Bankeconomen oververtegenwoordigd als expert in Vlaamse kwaliteitskranten
Antwerpen, 2 juni 2017 – Economen uit de financiële sector kwamen tussen 2010 en 2015 relatief
vaker als expert aan het woord in de kranten De Morgen, De Standaard en De Tijd dan economen
uit de academische wereld. Dat blijkt uit een thesisonderzoek dat binnenkort wordt verdedigd aan
de Universiteit Antwerpen (UA). Het onderzoek identificeerde bovendien Peter Vanden Houte,
Paul De Grauwe, Geert Noels en Ivan Van de Cloot als de vaakst geciteerde economische experts in
die drie kranten en analyseerde hun metaforen over het Europese bezuinigingsbeleid.
Bankeconomen boven
Op een moment dat kwaliteitskranten campagne voeren met de belofte de ‘waarheid’ zo goed
mogelijk bloot te leggen, wordt aan de UA een masterscriptie verdedigd die waarschuwt voor een
eenzijdig perspectief in economische berichtgeving. Uit de scriptie blijkt immers dat 12 van de 20
vaakst geciteerde economische experts in De Morgen, De Standaard en De Tijd tussen 2010 en 2015,
bij een bank of een vermogensbeheerder werken. Academische experts in economie kwamen
daarentegen relatief minder aan bod, met slechts 6 academici in die top 20. Door dat onevenwicht
lopen de drie kranten het risico om economische gebeurtenissen steeds vanuit een uniforme
invalshoek te duiden, waardoor een deel van de nagestreefde ‘waarheid’ onderbelicht kan blijven.
De dominante elite van media-economen…
Een tweede vaststelling van het onderzoek is dat vier economische experts een dominante elite
vormen in de Vlaamse kwaliteitskranten, aangezien ze er beduidend vaker aan het woord komen dan
andere Belgische economen. Peter Vanden Houte, hoofdeconoom bij ING, voert die elite aan. Hij
werd tussen 2010 en 2015 bij naam vermeld in maar liefst 1084 verschillende krantenartikelen in De
Morgen, De Standaard en De Tijd samen. Professor Politieke Economie Paul De Grauwe werd 1023
keer geciteerd en staat op de tweede plaats. Geert Noels, macro-econoom en medeoprichter van
vermogensbeheerder Econopolis, en Ivan Van de Cloot, hoofdeconoom van het Itinera Institute,
vervolledigen het gezelschap met respectievelijk 656 en 492 naamsvermeldingen. Het overwicht van
die vier media-economen kan eveneens bijdragen tot een scheeftrekking van het publieke debat over
de economie.
… en hun metaforen over de Europese bezuinigingen
De masterscriptie onderzocht verder nog welke metaforen die vier economen gebruiken om hun
visie op de bezuinigingen in de EU over te brengen. De onderzoeksresultaten tonen aan dat om het
besparingsbeleid te verdedigen, ze de bezuinigingsmaatregelen voorstellen als een medische
behandeling of een toepassing van een protestantse levenshouding gekenmerkt door discipline en
zuinigheid. Wanneer ze het beleid daarentegen bekritiseren, gebruiken ze metaforen die de
besparingen wegzetten als een draaikolk, een straf, irrationeel, een medische blunder of een
vertraging. Die metaforen zijn niet allemaal zo onschuldig als ze lijken. Sommige ervan gaan immers
uit van bepaalde controversiële vooronderstellingen en sturen zo mee de perceptie van het
besparingsbeleid. Metaforische uitdrukkingen die de bezuinigingsmaatregelen beschrijven als
uitingen van discipline en zuinigheid, dragen bijvoorbeeld impliciet bij tot de visie dat de huidige
crisis een schuldencrisis is, veroorzaakt doordat overheden ‘boven hun stand hebben geleefd’. Die
visie is omstreden onder economische wetenschappers, maar vindt dus gemakkelijk haar weg naar
het grote publiek via het metaforisch taalgebruik van media-economen.
Bibliografie
About Geert Noels. (2016). Geraadpleegd via http://econopolis.be/nl/author/geertn/
Albaek, E. (2011). The interaction between experts and journalists in news journalism.
Journalism, 12(3), 335-348. doi: 10.1177/1464884910392851
Antonakakis, N., & Collins, A. (2014). The Impact of Fiscal Austerity on Suicide: On the
Empirics of a Modern Greek Tragedy. Social Science & Medicine, 112(x), 39-50.
Geraadpleegd via http://epub.wu.ac.at/4116/1/SuicideGreece_SS&M_Final_ePub.pdf
Arestis, P., & Pelagidis, T. (2010). Absurd Austerity Policies in Europe. Challenge, 53(6),
54-61. doi: 10.2753/0577–5132530603
Baarda, B., Bakker, E., van der Hulst, M., Julsing, M., Fischer, T., van Vianen, R., & de
Goede, M. (2012). Basisboek Methoden en Technieken. Kwantitatief praktijkgericht
onderzoek op wetenschappelijke basis. Groningen/Houten: Noordhoff Uitgevers.
Batini, N., Callegari, G., & Melina, G. (2012, juli). Successful Austerity in the United
States, Europe and Japan (Working Paper 12/190). Geraadpleegd op 8 februari, 2017
via International Monetary Fund website:
https://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2012/wp12190.pdf
Blanchard, O., & Leigh, D. (2013, januari). Growth Forecast Errors and Fiscal
Multipliers (Working Paper 13/1). Geraadpleegd op 10 februari, 2017 via
International Monetary Fund website:
https://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2013/wp1301.pdf
Blyth, M. (2013). Austerity: The History of a Dangerous Idea. Geraadpleegd via
http://centredelangues.ens-lyon.fr/anglais/espace-etudiants/retire/the-…-
of-ideas-and-policies/class-10-reinhart-and-rogoff-bolster-transatlanticausterity/
Mark%20Blyth%20-%20Austerity%20the%20History%20of%20a%20
Dangerous%20Idea.pdf
Calliope-module kwalitatief onderzoek: Tekstanalyse. (2015). Geraadpleegd via
http://uahost.uantwerpen.be/osc/Academic/index.php/resultaten-kwalitati…
37-resultaten-kwalitatief/resultaten-kwalitatief-theorie/112-tekstanalyse
Charteris-Black, J. (2004). Corpus Approaches to Critical Metaphor Analysis. New York:
Palgrave Macmillan.
Clarke, J., & Newman, J. (2012). The alchemy of austerity. Critical Social Policy, 32(3),
299-319. doi: 10.1177/0261018312444405
De Afspraak (Vlaamse Radio- en Televisieomroeporganisatie). (2016, december 13).
Somers: “Het is de bedoeling dat we met iedereen kunnen praten” [Videofragment].
Geraadpleegd via http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/videozone/programmas
/deafspraak/2.47841?video=1.2843842
De Grauwe, P., & Ji, Y. (2013, februari 21). Panic-driven austerity in the Eurozone and
its implications [Blogpost]. Geraadpleegd op 30 januari, 2017 via
http://voxeu.org/article/panic-driven-austerity-eurozone-and-its-implic…
Dellepiane-Avellaneda, S. (2015). The Political Power of Economic Ideas: The Case of
‘Expansionary Fiscal Contractions’. British Journal of Politics and International
Relations, 17(3), 391-418. doi: 10.1111/1467-856X.12038
Frankel, J. (2013, mei 20). The Flawed Origins of Expansionary Austerity. Project
Syndicate. Geraadpleegd op 10 december, 2016 via https://www.projectsyndicate.
org/commentary/the-case-against-expansionary-austerity-by-jeffrey-frankel
Freud, S., & Oranje, W. (1990). Colleges inleiding tot de psychoanalyse. Nieuwe reeks.
Meppel: Boom. Geraadpleegd in Laermans, R. (2011). Sociologie. Leuven: Uitgeverij
Acco.
Funke, M., Lücke, B., & Straubhaar, T. (2005). Hamburger Appell. Geraadpleegd op 25
februari, 2007 via http://www.tristanabromeit.de/pdf/35.3%20BTW%202005%
20Anhang%203%20HA.pdf
Guajardo, J., Leigh, D., & Pescatori, A. (2011, juli). Expansionary Austerity: New
International Evidence (Working Paper 11/158). Geraadpleegd op 30 januari, 2017 via
International Monetary Fund website:
https://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2011/wp11158.pdf
Het departement Economic Research van ING België. (2014). Geraadpleegd via
https://about.ing.be/Over-ING/Publicaties/Publicaties/Het-departement-E…-
Research-van-ING-Belgie.htm
Islam, I., & Chowdhury, A. (2012). Revisiting the evidence on expansionary fiscal
contraction: Alesina’s hour? [Blogpost]. Geraadpleegd op 14 februari, 2017 via
http://voxeu.org/debates/commentaries/revisiting-evidence-expansionary-…-
alesina-s-hour
Ivan Van de Cloot. (z.d.). Geraadpleegd via http://www.itinerainstitute.org/nl/person
/ivan-van-de-cloot/
Jayadev, A., & Konczal, M. (2010). The Boom Not The Slump: The Right Time For
Austerity (Onderzoeksrapport nr. 26, University of Massachusetts Boston).
Geraadpleegd op 8 februari, 2017 via Economics Faculty Publication Series website:
http://scholarworks.umb.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1026&context=ec…
pubs
Kitson, M., Martin, R., & Tyler, P. (2011). The geographies of austerity. Cambridge
Journal of Regions, Economy and Society, 4(3), 289-302. doi: 10.1093/cjres/rsr030
Krugman, P. (2010, juli 1). Myths of Austerity. The New York Times. Geraadpleegd op 9
december, 2016 via http://www.nytimes.com/2010/07/02/opinion/02krugman.html
Laermans, R. (2011). Sociologie. Leuven: Uitgeverij Acco.
Lakoff, G., & Johnson, M. (2003). Metaphors we live by. Geraadpleegd via
http://nyshalong.com/public/archive/20150131/20150131_ref.pdf
MacKenzie, D. (2006). An Engine, Not a Camera. How Financial Models Shape Markets.
Cambridge & Londen: The MIT Press.
Maesse, J. (2015). Economic experts: a discursive political economy of economics. Journal
of Multicultural Discourses, 10(3), 279-305. doi: 10.1080/17447143.2015.1050029
McKee, M., Karanikolos, M., Belcher, P., & Stuckler, D. (2012). Austerity: a failed
experiment on the people of Europe. Clinical Medicine, 12(4), 346-350. doi:
10.1.1.953.4986
Miller, D., & Mills, T. (2009). The terror experts and the mainstream media: the expert
nexus and its dominance in the news media. Critical Studies on Terrorism, 2(3), 414-
437. doi: 10.1080/17539150903306113
Ortiz, I., & Cummins, M. (2013, maart). The Age of Austerity: A Review of Public
Expenditures and Adjustment Measures in 181 Countries (Working Paper).
Geraadpleegd op 5 februari, 2017 via http://policydialogue.org/files/publications
/Age_of_Austerity_Ortiz_and_ Cummins.pdf
Over Itinera: Wat is Itinera? (z.d.). Geraadpleegd via http://www.itinerainstitute.org/nl/
over-itinera/
Perotti, R. (2011, november). The “Austerity Myth”: Gain without Pain? (Working Paper
17571). Geraadpleegd op 30 januari, 2017 via National Bureau of Economic Research
website: http://www.nber.org/papers/w17571.pdf
Ponticelli, J., & Voth, H. J. (2011, augustus). Austerity and Anarchy: Budget Cuts and
Social Unrest in Europe, 1919-2009 (Discussion Paper Nr. 8513). Geraadpleegd op 3
maart, 2017 via Centre for Economic Policy Research website:
http://cepr.org/active/publications/discussion_papers/dp.php?dpno=8513#
Professor Paul De Grauwe: Biography. (2016, september 26). Geraadpleegd via
http://www.lse.ac.uk/europeanInstitute/staff/academicStaff/DeGrauwe/Hom…
Pühringer, S., & Hirte, K. (2015). The financial crisis as a heart attack. Discourse
profiles of economists in the financial crisis. Journal of Language and Politics, 14(4),
599-625. doi: 10.1075/jlp.14.4.06puh
Reynebeau, M. (2011, september 3). Goede raad is duur. De Standaard, p. 12.
Schmitt, R. (2005). Systematic Metaphor Analysis as a Method of Qualitative Research.
The Qualitative Report, 10(2), 358-394. Geraadpleegd via
http://www.nova.edu/ssss/QR/QR10-2/schmitt.pdf
Soares da Silva, A. (2016). The persuasive (and manipulative) power of metaphor in
‘austerity’ discourse. A corpus-based analysis of embodied and moral metaphors of
austerity in the Portuguese press. In M. Romano, & M. Dolores Porto (Red.),
Exploring Discourse Strategies in Social and Cognitive Interaction: Multimodal and
cross-linguistic perspectives (pp. 79-108). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins
Publishing Company.
Stiglitz, J. (2012, mei 7). After Austerity. Project Syndicate. Geraadpleegd op 10
december, 2016 via https://www.project-syndicate.org/commentary/after-austerity
Stiglitz, J. (2014, september 26). Europe’s Austerity Zombies. Project Syndicate.
Geraadpleegd op 2 maart, 2017 via https://www.projectsyndicate.org/commentary
/joseph-e--stiglitz-wonders-why-eu-leaders-are-nursing-a-dead-theory
Terzake (Vlaamse Radio- en Televisieomroeporganisatie). (2011, november 23). Wiens
brood men eet diens woord men spreekt? [Videofragment]. Geraadpleegd via
http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/videozone/archief/programmas/terzake
/2.18775/2.18776/1.1160651
Truger, A. (2013). Austerity in the Euro area: The sad state of economic policy in
Germany and the EU (Working Paper 22/2013). Geraadpleegd op 10 februari, 2017
via Institute for International Political Economy Berlin website: http://www.ipeberlin.
org/fileadmin/downloads/working_paper/ipe_working_paper_22.pdf
Tuk, Y. (2014). De dominante elite van media-economen; Journalistiek en de hoogleraar
als bron van expertise. (Ongepubliceerde masterthesis). Universiteit Leiden, Leiden,
Nederland.
Vanden Houte, P. (2013, juni 15). Mea culpa. De Standaard, p. 50.
