De straffeloosheid van het oorlogswapen ‘feminicide’

Emma
Debecker

Als u aan de oorlog denkt, waar denkt u dan aan? Wapens? Loopgraven? Militairen? Doden? Gewonden? Vluchtelingen? Maar denkt u ook aan feminicide, meer bepaald feminicide gepleegd als tactiek in de oorlog?

Feminicide als universeel fenomeen?

Maar wat wordt er verstaan onder feminicide? Feminicide betekent in essentie het vermoorden van vrouwen omwille van hun vrouw-zijn. Het komt in elke samenleving voor, dus ook in België. Enkel naargelang het land of de regio zal feminicide zich anders manifesteren. Zo kan feminicide naast de vorm van oorlogswapen, zich evengoed vertonen in volgende vormen van dodelijk geweld gepleegd op de vrouw: dodelijk partnergeweld, bruidsschat gerelateerde vrouwenmoorden (dowry-moorden), eergerelateerde vrouwenmoorden et cetera.

Hoewel er in elke samenleving sprake is van feminicide, kan eveneens naast de vorm, ook de frequentie van het fenomeen variëren. Zo behoort Centraal-Amerika wereldwijd, van alle landen die cijfers beschikbaar stelden van 2010 tot 2015, tot één van de regio’s met het hoogste vrouwenmoordcijfer. In het bijzonder tellen  Honduras (531 feminicides),  Argentinië (225 feminicides) en Guatemala (217 feminicides) in absolute cijfers het hoogste aantal feminicides van alle 17 landen in Latijns-Amerika en de Caraïben die feminicide strafbaar stelden.

Van deze drie landen werd er uiteindelijk geopteerd om de Guatemalteekse feminicide van dichterbij te bestuderen omwille van twee redenen. Ten eerste omdat het plegen van feminicide in hedendaags Guatemala nagenoeg onbestraft blijft. Ten tweede, zou de hedendaags gepleegde feminicide zijn oorsprong hebben in het tactisch geweld gepleegd op de vrouw tijdens Guatemala’s burgeroorlog strekkende van 1960 tot 1996, waarin 200.000 mensen stierven. Deze twee selectiecriteria hebben er toe geleid dat de straffeloosheid van feminicide werd bestudeerd tijdens de Guatemalteekse burgeroorlog.

Feminicide als wapen in de Guatemalteekse burgeroorlog

Vervolgens kunnen we ons afvragen hoe feminicide tot uiting kwam tijdens de burgeroorlog, aangezien het fenomeen zich anders manifesteert naargelang de context. Meer bepaald zou feminicide tijdens de burgeroorlog, die voornamelijk werd uitgevoerd door het leger, gepaard gaan met seksueel misbruik. Zo moesten vrouwen bijvoorbeeld in militaire kampen tegen hun wil koken voor het leger, hun kleren wassen en met de militairen dansen, om daarna verkracht en vermoord te worden. Naast de voorafgaandelijke verkrachting, kon er eveneens sprake zijn van foltering en/of mutilatie van de vrouwelijke lichaamsdelen, zoals de borsten, het gezicht en de genitaliën, om zo de vrouwelijke waardigheid te vernietigen. Deze vernietiging kon ook plaatsvinden door baby’s uit hun moeders buik te snijden waardoor zowel moeder als kind overleden. Dit laat zien dat feminicide evenzeer verschillende vormen aannam tijdens de burgeroorlog.

Verder had het leger met het  plegen van feminicide een aantal doelen voor ogen waardoor het een wapen werd in de oorlog. Zo werd er met feminicide bijvoorbeeld getracht om de bevolking te terroriseren waardoor er wantrouwen heerste ten aanzien van elkaar. Dit leidde tot verdeeldheid in de Guatemalteekse bevolking.

Daarenboven werd feminicide ook gebruikt om een boodschap te sturen naar de mannen van de vrouwen die het voorwerp uitmaakten van de feminicides. Meer bepaald wilde het leger door middel van het plegen van feminicide het signaal sturen dat de mannen van de vermoorde vrouwen nog niet eens in staat waren om hun eigen vrouw te beschermen, om hen zo psychologisch te raken.

Hoe onderzoeken?

Nu we weten wat feminicide betekent en hoe het zich uitte in de Guatemalteekse burgeroorlog, kunnen we de straffeloosheid van het oorlogswapen ‘feminicide’ bestuderen. Dit kan bestudeerd worden aan de hand van het werk van niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) die tijdens de burgeroorlog werkten rond het bestrijden van de straffeloosheid van feminicide.

Om het werk van ngo’s te evalueren inzake het tegengaan van de straffeloosheid van feminicide, worden er enkele factoren die bepalend zijn voor het slaagopzet van ngo’s afgetoetst aan ngo’s die tijdens de Guatemalteekse burgeroorlog werkten rond het tegengaan van de straffeloosheid van feminicide. Met andere woorden, wordt er gekeken naar factoren die het werk van ngo’s belemmerden en bevorderden om zo inzicht te kunnen verkrijgen in de straffeloosheid van feminicide.

Uiteindelijk is gebleken dat ngo’s tijdens de burgeroorlog in Guatemala hoofdzakelijk met belemmerende factoren werden geconfronteerd waardoor er weinig werd gewerkt rond de straffeloosheid van feminicide.

Meerwaarde?

Voorts is het onderzoeken van de straffeloosheid van feminicide relevant. Ten eerste verdient feminicide in het algemeen een plaats in de spotlight omdat het een van de meest extreme vormen is van geweld gericht op de vrouw dat in combinatie met straffeloosheid kan leiden tot de normalisatie van het geweld. Met andere woorden kan het onbestraft laten gaan van feminicide er toe leiden dat feminicide als een ‘acceptabel’ maatschappelijk fenomeen wordt beschouwd. Zou u willen dat feminicide, namelijk dodelijke geweld uitgeoefend op de vrouw dat gepaard kan gaan met andere geweldsvormen zoals seksueel geweld, als normaal wordt beschouwd in deze wereld?

Ten tweede kan de normalisatie van feminicide worden tegengegaan via het verwerven van inzicht in de factoren die een rol spelen in de straffeloosheid van feminicide.

Ten derde wordt feminicide specifiek gepleegd in oorlogscontext zowel maatschappelijk als wetenschappelijk verwaarloosd, terwijl het een utopie is om te denken dat een land voor eeuwig in ‘vredestijd’ zal functioneren.

Conclusie

Ter conclusie is feminicide, namelijk het vermoorden van vrouwen omwille van hun vrouw-zijn,  de meest extreme vorm van geweld gepleegd op de vrouw. Feminicide komt overal ter wereld voor en kan verschillende vormen aannemen. In combinatie met straffeloosheid, kan feminicide genormaliseerd worden. Dit toont het belang aan om onderzoek te voeren naar factoren die de straffeloosheid in de hand werken.

Om deze normalisatie tegen te gaan, is het belangrijk om te kijken naar de factoren die het tegengaan van de straffeloosheid van feminicide bevorderen en belemmeren. Uiteindelijk werden er voornamelijk factoren gevonden die het werk inzake het tegengaan van de straffeloosheid van feminicide belemmerden. Dit is ook zorgwekkend indien de gedachtegang wordt gevolgd van volgende quote: “Het hopen op straffeloosheid, is de grootste aanleiding om slechte dingen te doen” (Cicero, n.d.).[1]

 

 

[1] Originele citaat: The hope of impunity , is de greatest inducement to do wrong.

Bibliografie

Ik krijg mijn bibliografie hierin niet geplakt. U kan ze lezen in de scriptie zelf.

Download scriptie (882.58 KB)
Universiteit of Hogeschool
KU Leuven
Thesis jaar
2017
Promotor(en)
Parmentier Stephan