Veiligheid in wielrennen: vallen en niet meer opstaan?
Veiligheid in wielrennen: vallen en niet meer opstaan?
“Je moet er af en toe bij stilstaan, ook niet te veel natuurlijk, dat je vroeg of laat ten val komt of aangereden wordt als wielrenner”, aldus Belgisch kampioen Oliver Naesen. Is het werkelijk zo slecht gesteld met de veiligheid binnen de koers? Deze masterproef probeert de huidige stand van zaken te schetsen en onderzoekt op welke manier men de veiligheid in het professioneel wielrennen naar een hoger niveau kan brengen. (On)veiligheid in de koers blijft alleszins een zeer actueel thema. Denk maar aan de zware ongevallen die in 2016 hebben plaatsgevonden, zoals bv. het overlijden van Antoine Demoitié en het ongeval met Stig Broeckx. Het is dan ook uitermate belangrijk om steeds te blijven nadenken over hoe we de levens en het welzijn van de mensen in het wielerpeloton nog beter kunnen beschermen.
De mening van Lefevere en co.
In het kader van het onderzoek werden 11 wielerexperts geïnterviewd, onder wie Patrick Lefevere, Oliver Naesen, Carl Berteele en Bert Roesems. Tijdens deze gesprekken mochten de experten hun licht op de zaak laten schijnen en de potentiële veiligheidsmaatregelen tegen elkaar afwegen, elk vanuit hun eigen standpunt. Daarnaast werd eveneens een MAMCA-analyse (Multi-Actor Multi-Criteria Analysis) uitgevoerd. Dit is een analysetechniek (met bijhorende software) die de gebruiker in staat stelt om beleidsalternatieven of scenario’s te evalueren, rekening houdend met de belangrijkste stakeholdergroepen en hun belangen. In dat verband werden de respondenten in 5 subgroepen ingedeeld: de competitieve participanten, de neutrale volgers, de inrichtende macht, de mediaomgeving en de gemeenschap.
5 veiligheidsscenario’s
In de analyse werden 5 veiligheidsscenario’s onderzocht: 1 status-quo scenario waarin geen maatregelen worden doorgevoerd en 4 nieuwe strategieën. Een gedetailleerde beschrijving van elke van deze scenario’s kan u terugvinden in bijlage. Onderstaande figuur is het resultaat van de MAMCA-analyse en rangschikt de 5 veiligheidsscenario’s volgens evaluatiescore voor elk van de 5 stakeholdergroepen.
Afslanking van het peloton
Op basis van de gesprekken met de respondenten kan de wielerwereld enigszins als conservatief bestempeld worden: mensen houden niet van verandering en nemen doorgaans een vijandige houding aan t.o.v. nieuwigheden. Daarom is het van belang dat men bij het formuleren van een nieuw veiligheidsbeleid rekening houdt met de implementatiecontext van het wielrennen, i.e. het geheel van socio-culturele waarden en fundamentele principes binnen de sport. Zo niet, dan is de kans groot dat nieuwe maatregelen afgestoten worden door de sportgemeenschap. Gelet op dit conservatisme en de rigide implementatiecontext is het belangrijk een onderscheid te maken tussen de korte en de lange termijn. Op korte termijn is het immers wenselijk om enkel scenario’s te implementeren die op de Multi-actor Line Chart stabiliteit vertonen over de stakeholdergroepen heen. Op basis van de analyse lijkt het bijgevolg opportuun om op korte termijn te opteren voor scenario 3 (Vermindering van de “frictie” in het peloton) en/of scenario 5 (Meer sensibilisering en straffen). Met het oog op scenario 3 dient men een inkrimping van één renner per ploeg na te streven, wat het peloton doet afslanken naar ongeveer 175 renners. Waarom is dit het ideale aantal? Wel, als je de Ronde van Frankrijk beschouwt, is het opvallend dat de meeste valpartijen en opgaves plaatsvinden in de eerste week. Van zodra het aantal renners tot 175 herleid wordt, neemt het aantal valpartijen en opgaves aanzienlijk af en stabiliseert de grootte van het peloton. Een peloton van 175 renners elimineert m.a.w. de “overtollige frictie” die aanwezig is bij een peloton van 200 renners.
Afgesloten circuits
Over een langere tijdspanne lijkt het waarschijnlijk dat afgesloten circuits op incrementele wijze hun intrede zullen maken in het moderne wielrennen. Gelet op de verzadiging van de verkeerscapaciteit, de toenemende terreurdreiging en de steeds specifieker wordende veiligheidsvoorschriften van de maatschappij lijkt de toenemende relevantie van afgesloten parcoursen onvermijdelijk. Er bestaat echter protest van wielerfans: afgesloten circuits zouden de aantrekkelijkheid van wedstrijden in het gedrang brengen. Dit zou een hinderpaal kunnen vormen, maar op termijn zal iedereen mee moeten evolueren. Zeker voor de veiligheid van amateurs en jongeren is deze evolutie een dringende noodzaak, aangezien zij niet over dezelfde vaardigheden beschikken als professionele renners. Daarenboven kan in deze nieuwe setting vaker gebruik gemaakt worden van vaste seingevers en vaste camerastandpunten, waardoor organisatoren in staat zijn de hoeveelheid gemotoriseerde elementen (mobiele seingevers en cameramotoren) verder te beperken.
Schijven, pistes en externe hulp
Tot slot leveren de interviews nog enkele cruciale inzichten op. Wat betreft de controverse m.b.t. schijfremmen dient men wederom het onderscheid te maken tussen de korte en de lange termijn. Op dit moment is het opportuun om schijfremmen nog te verbieden, omwille van de problematiek m.b.t. incompatibele remafstanden en het hedendaagse wantrouwen ten aanzien van dit remsysteem. Over 2 à 3 jaar echter, wanneer de technologie volledig op punt staat op technisch en veiligheidsvlak, dringt een algemene verplichting zich op. Ten tweede dienen er in België meer wielerpistes gebouwd te worden omdat de openbare weg geen veilig trainingsgebied is voor jongeren. Zo niet, dan zal de wielersport een zeker verval kennen t.o.v. sporten die wél veilige trainingsomstandigheden kunnen garanderen. Tot slot moet er nog meer samenwerking plaatsvinden tussen de beleidsmakers van het wielrennen en onderzoekers uit externe disciplines, inclusief de overheid, om het veiligheidsprobleem verder aan te pakken.
Met het oog op het veiligheidsvraagstuk binnen de wielersport gelooft deze masterproef op korte termijn in de afslanking van het peloton en op lange termijn in de toenemende rol van afgesloten parcoursen. Op de middellange termijn dient men schijfremmen te verplichten, wielerpistes te bouwen en meer samenwerking met externe deskundigen te bewerkstelligen. Deze suggesties kunnen alvast een stap in de goede richting betekenen, maar bieden geen garantie op complete veiligheid. Ex-renner Bert Roesems geeft aan dat vooral de menselijke factor een rol speelt en dat de wielersport nooit vrij zal zijn van valpartijen: “Als er twee renners in elkaar haken, dan is er geen maatregel in de wereld die dat kan verhinderen”.
Bibliografie
6. Bronnen
33 hechtingen voor Johnny Hoogerland. (2011, 10 juli). De Standaard. Geraadpleegd op 20 oktober 2016 via http://www.standaard.be/cnt/dmf20110710_089
Aertsens, J., De Geus, B., Vandenbulcke, G., Degraeuwe, B., Broekx, S., De Nocker, L., Liekens, I., Mayeres, I., Meeusen, R., Thomas, I., Torfs, R., Willems, H., & Int Panis, L. (2010). Commuting by bike in Belgium, the costs of minor accidents. Accident Analysis and Prevention 42 (6), 2149–2157.
Antoine Demoitié (25) overleden na aanrijding met motor. (2016, 28 maart). De Morgen. Geraadpleegd op 10 november 2016 via http://www.demorgen.be/sport/antoine-demoitie-25-overleden-na-aanrijdin…
Bijnens, M. (z.d.). De zwakke weggebruiker. Geraadpleegd op 14 april 2016 via http://www.omnius.be/nl/42/publicaties/66/
Bollen, W. (2016, 4 juli). Sagan wil meer veiligheid door wijziging 3 kilometer-regel. Sport.be. Geraadpleegd op 5 maart 2017 via http://www.sport.be/nl/wielrennen/article.html?Article_ID=771258
Boonen is er dol op, maar hoe gevaarlijk zijn schijfremmen nu eigenlijk? Wij deden de test! (2017, 6 februari). Sportwereld (Het Nieuwsblad). Geraadpleegd op 5 maart 2017 via http://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20170206_02715309
Boonen over veiligheid: “Ook mentaliteit van renners moet veranderen”. (2016, 8 juni). Sporza. Geraadpleegd op 5 maart 2017 via http://sporza.be/cm/sporza/wielrennen/1.2676943
Brans, J., & Vincke, P. (1985). A preference ranking organisation method: the PROMETHEE method for multiple criteria decision-making. Management Science 31 (6), 647-656.
Coorevits, H. (2016, 2 april). Rode kaart in de koers. Sportwereld (Het Nieuwsblad), p. 8.
De Pauw, E., Daniels, S., Thierie, M., & Brijs, T. (2014). Safety effects of reducing the speed limit from 90 km/h to 70 km/h. Accident Analysis and Prevention 62, 426–431.
Elvik, R. (2000). Which are the relevant costs and benefits of road safety measures designed for pedestrians and cyclists? Accident Analysis and Prevention 32 (1), 37–45.
Elvik, R. (2010). Why some road safety problems are more difficult to solve than others. Accident Analysis and Prevention 42 (4), 1089–1096.
Ex-Girowinnaar Michele Scarponi (37) overleden na aanrijding op training, Astana niet op teampresentatie Luik. (2017, 22 april). De Standaard. Geraadpleegd op 9 mei 2017 via http://www.standaard.be/cnt/dmf20170422_02846101
Finch, C. F. (2006). A new framework for research leading to sports injury prevention. Journal of Science and Medicine in Sport 9 (1–2), 3–9.
FOD Economie ADSEI. (2016). Verkeer en vervoer – Verkeersongevallen 2009-2014. Geraadpleegd op 30 november 2016 via http://economie.fgov.be
Freeman, R. E. (1984). Strategic management: A stakeholder approach. Boston, Massachusetts: Pitman.
Friedman, M. T., & Mason, D. S. (2004). A stakeholder approach to understanding economic development decision making: public subsidies for professional sport facilities. Economic Development Quarterly 18 (3), 236–254.
Friedman, M. T., Parent, M. M., & Mason, D. S. (2004). Building a framework for issues management in sport through stakeholder theory. European Sport Management Quarterly 4 (3), 170–190.
Fuller, C., & Drawer, S. (2004). The Application of Risk Management in Sport. Sports Medicine 34 (6), 349–356.
Gaygisiz, E. (2010). Cultural values and governance quality as correlates of road traffic fatalities: A nation level analysis. Accident Analysis and Prevention 42 (6), 1894–1901.
Haddon, W. (1972). A logical framework for categorizing highway safety phenomena and activity. The Journal of Trauma, Injury Infection & Critical Care 12 (3), 193-207.
Hammer Series. (2017). The Hammer Format. Geraadpleegd op 25 juli 2017 via https://hammerseries.com/about/the-hammer-format/
Hillier, P. (2002). Highways liability and the investigation of road traffic accidents (conference paper). Coffs Harbour: IPWEA NSW Division Annual Conference 2002.
Janssens, T. (2017, 18 juli). “Openbare weg niet geschikt voor wielersport, afgesloten circuit is veiliger”. Deredactie.be. Geraadpleegd op 25 juli 2017 via http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/1.3027164
Keseru, I., Bulckaen, J., & Macharis, C. (2016). The multi-actor multi-criteria analysis in action for sustainable urban mobility decisions: the case of Leuven. International Journal of Multicriteria Decision Making 6 (3), 211–236.
Koninklijke Belgische Wielrijdersbond. (2017, 1 januari). Reglementen van de wielersport. Geraadpleegd op 10 januari 2017 via http://www.belgiancycling.be/content.asp?language=nl&id=7&subid=125
Larson, D. J., & Maxcy, J. (2014). Uncertainty of Outcome and Radio Policy in Professional Road Cycling. Journal of Sport Management 28, 311–323.
Lefevere over kleiner peloton: “Voor de veiligheid? Eens goed mee gelachen”. (2016, 26 november). Sporza. Geraadpleegd op 8 december 2016 via http://sporza.be/cm/sporza/wielrennen/1.2828370
Leopkey, B., & Parent, M. M. (2009). Risk Management Issues in Large-scale Sporting Events: a Stakeholder Perspective. European Sport Management Quarterly 9 (2), 187–208.
Macharis, C. (2004). The importance of stakeholder analysis in freight transport. European Transport / Trasporti Europei, 25–26, 114–126.
Macharis, C., Turcksin, L., & Lebeau, K. (2012). Multi actor multi criteria analysis (MAMCA) as a tool to support sustainable decisions: State of use. Decision Support Systems 54, 610-620.
Martensen, H. (2014). @RISK: Analyse van het risico op ernstige en dodelijke verwondingen in het verkeer in functie van leeftijd en verplaatsingswijze. Brussel, België: Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid – Kenniscentrum Verkeersveiligheid.
Mitchell, R. K., Agle, B. R., & Wood, D. J. (1997). Toward a theory of stakeholder identification and salience: Defining the principle of who and what really counts. Academy of Management Review 22 (4), 853–886.
Morrow, S., & Idle, C. (2008a). The challenges of modernizing a professional sport: a case study of professional road cycling. In S. Chadwick, & D. Arthur (Red.), International Cases in the Business of Sport (pp. 45-59). Oxford: Butterworth-Heinemann Elsevier Ltd.
Morrow, S., & Idle, C. (2008b). Understanding change in professional road cycling. European Sport Management Quarterly 8 (4), 315-335.
Mouvement Pour un Cyclisme Crédible. (2017). Members. Geraadpleegd op 2 juni 2017 via http://www.mpcc.fr/index.php/en/membres-uk
Nieuwe regels: kleiner peloton voor veiligere koers. (2016, 28 juli). Sportwereld (Het Nieuwsblad). Geraadpleegd op 8 december 2016 via http://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20160728_02402180
“Onorthodoxe houding Froome in afdaling zorgde niet voor aerodynamisch voordeel”. (2016, 20 juli). Sporza. Geraadpleegd op 8 januari 2017 via http://sporza.be/cm/sporza/wielrennen/Tour/1.2718397
Profrenner Kristof Goddaert overleden na val en aanrijding door bus. (2014, 18 februari). De Standaard. Geraadpleegd op 23 november 2016 via http://www.standaard.be/cnt/dmf20140218_00985874
Pucher, J., & Dijkstra, L. (2003). Promoting safe walking and cycling to improve public health: lessons from The Netherlands and Germany. American Journal of Public Health 93 (9), 1509–1516.
Runyan, C. W. (1998). Using the Haddon matrix : introducing the third dimension. Injury Prevention 4, 302–307.
Saaty, T. L. (1994). How to make a decision: The Analytic Hierarchy Process. Interfaces 24 (6), 19-43.
Schepers, P., Hagenzieker, M., Methorst, R., Van Wee, B., & Wegman, F. (2014). A conceptual framework for road safety and mobility applied to cycling safety. Accident Analysis and Prevention 62, 331–340.
Schepers, P., Twisk, D., Fishman, E., Fyhri, A., & Jensen, A. (2016). The Dutch road to a high level of cycling safety. Safety Science (article in press).
Shinar, D. (2012). Safety and mobility of vulnerable road users: Pedestrians, bicyclists, and motorcyclists. Accident Analysis and Prevention 44 (1), 1–2.
Silverans, P., & Goldenbeld, C. (2015). Themadossier Verkeersveiligheid Nr. 2 - Fietsers. Brussel, België: Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid - Kenniscentrum Verkeersveiligheid.
Solmazer, G., Üzümcuöglu, Y., & Özkan, T. (2016). The role of traffic law enforcements in the relationship between cultural variables and traffic fatality rates across some countries of the world. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour 38, 137–150.
Soole, D. W., Watson, B. C., & Fleiter, J. J. (2013). Effects of average speed enforcement on speed compliance and crashes: A review of the literature. Accident Analysis and Prevention 54, 46–56.
Stanojevic, P., Jovanovic, D., & Lajunen, T. (2013). Influence of traffic enforcement on the attitudes and behavior of drivers. Accident Analysis and Prevention 52, 29–38.
Stig Broeckx in coma na zware valpartij: “Twee hersenbloedingen opgelopen”. (2016, 28 mei). Het Nieuwsblad. Geraadpleegd op 10 november 2016 via http://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20160528_02312286
Timpka, T., Ekstrand, J., & Svanstr, L. (2006). From Sports Injury Prevention to Safety Promotion in Sports. Sports Medicine 36 (9), 733–745.
Timpka, T., Finch, C. F., Goulet, C., & Noakes, T. (2008). Meeting the Global Demand of Sports Safety The Intersection of Science and Policy in Sports Safety. Sports Medicine 38 (10), 1–11.
Tom Boonen komt met opmerkelijk voorstel na ongeval Stig Broeckx. (2016, 1 juni). Sportwereld (Het Nieuwblad). Geraadpleegd op 8 december 2016 via http://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20160531_02317395
Tordeurs, G. (2014). De impact van sociale marketingcampagnes in België met focus op rijgedrag, rookgedrag en milieu (bachelorproef). Vrije Universiteit Brussel, Faculteit Economische en Sociale Wetenschappen & Solvay Business School.
UCI schaft het verbod op oortjes af. (2015, 25 september). Sporza. Geraadpleegd op 4 februari 2017 via http://sporza.be/cm/sporza/wielrennen/1.2451587
Union Cycliste Internationale. (2017a, 1 januari). 2017 UCI World Tour. Geraadpleegd op 4 februari 2017 via http://www.uci.ch/road/ucievents/2017-road-uci-worldtour/360432017/
Union Cycliste Internationale. (2017b, 1 januari). Regulations. Geraadpleegd op 10 januari 2017 via http://www.uci.ch/inside-uci/rules-and-regulations/regulations
Van Malderen, F., & Macharis, C. (2009). Handleiding voor het evalueren van verkeersveiligheidsmaatregelen: Een eerste aanzet. Diepenbeek: Steunpunt Mobiliteit en Openbare werken - Spoor Verkeersveiligheid.
Van Mechelen, W., Hlobil, H., & Kemper, H.C.G. (1992). Incidence, Severity, Aetiology and Prevention of Sports Injuries: A Review of Concepts. Sports Medicine 14 (2), 82-99.
Van Raemdonck, K. (2013). The development of a GIS-based tool to identify dangerous road segments on the road network (doctoraat). Vrije Universiteit Brussel, Faculteit Economische en Sociale Wetenschappen & Solvay Business School.
‘Verwonderlijk dat zo’n ongeval niet eerder gebeurde’. (2014, 7 april). De Standaard. Geraadpleegd op 23 november 2016 via http://www.standaard.be/cnt/dmf20140407_002
Vesentini, L., & Cuyvers, R. (2003). Snelheid en beloning: Een eerste inzicht in snelheidsgedrag, de werking van belonen en de mogelijkheden om snelheidsgedrag te sturen door beloning. Diepenbeek: Steunpunt Verkeersveiligheid bij Stijgende Mobiliteit.
Wegman, F., Zhang, F., & Dijkstra, A. (2012). How to make more cycling good for road safety? Accident Analysis and Prevention 44 (1), 19–29.
Wouter Weylandt sterft na crash in Giro (2011, 9 mei). De Standaard. Geraadpleegd op 10 november 2016 via http://www.standaard.be/cnt/dmf20110509_110
Zegeer, C. V., & Bushell, M. (2012). Pedestrian crash trends and potential countermeasures from around the world. Accident Analysis and Prevention 44 (1), 3–11.
