Humanitaire crisis in vluchtelingenkamp Dadaab?
-“A monkey was walking along a river and saw a fish in it. The monkey said: “Look, that animal is under water, he’ll drown, I’ll save him.” He snatched up the fish, and in his hand the fish started to struggle. And the monkey said: “Look how happy he is.” Of course, the fish died, and the monkey said: “Oh, what a pity, if I had only come sooner I would have saved this guy.”-
Kan humanitaire hulp in sommige contexten meer kwaad dan goed doen? Na het bekijken van de documentaire ‘The trouble with aid’, waar verschillende gevalsituaties aantonen dat humanitaire hulp niet altijd gesmeerd loopt, besloot ik om “the troubles” van de humanitaire context in het Keniaanse vluchtelingenkamp Dadaab te onderzoeken in het kader van mijn masterproef. Omdat het risico voor veldwerk in Dadaab te hoog was, koos ik voor een veldwerkperiode in Nairobi, de hoofdstad van Kenia. Daar sprak ik met verschillende humanitaire organisaties en Somalische vluchtelingen over de penibele situatie in het kamp.
Somali boys collect water from a puddle at the sprawling Dadaab refugee complex in Kenya. Photograph: Tony Karumba/AFP/Getty
In het zog van de Somalische burgeroorlog en de opkomst van terroristische organisatie Al-Shabaab in de jaren negentig, steken dagelijks honderden Somaliërs de grens over richting het Keniaanse vluchtelingenkamp Dadaab. Hier hopen ze op een beter en vooral veiliger leven, dat hun thuisland niet kan bieden. Ondanks de aanwezigheid van verschillende hulporganisaties en de strenge beveiliging in en rond het vluchtelingenkamp, hebben zowel vluchtelingen als hulpverleners wekelijks te kampen met aanvallen van de terroristische groep Al-Shabaab. Deze kwam aan het einde van de jaren negentig op als bondgenoot van Al-Qaida en wist wereldwijde sympathie op te wekken bij jonge Somaliërs en jihadisten. In 2006 was de Somalische hoofdstad Mogadishu in handen van deze organisatie waardoor geen enkele inwoner er nog veilig was. Zo vertelden enkele vrouwelijke vluchtelingen me in Nairobi over hun vlucht uit Somalië en over de vele gruweldaden van Al-Shabaab.
Organisaties zoals onder andere de Lutheran World Federation, Danish Refugee Council, Amnesty International en UNHCR zijn dagelijks in de weer om het leven van vluchtelingen in Dadaab zo leefbaar mogelijk te maken. Ze voorzien hen van voedsel, kleren, onderwijs en onderdak. Echter wordt deze plek, die één van de grootste vluchtelingenkampen ter wereld is, door velen omschreven als ‘de hel’. Verkrachtingen, moorden, ziektes, overbevolking en aanvallen van Al-Shabaab zijn voor de inwoners van dit kamp dagelijkse kost. Een bijkomend probleem is het feit dat de Keniaanse regering pleit voor de sluiting van Dadaab aan het einde van dit jaar, met als reden dat het kamp een voedingsbodem voor terrorisme zou zijn. Omwille hiervan wil de Keniaanse regering in samenwerking met de aanwezige humanitaire organisaties ervoor zorgen dat het aantal Somalische vluchtelingen in Kenia snel vermindert. Om dit werkelijkheid te maken, hebben organisaties ‘voluntary repatriation’ projecten opgericht waarbij Somalische vluchtelingen teruggestuurd worden naar Somalië. Uit mijn onderzoek blijkt echter dat dit terugzenden vaak niet zo ‘vrijwillig’ is als de term zelf zegt. Zo werd uit gesprekken met Somalische vluchtelingen duidelijk dat ze niet willen en kunnen terugkeren naar hun vaderland uit schrik voor Al-Shabaab.
“I can be targeted by Al-Shabaab. Me, I don’t know what happened to my family after I left, I don’t know if they’ve killed my father, mother, I don’t know, so I can’t go back. I’ve ran away for my life.” (Somalische vluchtelinge, 08/04/2017 Nairobi)
“I never can and want to go back to Somalia, it’s a country that is torn apart by bad people and bad groups. It’s just horrible and sad. […] If I would have to go back there, I don’t know if I would even make it to the border of Somalia.”(Somalische vluchtelinge, 08/04/2017 Nairobi)
Zonder enig alternatief worden Somalische vluchtelingen teruggestuurd naar een land dat verscheurd is door terreur, oorlog en recent ook door hongersnood. Humanitaire organisaties zitten zelf met de handen in het haar omdat ze enerzijds weten dat Somalië nog niet klaar is om zijn gevluchte bevolking opnieuw op te vangen. Anderzijds is het volgens hen de enige manier om de vluchtelingen te plaatsen vóórdat de Keniaanse regering Dadaab definitief sluit en de vluchtelingen op straat zet waar ze illegaal zouden zijn.
Naast de ‘volutary repatriation’ projecten, die ervoor zorgen dat de humanitaire wereld in Kenia al heel wat kritiek te verduren kreeg, is er mogelijk ook sprake van ‘humanitarian negotiation’ in Dadaab. Dit is een proces waarbij humanitaire organisaties onderhandelen met militaire groepen, zoals Al-Shabaab. Het doel van deze onderhandelingen is om de toegang voor humanitaire hulp te behouden en zo bescherming en hulp tot bij de mensen in nood te kunnen verzekeren. Ondanks de goede intenties van deze onderhandelingen, zorgt het er ook voor dat militaire groepen zich financieel kunnen bevoorraden dankzij deze organisaties. Zo wordt een lopend conflict steeds in stand gehouden. De hulpverlening die actief is in Dadaab stond niet te popelen om het over dit fenomeen te hebben omdat dit hen in een slecht daglicht zou kunnen stellen. Een medewerker van Amnesty International liet echter blijken dat de kans groot is dat ‘humanitarian negotiation’ weldegelijk aanwezig is in Dadaab:
“It happens, specifically it has happened in Somalia a lot. But in Dadaab I’m not sure, but I wouldn’t be surprised, because you see the organisations that are active in Somalia, a few of them are also active in Dadaab… So if they negotiate in Somalia with Al-Shabaab, the probability that they also negotiate with them in Dadaab is high.”(Medewerker AI, 07/04/2017 Nairobi)
Ten slotte kan ik met data uit verschillende gesprekken wijzen op het feit dat de hulpverlening in Dadaab met goede intenties de vluchtelingen (net als de vis in bovenstaande quote) onder water wil houden, maar hen onrechtstreeks op weg zet naar de oppervlakte in Somalië waar hun reeds gevoerde strijd opnieuw begint.
Martens Louise
Bibliografie
- Action Against Hunger (2001). The Geopolitics of Hunger 2000-2001: Hunger and Power. Colorado: Lynne Rienner Publishers, Inc.
• Adam, J. Ontwikkeling in het Globale Zuiden: Ngos a historical overview. Universiteit Gent.
• Abdi, A.,M. (2008) In Limbo: Dependency, Insecurity an Identity amongst Somali Refugees in Dadaab Camps. Bildhaan: An International Journal of Somali Studies. University of Sussex. Vol 22, No 2
• Agbiboa, D. (2014) Terrorism without borders: Somalia’s Al-Shabaab and the global jihad network. Journal of Terrorism Research. Vol 5, No 1
• Al-Shabaab, National Counterterrorism Center (NCTC), 2009
• Amnesty International (2016) Nowhere else to go: Forced returns of Somali refugees from Dadaab refugee camp, Kenya. London: Amnesty International Ltd
• Augelli, E. & Murphy, C. (1995) Lessons of Somalia for Future Multilateral Humanitarian Assistance Operations. Global Governance. Vol 1, No 3
• Baconnet, O. (2017) Humanitarian Negotiation in International Ngo’s: What are the limitations of humanitarian negotiation for international NGOs? What can they do to become more effective? Humanitarian Affairs Think Tank. IRIS
• Barber, B. (1997) Feeding Refugees, or War? The Dilemma of Humanitarian Aid. Foreign Affairs. Vol 76, No 4
• Barnett, M. (2011) Empire of Humanity: a History of Humanitarianism. Part II The age of Neo-Humanitarianism. New York: Cornell University Press
• Bearce, D. H. & Tirone, D. C. (2010) Foreign Aid Effectiveness and the Strategic Goals of Donor Governments. The Journal of Politics. The University of Chicago Press on behalf of the Southern Political Science Association .Vol 72, No 3
• Benedetti, C. (2006) Islamic and Christian inspired reflief ngo’s: between tactical collaboration and strategic diffidence? Journal of International Development. Vol 18, p 849-859
• Beristain, M. C. (2006). Humanitarian Aid Work: A critical approach. Philadelphia: University of Pennsylvania Press
83
• Binder, S. & Tosic J. (2005) Refugees as a Particular Form of Transnational Migrations and Social Transformations: Socioanthropological and Gender Aspects. SAGE Publications. Vol. 53, No 4.
• Chandler, D. (2001) The Road to Military Humanitarianism: How the Human Rights NGOs shaped a new Humanitarian Agenda. Human Rights Quarterly. John Hopkins University Press. Vol 23, No 3 • Clarke W., Herbst J. (1996) Somalia and the Future of Humanitarian Intervention. Foreign Aff. Vol 75, No 70
• ColdWarWarriors (8/01/2009) Ogaden War Somalia 1977 Ethiopia. Via: https://www.youtube.com/watch?v=7CemACOk-p0
• Crenshaw, M. (1981) The Causes of Terrorism. Comparative Politics. City University of New York. Vol 13, No 4
• Crisp, J. (2000). Forms and sources of Violence in Kenya’s Refugee Camps. Refugee Survey Quarterly. Vol 19, No 1.
• Davey, E. Borton J. & Foley M. (2013) A history of the humanitarian system Western origins and foundations. London: Overseas Development Institute
• De Mesquita, B. B & Smith, A. (2009) A Political Economy of Aid. International Organization. Cambridge University Press. Vol 63, No 2
• De Montclos, M-A. (2009) Humanitarian Aid and the Biafran War: Lessons not learned. African Development. Vol 34, No 1
• De Montclos, M-A. & Kagwanja, P. (2000) Refugee Camps or Cities? The Socioeconomic Dynamics of the Dadaab and Kakuma Camps in Northern Kenya. Journal of Refugee Studies. Vol 13, No 2.
• Donini, A. (2011) Between a rock and a hard place: integration or independence of humanitarian action? International Review of Red Cross. Vol 93, No 881
• Doornbos M., ed al. (1992). Beyond Conflict in the Horn: the prospects for peace, recovery & development in Ethiopia, Somalia, Eritrea & Sudan. The Hague: Institute of Social Studies
• Ewumbue-Monono, C. (2006) Respect for international humanitarian law by armed non-state actors in Africa. International Review of the Red Cross. Vol 88, No 864
• Fassin, D. (2007) Humanitarianism as a politics of life. Public culture, Duke University Press. Vol 19, No 3
84
• Khalid, Y. SOMALIA: Al Shabab claims suicide attack on Mogadishu Hotel. HM Horseed Media. 24/08/2010. Via: https://horseedmedia.net/2010/08/24/somalia-alshabab-claims-suicide-att…
• Fox, F. (2001) New Humanitarianism: Does It Provide a Moral Banner for the 21st Century? Disasters. Vol 25, No 4.
• Franck, T. M & Rodley, N. S. (1973) After Bangladesh: The Law of Humanitarian Intervention by Military Force. The American Journal of International Law. American Society of International Law. Vol 67, No2
• Geenen, K. (2006) ‘De slaap neemt geen plaats in’ Een etnografische analyse van het gebruik van ruimte door straatbendes in Kinshasa. Thesis, Universiteit Gent
• Goodin, R. (2006) What’s wrong with Terrorism? Cambridge: Polity Press
• Gourevitch, P. The moral hazards of humanitarian aid: what is to be done? The New Yorker. Gepubliceerd op 3/10/2010. via: http://www.newyorker.com/news/newsdesk/the-moral-hazards-of-humanitaria…
• Gordon, R. E. (1996) Humanitarian Intervention by the United Nations: Iraq, Somalia and Haiti. Texas International Law Journal. Vol 31:43-56.
• Gundel, J. (2003) The Migration-Development Nexus: Somali Case Study. The Migration Development Nexus. Geneva: International Organization for Migration Hansen S. J. (2013) Al-Shabaab in Somalia: the history and ideology of a militant Islamist group, 2005-2012. London: Oxford University Press
• Hansen, S. J. (2013) Al-Shabaab in Somalia: the history and ideology of a militant Islamist group, 2005-2012. London: Oxford University Press
• Holzgrefe, J. L. & Keohane, R. O. (2003) Humanitarian Intervention: Ethical, Lega, and Political dilemmas. Cambridge: Cambridge University Press
• Horgan, J. (2014). The Psychology of Terrorism. Oxon: Routledge
• Horn, R. & Seelinger, K., T. (2013) Save Haven: Sheltering Displaced Persons from Sexual and Gender-Based Violence. Case: Kenya. University of California. Geneva: UNHCR, Human Rights Center
• Human Rights Center (2013) Safe Haven: Sheltering Displaced Persons from Sexual and Gender-Based Violence. Geneva: Human Rights Center, University of California, Berkeley, in conjunction with the UN High Commissioner for Refugees
• Hyndman, J. & Nylund B. (1998) UNHCR and the Status of Prima Facie Refugees in Kenya. International Journal of Refugee Law. Vol 10, No ½
85
• International Organization for Migration (2014) Dimensions of crisis on Migration in Somalia. Geneva: Department of Operations and Emergencies
• Interview Conor Philips. International Rescue Committee. 11 april. Nairobi
• Interview David Kangethe. Danish Refugee Council. 4 april 2017. Nairobi
• Interview Lennart Hernander. Lutheran World Federation. 27 maart. Nairobi
• Interview Lilian Ewagata. UNHCR. 6 april. Nairobi
• Interview medewerker. Amnesty International. 7 april. Nairobi
• Interview Somalische vluchtelinge. 4 april 2017. Nairobi
• Interview Somalische vluchtelinge. 8 april 2017. Nairobi
• Jansens, B. (2011) The Accidental City. Thesis, Wageningen: Wageningen University
• Jansens, B. (2009) The Accidental City: Urbanisation in an East-African refugee camp. Urban Agriculture Magazine. Vol 11, No 21
• Kibreab, G. (1993) The Myth of Dependency among Camp Refugees in Somalia 1979– 1989. J Refug Stud. Vol 6, No 4
• Kombarakaran, F., A. (2004) Street children of Bombay: their stresses and strategies of coping. New York: Adelphi University, School of Social Work, Garden City
• Kumssa, A., Jones J. & Williams J. (2009) Conflict and human security in the North Rift and North Eastern Kenya. International Journal of Social Economics. Vol 36, No 10
• Kremer M., van Lieshout P., Went R. (2009). Doing good or doing better: development policies in a globalizing world. Amsterdam: Amsterdam University Press
• Lewis, D. (2010). Nongovernmental organizations, definition and history. London: London school of Economics and Political Science
• Lischer, S. (2003) Collateral Damage: Humanitarian Assistance as a Cause of Conflict. International Security. Vol 28, No1
• Lischer, S. (2005) Dangerous Sanctuaries: Refugee Camps, Civil War, and the Dilemmas of Humanitarian Aid. London: Cornell University Press
• Lutz, M. J. & Lutz, J.B. (2004). Global Terrorism. London and New York : Routledge
• Macey, D. (2016) Rethinking Biopolitics, Race and Power in the Wake of Foucault. Pennsylvania: Pennsylvania State University
• Makinda, S. (1993). Seeking Peace from Chaos: Humanitarian Intervention in Somalia. London: Lynne Rienner Publishers
86
• Malkki, H., L. (1996) Emissaries: Refugees, Humanitarianism, and Dehistoricization. Cultural Anthropology, American Anthropological Association. Vol. 11, No. 3
• Mancini-Griffoli, D & Picot, A. (2004) Humanitarian Negotiation. A Handbook for securing access, assistance and protection for civilians in armed conflict. Geneva: Centre for Humanitarian Dialogue
• Ministry of Foreign Affairs (1993). Humanitarian aid: between conflict and development. The Hague: Ministry of Foreign Affairs.
• Muggah, R., ed. (2006) No Refuge: The crisis of refugee militarization in Africa. London: Zed Books
• Nyers, P. (2006) Chapter 5 Evasive Maneuvers: Refugee Warrior Communities Recast the Political. Rethinking Refugees: Beyond State of Emergency. New York: Routledge
• Onbekend. Kenyan Closure of Dadaab refugee camps blocked by high court. BBC News. Gepubliceerd op 9/02/2017. via: http://www.bbc.com/news/world-africa38917681
• Onbekend. Kenya postpones planned closure of Dadaab refugee camp. The Guardian. 16/11/2016 Via: https://www.theguardian.com/globaldevelopment/2016/nov/16/kenya-postpon…
• Onbekend. Refugees in the Horn of Africa: Somali Displacement Crisis. Information Sharing Portal. Via: http://data.unhcr.org/horn-ofafrica/region.php?id=3&country=110
• Oxfam India. (2010) Making of a New Strategy. New Dheli: Oxfam India Communication Team
• Physicians for Human Rights (1992). No Mercy in Mogadishu: the human cost of the conflict and the struggle for relief. Boston: Physicians for Human Rights and Human Rights Watch
• Pieth, M. (2002). Financing Terrorism. London: Kluwer Academic Publishers
• Pollack R. (2012). The Trouble with Aid (documentaire) United Kingdom: Wall to Wall
• Primoratz, I. (2013). Terrorism: a Philosophical Investigation. Cambridge: Polity Press • Rees, T. J. (2009). Is Personal Insecurity a Cause of Cross-National Differences in the Intensity of Religious Belief? Journal of Religion and Society. Vol 11. U.K: The Kripke Centre
87
• Rice, X. Uganda bomb blasts kill at least 74. The Guardian. 12/07/2010. Via: https://www.theguardian.com/world/2010/jul/12/uganda-kampala-bombs-expl…
• Rubbers, B. & Kahola T. O. (2008) Entre collaboration et confrontation: l’ambivalence des rapports entre pouvoirs publics et enfants de la rue à Lubumbashi (RDC). Autrepart : Revue de Science Sociales au Sud 47
• Schaefer, A. & Black, A. (2011) Clan and Conflict in Somalia: Al-Shabaab and the Myth of “Transcending Clan Politics”. Terrorism Monitor. Vol 9, No 40
• Stein, B., N. (1981) The Refugee Experience: Defining the Parameters of a Field of Study. The International Migration Review, Center for Migration Studies of New York, Inc. Vol 15, No ½
• Telefooninteview. Mohammed Abdi. 2 april 2017. Nairobi – Dadaab
• UNHCR. (2017) Dadaab Refugee Camps, Kenya: UNHCR Dadaab Bi-weekly update 1-15 march 2017. United Nations High Commissioner for Refugees
• UNHCR. (2015) Voluntary Repatriation of Somali refugees from Kenya: operations strategy 2015-2019. Nairobi: UNHCR Representation in Kenya
• Walker, P. & Maxwell, D. (2009) Shaping the Humanitarian World Abingdon. London: Routledge
• Williams, S. Famine in Africa: inside Dadaab, the world's largest refugee camp. The Telegraph. Gepubliceerd op 9/09/2011. Via: http://www.telegraph.co.uk/journalists/sally-williams/8762161/Famine-in…
