(Mens)apen in de strijd tegen ontbossing

Tiffany
Scholier

In Afrika ging in 5 jaar tijd (2010-2015) 28.000 vierkante kilometer aan natuurlijk bos verloren door de houtkap, een oppervlakte vergelijkbaar met het dubbele van Vlaanderen. Verschillende onderzoeken voorspellen dat dit cijfer in de komende jaren zelfs nog zal toenemen. De toekomst van de dieren en planten die in deze wouden leven, lijkt dus onzeker. Uit de resultaten van mijn thesisonderzoek blijkt dat (mens)apen wel eens de sleutel tot het probleem kunnen zijn.

Een van de chimpansees in het studiegebied, vastgelegd door een cameraval

© RAFALE project

Boskap wordt altijd afgeschilderd als een doodvonnis voor al wat leeft in de getroffen bossen. Hoewel dit over het algemeen inderdaad zo is, vertonen primaten (zoogdiergroep waartoe (mens)apen alsook mensen behoren) deze trend niet. In ons studiegebied (RAFALE), gelegen in het oosten van de Democratische Republiek Congo, kon de aanwezigheid van maar liefst negen verschillende primaatsoorten worden vastgesteld, waaronder de bedreigde oostelijke chimpansee en de bedreigde Oegandese rode franjeaap. Deze verscheidenheid aan primaatsoorten is opvallend, aangezien het bestudeerde gebied erg klein en afgelegen is. Zo bedraagt het terrein in totaal nog geen twintig vierkante kilometer.

Herstellers van het bos

Vele primaten zijn grotendeels fruit- en zaadeters waardoor hun uitwerpselen boordevol plantenzaden zitten. Wanneer de dieren rondtrekken doorheen het regenwoud worden deze zaden dus verspreid. Een nieuwe scheut krijgt hierdoor de mogelijkheid om te kiemen op een plaats ver weg van de moederplant, waardoor het bos de kans krijgt om te hergroeien en uit te breiden.

In Afrika vormen primaten een van de belangrijkste groepen op vlak van het verspreiden van allerlei plantenzaden. Dat net deze groep in staat is te overleven in deels weggekapte bosgebieden is dus niet alleen voordelig voor het voortbestaan van de (mens)apen zelf, maar ook voor het herstel van de bossen. Hierdoor kan de immense impact van de houtkap in Afrika enigszins worden tegengegaan.

De echte bedreiging

In het kleine studiegebied waar de primaatsoorten werden waargenomen, viel ook de afwezigheid van grootschalige jacht op. Er worden dus geen vuurwapens gebruikt om op dieren te jagen. De lokale bevolking plaatst er slechts eenvoudige vallen op de grond. De afwezigheid van vuurwapens komt de primaten in het gebied natuurlijk ten goede, aangezien ze zo letterlijk en figuurlijk buiten schot blijven. In andere kleine wouden waar grootschalige jacht zich wel voordoet, zijn opmerkelijk minder (mens)apen terug te vinden. Primaten lijden dus eerder onder de aanwezigheid van grootschalige jacht en illegale stroperijen dan onder de rechtstreekse gevolgen van houtkap.

Efficiënte bescherming

Doordat apen zo’n belangrijke functie uitoefenen in hun omgeving, zal de bescherming van deze specifieke dieren sowieso ook helpen voor het behoud van kleine bossen. We raden daarom aan om te focussen op bossen waar er nog steeds een rijke primaatdiversiteit heerst waardoor zowel het bos zelf als de primaten efficiënt kunnen worden beschermd. Met het oog op bescherming van primaten zou ook voornamelijk moeten worden geïnvesteerd in de strijd tegen jacht en stroperij.

Primaten helpen dus actief in de bescherming van hun eigen leefgebied. De natuur strijdt, dus waarom zouden we haar geen handje helpen? Want de natuur is pas verloren als elk van ons beslist om de hoop op te geven.

 

Bibliografie

Beaune D, Bollache L, Fruth B, Bretagnolle F (2012) Bush pig (Potamochoerus porcus) seed predation of bush mango (Irvingia gabonensis) and other plant species in Democratic Republic of Congo. Afr J Ecol 50:509–512

Betts, M. G., Wolf, C., Ripple, W. J., Phalan, B., Millers, K. A., Duarte, A., ... & Levi, T. (2017). Global forest loss disproportionately erodes biodiversity in intact landscapes. Nature, 547(7664), 441-444.

Blanco, V., & Waltert, M. (2013). Does the tropical agricultural matrix bear potential for primate conservation? A baseline study from Western Uganda. Journal for Nature Conservation, 21(6), 383-393.

Blom, A., Van Zalinge, R., Heitkönig, I. M., & Prins, H. H. (2005). Factors influencing the distribution of large mammals within a protected central African forest. Oryx, 39(04), 381-388.

Carbone C, Cowlishaw G, Isaac NJB, Rowcliffe M (2005) How far do animals go? Determinants of day range in mammals. Am Nat 165:290–297

Cardillo, M., Purvis, A., Sechrest, W., Gittleman, J. L., Bielby, J., & Mace, G. M. (2004). Human population density and extinction risk in the world's carnivores. PLoS Biol, 2(7).

Ceballos G, Ehrlich PR (2002) Mammal population losses and the extinction crisis. Science 296:904–907

Cerling, T. E., Hart, J. A., & Hart, T. B. (2004) Stable isotope ecology in the Ituri Forest. Oecologia:138(1):5-12.

Cuvelier, J. (2010). The complexiTy of resource governance in a context of state fragility : the case of eastern DRC. International Alert.

Damuth, J. (1981). Population density and body size in mammals. Nature, 290(5808), 699-700.

Djagoun CAMS and Gaubert P (2009) Small carnivores from southern Benin: a preliminary assessment of diversity and hunting pressure. Small Carnivores Conservation 40: 1-10.  

Effiom, E. O., Nuñez-Iturri, G., Smith, H. G., Ottosson, U., & Olsson, O. (2013). Bushmeat hunting changes regeneration of African rainforests. Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences, 280(1759).

Estavillo, C., Pardini, R., & da Rocha, P. L. B. (2013). Forest loss and the biodiversity threshold: an evaluation considering species habitat requirements and the use of matrix habitats. PloS one, 8(12), e82369.

Evrard, Q., Haurez, B., & Doucet, J. L. (2017). The role of rodents in the regeneration of forest ecosystems. A review. Biotechnologie, Agronomie, Société et Environnement, 21(1), 66-79.

Fa, J. E., Currie, D., & Meeuwig, J. (2003). Bushmeat and food security in the Congo Basin: linkages between wildlife and people's future. Environmental Conservation, 30(1), 71-78.

Fahrig L (2003) Effects of habitat fragmentation on biodiversity. Annu Rev Ecol Evol Syst 34:487–515

FAO: Food and Agriculture Organization of the United Nations (2011) The State of Forests in the Amazon Basin, Congo Basin and Southeast Asia : A report prepared for the Summit of the Three Rainforest Basins, Brazzaville, Republic of Congo | 31 May–3 June, 2011

Fenchel, T. (1974). Intrinsic rate of natural increase: the relationship with body size. Oecologia, 14(4), 317-326.

Flynn DFB, Gogol-Prokurat M, Nogeire T, Molinari N, Richers BT, Lin BB, Simpson N, Mayfield MM, DeClerck F (2009) Loss of functional diversity under land use intensification across multiple taxa. Ecol Lett 12:22–33.

Forget, P.-M. 1990. Seed-dispersal of Vouacapoua americana (Caesalpiniaceae) by caviomorph rodents in French Guiana. J. Trop. Ecol. 6: 459–468.

Haddad, N. M., Brudvig, L. A., Clobert, J., Davies, K. F., Gonzalez, A., Holt, R. D., ... & Cook, W. M. (2015). Habitat fragmentation and its lasting impact on Earth’s ecosystems. Science Advances, 1(2).

Harris, L.D., 1988. Edge effects and conservation of biotic diversity. Conserv. Biol. 2, 330-332.

Harrison, M. J. (1983). Patterns of range use by the green monkey, Cercopithecus sabaeus, at Mt. Assirik, Senegal. Folia Primatologica, 41(3-4), 157-179.

Heywood, V.H. (1995) Global biodiversity assessment. Cambridge University Press, Cambridge.

Huntly, N. (1991). Herbivores and the dynamics of communities and ecosystems. Annual Review of Ecology and Systematics 22: 477–503.

Huyghe P. (2017) Characterisation of a Chimpanzee Population in Unprotected Forest Fragments near Lake Albert, DR Congo (Thesis, University of Antwerp, Belgium)

Jetz W, Carbone C, Fulford J, Brown JH (2004) The scaling of animal space use. Science 306:266–268

Johns, A. D., & Skorupa, J. P. (1987). Responses of rain-forest primates to habitat disturbance: a review. International journal of primatology, 8(2), 157-191.

Jordano, P. (2001). Fruits and frugivory. Seeds: the ecology of regeneration in plant communities, 2nd edition, 125-166.

Jost L (2007) Partitioning diversity into independent alpha and beta components. Ecology 88: 2427–2439

 

Kaplin, B. A., & Lambert, J. E. (2002). Effectiveness of seed dispersal by Cercopithecus monkeys: implications for seed input into degraded areas. Seed dispersal and frugivory: Ecology, evolution and conservation, 351-364.

Kearse, M., Moir, R., Wilson, A., Stones-Havas, S., Cheung, M., Sturrock, S., Buxton, S., Cooper, A., Markowitz, S., Duran, C., Thierer, T., Ashton, B., Mentjies, P., & Drummond, A. (2012). Geneious Basic: an integrated and extendable desktop software platform for the organization and analysis of sequence data.Bioinformatics, 28(12), 1647-1649.

Kingdon, J. (1977). East African mammals: an atlas of evolution in Africa. Academic Press, London, U.K.

Kingdon, J. (1997). The Kingdon field guide to African mammals. Academic Press, San Diego, U.S.A

Kingdon J., Happold D., Butynski T., Hoffmann M., Happold M., Kalina J. (2003) Mammals of Africa Volumes I-VI. Bloomsbury Natural History, U.K.

Lambert, J. E. (2011). Primate seed dispersers as umbrella species: a case study from Kibale National Park, Uganda, with implications for Afrotropical forest conservation. American Journal of Primatology, 73(1), 9-24.

Laudisoit A., Omatoko J., Ndjoku B., Baelo P., Dadi F., Mapendo B. Sibka S., Dz’na J., and G.N. Ngbathe (2016) Scientific expedition report relict, refuge and fragmented altitude forest: fauna and flora inventory and ecological notes on an isolated chimpanzee population (Pan troglodytes schweinfurthii), Djugu Territory, Ituri Province, Democratic Republic of the Congo, 30th July – 6th September 2016

Loreau, M., S. Naeem, P. Inchausti, J. Bengtsson, J. P. Grime,A. Hector, D. U. Hooper, M. A. Huston, D. Raffaelli, B.Schmid, D. Tilman, and D. A. Wardle. (2001) Biodiversity and ecosystem functioning: current knowledge and future challenges. Science 294:804–808.

Loreau, M. (2004) Does functional redundancy exist? Oikos, 104, 606-611

Magioli, M., Ferraz, K.M.P.M..B., Setz, E.Z.F. et al.(2016) Connectivity maintain mammal assemblages functional diversity within agricultural and fragmented landscapes. Eur J Wildl Res 62: 431.

Maire, E., Grenouillet, G., Brosse, S., & Villéger, S. (2015). How many dimensions are needed to accurately assess functional diversity? A pragmatic approach for assessing the quality of functional spaces. Global Ecology and Biogeography, 24(6), 728-740.

Malhi, Y., Adu-Bredu, S., Asare, R. A., Lewis, S. L., & Mayaux, P. (2013). African rainforests: past, present and future. Phil. Trans. R. Soc. B, 368(1625), 20120312.

Mande C.N. (2016) Méthodes non invasives d’inventaire et de suivi écologique des Chiroptères (Mammalia : Chiroptera) par Capture-Marquage-Recapture au Plateau Lendu et en Réserve de Faune à Okapis (Ituri, République Démocratique du Congo) (Thesis, University of Kisangani, Congo DR)

Marsh, L. K. (2003). Primates in fragments. Primates in fragments: ecology and conservation, p6-7.

Mayaux, P., Pekel, J. F., Desclée, B., Donnay, F., Lupi, A., Achard, F., ... & Belward, A. (2013). State and evolution of the African rainforests between 1990 and 2010. Phil. Trans. R. Soc. B, 368(1625).

Montoya, Daniel. (2008) “Habitat Loss, Dispersal, and the Probability of Extinction of Tree Species.” Communicative & Integrative Biology 1.2: 146–147.

Mouillot D., Nicholas A.J. Graham, Sébastien Villéger, Norman W.H. Mason, David R. Bellwood (2013) A functional approach reveals community responses to disturbances.Trends in Ecology & Evolution 28: 3:167-177.

Mouillot D. Villéger S., Valeriano Parravicinic , Michel Kulbickic, Jesus Ernesto Arias-Gonzáleze, Mariana Bendera,f, Pascale Chabanetg, Sergio R. Floeterf, Alan Friedlanderh, Laurent Vigliolai, and David R. Bellwoodb,j (2014) Functional over-redundancy and high functional vulnerability in global fish faunas on tropical reefs. PNAS111:38:13757–13762

Msuha, M. J., Carbone, C., Pettorelli, N., & Durant, S. M. (2012). Conserving biodiversity in a changing world: land use change and species richness in northern Tanzania. Biodiversity and Conservation, 21(11), 2747-2759.

Muench C., Martínez-Ramos M. (2016) Can Community-Protected Areas Conserve Biodiversity in Human-Modified Tropical Landscapes? The Case of Terrestrial Mammals in Southern Mexico. Tropical Conservation Science 9 (1): 178-202.

Muscarella, R. and Fleming, T. H. (2007), The Role of Frugivorous Bats in Tropical Forest Succession. Biological Reviews, 82: 573–590.

Naeem, S. (1998). Species redundancy and ecosystem reliability. Conservation biology, 12(1), 39-45.

Naughton-Treves, L. (1996) Uneasy neighbors: wildlife and farmers around Kibale National Park, Uganda (Doctoral dissertation, University of Florida).

Olff, H., & Ritchie, M. E. (1998) Effects of herbivores on grassland plant diversity. Trends in ecology & evolution, 13(7), 261-265.

Olson, D. M., Dinerstein, E., Wikramanayake, E. D., Burgess, N. D., Powell, G. V., Underwood, E. C., ... & Loucks, C. J. (2001). Terrestrial Ecoregions of the World: A New Map of Life on Earth: A new global map of terrestrial ecoregions provides an innovative tool for conserving biodiversity. BioScience, 51(11), 933-938.

Oluput W. (2000) Darting, individual recognition and radio-tracking techniques in grey-cheeked mangabeys (Lophocebus albigena) of KNP Uganda, African primates 4, 40-50

Omeja, P. A., Lawes, M. J., Corriveau, A., Valenta, K., Sarkar, D., Paim, F. P., & Chapman, C. A. (2016). Recovery of tree and mammal communities during large‐scale forest regeneration in Kibale National Park, Uganda. Biotropica, 48(6), 770-779.

Onderdonk, D.A. & Chapman, C.A. (2000) Coping with Forest Fragmentation: The Primates of Kibale National Park, Uganda, International Journal of Primatology:21: 587. doi:10.1023/A:1005509119693

Rist J, Milner-Gulland EJ, Cowlishaw G, Rowcliffe JM (2009) The importance of hunting and habitat in determining the abundance of tropical forest species in Equatorial Guinea. Biotropica 41:700–710

Roberge J-M, Angelstam P. (2003) Usefulness of the umbrella species concept as a conservation tool. Conservation Biology 18:76–85.

 

Rowell, T. E. (1966), Forest living baboons in Uganda. Journal of Zoology, 149: 344–364.

Stevens, S. M., & Husband, T. P. (1998). The influence of edge on small mammals: evidence from Brazilian Atlantic forest fragments. Biological Conservation, 85(1-2), 1-8.

Stoner, K. E., Riba‐Hernández, P., Vulinec, K., & Lambert, J. E. (2007). The role of mammals in creating and modifying seedshadows in tropical forests and some possible consequences of their elimination. Biotropica, 39(3), 316-327.

Struhsaker, T.T., (1997) Ecology of an African Rainforest: Logging in Kibale and the Conflict between Conservation and Exploitation. University Press of Florida, Gainesville.

Tilman David, Clark Michael, Williams David R., Kimmel Kaitlin, Polasky Stephen, Packer Craig (2017) Review: Future threats to biodiversity and pathways to their prevention, NATURE Vol 456:73-81.

Tutin, C. E. G., White, L. J. T., and Mackanga-Missandzou, A. (1997). The use by rain forest mammals of natural forest fragments in an equatorial African savanna. Conserv. Biol. 11: 1190–1203.

van der Hoek, Y., Zuckerberg, B., & Manne, L. L. (2015). Application of habitat thresholds in conservation: Considerations, limitations, and future directions. Global Ecology and Conservation, 3, 736-743.

Vanthomme, H., Kolowski, J., Korte, L. and Alonso, A. (2013), Distribution of a Community of Mammals in Relation to Roads and Other Human Disturbances in Gabon, Central Africa. Conservation Biology, 27: 281–291.

Villéger S, Miranda JR, Hernandez DF, Mouillot D (2012) Low Functional β-Diversity Despite High Taxonomic β-Diversity among Tropical Estuarine Fish Communities. PLoS ONE 7(7): e40679.

Villéger, S., Grenouillet, G. and Brosse, S. (2013), Decomposing functional β-diversity reveals that low functional β-diversity is driven by low functional turnover in European fish assemblages. Global Ecology and Biogeography, 22: 671–681.

Weisenseel K, Chapman CA, Chapman LJ. (1993) Nocturnal primates of Kibale Forest:effects of selective logging on prosimian densities. Primates 34:445–450

Whittaker, R. H. (1960) Vegetation of the Siskiyou Mountains, Oregon and California. Ecological Monographs, 30, 279–338. 

Wunderle, J. M. (1997) The role of animal seed dispersal in accelerating native forest regeneration on degraded tropical lands. Forest Ecology and Management, 99(1), 223-235.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Download scriptie (2.16 MB)
Universiteit of Hogeschool
Universiteit Antwerpen
Thesis jaar
2017
Promotor(en)
Erik Verheyen