A basic income for Belgium: a microsimulation of the effects on government expenditures, inequality, poverty and work incentives
Een basisinkomen voor elke Belg: zin of onzin?
Hoe zou je leven veranderen als je elke maand zomaar 1000 euro krijgt van de overheid? Neem je enkele maanden vrijaf voor een lange vakantie? Stop je met werken, verander je van job of ga je deeltijds werken? Of misschien is het een leuk extraatje en ben je heel tevreden met je huidige leven?
Een basisinkomen is een eenvoudig concept: de overheid betaalt elke burger eenzelfde bedrag per maand ongeacht zijn of haar leeftijd, burgerlijke stand of beroepsactiviteit. Zomaar. Toch is het al eeuwenlang onderwerp van debat. Economen, filosofen en politici raken het maar niet eens over de zin of onzin van een basisinkomen voor iedereen. In mijn masterproef bereken en vergelijk ik voor het eerst de economische gevolgen voor België van wat velen een utopie noemen.
Philippe Van Parijs, filosoof en econoom, pleit al lang voor een basisinkomen. Hij is ervan overtuigd dat het de beste garantie is op “vrijheid voor iedereen”. België is een vrij land waar we zelf onze keuzes maken inzake studies, hobby’s, werk en vakantie. Alleen is dat financieel niet voor iedereen haalbaar. Denk maar aan een alleenstaande moeder die het zich niet kan permitteren halftijds te werken om extra tijd door te brengen met haar kinderen. Of een uitgebluste werknemer die omwille van financiële redenen geen ontslag kan nemen. Een basisinkomen kan die mensen de nodige financiële zekerheid geven. Van Parijs gebruikt het beeld van een vloer: een stabiele ondergrond waar je op staat en van waar je omhoog kan klimmen. Als je de stevigheid van die vloer onder je voeten voelt, durf je misschien wel je eigen bedrijfje op te richten of neem je ontslag van die job die je toch niet zo graag doet.
Drie basisvoorstellen: (on)betaalbaar ?
Voor een overheid met geld gaat jongleren, weet ze graag wat de effecten zullen zijn en hoeveel het hele circus zal kosten. De financiering van een basisinkomen kan behoorlijk duur uitvallen. Daarom bekijken we de gevolgen van drie basisvoorstellen.
We kunnen iedereen een hoog basisinkomen geven, bijvoorbeeld 1115 euro (de Belgische armoedegrens), zodat we de bestaande uitkeringen kunnen schrappen. Dit betekent wel dat we een gat in de begroting slaan van 60 miljard euro per jaar, hetgeen gefinancierd kan worden door een vlaktaks van 48% bovenop ons huidig belastingstelsel. Armoede verlaagt hierbij van 14,5% naar 6% en ook de effecten op ongelijkheid zijn gunstig.
Een andere optie is alle middelen die we vandaag uitgeven aan werklozen, gepensioneerden, invaliden, leefloners, studiebeurzen, kindergeld, … eerlijk te herverdelen over de hele bevolking. Op die manier krijgt iedereen 523 euro per maand en blijft de sociale zekerheid betaalbaar maar stijgen armoede en ongelijkheid met ongeveer 30 procent.
Een derde formule voorziet erin een onderscheid te maken tussen gepensioneerden en de overige bevolking. Gepensioneerden krijgen een hoog basisinkomen ter vervanging van hun pensioen. De rest van de bevolking krijgt 500 euro per maand omdat we veronderstellen dat mensen nog zullen werken. Hier verwachten we een lichte daling in armoede en ongelijkheid. Om het voorstel volledig te financieren is er een vlaktaks van 12 procent nodig bovenop ons huidig belastingsysteem.
Oplossing voor de werkloosheidsval
Naast de effecten op de begroting, armoede en ongelijkheid, is het ook belangrijk te kijken naar hoe de arbeidsmarkt zou reageren op een basisinkomen. Gaan mensen minder werken als ze duizend euro per maand gratis krijgen of niet? We verwachten dat meer werklozen aan de slag zullen gaan aangezien ze hun basisinkomen behouden als ze een job aannemen, terwijl ze nu hun werkloosheidsuitkering verliezen. Dit betekent dat de werkloosheidsval verdwijnt. We kunnen dit inschatten door te kijken naar de monetaire incentieven die mensen krijgen, namelijk de participatie-aanslagvoet. Deze geeft aan hoe het beschikbaar inkomen van iemand verandert als hij begint te werken. Hoe hoger de participatie-aanslagvoet, hoe minder voordelig het voor die persoon is om een job te aanvaarden. De volgende grafiek toont de participatie-aanslagvoeten voor een representatieve persoon. In een systeem met een basisinkomen zijn deze veel lager. Dit maakt het veel aantrekkelijker om een job te aanvaarden, zeker voor mensen die een laagbetaalde job aannemen.
Nog niet voor de nabije toekomst
Deze eerste berekeningen voor België tonen aan dat een basisinkomen nog niet voor morgen is. In een land met een hoge staatsschuld en een hoog overheidsbeslag zoals België wordt het behoorlijk moeilijk om de belastingverhogingen in te voeren die nodig zijn om een hoog basisinkomen budgetneutraal te maken. Een laag basisinkomen heeft dan weer nefaste gevolgen op armoedecijfers en ongelijkheid.
Dit betekent niet dat we een basisinkomen direct moeten afschrijven, want naast deze zuiver financiële factoren zijn er zeer veel andere elementen waarop een basisinkomen een positieve invloed kan hebben. Effecten op bore-outs en burn-outs, verhoging van ons individueel en collectief menselijk geluk, vrijheid voor iedereen, etc. zijn moeilijk te meten. Voor de evolutie van onze economie op langere termijn is het ook belangrijk om de invloed van een basisinkomen op scholing, pensioenbeslissingen en migratie te bekijken. Verder onderzoek en verfijning zijn nodig om al deze effecten mee in rekening te nemen.
Waarschijnlijk blijft de (stapsgewijze) invoering van een basisinkomen voorlopig een utopie, bij gebrek aan een eenduidig academisch advies en politieke moed, maar misschien kunnen nieuwe experimenten ons een beter inzicht geven in de voor- en nadelen van een basisinkomen?
Achten, V., Bouckaert, G., & Schokkaert, E. (2016). ‘A Truly Golden Handbook’: The Scholarly Quest for Utopia. Leuven: Leuven University Press.
Ackerman, B., & Alstott, A. (2006). Why Stakeholding?. In E. O. Wright, Redesigning Distribution (40-59). London: Verso publishers .
Alvaredo, F., Chancel, L., Piketty, T., Saez, E., & Zucman, G. (2017). World Inequality Report 2018. The World Inequality Lab, http://wir2018.wid.world.
Andersson, J. O. (2010). Basic Income From an Ecological Perspective. Basic Income Studies, 4(2).
Arora, V. S., Karanikolos, M., Clair, A., Reeves, A., Stuckler, D., & McKee, M. (2015). Data resource profile: the European Union statistics on income and living conditions (EU-SILC). International journal of epidemiology, 44(2), 451-461.
Arrow, K., Dasgupta, P., Goulder, L., Daily, G., Ehrlich, P., Heal, G., ... & Walker, B. (2004). Are we consuming too much?. Journal of Economic Perspectives, 18(3), 147-172.
Atkinson, A. B. (1970). On the measurement of inequality. Journal of economic theory, 2(3), 244-263.
Atkinson, A. B. (1992). Measuring inequality and differing social judgements. Research on Economic Inequality, 3, 29-56.
Atkinson, A. B. (2014). After Piketty?. The British Journal of Sociology, 65(4), 619-638.
Bardhan, P. (2011). Challenges for a minimum social democracy in India. Economic and Political Weekly, 46(10), 39-43.
Barry, B. (1996). Real freedom and basic income. Journal of Political Philosophy, 4(3), 242-276.
Belgische Federale Overheidsdiensten. (2017, May 19). Armoederisico. Retrieved April 12, 2018, from https://statbel.fgov.be/nl/themas/huishoudens/armoede-en-levensomstandi…
Blackwell, A. (2017, September 10). KENYA: GiveDirectly's Guaranteed Monthly Income Expands to 200 Villages Fall 2017. Retrieved April 15, 2018, from http://basicincome.org/news/2017/09/kenya-givedirectlys-guaranteed-mont…
Booth, A., & Schiantarelli, F. (1987). The employment effects of a shorter working week. Economica, 54(214), 237-248.
Borjas, G. J. (2010). Labor Supply: Sixth edition. In G. J. Borjas (Ed.), Labor Economics (21-83). New York, NY: Mc Graw-Hill.
Borjas, G. J. (2016). Labor Supply: Seventh edition. In G. J. Borjas (Ed.), Labor Economics (21-83). New York, NY: Mc Graw-Hill Education.
Börsch-Supan, A. (2013). Myths, scientific evidence and economic policy in an aging world. The Journal of the Economics of Ageing, 1-2(3), 3-15.
Bourguignon, F. & Spadaro, A. (2006). Microsimulation as a tool for evaluating redistribution policies. The Journal of Economic Inequality, 4(1), 77-106.
Bregman, R. (2014). Gratis geld voor iedereen: over het basisinkomen, de 15-urige werkweek en een wereld zonder grenzen. Amsterdam: De Correspondent.
Brown, M. (2017, September 21). A Five-Year Basic Income Experiment Is Happening in the U.S. Retrieved April 30, 2018, from https://www.inverse.com/article/36650-y-combinator-basic-income-experim…
Burtless, G., & Hausman, J. A. (1978). The effect of taxation on labor supply: Evaluating the Gary negative income tax experiment. Journal of political Economy, 86(6), 1103-1130.
Chanfreau, J., & Burchardt, T. (2008). Equivalence scales: rationales, uses and assumptions. Scottish Government, Edinburgh. Retrieved May 6, 2018, from http://www.gov.scot/Resource/Doc/933/0079961.pdf
Clark, C. M., & Kavanagh, C. (1996). Basic income, inequality, and unemployment: rethinking the linkage between work and welfare. Journal of Economic Issues, 30(2), 399-406.
Colombino, U. (2015). Five crossroads on the way to basic income. An Italian tour. Italian Economic Journal, 1(3), 353-389.
Decoster, A., Perelman, S., Vandelannoote, D., Vanheukelom, T., & Verbist, G. (2018) Which way the pendulum swings? Equity and efficiency of 26 years of tax-benefit reforms in Belgium. FEB Discussion paper. (forthcoming)
De Grauwe, P. (2017, April 22). Paul De Grauwe: ‘Basisinkomen een oplossing? Sprookjeseconomie!’. Retrieved April 16, 2018, from http://www.veto.be/artikel/paul-de-grauwe-basisinkomen-een-oplossing-sp…
Dur, R., & van Lent, M. (2018). Socially Useless Jobs. Retrieved May 6, 2018, from https://sites.google.com/site/maxvlent/research
Eurostat. (2018). Monthly minimum wages – bi-annual data. Retrieved May 11, 2018, from http://ec.europa.eu/eurostat/data/database
Fitzpatrick, T. (1999). Freedom and security: An introduction to the basic income debate. Hampshire: MacMillan Press Ltd.
Freedman, D. H. (2016). Basic income: a sellout of the American dream. Technology Review, 119(4), 48-53.
Gilroy, B. M., Heimann, A., & Schopf, M. (2013). Basic income and labour supply: The German case. Basic Income Studies, 8(1), 43-70.
Goldsmith, S. (2002, September). The Alaska Permanent Fund Dividend: an experiment in wealth distribution. In 9th International Congress, BIEN, Geneva. Retrieved May 6, 2018, from http://www.basicincome.org/bien/pdf/2002Goldsmith.pdf
Gordon, R. J. (2016). Perspectives on the rise and fall of American growth. American Economic Review, 106(5), 72-76.
Hufkens, T., Maes, S., Van Cant, L., Vanhille, J. & Vanheukelom, T. (2016). EUROMOD Country report Belgium BE) 2014-2017. Retrieved May 6, 2018 from https://www.euromod.ac.uk/sites/default/files/country-reports/year8/Y8_…
Immervoll, H., & O'Donoghue, C. (2001). Welfare benefits and work incentives: An analysis of the distribution of net replacement rates in Europe using EUROMOD, a multi-country microsimulation model. EUROMOD Working Paper Series No. EM4/01.
Jessop, B. (2002). Liberalism, neoliberalism, and urban governance: A state–theoretical perspective. Antipode, 34(3), 452-472.
Jones, D., & Marinescu, I. (2018). The Labor Market Impacts of Universal and Permanent Cash Transfers: Evidence from the Alaska Permanent Fund. National Bureau of Economic Research Working Papers 24312.
Kleinknecht, A. (2016, October 13). Weinig innovatie, veel banen!. ESB, 101(4742), 662.
Kleinknecht, A. (2018, April 4). Negatieve inkomstenbelasting is inefficiënt instrument. Retrieved April 17, 2018, from https://esb.nu/esb/20038794/negatieve-inkomstenbelasting-is-inefficient…
McFarland, K. (2017, October 19). Overview of Current Basic Income Related Experiments (October 2017). Retrieved April 16, 2018, from http://basicincome.org/news/2017/10/overview-of-current-basic-income-re…
Merz, J. (1994). Microsimulation-A survey of methods and applications for analyzing economic and social policy. FFB Discussion Paper No. 9.
Mitchell, W., & Watts, M. (2005). A comparison of the macroeconomic consequences of basic income and job guarantee schemes. Rutgers JL & Urb. Pol'y, 2, 64.
Nagel, T. (2009). Liberal democracy and hereditary inequality. Tax L. Rev., 63(1), 113-122.
NBB. (2018). Quarterly and annual aggregates: Expenditure of GDP. Retrieved April 15, 2018, from http://stat.nbb.be/Index.aspx?lang=en&SubSessionId=83b8035b-53b3-4c41-9…
OECD (2017), “Basic income as a policy option: Can it add up?”, Policy Brief on The Future of Work, OECD Publishing, Paris.
Paine, T. (2017). Agrarian justice. Lulu Press.
Pateman, C. (2004). Democratizing citizenship: some advantages of a basic income. Politics & society, 32(1), 89-105. DOI:
Ravallion, M. (2017, May 05). Arguments against basic income are straw men. Retrieved April 13, 2018, from https://voxeu.org/article/arguments-against-basic-income-are-straw-men
Reynolds, M. (2018, April 26). No, Finland isn’t scrapping its universal basic income experiment. Retrieved April 30, 2018, from http://www.wired.co.uk/article/finland-universal-basic-income-results-t…
Sabbagh, K., Friedrich, R., El-Darwiche, B., Singh, M., & Koster, A. (2013). Digitization for economic growth and job creation: Regional and industry perspective. The global information technology report, 35-42.
Saint-Paul, G. (2004). Why are European countries diverging in their unemployment experience?. Journal of Economic Perspectives, 18(4), 49-68.
Scutella, R. (2004). Moves to a basic income-flat tax system in Australia: implications for the distribution of income and supply of labour. Melbourne Institute Working Papers 5(4).
Sommer, M. (2016). A Feasible Basic Income Scheme for Germany. Heidelberg: Springer International Publishing Switzerland.
Standing, G. (2013). India's experiment in basic income grants. Global dialogue, 3(5), 24-26.
Stockhammer, E. (2013). Why have wage shares fallen? An analysis of the determinants of functional income distribution. M. Lavoie & E. Stockhammer (Ed.), Wage-led Growth (40-70). London: Palgrave Macmillan.
Straubhaar, T. (2017). On the Economics of a Universal Basic Income. Intereconomics, 52(2), 74-80.
Van Parijs, P., & Vanderborght, Y. (2017). Basic Income: A Radical Proposal for a Free Society and a Sane Economy. Harvard University Press.
Widerquist, K. (2006). The bottom line in a basic income experiment. Basic Income Studies, 1(2).
Widerquist, K., Noguera, J. A., Vanderborght, Y., & De Wispelaere, J. (2013). Basic income: an anthology of contemporary research. Wiley-Blackwell