guide des randonnées et voyages à pied of liever De gids voor trektochten en wandelvakanties zijn dat Nederlandstaligen van elke leeftijd, elk geslacht, met of zonder voorkennis, maar wel met interesse voor wandelvakanties en trektochten. Meer weten we niet, maar dat is al een schat aan informatie. Het feit dat het voor alle Nederlandstaligen is, betekent bijvoorbeeld al dat alle “Vlaamse constructies” eruit vliegen en door neutralere varianten moeten worden vervangen. Er verschijnt dus nooit “soortgelijk”, maar wel “gelijkaardig”.

 

Bergen verzetten

Vertalen is dus veel meer dan woorden omzetten en aan elkaar plakken, het is bergen verzetten. Maar ook wanneer het even gewoon om woorden omzetten gaat, is er meer aan de hand dan iedereen denkt. Hoewel het Franse “ou” volgens het woordenboek “of” betekent, past dat niet altijd in de context en bezittelijke voornaamwoorden (zoals jouw, uw, zijn) moeten soms verdwijnen omdat het anders te veel wordt. Bovendien lijken sommige woorden op het eerste gezicht geen of meerdere vertalingen te hebben, maar met een beetje creativiteit en de hulplijn die internet heet, is er altijd wel een oplossing. Een “cahier” dat helemaal geen schrift is, kan zo een duidelijk “praktisch handboek” worden. Toch wordt het moeilijkste probleem net als wat andere aspecten van toeristische vertaling doodgezwegen in de vakliteratuur: “stroeve constructies”. Dat zijn vertalingen die perfect weergeven wat de Franse auteur zegt, maar in het Nederlands draken van zinnen opleveren. De oplossing daarvoor: kritisch zijn en herschrijven. Als hulplijn op zoek gaan naar kenmerken van toeristisch Nederlands of van gespecialiseerde berggidsen is verloren moeite: wie zoekt, vindt helaas weinig of niets.

 

Fouten vermijden doe je door logisch na te denken, je ondanks de deadlines niet té veel te haasten, kennis en vaardigheden uit een vertaalopleiding aan te spreken, naar de moedertaal te werken in plaats van naar een vreemde taal en vooral door veel, héél véél, op te zoeken. Daarbovenop maken ook nog ongeveer 100 nalees- en herschrijf rondes deel uit van het proces. En dat allemaal onder het motto: “een slechte brontekst is geen excuus voor een slechte vertaling”.

 

*Le guide des randonnées et voyages à pied

Bibliografie

Bibliografie vertaling:

Bergsportclub Alpigo vzw (z.j.). Wie is wie. Geraadpleegd op 3 november 2016 van http://alpigo.be/Wie%20is%20wie.html

Bpost (2016). Hoe stelt u een correct adres op? Geraadpleegd op 14 november 2016 van http://www.bpost.be/site/nl/verzenden/adressering/hoe-stelt-u-een-corre…

Cap sur le Monde (z.j.). Lamas & cie – introduction. Geraadpleegd op 30 oktober 2016 via http://www.capsurlemonde.org/andes/lamas/introduction.html

Confluences (2013). Label “3 korenaren”. Geraadpleegd op 28 november 2016 van http://www.confluences.be/nl/labels/label-3-korenaren/

Conservation-nature (2008-2010). Phoque veau-marin (Phoca vitulina). Geraadpleegd op 14 november 2016 van http://www.conservation-nature.fr/Phoca_vitulina.html

Corsica Travel (z.j.) Wandeltocht bergen van het zuiden. Geraadpleegd op 21 oktober 2016 via http://www.corsicatravel.be/circuit-corsica-22-Wandeltocht-Bergen_van_h…

Covey, S. (1999). 7 eigenschappen die jou succesvol maken. Geraadpleegd via http://books.google.be

Decathlon (z.j.). Hoevenkrabber met borstel ruitersport Fouganza. Geraadpleegd op 4 november 2016 van http://nl.decathlon.be/hoevenkrabber-met-borstel-id_8112356.html

De Groot, E. (z.j.). Frankrijk als vakantieland: telefoneren. Geraadpleegd op 14 november 2016 van http://www.frankrijkalsvakantieland.nl/thema-artikelen-over-frankrijk-f…

DM Südtirol (2016). Mountainbiketocht naar bergweide Alpe di Fanes. Geraadpleegd op 21 oktober 2016 via http://www.suedtirol.info/nl/beleven/mountainbiketocht-naar-bergweide-a…

DogWalkTrail (2000-2016). Ruffwear en eqdog” Geraadpleegd op 30 oktober 2016 via http://www.outdoordogwalkshop.com/ruffwear.htm

Duurzaam MBO (2016). Verantwoordelijk toerisme. Geraadpleegd op 11 januari 2017 van https://www.duurzaammbo.nl/natuurtoerisme/verantwoordelijk-toerisme

Fondation Antoine de Saint-Exupéry. (z.j.). Vie. Geraadpleegd op 26 oktober 2016 via http://www.antoinedesaintexupery.com/vie

France-Voyage (2003-2016). Het bekken van Arcachon. Geraadpleegd op 14 november 2016 van http://www.france-voyage.com/frankrijk-toerisme/het-bekken-arcachon-361…

France-Voyage (2003-2016). Het Regionaal Natuurpark van Brière. Geraadpleegd op 14 november 2016 van http://www.france-voyage.com/frankrijk-toerisme/het-regionaal-natuurpar…

51

France-Voyage (2003-2016). Het Regionaal Natuurpark van Chartreuse. Geraadpleegd op 7 december 2016 van http://www.france-voyage.com/frankrijk-toerisme/het-regionaal-natuurpar…

France-Voyage (2003-2016). Het Regionaal Natuurpark van de Moerassen van de Cotentin en de Bessin. Geraadpleegd op 14 november 2016 van http://www.france-voyage.com/frankrijk-toerisme/het-regionaal-natuurpar…

France-Voyage (2003-2016). Het Regionaal Natuurpark van de Queyras. Geraadpleegd op 22 november 2016 van http://www.france-voyage.com/frankrijk-toerisme/het-regionaal-natuurpar…

France-Voyage (2003-2016). Het Regionaal Natuurpark Les Landes de Gascogne. Geraadpleegd op 14 november 2016 van http://www.france-voyage.com/frankrijk-toerisme/het-regionaal-natuurpar…

Goos, B. (2001). Dag- en trektochten in Ötztal. Geraadpleegd op 21 oktober 2016 via http://www.hutten.be/Reisverslagen/vlg-otztal2001.html

HT Wandelreizen (z.j.). Wandelreis Nepal | Annapurna Phu & Nar: Van dag tot dag. Geraadpleegd op 23 november 2016 van http://www.htwandelreizen.nl/wandelvakanties/nepal/trekking/annapurna_p…

IGN (2015). Le portail IGN. Geraadpleegd op 6 december 2016 van http://www.ign.fr/

Lacrampe, C., Delbos, C., Goupil, A., Labourdette, J., Auzias, D. et al. (2015). Le guide des randonnées et voyages à pied. Paris : Petit futé.

Lautier, N. (2013). Bergwandelen in de Queyras, Frans-Italiaanse Alpen. Geraadpleegd op 23 november 2016 van http://www.oppad.nl/?bestemming=tips-voor-dagtochten-in-de-queyras

Lautier, N. (z.j.).Tour des Muverans: 4- of 5-daagse bergwandeltrektocht in Zwitserland. Geraadpleegd op 20 oktober 2016 via http://bergwijzer.be/reportage/tour-des-muverans-4-5-daagse-bergwandelt…

Natuurpunt (z.j.). Waarnemingen: Gewone zeehond – phoca vitulina. Geraadpleegd op 14 november 2016 van http://waarnemingen.be/soort/info/395

Nederlandse Taalunie (2000-2015). Best(e) (het -). Geraadpleegd op 22 oktober 2016 via http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/106/beste_het/

Nederlandse Taalunie (2000-2015). Editoriaal /redactioneel artikel / commentaar / hoofdartikel. Geraadpleegd op 7 november 2016 van http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/237/

Nederlandse Taalunie (2000-2015). Grote-stedenbeleid / grotestedenbeleid. Geraadpleegd op 23 november 2016 van http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/356/

Nederlandse Taalunie (2000-2015). Het spreekt voor zich/voor zichzelf/vanzelf. Geraadpleegd op 25 oktober 2016 via http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/1570/het_spreekt_voor_zich_voor…

52

Nederlandse Taalunie (2000-2015). Kaderen in. Geraadpleegd op 22 oktober 2016 via http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/1443/kaderen_in/

Nederlandse Taalunie (2000-2015). Makkelijk/gemakkelijk. Geraadpleegd op 21 oktober 2016 via http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/1717/makkelijk_gemakkelijk/

Nederlandse Taalunie (2000-2015). Maximum/maximaal. Geraadpleegd op 2 november 2016 van http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/1449/maximum_maximaal/

Nederlandse Taalunie (2000-2015). Personificatie (‘deze nota bespreekt’). Geraadpleegd op 6 januari 2017 van http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/651/personificatie_deze_nota_be…

Nederlandse Taalunie (2000-2015). Wat betreft/wat…betreft. Geraadpleegd op 22 oktober 2016 via http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/894/wat_betreft_wat_betreft/

Nederlandse Taalunie (2000-2015). Werkwoordvolgorde in werkwoordgroepen: groepen van twee werkwoorden (algemeen). Geraadpleegd op 25 oktober 2016 via http://taaladvies.net/taal/advies/tekst/36/werkwoordvolgorde_in_werkwoo…

Nederlandse Taalunie. ((2000-2015). Zicht / gezicht (op het eerste -). Geraadpleegd op 27 oktober 2016 via http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/936/

Nederlandse Vereniging Languedoc-Rousillon (z.j.). Le Chemin du Fauvisme in Collioure. Geraadpleegd op 25 oktober 2016 via http://www.nvlr.eu/index.php/nederlandse-vereniging-languedoc-roussillo…

Onze Taal (2011, 1 augustus). Onvolledige zinnen. Geraadpleegd op 6 januari 2017 van https://onzetaal.nl/taaladvies/onvolledige-zinnen

Onze Taal (2016, 21 juni). Getallen in letters of cijfers. Geraadpleegd op 17 december 2016 van https://onzetaal.nl/taaladvies/getallen-in-letters-of-cijfers

Région Provence-Alpes-Côte d'Azur (z.j.). La région c’est… Geraadpleegd op 15 november 2016 van http://www.regionpaca.fr/la-region/la-region-cest.html

Ribbens, A. (2014). Zo liep de route van Lawrence van Arabië. Geraadpleegd op 25 oktober 2016 via https://www.nrc.nl/nieuws/2014/09/12/zo-liep-de-route-van-lawrence-van-…

Routard (z.j.). Théodore Monod, le chercheur d’absolu. Geraadpleegd op 26 oktober 2016 via http://www.routard.com/mag_dossiers/id_dm/13/ordre/3.htm

Sanders, D. & Van Speybroek, G. (2013). Hoe word ik bergwandelaar? Tielt: Uitgeverij Lannoo.

S.P®.E.F.M. (2016). Bienvenue sur le site officiel du Stretching Postural®. Geraadpleegd op 30 november 2016 van http://www.stretching-postural.com/

 

Bibliografie studie

Agorni, A. (2012). Tourism communication : the translator’s responsibility in the translation of cultural difference. Pasos: Revista de turismo y patrimonio cultural, 10 (4), 5-11.

Beeckman, L. (2014). Caractéristiques du langage touristique : analyse des traductions néerlandaises de brochures rédigées en français [Masterproef]. Gent: Universiteit Gent Master in de Meertalige Communicatie.

Bloemen, H. (1994). Onvertaalbaarheid: tussen theorie en praktijk van het vertalen. In R. van den Broeck. (Red.), Bouwen aan Babel (pp.11-23). Antwerpen: Katholieke Vlaamse Hogeschool.

Bordeianu, M. (2015). La compétence textuelle du français dans le tourisme [Masterproef].. Valladolid: Universidad de Valladolid Grados en Lenguas Modernas y sus Literaturas.

Carron, H. (2015). Caractéristiques textuelles du discours touristique : une étude comparative des substantifs valorisants dans des brochures touristiques wallonnes et flamandes [Masterproef]. Gent: Universiteit Gent Master in de Meertalige Communicatie.

De Bauw, A. (2014). Onderzoek naar de bruikbaarheid van de functionalistische vertaaltheorie voor het vertalen van toeristische teksten [Masterproef]. Antwerpen: KU Leuven Master in het Vertalen.

Deppe, B. (2015). Interculturele transfer in de vertaling van reisgidsen. Een analyse van de vertaling (Frans-Nederlands)van reisgidsen over de Provence [Masterproef]. Leuven: KU Leuven Master in de Taal- en Letterkunde.

Durán Muñoz, I. (2012). Analysing common mistakes in translation of tourist texts (Spanish, English & German). Onomázein, 26, 335-349.

Faccin, C. (2016). Traduire le discours touristique. Langue et style du guide Lonely Planet du Québec [Masterproef]. Padua: Università degli Studi di Padova Corso di Laurea Magistrale in Lingue Moderne per la Comunicazione e la Cooperazione Internazionale.

Flaatrud, M. (2012). Comment traduire le nom propre du français en norvégien ? Le cas de la traduction du guide touristique « Bonjour la Réunion » [Masterproef]. Oslo: Universitetet i Oslo ILOS.

Kelly, D. (1998). The translation of texts from the tourist sector : textual conventions, cultural distance and other constraints. TRANS: revista de traductologia, 2, 33.42.

Leveau, A. (2016). Caractéristiques d’une bonne traduction dans le domaine touristique : l’exemple des sites Internet [Masterproef]. Genève: Université de Genève Maîtrise Universitaire en Traduction, mention Traduction Spécialisée.

Mason, I. (2004). Textual practices and audience design : an interactive view of the tourist brochure. In M. Pilar Navarro Errasti,, R. Lorés Sanz & S. Murillo Ornat. (Red.), Pragmatics at work: the translation of tourist literature (pp.157-176). Bern: Peter Lang AG.

Merkaj, L. (2013). Tourist communication : a specialized discourse with difficulties in translation. European Scientific Journal, 2, 321-325.

121

Peja, J. (2016). Traduction du discours touristique. Un cas d’étude : le guide Relais & Châteaux [Masterproef]. Padua: Università degli Studi di Padova Corso di Laurea Magistrale in Lingue Moderne per la Comunicazione e la Cooperazione Internazionale.

Sanning, H. (2010). Lost and found in translating tourist texts : domesticating, foreignising or neutralising approach. The Journal of Specialised Translation, 13, 124-137.

Skibitska, O. (2015). The language of tourism : translating terms in tourist texts. Translation Journal, 18(4), geraadpleegd op 8 april 2017 van http://www.translationjournal.net

Surewaard, A. (2014). Stijlvol vertalen / Traduire avec style. Nederlands – Français. Antwerpen-Apeldoorn: Garant

Taleb, A. & Bendiab, Z. (2015). L’écotourisme comme domaine d’application de la traduction [Masterproef]. Tlemcen: Université Abou Bekr Belkaid Master en Traduction, Tourisme et Patrimoine Culturel.

Vael, E. (2009). De website van de stad München: Vertaling en vertaalverantwoording van een toeristische tekst aan de hand van een functionalistische benadering [Masterproef]. Antwerpen: Lessius Master in het Vertalen.

 

 

Download scriptie (3.68 MB)
Universiteit of Hogeschool
KU Leuven
Thesis jaar
2017
Promotor(en)
Winibert Segers