Vertaling als alternatieve werkelijkheid
Ook u verslindt boeken van anderstalige auteurs?
Als u die boeken in vertaling verkiest, moet u weten dat u niet noodzakelijk leest wat die auteur geschreven heeft. U leest namelijk een vertaalde interpretatie van die woorden, waardoor u eigenlijk een subtiel ander werk leest dan uw collega-boekenwurm uit bijvoorbeeld Frankrijk of Duitsland. Tegenstrijdig? Helemaal niet, want u wordt eigenlijk “gemanipuleerd”, nog voor u ook maar een letter leest.
De masterproef Les défis de la traduction d'un texte francophone postcolonial et hétérolingue: Le cas de “Nulle part dans la maison de mon père” d'Assia Djebar en allemand et en néerlandais onderzoekt hoe uitgeverijen het complexe werk voorstellen aan het publiek en analyseert welke veranderingen de meertalige brontekst van Djebar onderging in de Nederlandse en de Duitse vertaling.
De werkelijkheid van de uitgever: boeken als koopwaar
Meneer Dubois uit Frankrijk ziet het boek Nulle part dans la maison de mon père van Assia Djebar, een Algerijnse auteur die in het Frans schrijft, en denkt dat hij zich zal onderdompelen in de pracht van het exotische Algerije. Mevrouw Maes uit Vlaanderen vermoedt dat ze zal opgaan in een herkenbaar verhaal over een opgroeiend meisje en mevrouw Müller uit Duitsland verwacht een feministisch relaas over een jonge vrouw die zich ontworstelt aan het juk van de islamitische mannenmaatschappij.
De eerste indrukken van de lezers uit de verschillende landen zijn heel uiteenlopend en dat is niet verwonderlijk, want Dubois, Maes en Müller krijgen een andere kaft en korte inhoud voorgeschoteld. Nog voor u een boek opent, heeft de uitgever uw verwachtingen over de inhoud ervan dus al bepaald.
Taal als weerspiegeling van een werkelijkheid
Wanneer u zich dankzij of ondanks de marketing van de uitgeverij uiteindelijk in het boek verdiept, houdt de beïnvloeding niet op. Een veel subtielere beïnvloeding treedt nu in werking. U leest namelijk een vertaling van het oorspronkelijke werk.
Dat zou geen groot verschil mogen maken, want tenslotte gaat het om dezelfde brontekst? Daarin heeft u gelijk, maar taal weerspiegelt een welbepaalde werkelijkheid, soms ook een realiteit waarvoor in een andere cultuur geen equivalent bestaat. Omdat die niet voorhanden is, vult de vertaler die werkelijkheid voor u in. Vertaalonderzoek heeft aangetoond dat de invloed van de vertaler zichtbaar blijft in de doeltekst: altijd sluimert zijn stem in de vertaling.
Wanneer Djebar het over een roumi heeft, Arabisch voor een westerling of een christen, dan leest Müller Roumia en Maes christin. De Nederlandse vertaler heeft beslist om het oorspronkelijke woord, dat niet bestaat in het Nederlands, te vertalen, terwijl de Duitse vertaalster ervoor gekozen heeft om het vreemd aandoende woord te behouden, ook al komt het niet in die vorm voor in het Duits. De Nederlandse vertaler komt de lezer dus tegemoet, terwijl de Duitse vertaalster trouw blijft aan de brontekst.
Wat verderop komt Müller te weten dat een ney een Arabische rietfluit is, waar Maes het woord niet eens te zien krijgt. In de vertaling is ney weggelaten en vervangen door rietfluit. Wanneer beide dames lezen over het Arabische concept wa’ch, dan begrijpt Maes droefgeestige neerslachtigheid, terwijl Müller wa’ch interpreteert als Sehnsucht, melancholie (verlangen, melancholie). Hoewel droefgeestige neerslachtigheid een donkerdere ondertoon suggereert dan verlangen en melancholie, gaat het hier wel degelijk om de vertaling van eenzelfde uitdrukking: langueur mélancolique. De taal waarin u een boek leest, bepaalt dus mee de indruk dat het uiteindelijk op u nalaat.
De werkelijkheid van de vertaler: de veerman
Een vertaler staat voor heel wat uitdagingen bij het omzetten van de ene taal en cultuur in de andere en wordt vaak vergeleken met een veerman die de tekst van de ene oever, het origineel, naar de andere oever, de doeltekst, moet brengen. Bij de vertaling van meertalige teksten is het water wel erg woelig om de vracht “ongeschonden” naar gene zijde te laveren. Die vertaaluitdagingen worden nog uitvergroot bij een auteur als Djebar, die niet in haar moedertaal schrijft, maar in de taal van de voormalige kolonisator.
Djebar is opgegroeid in het koloniale Algerije en heeft nooit de kans gekregen om Arabisch te leren. De enige scholen in Algerije waren op dat moment de Koranschool, waar leerlingen religieuze verzen uit het hoofd leerden, en de Franse koloniale school. Hoewel Djebar het waardeerde dat ze als meisje onderwijs kreeg en ze erg hield van de Franse taal en literatuur, kon ze tot haar grote verdriet nooit Arabisch leren lezen en schrijven. Djebar heeft dan maar besloten om haar Algerijnse identiteit uit te drukken in haar schrijftaal, het Frans.
De historische werkelijkheid: taal als oorlogsbuit
Djebar heeft zich het Frans opnieuw toegeëigend als een “oorlogsbuit”, een uitdrukking die geijkt werd door de eveneens Algerijnse schrijver Kateb Yacine. Net als Yacine vervormt Djebar de taal en schrijft ze niet altijd volgens de norm. Bovendien doorweeft Djebar haar Frans nu en dan met vertaald Arabisch om de lezer de schoonheid van die onbekende taal te openbaren.
Soms komt de betekenis van die vreemde uitdrukkingen pas door de context aan het licht, en bepaalde Arabische woorden, zoals imam, zijn courant geworden in andere talen. Zo laat Djebar zien dat ook de onderdrukte cultuur een impact heeft gehad op de cultuur van de onderdrukker. Toch is die meertaligheid niet altijd even duidelijk. In het werk van Djebar is een onzichtbare onderlaag voor wie geen Arabisch kent. Geregeld vertaalt ze uitdrukkingen uit het Arabisch letterlijk in het Frans, wat een vreemde zin kan opleveren als “naakt de deur uitgaan”. “Naakt” betekent dan niet, “in haar blootje”, maar “zonder sluier”.
Een goede veerman kan de vracht met al zijn nuances netjes overzetten, maar verschillende veerlui die naar andere oevers varen, doen dat elk op hun manier. U kunt het zelf proberen uit te vlooien en de originele tekst lezen, maar als u de vreemde taal niet in al zijn finesses beheerst, riskeert u veel moois mis te lopen. Het is dan misschien beter om het aan de veerman over te laten en van de wondere wereld op de andere oever te genieten. Zonder veerman was u daar misschien nooit geraakt.
Ashcroft, Bill, Griffiths, Garret, Tiffin, Helen (2012). L'Empire vous répond : Théorie et pratique des littératures postcoloniales, Bordeaux : Presses Universitaires de Bordeaux.
Bandia, Paul. (2001). Le concept bermanien de “l’Etranger” dans le prisme de la traduction
postcoloniale. TTR : traduction, terminologie, rédaction, 14(2), 123-139.
Bandia, Paul. (2003). Postcolonialism and translation : The dialectic between theory and practice. Linguistica Antverpiensia : Translation as Creation : the Postcolonial Influence. 2, (p. 129-142.)
Bandia, Paul. (2008). Translation as réparation: writing and translation in postcolonial Africa.
Manchester : St. Jérôme Publishing.
Bandia, Paul. (2009). Translation matters : Linguistic and cultural representation. Translation
Studies in Africa. Londres : Continuum International Publishing Group.
Berman, Antoine. (2010) ‘Dertien vervormingen’ [vertaling van ‘L’analytique de la traduction
et la systématique de la déformation’ door Henri Bloemen en Winibert Segers], dans: Ton Naaijkens e.a. (dir.), Denken over vertalen. Tekstboek vertaalwetenschap, Nijmegen : Vantilt, (p. 263–275).
Berman, Antoine. (1984). L’épreuve de l’étranger. Paris : Editons Gallimard.
Boutaghou, Maya. (2013). Le style en arabesque d’Assia Djebar, French Studies, 67/ (2), 216-
231.
Brandt, Bettina & Schyns, Désirée. (2010). Het bestaan van een heel andere taal voelbaar maken. Dans Anneke Pijnappel (dir.), Yoko Tawada, De berghollander. (p. 141-153). Amsterdam: Uitgeverij Voetnoot.
Buzelin, Hélène. (2004). La traductologie, l’ethnographie et la production des connaissances.
Meta, 49/ (4) : 729-746.
Buzelin, Hélène (2008). Traduire l’hybridité littéraire. Réflexions à partir du roman de
Samuel Selvon The Lonely Londoners. Target, 18/ (1), 91-119
Calle-Gruber, Mireille (2001). Assia Djebar ou la Résistance de l’écriture : regards d’un écrivain d’Algérie. Paris : Maisonneuve et Larose
Calle-Gruber, Mireille. (2006). Assia Djebar. Paris : ADPF
Calle-Gruber, Mireille. (2010). La servante du texte. Dans Ashholt, Wolfgang (& Calle-Gruber, Mireille, Combe, Dominique) (dir.), Assia Djebar : littérature et transmission (p. 197-210). Paris : Presses Sorbonne nouvelle.
Carpentier, Jean & Lebrun, François. (1987). Histoire de France. Paris : Editions du seuil.
Combe, Dominique. (2010) La chambre d’échos. Dans Ashholt, Wolfgang (& Calle-Gruber,
Mireille, Combe, Dominique) (dir.), Assia Djebar : littérature et transmission (p. 279-298). Paris : Presses Sorbonne nouvelle.
Constantin, Jean-Paul. (1992). Les éditeurs. Dans Barret-Ducrocq (dir.), Traduire l’Europe (p.125). Paris : Payot
Couture, Marc. (17.05.2027). Normes bibliographiques. Adaptation française des normes de l’APA. [En ligne] http://benhur.teluq.uquebec.ca/~mcouture/apa/normes_apa_francais.pdf.
[21.05.2017].
Delabastita, Dirk & Grutman, Rainier (2005). Introduction : Fictional representations of
multilingualism and translation. Linguistica Antverpiensia, 4, 11-34.
Den Boon, T. (dir). (2008). Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal. Utrecht/Antwerpen : Van Dale Lexicografie.
De Wilde, July. (2009). Tout le touin-touin. Over meertaligheid en homogenisering, Filter, 16
(4), 25-33.
D'Hulst, Lieven ; Meylaerts, Reine ; Mus, Francis ; Vandemeulebroucke, Karen. (2011). La
traduction dans les cultures plurilingues / études réunies par Francis Mus et Karen
Vandemeulebroucke ; avec la collab. de Lieven D'hulst et Reine Meylaerts. Arras : Artois Presses Université.
Djebar, Assia. (1968). Le romancier dans la cité arabe. Europe 474, 119
Djebar, Assia. (1995). L’Amour, la fantasia. Paris : Albin Michel
Djebar, Assia. (2007). Nulle part dans la maison de mon père. Paris : Fayard
Djebar, Assia. (2009). Nirgendwo im Haus meines Vaters. Francfort-sur-le-Main : Fischer
Djebar, Assia. (2010a). Nergens thuis in het huis van mijn vader. Bréda : De Geus
Djebar, Assia. (2010b). Etrangère…de l’intérieur. Dans Ashholt, Wolfgang (& Calle-Gruber,
Mireille, Combe, Dominique) (dir.), Assia Djebar : littérature et transmission (p. 17-19). Paris : Presses Sorbonne nouvelle.
Djebar, Assia. (2010c). Discours d’entrée à l’Académie Française. Dans Ashholt, Wolfgang (&
Calle-Gruber, Mireille, Combe, Dominique) (dir.), Assia Djebar : littérature et transmission (p. 403-418). Paris : Presses Sorbonne nouvelle.
Donadey, Anne. (2000). The multilingual strategies of postcolonial literature : Assia Djebar’s
Algerian Palimpsest. World Literature Today, 74(1), 27-37. [en ligne] https://www.jstor.org/stable/pdf/40155305.pdf [30.03.2017]
Donadey Anne. (2010). L’expression littéraire de la transmission du traumatisme dans La
Femme sans sépulture d’Assia Djebar. Dans Ashholt, Wolfgang (& Calle-Gruber, Mireille, Combe, Dominique) (dir.), Assia Djebar : littérature et transmission (p. 67-80). Paris : Presses Sorbonne nouvelle.
Duden -Deutsches Universalwörterbuch : Das umfassende Bedeutungswörterbuch der
deutschen Gegenwartssprache (2015). Mannheim : Bibliographisches Institut & F. A.
Brockhaus AG.
Ferchouli-Kouchkar, Fatma-Zohra. (s.d). L’écriture d’Assia Djebar : un exemple de littérature
maghrébine d’expression française comme double traduction. [en ligne] http://www.llcd.auf.org/img/pdf/ferchouli-kouchkar.pdf [31.03.2017].
Franco Axeila, Javier. (2010). Cultuurspecifieke elementen in vertalingen. Dans T. Naaijkens
et al. (dir.), Denken over vertalen. Tekstboek vertaalwetenschap (p. 197-211). Utrecht: Vantilt.
Gauvin, Lise. (2010). Les femmes-récits ou les déléguées à la parole. Dans Ashholt, Wolfgang
(& Calle-Gruber, Mireille, Combe, Dominique) (dir.), Assia Djebar : littérature et transmission (p. 55-66). Paris : Presses Sorbonne nouvelle.
Genette, Gérard. (1972). Figures III, Paris : Editions du seuil.
Genette, Gérard. (1987). Seuils, Paris : Editions du seuil.
Gontard, Marc. (1981). La violence du texte, préface par Abdelkebir Khatibi. Paris : L’Harmattan.
Grevisse, Maurice & Goosse, André. (1995). Nouvelle grammaire française. Bruxelles : De Boeck & Larcier.
Grit, Diederik. (2010). De vertaling van realia. Dans T. Naaijkens et al. (dir.), Denken over vertalen. Tekstboek vertaalwetenschap (p. 189-196). Utrecht : Vantilt.
Grutman, Rainier. (1997). Des langues qui résonnent. L’hétérolinguisme au XIXe siècle québécois. Saint-Laurent, Québec : Fidès.
Grutman, Rainier. (2006). Refraction and recognition. Literary multilingualism in translation.
Target, 18/ (1), 17–47.
Hermans, Theo (2010). De Nederlandse vertaaltraditie. Dans T. Naaijkens et al. (dir.),
Denken over vertalen. Tekstboek vertaalwetenschap (p. 115-125). Utrecht : Vantilt.
Kateb, Yacine. (1966). Le polygone étoilé. Paris : Editions du seuil.
Keil-Sagawe, Regina (2001). Ce tangage des langages.... Das Problem der Übersetzung und
die Übersetzung als Problem maghrebinischer Literatur französischer Sprache am
Beispiel von Assia Djebar. Dans Adobati, M. Aldouri-Lauber, M. Hager, R. Hosch (dir.)
Wenn Ränder Mitte werden : Zivilisation, Literatur und Sprache im interkulturellen
Kontext. (p. 266-27). Vienne : WUV-Universitätsverlag.
Khatibi, Abdelkebir. (1983). Amour bilingue. Paris : Fata Morgana
Knauth, Alfons K. (2011). Translation & Multilingual Literature. Berlin : LIT.
Knipp, Kersten. (11.01.2010). Mit Baudelaire gegen die eigenen Väter. Frankfurter
Allgemeine Zeitung. [en ligne] http://www.faz.net/aktuell/feuilleton/buecher/rezensionen/belletristik/…-
nirgendwo-im-haus-meines-vaters-mit-baudelaire-gegen-die-eigenen-vaeter-
1912038.html [31.03.2017].
Harchi, Kaoutar. (2016). Je n’ai qu’une langue, ce n’est pas la mienne. Paris : Fayard.
Hiddleston, Jane (2004). The Specific Plurality of Assia Djebar. French Studies, 58/ (3), 371-
384.
Hildebrandt, Thomas. (s.d). Die wissenschaftliche Umschrift der arabischen Sprache. Ein
Leitfaden für die orientalistischen Fächer der Universität Bamberg. Manuel non publié. Universität Bamberg.
Lievois, Katrien. (2005). De Gaulle, ce grand Guerrier toubab ou résistance et domestication.
Dans Monnè, outrages et défis. Linguistica Antverpiensia 4, 61-76.
L.N. (01.06.2011). ‘’Nulle part dans la maison de mon père ‘’d’Assia Djebar : Quand la mémoire du corps traduit l'espace langage. El Moudjahid. [en ligne]
http://www.elmoudjahid.com/fr/actualites/12746 [31.03.2017].
Lionnet, Françoise. (2010). Ces voix au fil de soi(e) : le détour du poétique. Dans Ashholt,
Wolfgang (& Calle-Gruber, Mireille, Combe, Dominique) (dir.), Assia Djebar :
littérature et transmission (p. 23-36). Paris : Presses Sorbonne nouvelle.
Mandraud, Isabelle (17.12.2012). La langue française, "butin de guerre", prospère en
Algérie. Le Monde. [en ligne] http://www.lemonde.fr/afrique/article/2012/12/17/lalangue-
francaise-butin-de-guerre-prospere-en-algerie_1807263_3212.html [01.05.2017].
Martin, Patrice & Drevet, Christophe. (2009). La langue française vue de la Méditerranée.
Léchelle : Zellige.
Mehrez, Samia. (1992). Translation and the postcolonial experience : The francophone
North African text. Dans Lawrence Venuti (dir.) Rethinking Translation : Discourse,
Subjectivity, Ideology (p. 120–138). Londres et New York : Routledge.
Meylaerts, Reine (2004). La traduction dans la culture multilingue : à la recherche de sources, des cibles et des territoires. Target 16(2), 289-317.
Meylaerts, Reine (2006). Heterolinguism in/and translation : How legitimate are the other
and his/her language ? An introduction. Target 18(1), 1-15.
Mortimer, Mildred. (1997). Assia Djebar's Algerian Quartet : A study in fragmented
autobiography. Research in African Literatures. 28(2), 102-117.
Mortimer, Mildred. (2013). Writing the Personal : The Evolution of Assia Djebar’s
Autobiographical Project from L’Amour, la Fantasia to Nulle Part dans la maison de
mon père. Journal of Women’s history, 25(2), 111-129.
Naaijkens, Ton. (2010). Denken over vertalen : tekstboek vertaalwetenschap. Utrecht : Vantilt.
Noussi, Marie Chantale Mofin. (2009). Translation, multilingualism and linguistic hybridity –
A study of The Heart of Redness by Zakes Mda. In Gross, Konrad., & Rüdiger, Petra
(dir.), Translation of Cultures. (p. 291-301). Amsterdam & New York : Rodopi.
Noble, Philippe. (2013). De enscenering van het vreemde. Taal en cultuur in Allerzielen van
Cees Nooteboom. Filter tijdschrift over vertalen, 10 (1), 25-35. [en ligne]
http://www.tijdschrift-filter.nl/jaargangen/2003/104/de-enscenering-van…-
25-35.aspx [30.03.2017].
Oseki-Dépré, Inês. (1999). Théories et pratiques de la traduction littéraire. Paris : Armand
Colin.
Radisch, Iris. (26.11.2009). Die Welt besteht doch nur aus Geschichten, die sich aus
Geschichten ergeben. Die Zeit, 49. [en ligne] http://www.zeit.de/2009/49/L-BDjebar/
komplettansicht [31.03.2017].
Remael, Aline & Logie, Ilse. (2003). Translations as Creation : the Postcolonial Influence.
Linguistica Antverpiensia 0 : (2).
Rey, Alain & Robert, Paul. (2017). Le Petit Robert de la langue française - Edition 2017. Paris.
Le Robert.
Risterucci-Roudnicky, Danielle. (2008) Introduction à l’analyse des oeuvres traduites. Paris :
Armand Colin.
Ruhe, Ernstpeter. (2011). Assia Djebar échographe. Dans Ashholt, Wolfgang (& Calle-Gruber,
Mireille, Combe, Dominique) (dir.), Assia Djebar : littérature et transmission (p. 37- 54). Paris : Presses Sorbonne nouvelle.
Said, Edward. (2005). L’Orientalisme. Paris : Editions du seuil.
Sanson, Hervé. (2010). Mon père, cet autre. Variations autour de la figure paternelle dans
l’oeuvre d’Assia Djebar. Dans Ashholt, Wolfgang (& Calle-Gruber, Mireille, Combe, Dominique) (dir.), Assia Djebar : littérature et transmission (p. 317-330). Paris : Presses Sorbonne nouvelle.
Schleiermacher, Friedrich. (1813). Ueber die verschiedenen Methoden des Uebersezens.
Dans Störig, Hans Joachim (dir.), Das Problem des Übersetzens, (p. 38-69).
Schogt, Henry G. (1988). Foreign Languages and Dialects. Linguistics, Literary Analysis and
Literary Translation : Toronto : University of Toronto Press. 112-119.
Schyns, Désirée. (2009). Le butin de guerre et la tunique de Nessus : traduire le rapport au
français chez Malika Mokeddem et Assia Djebar, Cadernos de tradução 2/ (24), 31-46.
Schyns, Désirée. (2010). Tastend door een donkere tunnel. Het autobiografische universum
van Assia Djebar, Armada, tijdschrift voor wereldliteratuur, 16/ (61), 83-95.
Schyns, Désirée. (2014a). Een verhouding van spanning en integratie : Literaire meertaligheid in vertaling, Filter, 21/ (3), 50-63.
Schyns, Désirée. (2014b). Une guerre peut en cacher une autre : la mémoire
multidirectionnelle chez Assia Djebar et Maïssa Bey, in Catherine Brun (dir.), Algérie.
D’une guerre à l’autre, (p. 53-65.) Paris : Presses Sorbonne Nouvelle.
Schyns, Désirée. (2014c). De buit teruggeven, vol schuimend en ijzig licht. Nedjma van Kateb
Yacine eindelijk in het Nederlands vertaald, Filter 21/ (1), 29-33.
Schyns, Désirée. (2015a). Assia Djebar, Vaste est l’univers de ses textes, Algérie Action
Littérature, 144-149.
Schyns, Désirée. (2015b). Bij de dood van de Algerijnse schrijfster Assia Djebar (1936-2015),
Webfilter. [en ligne] http://www.tijdschrift-filter.nl/webfilter/vrijdagvertaaldag/
2015/week-10-d%C3%A9sir%C3%A9e-schyns.aspx. [31.10.2016].
Schyns, Désirée. (2016a), Het vreemde ontvangen is prachtig, maar hoe doe je dat nu
eigenlijk ? Dan : Henri Bloemen en Winibert Segers (dir.) Een ethiek van de vertaling (p. 19-28.) : Heule : INNI. [en ligne]
https://biblio.ugent.be/publication/7038193/file/7038209.pdf. [30.10.2016].
Schyns, Désirée. (2016b). How Algeria’s multilinguism and colonial history are obscured :
Marketing three postcolonial Francophone Algerian Writers in Dutch translation.
Dans van Doorslaer, Luc, Flynn, Peter et Leerssen, Joep (dir.), Interconnecting
Translation Studies and Imagology. (p. 181-200). Amsterdam : John Benjamins. [en
ligne] https://biblio.ugent.be/publication/7124739/file/7124769.pdf. [31.03.2017].
S.n. (2011). Van Dale Groot Elektronische Woordenboeken NE-EN-FR-DU. [en ligne].
Solé, Robert. (22.11.2007). Assia Djebar et Leïla Sebbar : une jeune Algérienne qui rêvait en
français. Le Monde. [en ligne]
http://www.lemonde.fr/livres/article/2007/11/22/assia-djebar-et-leila-s…-
algerienne-qui-revait-en-francais_981133_3260.html. [31.03.2017].
Stoklosinski, Eduard. (2014). Tracing the Foreign in Literary Translation, Champaign, IL : Dalkey Archive Press.
Stratford, Madeleine (2008). Au tour de Babel ! Les défis multiples du multilinguisme. Meta,
53(3), 457-470.
Suchet, Myriam. (2007). L´écriture hétérolingue en Afrique postcoloniale : une poétique de
la traduction. Études littéraires Africaines, 24, 35-42.
Suchet, M. (2009). Outils pour une traduction postcoloniale : Littératures hétérolingues. Paris: Editions des Archives Contemporaines.
Ten Cate, Abraham P., Lodder, Hans G. & Kootte, André. (2004). Deutsch Grammatik. Eine
konstrastiv Deutsch-Niederländische Beschreibung für den Fremdsprachenerwerb.
Coutinho : Bussum.
Theo. (S.d.) Nergens thuis in het huis van mijn vader. Message sur forum de discussion
littéraire http://www.lezerstippenlezers.be/Default.aspx?BoekID=11921.
Toury, Gideon. (1995). Descriptive Translation Studies – and beyond. Amsterdam : John
Benjamins Publishing Company. [en ligne] http://www.ebrary.com [01.04.2017].
Toury, Gideon. (2010). De aard en de rol van normen in vertaling. Dans T. Naaijkens et al.
(dir.), Denken over vertalen. Tekstboek vertaalwetenschap (p. 321-331). Utrecht : Vantilt.
Tymoczko, Maria. (2010). Niet-Westerse ideeën in de vertaaltheorie. Dans T. Naaijkens et al.
(dir.), Denken over vertalen. Tekstboek vertaalwetenschap (p. 405-418). Utrecht :Vantilt.
Tymoczko, Maria. (1999). Postcolonial writing and literary translation. In Susan Bassnet and
Harish Trivedi, (dir.). Post-colonial translation : Theory and practice (p. 19–40.) Londres : Routledge.
Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal. (2015). Utrecht : VBK Media.
Vandeweghe, Willy. (2005). Duoteksten. Inleiding tot vertaling en vertaalstudie. Gand : Academiapress.
Van Leuven-Zwart, Kity. (2010). Een goede vertaling, wat is dat ? Dans T. Naaijkens et al.
(dir.), Denken over vertalen. Tekstboek vertaalwetenschap (p 225-247)). Utrecht : Vantilt.
Van Veen, P.A.F. (1994) Etymologisch woordenboek. De herkomst van onze woorden.
Utrecht/Antwerpen : Van Dale Lexicografie.
Vercaigne, Nele. (2009). ‘Mehdi Charef : Le thé au harem d’Archi Ahmed. Traduction et
commentaire’, scriptie voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master in
het vertalen. Promotor Désirée Schyns. Mémoire non publié. Hogeschool Gentdepartement vertaalkunde.
Verheyden, Jolien. 2012. Ecrire en français, penser dans sa langue maternelle ? Comment
traduire le plurilinguisme dans Allah n’est pas obligé d’Ahmadou Kourouma, scriptie
voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master in het vertalen.
Masterproefbegeleider : Dr. Liesbeth De Bleeker. Mémoire non publié. Hogeschool
Gent-Geassocieerde Faculteit Toegepaste Taalkunde.
Vinay, Jean-Paul et Darbelnet, Jean. (1958). Stylistique comparée du français et de l'anglais. Paris : Didier.
Watts, Richard. (2005). Packaging post/coloniality : The manufacture of literary identity in
the francophone world. Oxford : Lexington Books.
Wissenburg, Eva (2015), Een Algerijnse vreemdeling, Webfilter. [en ligne]
http://www.tijdschrift-filter.nl/webfilter/vrijdag-vertaaldag/2015/week….
aspx. [30.03.2017].
Wright, Chantal (2010). Exophony and literary translation. What it means for a translator
when a writer adopts a new language. Target, 22/1, 22-39.