Leren buiten de klasmuren
Een onderzoek over hoe we outdoor education op een systematische manier kunnen integreren in de lagere school.
Met de hele klas naar buiten!
Vandaag de dag is er een digitalisering aan de gang: kinderen zitten steeds langer voor een scherm gekluisterd en gaan steeds minder naar buiten. Met alle gevolgen vandien: één kind op vijf heeft overgewicht. In Noorwegen maakte ik kennis met outdoor education. Kinderen trekken reeds van jonge leeftijd naar buiten met hun klas. Daar gaan ze op ontdekking in de natuur. Het Noorse onderwijs verschilt uiteraard met het Vlaamse. In mijn bachelorproef heb ik geprobeerd om de Noorse ideeën te vertalen naar het onderwijs in Vlaanderen.
Outdoor education kunnen we omschrijven als: ‘op regelmatige basis naar buiten gaan met de klas en hier de leeractiviteiten laten plaatsvinden’. Op die manier werken de kinderen erg werkelijkheidsnabij en wordt hun leefwereld sterk betrokken in het leerproces. De realiteit speelt zich toch ook niet af binnen de vier muren van een klas? Outdoor education brengt vele voordelen met zich mee. Zo kunnen kinderen zich beter concentreren, zijn ze meer betrokken, gaan ze meer bewegen, voelen ze zich verbonden met de natuur , … Talloze voordelen dus, maar hoe komt het dan dat outdoor education helemaal niet zo bekend is in Vlaanderen?
Er zijn heel wat mogelijkheden om naar buiten te trekken met je klas. Veel scholen zijn reeds op de goede weg, maar er is steeds ruimte voor verbetering. Op microniveau kan de leerkracht verschillende vormen van outdoor education organiseren, zoals op meerdaagse uitstap naar een groene omgeving of op daguitstap in het bos. In deze bachelorproef vindt u een aantal concrete lesactiviteiten, die meteen bruikbaar zijn in de lagere school met of zonder veel natuur in de buurt. Uiteraard is een goede voorbereiding noodzakelijk.
Op schoolniveau is een groene speelplaats een grote meerwaarde. Op deze speelplaats kunnen de leerlingen risico’s nemen en zo steeds hun grenzen verleggen. Een goede infrastructuur is echter geen garantie dat we optimaal van outdoor education kunnen genieten. Er is ook nood aan actief toezicht door de leerkrachten. Leerkrachten moeten rekening houden met de potentiële risico’s. Maar waar trekken we de grens? Hoe kunnen kinderen leren omgaan met risico’s als we deze gaan vermijden? Verder moeten ook de ouders hierbij worden betrokken. Ze moeten inzien wat de voordelen zijn van het buitenspelen, die gescheurde broeken horen daar nu eenmaal bij.
In het Noorse curriculum zit outdoor education vervat, waardoor elke leerling de natuur zal ervaren en de traditie behouden blijft. Zo zou een integratie van outdoor education in het curriculum bij ons ook effecten hebben op de verschillende niveaus. In de huidige eindtermen zien we outdoor education slechts beperkt terugkomen. Binnenkort zullen de eindtermen vernieuwd worden. In het huidige leerplan van het VVKBaO komt outdoor education aan bod, maar in beperkte mate. In het vernieuwde leerplan zullen de kinderen de lessen over de natuur ook ervaren in de natuur. Verder kan ook de lerarenopleiding een sterke invloed uitoefenen op de leraren van de toekomst en hoe ze tegenover outdoor education staan.
Het gebrek aan outdoor education op school, wordt bij veel kinderen gecompenseerd in de jeugdbeweging. In de Scouts en Gidsen Vlaanderen kunnen kinderen wekelijks hun dosis natuur opdoen. Dit gebeurt steeds spelenderwijs. Al blijft outdoor education toegankelijker voor iedereen als kinderen hier ook op school mee in contact komen…
Het Noorse en het Vlaamse onderwijs vertonen wel wat verschillen. Toch moeten we ons niet focussen op de beperkingen, maar net de kansen benutten. Op die manier kunnen ook de Vlaamse kinderen optimaal van de talloze voordelen genieten. Zoals Cools & Van Helleputte (2016) aangeven, is elke stap naar buiten alvast een stap in de goede richting.
If we never took a risk, our children would not learn to walk, climb stairs, ride a bicyle or swim; scientists would not experiment and discover; we would not have great art, literature, music and architecture. (Geciteerd in Röthle, lezing outdoor education, 11 apri 2016)
Bibliografie
Almon, J. (20 november 2003). Beware Killjoy Toys. Opgeroepen op 20 december 2016, van Alliance for Childhood: http://www.allianceforchildhood.org/killjoy_press_release.
Ammerlaan, K., van Korven, K. & Wolkenfelt, S. (2011). Natuurspelen!. z.p.: Jong Nederland.
Beames. S. & Higgins. P. & Nicol. R. (2012). Learning outside the classroom. New York: Routledge.
Bentsen, P., Mygrind, E. & Randrup, T. (2009). Towards an understanding of udeskule: education outside the classroom in a Danish context. Education 3-13, 37(1). P.29- 44.
Brouwers, G. (2012). Slecht weer bestaat niet, slechte kleding wel. Opgeroepen op 10 december 2016, van Sportnext: http://www.sportnext.nl/berichten/20121217_slecht_weer_bestaat_niet_sle…; kleding_wel.
Caminada, G. & Leenders, Y. (2012). Buitenspelen in het zonnetje. Amersfoort: ThiemeMeulenhoff.
Centraal Bureau voor de Statistiek. (2016). Meer dan 400 duizend kinderen met risico op armoede. Opgeroepen op 13 januari 2017, van CBS: https://www.cbs.nl/nl- nl/nieuws/2016/19/meer-dan-400-duizend-kinderen-met-risico-op-armoede.
Cools, D. & Van Helleputte, G. (2016). Pimp je speelplaats: Wat doen we ‘OutdAre’?. [PowerPoint-presentatie]. Opgeroepen op 8 december 2016, van Pimp je speelplaats: http://www.pimpjespeelplaats.be/overzicht/studiedag-de- speelplaatsen-van-morgen.
Coorevits. S. & Marit. K. (2012). Kunst in de natuur. Kleuters en ik, 28 (4), p.15-18.
Cox, B. & Calder, M., e.a. (2010). Learning outside the classroom. Opgeroepen op 11 december 2016, van Unesco: http://www.unesco.org/education/tlsf/mods/theme_d/mod26.html.
Deboutte, G. (2008). Pesten en geweld op school: Handreiking voor een daadkrachtig schoolbeleid. z.p.: Onderwijs Vlaanderen.
Deboutte, G. (2016). Een fijne speelplaats verbindt. [PowerPoint-presentatie]. Opgeroepen op 8 december 2016, van Pimp je speelplaats: http://www.pimpjespeelplaats.be/overzicht/studiedag-de-speelplaatsen-va…; morgen.
Declercq, B. & Daems, M. (2012). Buitenspel stapsgewijs. Kleuters en ik, 28 (4), p.30- 31.
Declercq, B. & Daems, M. (2012). Het grootste risico is…riscico’s vermijden. Kleuters en ik, 28 (4), p.26-29.
De Ruysscher, K. (2016). Zin in leren! Zin in leven! Generieke doelen definitief. Brussel: Katholiek Onderwijs Vlaanderen.
Dienst NME. (z.j.) NatuurFeest: gezinsactiviteit rond spelen in de natuur. Opgeroepen op 5 januari 2017, van Ine: https://www.lne.be/handleiding-natuurfeest-buitenspel.
Digre, K & Haugberg, T. (2016). The education mirror: Facts and analysis of kindergarten, primary and secondary education in Norway. Geraadpleegd op 12 januari 2017, van The Norwegian Directorate for education and Training 2017: http://utdanningsspeilet.udir.no/2016/en/.
Faber Taylor, A. & Kuo, F. E. (2009). Children with attention deficits concentrate better after a walk in the park. Journal of Attention Disorders, 12(5), p.402-409.
Gardner, H. (2002). Soorten Intelligentie. Meervoudige intelligentie voor de 21ste eeuw. Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds.
Hardy, M. (z.j.) Forest Hide and Seek [Online afbeelding]. Gedownload op 8 januari 2017, van: http://momfilter.com/remembering/forest-hide-and-seek-emma- hardy.
Helsen, W. (2016, 5 januari). Onze moestuin,… [online afbeelding] Gedownload op 5 januari 2017, van Velt: http://beweegt.velt.be/ecodemotuinmol/3321/demoestuin.
Jeugdbond voor Natuur en Milieu. (z.j.) Missie en visie. Opgeroepen op 5 januari 2017, van JNM: https://www.jnm.be/bestuur/jnm-als-organisatie/missie-visie.
Karel de Grote Hogeschool. (2014). Studiegids: ECTS fiches. Opgeroepen op 30 december 2016, van Karel de Grote Hogeschool: http://ects.kdg.be/ECTSv3.
Kitchen Floor Crafts. (2015, 18 september). Nature objects: Sink or float explotation [Online afbeelding]. Gedownload op 8 januari 2017, van: http://kitchenfloorcrafts.blogspot.be/2015/09/nature-objects-sink-or-fl…; exploration.html.
Laevers, F., Heylen, L. & Daniels, D. (2004). Ervaringsgericht werken met 6- tot 12- jarigen in het basisonderwijs. Leuven: CEGO Publishers.
Learning trough landscapes, (2011, mei). Outdoor lessons – plan for succes. geraadpleegd op 16 oktober 2016, van Learning trough landscapes: http://www.ltl.org.uk/pdf/May-2011-Schools-Resource1305533518.pdf.
Leonard, A.& Hermans, E. (2016). Natuur als middel. [PowerPoint-presentatie]. Opgeroepen op 8 december 2016, van Pimp je speelplaats: http://www.pimpjespeelplaats.be/overzicht/studiedag-de-speelplaatsen-va…; morgen.
Leyssen, A., Smets, L., Vanderspikken, A. & Bertrands, E. (2013) Dat s kicken, man! Kinderen leren omgaan met risico. Kleuters en ik, 29 (3), p.2-6.
Leyssen, A., Smets, L., Vanderspikken, A. & Bertrands, E. (2014). Risicocompetentie bij kinderen van 3 tot 8 jaar. [Eindrapport]. Leuven: Katholieke Hogeschool Leuven.
Litte, H. (2006). Children’s risk taking behaviour: implications for early childhood policy and practice. International Journal of Early years Education. 14 (2), p.141-154.
Louv, R. (2005). Het laatste kind in het bos. Utrecht: Uitgeverij Jan Van Arkel.
Nilsson, K. et al. (2011). Forests Trees and Human Health. Houten: Springer Science.
Onderwijs Vlaanderen. (1997). Curriculum. Opgeroepen op 20 december 2016, van Onderwijs Vlaanderen: http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/basisonderwijs/lager- &n…; onderwijs/leergebieden/wetenschap-en-techniek/eindtermen.htm.
Regjeringen. (2010). National Curriculum Regulations for Differentiated Primary and Lower Secondary Teacher Education Programmes for Years 1–7 and Years 5-10. Opgeroepen op 12 januari 2017, van Regjeringen: https://www.regjeringen.no/en/dokumenter/national-curriculum-regulation…; diff/id594357/.
Sandseter, E.B.H. (2009). Characteristics of risky play, Journal of Adventure Education and Outdoor Learning, 9 (1), p 3-21.
Shell. (24 februari 2015). The string walk. Opgeroepen op 5 januari 2017, van Get out with the kids: http://www.getoutwiththekids.co.uk/activities/playing- things/string-walk/.
Shell. (2015, 24 februari). The string walk [online afbeelding]. Gedownload op 5 januari 2017, van: http://www.getoutwiththekids.co.uk/activities/playing-things/string- …; walk/.
Shilling, R. & Brooklyn, J. (z.j.). How to do Land art?. Geraadpleegd op 31 januari 2016, van Land Art for Kids: http://landartforkids.com/section345249.html.
Stax, L. (z.j.) Blote voetenpad[Online afbeelding]. Gedownload op 8 januari 2017, van: https://www.publicspaceinfo.nl/reportages/2015/06/15/stadslandbouw-den-…; bosch/.
Thoen, E. (2016). Kunst, creativiteit en techniek op de speelplaats. [PowerPoint- presentatie]. Opgeroepen op 8 december 2016, van Pimp je speelplaats: http://www.pimpjespeelplaats.be/overzicht/studiedag-de-speelplaatsen-va…; morgen.
Tovey, H. (2011). Laat ze buiten spelen: pleidooi voor gezonde risico’s. Antwerpen: Garant.
University of Agder (2016). Master’s 5-Year Programme in Teacher Education, level 1-7. Opgeroepen op 12 januari 2017, van University of Agder: http://www.uia.no/en/studieplaner/programme/MASGLU1-7.
Utdanningsdirektoratet. (2015). Curriculum for physical education. Opgeroepen op 12 januari 2015, van: https://www.udir.no/kl06/KRO1- 04/Hele/Kompetansemaal/competence-aims-after-year-level-7?lplang=eng.
Utdanningsdirektoratet. (2015). Natural science subject curriculum. Opgeroepen op 12 januari 2015, van: https://www.udir.no/kl06/NAT1- 03/Hele/Kompetansemaal/competence-aims-after-year-level-7?lplang=eng.
Valerie. (17 februari 2014). Brandnetelsoep [online afbeelding]. Gedownload op 5 januari 2017, van Natuurlijk Rauw Leven: http://www.natuurlijkrauwleven.com/brandnetelsoep/.
Vancaenenghem, J. (16 december 2016). Nieuwe schooltaak: 150 miljoen km bewegen. Gazet van Antwerpen, p.6.
Van Ingelghem. K. (2016). Risico’s op een uitdagende speelplaats. [PowerPoint- presentatie]. Opgeroepen op 8 december 2016, van Pimp je speelplaats: http://www.pimpjespeelplaats.be/overzicht/studiedag-de-speelplaatsen-va…; morgen.
Van Ingelghem. K. (2016). Toekomstvisie speelplaatsen. [PowerPoint-presentatie]. Opgeroepen op 8 december 2016, van Pimp je speelplaats: http://www.pimpjespeelplaats.be/overzicht/studiedag-de-speelplaatsen-va…; morgen.
Van Reusel, J., Hillaert, W., Goethals, B., Devos, B., Verbeeck, H., Jacobs, B. et al. (2013) Kijk op scouting: basiswerk voor scouts- en gidsenleiding. Antwerpen: Scouts en Gidsen Vlaanderen.
Velt. (2015). Een schoolmoestuin starten. Opgeroepen op 5 januari 2017, van Velt: http://www.velt.be/vorming-onderwijs/onderwijs/schoolmoestuin/hoe-start….
VVKBaO. (1999). Leerplan godsdienst. Brussel: DOKO.
VVKBaO. (2010). Leerplan wereldoriëntatie. Brussel: DOKO.
VVKBaO. (2012). Leerplan bewegingsopvoeding. Brussel: Licap.
