De Koers van Kapitein Juncker: Meer EU, Meer EU's?
‘Trossen los! Voorwaarts moeten we!’ Jean-Claude Juncker, Europa’s hoogste ambtenaar, pleit in zijn State of the Union 2017 voor méér Europa. Verontwaardiging alom. De Europese Unie (EU) verkeert toch nog altijd in noodweer? Golven vluchtelingen bedreigen de saamhorigheid en de Brexit sloeg in als de bliksem. Onrust in de Europese vloot verlamt de daadkrachtige koers.
Maar kapitein Juncker pleit voor meer EU, juist in zwaar weer. Regionale integratie, nauwe samenwerking tussen de lidstaten, garandeert stabiliteit. Deze integratie leidt tot handel, welvaart en vrede. Niet alleen in Europa. Om haar positie te versterken propageert Brussel dit model wereldwijd. De EU als toonbeeld: meer Europa, dus ook meer Europa’s. Het ondersteunt andere integratie initiatieven daarom met geld, raad en daad. Een nobel streven, maar is deze miljoenenhulp effectief? Kan de EU daadwerkelijk de koers van andere gebieden bepalen?
Integreren kun je leren
Regionale economische integratie draait om twee dingen: markt integratie en beleidsintegratie. Markt integratie creëert betere verbindingen: meer handel en investeringen in de regio. Beleidsintegratie faciliteert – als het goed is – deze marktintegratie. Landen stemmen één beleidslijn af, om zo met dezelfde regels de samenwerking te vergemakkelijken. Om bij Juncker’s zeilvoorbeeld te blijven: marktintegratie zorgt voor meer vaarverkeer, beleidsintegratie voorkomt botsingen en piraterij.
De EU doceert deze regels aan andere regio’s. Wonderleerling is de Associatie van Zuidoost Aziatische Naties (ASEAN, 1967). Op 11.000km van Brussel bouwen tien landen in de driehoek van de Filippijnen tot Myanmar en Maleisië samen aan een regionale markt. Deze opkomende economieën groeien razendsnel. Brussel denkt door een handelsverdrag in één klap het tiental blijvend aan zich te binden. De EU ondersteunt daarom ASEAN en haar noodlijdende Secretariaat. Sinds 2012 ligt er een samenwerkingsovereenkomst, het Bandar Seri Begawan Plan of Action. De meeste actiepunten zijn economisch: meer handel en investeringen. Daarmee groeit ASEAN en haar waarde voor de EU. De ASEAN leiders loven integratie én de Europese ondersteuning. Een goede basis, maar onderzoek toont dat de EU hulp in de praktijk toch niet overkomt. Zelfs de meest veelbelovende economieën - Indonesië en Vietnam - wijken af van de gezamenlijke koers. Waarom?
Nationale belangen eerst
Indonesië is de grootste regionale economie en vormt een aantrekkelijke afzetmarkt (bevolking: 261 miljoen). Meer samenwerking zou flink wat opleveren. Toch is Indonesië beperkt verbonden met ASEAN - handel en investeringen lopen zelfs terug. Dit heeft een tweetal redenen. Allereerst is Indonesië minder ontwikkeld en competitief dan ASEAN-collega’s Maleisië, Thailand en vooral Singapore. Jakarta vreest dat vergaande samenwerking haar positie verzwakt. Indonesische rijst is duurder dan bijvoorbeeld Thaise rijst, waardoor import aantrekkelijker wordt. Onder het mom van strenge halal standaarden sluit de overheid daarom haar markt af. Deze technische handelsbarrières vormen een stiekeme sluis: onbegrijpelijk en effectief. Hoewel de importtarieven dalen blijft de Indonesische haven zo alsnog gesloten. Daarnaast focust president Widodo op interne ontwikkeling. Hij streeft naar zelfvoorzienendheid. Indonesië moet zichzelf kunnen onderhouden op gebied van grondstoffen, voedsel en andere basisvoorzieningen. Regionale samenwerking past niet in dat plaatje. Politiek populair, maar onverstandig. Indonesië mist de boot en zal verder achterop geraken, zo waarschuwen regionale diplomaten en onderzoekers.
Vietnam ziet wel heil in regionale integratie, de opkomende economie kan dan aansluiten bij de regionale en wereldmark. Dat vermindert de afhankelijkheid van de Chinese bovenbuurman. Handel met China is overgroot, zelfs nu Vietnam haar rol als Aziatische productiemotor heeft overgenomen. Via ASEAN kan Vietnam haar goedkope kleding en elektronica naar de rest van de wereld verhandelen. Daar ligt ook een uitdaging. Vietnam maakt niks zelf, maar voegt alleen (eenvoudige) producten samen. Gunstig voor snelle groei, maar zo kom je nauwelijks verder. Investeringen en kennis zijn nodig voor de volgende stap. EU assistentie is daarbij waardevol, aldus Vietnamese topdiplomaten.
EU ondersteuning wordt dus gefilterd. Nationaal beleid blijft de basis, bijsturing uit Brussel is welkom waar gewenst. Indonesië werkt samen met de EU aan regels voor hout en visserij. Een begin, maar verdere handelsregulatie en een verlaging van de barrières is onbespreekbaar. Ingewijden verwachten daarom weinig van onderhandelingen over een vrijhandelsverdrag. Vietnam werkt enthousiast aan hogere kwaliteitsstandaarden, nodig voor de wereldhandel. Een progressief handelsverdrag met de EU is al ondertekend. Toch valt ook Hanoi’s connectie met de regio tegen, Vietnam richt zich op het westen. Het stroomlijnen van de ASEAN-vloot is lastiger dan gedacht.
Een aangepaste koers
De EU assistentie is dus maar gedeeltelijk effectief. De koers moet worden bijgesteld om de integratie echt te ondersteunen. Allereerst financieel. Het tijdperk van eenvoudige ontwikkelingshulp is over, investeringen van Europese bedrijven zijn nodig. Brussel klopt zich trots op de borst als tweede wereldwijde investeerder in ASEAN. Als team van (nu nog) 28 lidstaten is dit echter een magere vangst voor de regio: China alléén investeert al meer.
Technische ondersteuning is het geheim. De EU heeft jarenlange ervaring met beleidsintegratie, Europese workshops en uitleg zijn leerzaam voor ASEAN. Zowel Indonesische als Vietnamese gesprekspartners beoordeelden deze EU hulp positief. De vraag van ASEAN-partners moet leidend zijn, lokale EU vertegenwoordigers kunnen dat uitstekend oppakken.
Tot slot de toon. Junckers pleidooi voor meer Europa wordt niet alleen door de Europese lidstaten gewantrouwd. Mijn Aziatische gesprekspartners herhaalden dat Brussel haar toon moet matigen. De Grieken zijn bijna bankroet, de Britten willen überhaupt niet meer meedoen: waarom zouden ze die chaos ten voorbeeld nemen? Het ASEAN Secretariaat, afhankelijk van EU steun, is niet de ware macht. De nationale regeringen zijn nog duidelijk aan het roer.
Meer EU, meer EU’s
Meer integratie kan de EU positie versterken, het verre Oosten lonkt. Toch kan Brussel zelfs ASEAN niet effectief vormen. Goedkeuring van de partnerlanden is noodzakelijk voor een productieve samenwerking. Het roer moet om, met progressieve landen als Vietnam als eerste bestemming. Land voor land kan de EU dan succesvol andere regio’s helpen en zo de eigen handelspositie versterken. Aanpassing is nodig, maar de strategie verdient een kans. Kapitein Juncker hijst enthousiast de zeilen en wil overstag, maar zijn 28 matrozen vechten nog om de koers. Een gemiste kans, zo blijven meer integratie en meer EU’s slechts stipjes aan de horizon.
Bibliografie
Amer, R. (2015). Vietnam ASEAN Relations: A Retrospective. Nottingham: China Policy Institute Analysis (April). Accessed 20-3-2017, via: https://cpianalysis.org/2015/04/14/vietnam-asean-relations-a-retrospect…
- ASEAN Secretariat (2008). The ASEAN Charter. Jakarta: ASEC (January). Downloaded 24-10-2016, via: http://asean.org/wp-content/uploads/images/archive/publications/ASEAN-C…
- ASEAN Secretariat (2015). The ASEAN Economic Community: Blueprint 2015. Jakarta: ASEC (November). Downloaded 10-10-2016, via: http://www.asean.org/storage/images/2015/November/aec-page/AEC-Blueprin…
- ASEAN Statistics Division (2016). ASEAN Statistical Database. Jakarta: ASEAN Statistics Division (October). Accessed 19-4-2017, via: http://asean.org/resource/statistics/asean-statistics/
- Asia Regional Integration Center (2015). Free Trade Agreements. Manilla: Asian Development Bank. Accessed 13-2-2017, via: https://aric.adb.org/fta-country
- Bo, C. and Woo, Y. (2009). A Composite Index of Economic Integration in the Asia-Pacific Region. Pacific Economic Cooperation Councils State of the Region Project.
30
Vancouver (November). Downloaded 21-11-2016, via: http://chenbo.weebly.com/uploads/8/1/5/7/8157623/measuring_economic_int…
- Boeije, H., Hox, J. and Hart, H. ‘t (2009). Onderzoeksmethoden. Purmerend: Boom.
- Burnham, P., Gilland, K., Grant, W. and Layton-Henry, Z. (2004). Research Methods in Politics. New York: Palgrave Macmillan.
- Camroux, D. (2008). The EU and ASEAN: Two to Tango? Studies and Research Series 65. Paris: Notre Europe (June). Downloaded 12-11-2016, via: http://www.institutdelors.eu/media/etude65eu-asean-en.pdf?pdf=ok
- Capanelli, G., Lee, W., Petri, P. (2009). Developing Indicators for Regional Economic Integration and Cooperation. ADB Working Paper Series on Regional Economic Integration 9. Manilla: Asian Development Bank (September). Downloaded 20-12-2016, via: https://www.adb.org/sites/default/files/publication/28507/wp33-developi…
- CEIC (2017). CEIC Statistical Database. Singapore: CEIC. Accessed 16-4-2017, via https://insights.ceicdata.com/insight/417d52e4-2b7f-48a7-bf79-1ac5a0ccf…
- Clark, H. (2016). Between an Uncertain Duterte and Trump and a Powerful China, Vietnam sees Stability in ASEAN. Huffington Post 28-11-2016. Accessed 19-3-2017, via: http://www.huffingtonpost.com/entry/duterte-trump-china-vietnam-asean_u….
- European External Action Service (2011). Invigorating the EU-Indonesia Partnership: towards a Comprehensive Economic Partnership Agreement. Jakarta: EEAS Delegation. Downloaded 12-12-2016, via: http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2011/july/tradoc_148063.pdf
- European External Action Service (2013). Bandar Seri Begawan Plan of Action to Strengthen the ASEAN-EU Enhanced Partnership. Brussels: EEAS. Downloaded 12-10-2016, via: https://eeas.europa.eu/headquarters/headquarters-homepage/3433/asean-eu…
- European External Action Service (2013a). EU-ASEAN: Natural Partners. Jakarta: EEAS Delegation (June). Downloaded 12-10-2016, via: http://eeas.europa.eu/archives/docs/asean/docs/eu_asean_natural_partner…
- European External Action Service (2016). Shared Vision, Common Action: A Stronger Europe. A Global Strategy for the European Union Common Foreign and Security Policy. Brussels: EEAS (June). Downloaded 16-09-2016, via: https://eeas.europa.eu/top_stories/pdf/eugs_review_web.pdf
- European External Action Service (2016a). EU Projects within ASEAN. Brussels: EEAS. Accessed 28-3-2017, via https://eeas.europa.eu/headquarters/headquarters-homepage_en/907/EU%20P…
- European External Action Service (2016b). Blue Book 2016 EU-Indonesian Development Cooperation in 2015. Brussels: EEAS. Downloaded 22-2-2017, via https://ec.europa.eu/europeaid/sites/devco/files/bluebook-eu-indonesia-…
31
- European External Action Service (2017). Vietnam and the EU. Accessed 10-3-2017, via
https://eeas.europa.eu/headquarters/headquarters-homepage/1897/vietnam-…
en
- European Chamber of Commerce in Vietnam (2016). Whitebook 2016. Hanoi: Shu
Media.
- European Community (2006). Vietnam European Community Strategy Paper for the
period 2007-2013. Brussels: European Community. Downloaded 10-4-2017, via
https://ec.europa.eu/europeaid/sites/devco/files/csp-vietnam-2007-2013_…
- European Commission (2015). The EU and ASEAN: A Partnership with a Strategic
Purpose. Join 2015/22. Brussels: EC (May). Downloaded 12-2-2017, via: http://eurlex.
europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=JOIN:2015:22:FIN&from=EN
- European Commission (2016). Action Document for ASEAN Regional Integration Support
from the EU (ARISE Plus). Brussels: EC. Downloaded 13-4-2017 via:
https://ec.europa.eu/europeaid/sites/devco/files/aap_financing_asia_reg…
_annex_1_20160805_en.pdf
- European Commission (2016a). Indonesia: Trade Picture. Brussels: EC (November).
Accessed 26-11-2016, via: http://ec.europa.eu/trade/policy/countries-andregions/
countries/indonesia/
- European Commission (2017). European Union, Trade in Goods with ASEAN. Brussels:
EC (May). Downloaded 4-5-2017, via
http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2006/september/tradoc_113471.pdf
- European Commission (2017a). Trade: Market Accessibility Database. Brussels: EC
(May). Consulted 10-5-2017, via: http://madb.europa.eu/madb/indexPubli.htm
- European Commission (2017b). European Union, Trade in Goods with Viet Nam.
Brussels: EC (May). Downloaded 3-5-2017, via
http://trade.ec.europa.eu/doclib/html/113463.htm
- European Commission (2017c). EU Proposal on Rules of Origin. Brussels: EC
(February). Downloaded 23-3-2017, via
http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2017/february/tradoc_155290.pdf
- European Council (2007). Nuremberg Declaration on an EU-ASEAN Enhanced
Partnership. Brussels: European Council (March). Downloaded 15-2-2017, via:
https://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/070315-EU-Asean.pdf
- European Council (2012). Guidelines on the EUs Foreign and Security Policy in East Asia
11492/12. Brussels: European Council (June). Downloaded 9-04-2017, via
http://eeas.europa.eu/archives/docs/asia/docs/guidelines_eu_foreign_sec…
t_asia_en.pdf
- European Forest Institute (2014). EU FLEGT Facility: Indonesia. Accessed 15-4-2017,
via: http://www.euflegt.efi.int/es/indonesia
- Fearon, J., Laitin, D. (2008). Integrating qualitative and quantitative methods. In Box-
Steffensmeier, J., Brady, H., Collier, D. The Oxford Handbook of Political Methodology
(pp. 645-684). Oxford: Oxford University.
- Foreign Trade Association (2016). EU-Vietnam Trade Agreement. Insight February
2016. Downloaded 5-5-2017, via: http://www.fta32
intl.org/sites/default/files/FTA%20Insight%20-%20EUVietnam%
20trade%20agreement%20-.pdf
- Franzosi, R. (2004). Content Analysis. In Hardy, M., and Bryman, A. Handbook of Data
Analysis (pp. 547–566). London: Sage.
- George, C., Iwanow, T., Kirkpatrick, C. (2009). EU Trade Strategy and Regionalism:
Impact on developing partners. In Lombaerde, P. de, Schulz, M. The EU and World
Regionalism (pp. 63-82). Farnham: Ashgate.
- Gerring, J. (2008). Case-selection for case-study analysis. In Box-Steffensmeier, J.,
Brady, H., Collier, D. The Oxford Handbook of Political Methodology (pp. 645-684).
Oxford: Oxford University.
- Global Trade Alert (2017). Database: Statistics for Implementing Jurisdiction. Accessed 5-
4-2017, via http://www.globaltradealert.org/site-statistics.
- Harding, B. and Merchant, S. (2016). Indonesia’s Inward Turn. The Diplomat 8-16-
2016. Accessed 26-04-2016, via http://thediplomat.com/2016/12/indonesias-inwardturn/
- Heiduk, F. (2016). Indonesia in ASEAN: Leadership between Ambition and
Ambiguity. SWP Research Paper 6. Berlin (April). Downloaded 10-11-2016, via:
http://www.ssoar.info/ssoar/bitstream/handle/document/46859/ssoar-2016-
heiduk-Indonesia_in_ASEAN_regional_leadership.pdf?sequence=1
- Huelser, S. and Heal, A. (2014). Moving Freely? Labour Mobility in ASEAN. Policy
Brief 40. Bangkok: Asia-Pacific Research and Training Network on Trade.
Downloaded 8-10-2016, via: http://artnet.unescap. org/pub/polbrief40.pdf
- Hwee, W. and Mirza, H. (2015). ASEAN Investment Report 2015: Infrastructure
Investment and Connectivity. Jakarta: ASEAN Secretariat (November). Downloaded 20-
11-2016, via: http://asean.org/storage/2016/09/ASEAN-Investment-report-2015.pdf
- Hwee, W. and Mirza, H. (2016). ASEAN Investment Report 2016: Foreign Direct
Investments and MSME Linkages. Jakarta: ASEAN Secretariat (November).
Downloaded 13-03-2017, via: http://asean.org/storage/2016/09/ASEANInvestment-
Report-2016.pdf
- Ing, L.Y., Fernandez de Cordoba, S. and Cadot, O. (2016). Non-Tariff Measures in
ASEAN. Jakarta: Economic Research Institute for ASEAN and East Asia (April).
Downloaded 20-2-2017, via
http://www.eria.org/publications/key_reports/FY2015/No.01.html
- Jetschke, A. (2013). Regional Integration Support by the EU in Asia: Aims and
Prospects. In Christiansen, T., Kirchner, E. and Murray P. The Palgrave Handbook of
EU-Asia Relations (pp. 226-243). New York: Palgrave Macmillan.
- Jones, L. (2016). Explaining the Failure of the ASEAN Economic
- Community: the Primacy of Domestic Political Economy. The Pacific Review 29:5 (pp.
647-670).
- Juncker, J. (2016). State of the Union. Brussels: EC (September). Downloaded 12-10-
2016, via: http://europa.eu/rapid/press-release_SPEECH-16-3043_en.htm
- Kubo, H. (2013). EU-Asia Trade Relations. In Christiansen, T., Kirchner, E. and
Murray P. The Palgrave Handbook of EU-Asia Relations (pp. 247-262). New York:
Palgrave Macmillan.
33
- Langenhove, L., van (2016). Building Regions. The Regionalization of the World Order.
Farnham: Ashgate.
- Laursen, F. (2016). The EU and the Eurozone Crisis. Oxford: Taylor and Francis.
- Lee, R. and Fielding, N. (2004). Tools for Qualitative Data Analysis. In Hardy, M. and
Bryman, A. Handbook of Data Analysis (pp. 529-546). London: Sage.
- Leech, B. (2002). Asking Questions: Techniques for Semi structured Interviews.
Political Science and Politics 35:4 (pp. 665-668).
- Lombaerde, P., de, Schulz, M. (2009). The EU and World Regionalism. Farnham:
Ashgate.
- Manea, M. (2013). The institutional dimension of the EU-ASEAN/ASEAN Plus Three
Inter-regional relations. In Christiansen, T., Kirchner, E. and Murray P. The Palgrave
Handbook of EU-Asia Relations (pp. 313-329). New York: Palgrave Macmillan.
- Mattli, W. (1999). The Logic of Regional Integration: Europe and Beyond. Cambridge:
Cambridge University.
- Murray, P., Warleigh-Lack, A. (2013). Europe-Asia Studies: The contribution of
Comparative Regional Integration. In Christiansen, T., Kirchner, E. and Murray P. The
Palgrave Handbook of EU-Asia Relations (pp. 108-123). New York: Palgrave Macmillan.
- MUTRAP (2017). European Trade Policy and Investment Support Project. Accessed 15-4-
2017, via: http://mutrap.org.vn/index.php/en/about-eu-mutrap-2.
- Nye, J. (1968). International Regionalism. Boston: Little and Brown.
- Oatley, T. (2008). International Political Economy: Interests and Institutions in the Global
Economy. New York: Pearson.
- Owen, N. (2016). Roll Out the Welcome Mat. The Economist 25-02-2016. Accessed 19-4-
2017, via http://www.economist.com/news/special-report/21693405-securegrowth-
it-needs-indonesia-must-resist-its-protectionist-urges-roll-out
- Panda, A. (2017). Trump Killed TTP. What’s next for trade in Asia? The Diplomat
(January). Accessed 26-4-2017, via http://thediplomat.com/2017/01/trump-killedtpp-
whats-next-for-trade-in-asia/
- Park, C. (2015). Assessment of Power Sector Reforms in Viet Nam. A Country Report.
Manilla: Asian Development Bank. Downloaded 3-3-2017, via:
https://www.adb.org/sites/default/files/institutional-document/173769/v…-
sector-reforms.pdf
- Patunru, A. and Rahardja, S. (2015). Trade Protectionism in Indonesia: Bad times and
Bad Policy. Sydney: Lowy Institute for International Policy. Downloaded 3-1-2016,
via: https://www.lowyinstitute.org/publications/trade-protectionism-indonesi…-
times-and-bad-policy
- Petersen, T. (2004). Analyzing Panel Data: Fixed- and Random-Effects Models. In
Hardy, M., and Bryman, A. Handbook of Data Analysis (pp. 331-3346). London: Sage.
- Ramm, J. (2016). The EU: a supporter of regional integration to no avail? An Ethiopian case
study. Unpublished paper. Brussels: Vrije Universiteit Brussel.
- Ramm, J. (2017). The EU: a supporter of regional integration to no avail? An Indonesian
case study. Unpublished paper. Brussels: Vrije Universiteit Brussel.
34
- Ramm, J. (2017a). Regional integration support in the Global Strategy. A promising priority
for a roadmap towards EU increased influence. Unpublished paper. Brussels: Kent
University Brussels.
- Rathbun, B. (2008). Interviewing and Qualitative Field Methods: Pragmaticism and
Practicalities. In Box-Steffensmeier, J., Brady, H., Collier, D. The Oxford Handbook of
Political Methodology (pp. 645-684). Oxford: Oxford University.
- Rihoux, B. (2008). Interviewing and Qualitative Field Methods: Pragmaticism and
Practicalities. In Box-Steffensmeier, J., Brady, H., Collier, D. The Oxford Handbook of
Political Methodology (pp. 645-684). Oxford: Oxford University.
- Ritchie, J. and Spencer, L. (1994). Qualitative Data Analysis for Applied Policy
Research. In Bryman, A. and Burgess, R. Analyzing Qualitative Data (pp. 173–94).
London: Sage.
- Ritchie, J., Spencer, L. and ‘O Connor, W. (2003). Analysis: Practices, Principals and
Processes. In, Ritchie, J. and Spencer, L. Qualitative Research Practice (pp. 199-218).
London: Sage.
- Sally, R. (2010). Regional Economic Integration in Asia: the Track Record and
Prospects, ECIPE Occasional Paper 2. Brussels: ECIPE (April). Downloaded 22-12-2016,
via: http://www.ecipe.org/app/uploads/2014/12/regional-economic-integrationin-
asia-the-track-record-and-prospects.pdf
- Smith, H. (2002). European Union Foreign Policy. What it is and what it does. London:
Pluto Press.
- Smith, K. (2003). European Union Foreign Policy in a Changing World. Cambridge: Polity
Press.
- St. Aubyn, M., Pina, A., Garcia, F., and Pais, J. (2009). Study on the efficiency and
effectiveness of public spending on tertiary education, European Economy: Economic
Papers 390. Brussels: Directorate-General for Financial and Economic Affairs.
Downloaded 24-12-2016, via:
http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/pages/publication16267…
f
- Telò, M. (2007). European Union and New Regionalism. Farnham: Ashgate.
- Thanh, V.T., Duong, N.A., Minh, T.B. (2016). Non-tariff Measures in Viet Nam. In Ing,
L.Y., Fernandez de Cordoba, S. and Cadot, O. (2016). Non-Tariff Measures in ASEAN
(p. 155-168). Downloaded 20-2-2017, via
http://www.eria.org/publications/key_reports/FY2015/No.01.html.
- Tuma, N. (2004). Modeling Change. In Hardy, M., and Bryman, A. Handbook of Data
Analysis (pp. 309-330). London: Sage.
- United Nations Conference on Trade and Development (2012). Classification of Non-
Tariff Measures. New York: UNCTAD. Accessed 19-10-2016, via
http://unctad.org/en/Pages/DITC/Trade-Analysis/Non-Tariff-Measures/NTMs-
Classification.aspx
- United Nations Conference on Trade and Development (2017). UNCTAD Database.
New York: UNCTAD. Accessed 2-1-2017, via:
http://unctadstat.unctad.org/wds/ReportFolders/reportFolders.aspx
35
- World Integrated Trade Solution (2017). World Integrated Trade Solution Database.
Washington DC: World Bank. Accessed 21-2-2017, via:
http://wits.worldbank.org/analyticaldata/analyticaldata.aspx
- World Bank (2017). Database. Washington DC: World Bank. Accessed 10-3-2017, via:
http://data.worldbank.org/indicator/NE.TRD.GNFS.ZS
- World Bank (2017a). Doing Business 2017: Equal Opportunity for All. Economy Profile
2017: Indonesia. Washington DC: World Bank. Downloaded 10-4-2017, via:
http://www.doingbusiness.org/~/media/wbg/doingbusiness/documents/profil…
/country/idn.pdf
- World Bank (2017b). Doing Business 2017: Equal Opportunity for All. Economy Profile
2017: Vietnam. Washington DC: World Bank. Downloaded 10-4-2017, via:
http://www.doingbusiness.org/~/media/wbg/doingbusiness/documents/profil…
/country/vnm.pdf
- Zveglich, J.E. and Laviña, E. (2016). Asian Development Outlook 2016: Asia’s Potential
Growth. Manilla: Asian Development Bank. Downloaded 3-1-2017, via:
https://www.adb.org/sites/default/files/publication/182221/ado2016.pdf
