Naar een ouderwijs onderwijs: "een gezinswetenschappelijke reflectie over ouderbetrokkenheid bij kwetsbare gezinnen".

Elisabeth van Daele
Persbericht

Naar een "ouderwijs" onderwijs.

Ouderbetrokkenheid is hot news.  Denk maar aan Bart Somers die onlangs oudercontacten verplicht wou maken om ouders meer te betrekken bij de schoolloopbaan van hun kinderen.  Ouders die niet opdagen zouden dan een “kleine boete” krijgen…

Kinderen en jongeren genieten optimale kansen als ze kunnen opgroeien in een grote waaier van sociale contexten waarin ze zich op hun eigen individuele manier kunnen ontplooien en op zoek kunnen gaan naar hun eigen talenten.  Elke volwassene in het leven van een kind speelt mee een rol in die ontplooiing.  In de eerste plaats de ouder,  die zorg draagt voor het kind tot hij of zij de volwassenheid bereikt.  Tijdens deze periode komen ouders met heel wat “partners” in contact,  die tijdelijk of langdurig mee instaan voor de invulling van één of meerdere taken in de opvoeding van een kind/jongere. 

Een andere belangrijke partner is de school die samen met ouders de groei  van kleuter tot jongvolwassene vorm geeft.  Partnerschap veronderstelt een “gedeelde” verantwoordelijkheid maar net daar loopt het bij sommige gezinnen vaak mis.  De relatie tussen ouder en school kan door allerlei factoren onder de nodige druk komen te staan.

Toch is deze betrokkenheid voor onze kinderen van wezenlijk belang voor hun onderwijsloopbaan.  Door allerlei initiatieven te nemen proberen beleid en scholen een participatief schoolklimaat te stimuleren.  Desondanks blijven sommige ouders zéér moeilijk tot niet bereikbaar. 

Hoe breng je deze mensen bij elkaar als opvoeding geen individuele opdracht van ouders is maar van alle mensen en bijgevolg dus ook de school?

Ouderbetrokkenheid en kwetsbare gezinnen

Er zijn heel wat  theoretische modellen ontwikkeld rond dit onderwerp.  Scholen kunnen ze hanteren om de kwantiteit en kwaliteit van ouderbetrokkenheid en -participatie te installeren of te verbeteren. 

Ouders die niet participeren en/of betrokken zijn, zijn soms niet op de hoogte van het reilen en zeilen op school maar de school zelf blijft ook in het ongewisse over de kennis die ouders over hen bezitten.  Miscommunicatie leidt tot misverstanden wat de relatie alleen maar ondermijnt.

We mogen hierbij niet vergeten dat er veel elementen zijn die deze gezinnen,  die vaak een maatschappelijke kwetsbaarheid met zich meedragen, beletten om actief deel te nemen aan schoolse activiteiten zoals bijvoorbeeld oudercontacten, schoolfeesten,  opendeurdagen,  ouderraden enz.. Financiële moeilijkheden, een klein en soms geen sociaal netwerk zijn volgens verschillende onderzoeken grote obstakels om ouderlijke betrokkenheid op de school aan de dag te leggen.  Toch wijzen interviews en onderzoeken van onder meer Unicef België erop dat jongeren en ook ouders zich heel goed bewust zijn van de draagwijdte van een goede schoolcarrière.  Men kan hier door besluiten dat er zeker betrokkenheid heerst zowel onder jongeren als ouders.

Volgens Vettenburg (2016-2017) zijn de culturele kenmerken van een gezin de doorslaggevende factor in het mislopen en opbouwen van sociale bindingen met onze maatschappelijke instellingen.  Dat maakt dat wij beleidsmatig hierin ook een grote verantwoordelijkheid dragen om daar verandering in te brengen.  Een synoniem voor maatschappij is samenleving.  Samen leven impliceert dat we er samen voor zorgen dat iedereen zijn plekje in de maatschappij vindt.  Doen we dat tegenwoordig niet te weinig?

Als gezinswetenschapper kan je een kind in armoede niet loskoppelen van zijn thuissituatie en zijn ouders.  Daarbij betekent schoolse betrokkenheid net in relatie treden met school, ouders én jongeren. 

Vanuit dat opzicht is het belangrijk om te bekijken hoe men deze relaties versterkt en er een vertrouwensband wordt opgebouwd tussen de school en ouders.   Zodat er vanuit een laagdrempelige maatschappelijke instelling een opening wordt gecreëerd om andere sociale bindingen aan te gaan opdat alle gezinnen, ongeacht hun culturele kenmerken, in hun eigen kracht kunnen staan.

De “Ouderwijzer”

Het concept van een “ouderwijzer” die in mijn eindproef wordt voorgesteld werkt op microniveau met gezinnen zodat de relaties tussen school én andere welzijnsvoorzieningen worden versterkt.  Een gezamenlijk overleg tussen deze schakelfiguren kan ervoor zorgen dat er beleidsaanbevelingen gebeuren op het lokale sociale beleid die dan op hun beurt verder kunnen uitgedragen worden op gemeenschap, gewestelijk en federaal niveau.

Bibliografie

Bronnenlijst 
Adriaensens, K. (07 december 2016). Persoonlijke communicatie, via interview.   
Armoede – algemeen, subjectief, voor sociale transfers -, België, 2015. (z.d.). Geraadpleegd op 02 maart 2017, via http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/arbeid_leven/eu-silc/arm… 
Bevolking – Huishoudens volgens het Rijksregister 2011-2015. (z.d.). Geraadpleegd op 02 maart 2017, viahttp://economie.fgov.be/nl/modules/publications/statistiques/bevolking/… houdens_volgens_het_rijksregister.jsp 
Binnendijk, M.K. (2014). Participeren gaat niet vanzelf: Een onderzoek naar zelfredzaamheid van kwetsbare burgers in een neoliberale, geïndividualiseerde Utrechtse samenleving [masterscriptie]. Utrecht: Universiteit Opleiding Culturele Antropologie.  
Boeraeve, A., (2012). Werk maken van ouderbetrokkenheid: Naar een duurzame aanpak op zeven dimensies. Caleidoscoop, 24 (5), pp. 32-38. Geraadpleegd op 01 januari 2017, via www.kruispuntmi.be/sites/default/files/bestanden/documenten/document_ou… heid_caleidoscoop.pdf Bogaerts, S. (2015-2016). Gezinssociologie [cursus 2de opleidingsfase] Gezinswetenschappen. Schaarbeek: HUB-HIG. 
Bogaerts, S. (2007). Gezinnen uitgedaagd: thema’s uit de gezinssociologie. Antwerpen-Apeldoorn: Garant.  
Cassiman, R., & Vyverman, V. (2014). Wat ouders vinden over het onthaal op school. Welwijs, 25(3), pp. 3-6. 
Cijfers en rapporten. (z.d.). Geraadpleegd op 26 april 2017, via www.kindengezin.be/cijfers-enrapporten/cijfers/kansarmoede/gemeentelijk… 
Decruynaere, E. (20 april 2016). Het brugfigurenproject verhoogt ouderbetrokkenheid in het secundair: eerste resultaten na één jaar werking. Geraadpleegd op 11 december 2016, via www. stad.gent/onderwijs-kinderopvang:nieuws-evenementen/Het-brugfigurenproject verhoogtouderbetrokkenheid-in-het-secundair-de-eerste resultaten-na-één-jaar-werking. 
Dierickx, M. (2012). Basisschool Sint-Jozef Kortrijk investeert in een schooleigen ouderwerker. Welwijs, 23 (1), pp. 7-8. 
De Bruycker, A. (2010). Kinderen en jongeren in armoede: Het perspectief van de kinderrechtenNGO’s. Tijdschrift voor Jeugd en Kinderrechten (TJK), 2010 (5), pp. 268-276.  
De Vries, P. (2007). Ouders in de school. Amsterdam: EDG Thuiswinkel. 
Formesyn, N., et al. (2017). Kansarm maar niet kansloos: Een grondrechtenbenadering van kinderarmoedebestrijding. Leuven: Acco. 
Galle, C. (10 maart 2017). Bart Somers: “Maak oudercontact verplicht”: Mechelse burgemeester doet voorstel om ouders meer te betrekken. De Morgen. Geraadpleegd op 24 maart 2017 via www.demorgen.be/binnenland/bart-somers-maak-oudercontact-verplicht-b39f…  
GO! waardenboek: Het DNA van het onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap. (2012). Brussel: Uitgeverij Politeia nv. 
Haverkort, C., & Spruijt, E. (2012). Kinderen uit nieuwe gezinnen: Handboek voor school en begeleiding. DB Houten: LannooCampus. 
Jeynes, W. H. (2007). The Relationschip Between Parental Involvement and Urban Secondary School Student Academic Achievement. Urban Education, 82-110. 

 
75 
 
Kuppens, T. (2012). Conflicten tussen leerlingen en de school: en wat met de ouders? Welwijs, 23(4), pp. 15-17. 
Labath, T., Suijs, S., & Verlot, M. (2002). “Springen over de kloof”: Een nota over het recht op participatie in het onderwijs [nota]. Groot-Bijgaarden: Vlaamse overheid Armoedebestrijding in Vlaanderen  
Leerlingenkenmerken in het Nederlandstalig onderwijs: naar gemeente school schooljaar 2014-2015. (z.d.). Geraadpleegd op 12 december 2016, via www.ond.vlaanderen.be/onderwijsstatistieken//rapporten/Basis_Secundair_… eografie_W_Dexia_Net_Graad_Leerjaar_Onderwijsvorm_14.pdf  
Lopez, M. (2012-2013). De beleving van ouderlijke betrokkenheid op school als druk of structuur: De rol van algemene opvoeding, motivatie en competentie. Gent: Universiteit Gent. 
Maes, A. (2014). Verslag over de doorlichting van GO! athenuem De Vesten Herentals te Herentals. Geraadpleegd op 27 december 2016, via http://dataonderwijs.vlaanderen.be/onderwijsaanbod/adres.aspx?sn=40717  
Mertens, C., Vanderlinde, R., & Avermaet, P. V. (2014). Ouderbetrokkenheid in secundaire scholen: Aan de slag met de coachingstool "Samen met Ouders". Welwijs, 25 (4), pp. 3-7. 
Mets, J. d. (2013, maart). Van eiland naar wij-land. Inspiratiegids voor een goede samenwerking tussen ouders en secundaire scholen. Gent, Oost-Vlaanderen, België: Integratiedienst Stad Gent. 
Noppe, J. (2015). Vlaamse armoedemonitor [onderzoek]. Brussel: Studiedienst van de Vlaamse Regering.  
Ponnet, K., Van Leeuwen, K., Claessens, E., & Wouters, E., (2016). Financiële stress van ouders en externaliserend probleemgedrag van adolescenten: De mediërende rol van depressieve gevoelens en opvoeding. Kind en Adolescent, 37 (2), pp. 84-104.  
Rener, E. (02 november 2016). Persoonlijke communicatie, via interview.  
Reynaert, D., Bouvernie-De Bie, M., & Vandevelde, S. (2011). Over kinderen en recht: aanzet tot het herdenken van kinderrechten, in: Reynaert, D., Roose, R., Vandenhole, W., & Vlieghe, K. (Eds.) Kinderrechten: springplank of struikelblok? Naar een kritische benadering van kinderrechten, Antwerpen/Oxford: Intersentia, 95-108.  Reynders, D. (2015-2016). Kinderrechten [cursus 3de opleidingsfase] Gezinswetenschappen. Schaarbeek: HUB-HIG. 
Roeck, V. D., Meireman, K., & Wysmans, M. (2013). De weg vinden: (H)erkenningspunten en richtwijzers in de samenwerking tussen ouders, onderwijs en welzijn in complexe opvoedingssituaties. Welwijs, 24(2), pp. 16-19. 
Samaey, S., & Vettenburg, N. (2005).  Ontwikkeling van een instrument “betrokkenheid van ouders bij het onderwijs” [Eindrapport]. Brussel: Schoolopbouwwerk Brussel vzw. 
Stad Gent. (2013). Van eiland naar wij-land: Inspiratiegids voor een goede samenwerking tussen ouders en secundaire scholen [brochure]. Gent: Stad Gent 
Unicef België (2010). Dat denken we ervan: Jongeren geraakt door armoede spreken over hun leven [onderzoeksrapport]. Brussel: UNICEF België  
Universiteit Gent. (2016). Wetenschappelijke geletterdheid bij 15-jarigen: Overzicht van de eerste Vlaamse resultaten van PISA2015 [overzicht]. Gent: Universiteit Gent Vakwerkgroep Onderwijskunde.  
Van Crombrugge, H. (2009). Ouders in soorten. Antwerpen-Apeldoorn: Garant.  

 
76 
 
Van Gils, J. & Willekens, T. (2010). Belevingsonderzoek bij kinderen en jongeren die in armoede leven: Deel 2: De beleving van kinderen die leven in armoede in Vlaanderen [onderzoeksrapport]. Meise: Onderzoekscentrum Kind en Samenleving vzw.  
Vanobbergen, B. (2016). Spelen in zwarte sneeuw. Leuven: Uitgeverij LannooCampus 
Verhoeven, J.C., Devos, G., Stassen, K., Warmoes, V., (2003). Ouders over scholen. Antwerpen/Apeldoorn: Garant.  Vettenburg, N. (2015-2016). Bijzondere jeugdzorg en integrale jeugdhulp [cursus 3de opleidingsfase]. Gezinswetenschappen. Schaarbeek: HUB-HIG. 
Visie. (z.d.); Geraadpleegd op 27 december 2016, via http://www.campusdevesten.be/cms/index.php/pedagogisch-project/campus-d….  
Wynsberghe, K. (2013-2014). Diagnose van een leerstoornis. Hoe moet het nu verder?  [Bacherlorproef].  West-Vlaanderen: Hogeschool west-Vlaanderen Opleiding Toegepaste Psychologie

Universiteit of Hogeschool
Gezinswetenschappen
Publicatiejaar
2017
Promotor(en)
Melina Gorrebeeck
Kernwoorden
Share this on: