De Kracht van keuze en controle!

Als je je huisdier een speeltje geeft verrijk je zijn geest. Het speeltje dat je hem net gaf is waarschijnlijk niet het enigste speeltje dat je dier heeft. Als je eens met je familie de zoo bezoekt zie je daar ook speelgoedjes voor de dieren: de apen hebben een klimrek, olifanten hebben een autoband waarmee ze kunnen spelen, enz… . De speeltjes liggen in het verblijf van elk dier! Maar als je eens goed kijkt naar deze verrijking die een dier in de zoo krijgt merk je misschien op dat het dier toch iets minder speeltjes heeft dan jouw geliefde viervoeter. Keuze tussen verrijkingen is een vrij nieuw concept. Het is nochtans een erg verrijkende factor want het geeft een dier in gevangenschap meer controle over zijn eigen situatie en gedragingen.

Het leven van dieren in gevangenschap kan vrij  stresserend zijn. Een verblijf kan nooit volledig de natuur waarin het dier in het wild leeft, nabootst. Dit zorgt er ook voor dat de dieren niet al hun gedragingen kunnen uiten. Olifanten kunnen geen grote afstanden meer afleggen, zebra's kunnen niet meer uren grazen. Dit kan voor veel stress zorgen en kan stereotiep gedrag uitlokken. Een verrijking kan een deel van deze stress wegnemen door de dieren bezig te houden met andere voorwerpen en/of activiteiten. Het laat ook een dier de keuze of ze zichzelf willen verrijken of niet. Er zijn wetenschappers die geloven dat de controle hierover belangrijker is dan de complexiteit van een speeltje.

In de bachelorproef werd keuze en controle van zo veel mogelijke kanten bekeken. Ik stelde een enquête op die werd ingevuld door meer dan 400 mensen. Ze ging over de interpretatie van geluk bij verrijking met veel keuze en weinig keuze. In deze peiling zaten vragen zoals: "Hoe gelukkig zou je het dier inschatten in zijn verblijf?", "Hoe lang zou dit geluk duren?", "Hoe succesvol zou hij zijn gedragingen kunnen uiten?" en "Hoe gelukkig zou je zelf in zijn verblijf zijn?".

Ook heb ik mij verdiept in wetenschappelijke papers op zoek naar alle informatie over keuze en controle en hun link naar verrijking.

Om dit fenomeen in de tastbare wereld te bestuderen werden twee zwarte beren verrijkt met verschillende objecten en geobserveerd.

De wetenschappelijke publicaties toonden aan dat meer keuze voor een dier heel goed is. Het kan de stress verlagen en het welzijn verhogen.

Uit de enquête bleek dat de deelnemers unaniem de verblijven met meer keuze beter vonden. Ze verkozen ook de verrijkingen die beter bij de dieren, in dit geval chimpansees, pasten. De deelnemers vonden klimrekken en bomen geschikter dan ballen en omgevallen boomstammen.

De bestudeerde beren toonden dan weer aan dat ze in staat waren om zelf keuzes te maken en hierdoor controle hadden over hun omgeving. Zo konden ze zelf kiezen tussen verrijking door hun natuurlijke omgeving of verrijking door objecten toegevoegd in hun leefgebied.