SOS Syrië: een Arabisch wespennest met internationale angels
Het Syrische vraagstuk
Sinds 2011 gaat de Syrische burgeroorlog onafgebroken verder. Duizenden Syriërs werden gedood, duizenden anderen moesten vluchten, de complete schade wordt tot vandaag geschat op 200 à 350 miljard dollar. Buitenlandse machten zoals de Verenigde Staten en Rusland zijn talrijk aanwezig om ook hun eigen stempel te drukken op het conflict. De situatie wordt passend omschreven als ‘the mutation from the Syrian War to the War in Syria’ – de Syrische burgeroorlog is veranderd in een oorlog in Syrië.
Daaruit volgt de grote vraag: hoe moet een conflict zoals dat in Syrië worden aangepakt? Er zijn veel voornemens en goedbedoelde voorstellen tot vrede (VN-resoluties, internationale rapporten…), maar hoe is the situation on the ground en wat zijn de meest waarschijnlijke uitkomsten? Zo willen onze Westerse leiders president al-Assad maar al te graag zien aftreden – in realiteit is hij echter aan de winnende hand: wat nu? Dit is dan ook duidelijk geen wetenschappelijk artikel over fysica of chemie, maar een artikel over een dringend sociaal vraagstuk in al haar ethische dimensies. Wat met de toekomst van president al-Assad? Wat met de bevolking die de oorlog o zo moe is? Dit artikel biedt nog meer stof tot discussie dan effectieve antwoorden.
President-crimineel al-Assad
Internationale denktanks en organisaties hebben reeds heel wat voorstellen of blueprints gepubliceerd met daarin voorstellen tot een vredevolle overgang voor Syrië. Hét belangrijkste onderwerp hierin is de positie van president al-Assad. Vanaf het prille begin van de burgeroorlog tot vandaag, pleit het merendeel van (vooral Westerse) politici en academici voor het aftreden van de president, met zijn oorlogsmisdaden als grootste argument. In realiteit is al-Assad echter de sterkste speler op het Syrische terrein én is hij aan de winnende hand. Zijn aftreden is dus onwaarschijnlijk – een moeilijk te aanvaarden standpunt voor het Westen, maar daarom niet minder waar. Wij (het Westen) moeten aanvaarden dat we de kant kozen van de verliezers, en ons internationale standpunt aanpassen aan dit besef. Pas dan kan werk worden gemaakt van een politieke toekomst voor Syrië.
Al-Assad zijn potentiële aanblijven stelt ons echter voor een groot aantal problemen: is het aanvaardbaar dat hij aanblijft? Kan internationaal worden samengewerkt met een oorlogsmisdadiger als al-Assad? Hoe zal zijn bevolking zich hierbij voelen? Dit is een punt dat weinig wordt uitgewerkt. De klemtoon ligt op het democratiseren van Syrië, het land moet veranderen van een dictatuur in een moderne staat. Is dit dan met of zonder al-Assad? Dit blijft een groot vraagteken. Hoe moet dit gebeuren? Een democratisering opgelegd door het Westen is onwaarschijnlijk, maar kan er dan een mate van democratisering worden doorgevoerd met al-Assad als tijdelijke tussenpersoon, tot er verkiezingen worden georganiseerd? Misschien, misschien ook niet. Tijd zal alles uitwijzen.
De Syrische bevolking
Daarnaast is er nog een tweede pijnpunt in het geval ‘Syrië’. Wat met de bevolking? Elke resolutie en elk plan voor vrede focussen op politiek, maar houden geen rekening met de Syrische mensen. Zullen zij zomaar de draad terug oppikken? Waar zijn de initiatieven om van de verbrokkelde bevolking terug één gemeenschap te maken? Hoe moet dit gebeuren? Onderling zijn de spanningen tussen de verschillende groepen groot: moslims (soennieten en sjiieten), christenen, Koerden… Nu komen daar extra breuken bij: aanhangers van al-Assad tegenover zijn tegenstanders. Deze mensen leven in armoede en onder constante dreiging van geweld. De psychologische gevolgen zijn dan ook niet te overzien, maar hier blijft de internationale gemeenschap onvoldoende betrokken. Zaken waar raketten en allerhande wapens bij betrokken zijn, zijn politiek interessant. Humanitaire aangelegenheden krijgen deze aandacht niet.
Ook voor de vluchtelingen is een plan nodig. Hoe kan voor deze mensen een plek voorzien worden wanneer het geweld stopt? Hoe kan hun veiligheid gegarandeerd worden? Het eindigen van de Syrische oorlog houdt duidelijk meer in dan het louter stoppen van geweld.
What needs to be done
Tijdens dit schrijven verschijnt in de media bericht dat al-Assad met een laatste offensief is begonnen in Idlib, om zichzelf het land terug eigen te maken. Er wordt bericht dat ‘het einde van de oorlog in zicht is’. Dit lijkt een voorbarige conclusie: het eindigen van het geweld is slechts stap één, van Syrië terug een functionerende staat maken is het grootste struikelblok. Hierover moet worden nagedacht, hier moeten academici en politici nog meer over onderhandelen. Het Midden-Oosten is een hels vuur van geweld, laat Syrië een voorbeeld worden van stabiliteit. Uiterlijke schijn van vrede is geen garantie op een toekomst, en laat dit net zijn wat Syrië nodig heeft.
Ten eerste is nood aan een stabiliseringsplan voor de politiek. Al-Assad zal meer dan waarschijnlijk aanblijven als president, of hij nu gewenst is of niet. In het beste geval blijft hij tijdelijk aan tot er verkiezingen worden georganiseerd, in het slechtste geval vergroot hij zijn greep op het land nog meer. Daarnaast is er nood aan beschermde safe havens voor teruggekeerde vluchtelingen, zodat deze op een gestructureerde en veilige manier kunnen terugkeren naar hun thuis. Als derde is er nood aan een maatschappelijk plan om mensen terug te verbinden. Hier speelt de internationale wereld een grote rol: psychologische steun aan de getraumatiseerde bevolking, maatschappelijke ontwikkeling…
Het stoppen van het voortdurende geweld is slechts het begin van het einde van het Syrische conflict. Het daaropvolgende vredesproces wordt de grootste uitdaging voor de internationale gemeenschap. Al-Assad blijft in onze Westerse ogen een stoorfactor die moet worden weggewerkt, terwijl net hij de kortste weg lijkt naar een stabiel Syrië. Zijn positie als president is uiteraard niet zo evident gezien zijn vele oorlogsmisdaden. Het geval al-Assad zal dan ook een van de meest ingewikkelde zijn in de geschiedenis van de internationale betrekkingen.
Bibliografie
Primaire literatuur: blueprints en rapporten
11.11.11, (2018), Syria: Reconstruction Calling?, geraadpleegd op 10 juli 2018 van https://www.11.be/item/syria-reconstruction-calling
Australian Institute for International Affairs, Mabley, B. (2018), Is Bashar al-Assad the future for Syria?, geraadpleegd op 12 april 2018 van http://www.internationalaffairs.org.au/australianoutlook/syria-future/
Carnegie Middle East Centre, Khadour, K. (2018), Back to what future? What remains for Syra’s displaced people?, geraadpleegd op 1 mei 2018 van http://carnegie-mec.org/2018/01/18/back-to-what-future-what-remains-for…
Council of the European Union, (2018), Brussels II Conference on ‘Supporting the future of Syria and the region’: co-chairs declaration, geraadpleegd op 1 mei 2018 van http://www.consilium.europa.eu/nl/press/press-releases/2018/04/20/suppo…
Council of the European Union, (2018), Situation inside Syria – Conference document, geraadpleegd op 1 mei 2018 van http://www.consilium.europa.eu/media/34172/inside-syria-en.pdf
Egmont Royal Institute for International Relations, Otte, M. (2018), The Quest for a Regional Order in the Middle East, geraadpleegd op 10 juli 2018 http://www.egmontinstitute.be/content/uploads/2018/02/SPB94.pdf?type=pdf
Euromesco, (2017), Future of Syria, geraadpleegd op 28 juni 2018 van https://www.euromesco.net/publication/future-of-syria/
European Council on Foreign Relations, Barnes-Dacey, J. (2017), To end a war: Europe’s role in bringing peace to Syria, geraadpleegd op 10 juli 2018 van https://www.ecfr.eu/publications/summary/to_end_a_war_europes_role_in_b…
European Council on Foreign Relations, Yazigi, J. (2016), No going back: why decentralisation is the future for Syria, geraadpleegd op 10 juli 2018 van https://www.ecfr.eu/publications/summary/no_going_back_why_decentralisa…
European Parliamentary Research Service, Pawlak, P. (2017), Mapping the future of Syria, geraadpleegd op 10 juli 2018, http://www.europarl.europa.eu/thinktank/en/document.html?reference=EPRS…
The Institute for National Security Services, Rieger, A. & Yashiv, A. (2017), The Syrian Economy: Current State and Future Scenarios, geraadpleegd op 10 juli 2018 van http://www.inss.org.il/publication/syrian-economy-current-state-future-…
Middle East Monitor, (2017), Syria 6 years on: what does the future hold?, geraadpleegd op 28 juni 2018 van https://www.middleeastmonitor.com/20170314-what-does-syrias-future-hold/
RAND Corporation, Dobbins, J., e.a. (2013), A Peace Plan for Syria I, geraadpleegd op 23 mei 2018 van https://www.rand.org/pubs/perspectives/PE202.html
RAND Corporation, Dobbins, J., e.a. (2016), A Peace Plan for Syria II, geraadpleegd op 23 mei 2018 van https://www.rand.org/pubs/perspectives/PE202.html
RAND Corporation, Dobbins, J., e.a. (2017), A Peace Plan for Syria III, geraadpleegd op 23 mei 2018 van https://www.rand.org/pubs/perspectives/PE233.html
RAND Corporation, Dobbins, J., e.a. (2017), A Peace Plan for Syria IV, geraadpleegd op 23 mei 2018 van https://www.rand.org/pubs/perspectives/PE276.html
The Worldbank, (2017), The toll of war, geraadpleegd op 1 mei 2018 van http://www.worldbank.org/en/country/syria/publication/the-toll-of-war-t…
Secundaire Literatuur
- Boeken en artikels
Azar, E., Jureidini P. & McLaurin, R. (1978), Protracted Social Conflict: Theory and Practice in the Middle East, Journal of Palestine Studies, 8(1), 41-60.
Bayer, R. (2010), Peaceful Transitions and Democracy, Journal of Peace Research, 47(5), 535-546.
Croston, M. D. (2014), Cold War and Ayatollah Residues: Syria as a Chessboard for Russia, Iran, and the United States, Strategic Studies Quarterly, 8(4), 94-111.
De Brabander, L. (2015), Gewelddadig jihadisme en het internationale schaakbord, in Loobuyck, P. (ed.), De Lokgroep van IS. Syriëstrijders en (de)radicalisering (77-102), Kalmthout: Pelckmans, 256 p.
De Feyter, K. (2015), Handleiding Volkenrecht, Antwerpen: Uitgeverij Maklu, 550 p.
De Mesquita, B., Morrow, J., Siverson, R. & Smith, A. (1999), An Institutional Explanation of the Democratic Peace, The American Political Science Review, (93/4), 791-807.
DeRouen, K. R. & Bercovitch, J. (2008), Enduring Internal Rivalries: A New Framework for the Study of Civil War, Journal of Peace Research, 45(1), 55-74.
Dunne, T. & Schmidt, B. C. (2014), Chapter 6: Realism, in Baylis, J., Smith, S. & Owens, P. (eds.), The Globalization of World Politics: An introduction to international relations, 6th ed. (99-112), Oxford: Oxford University Press, 648 p.
Ghani, A. & Lockhart C. (2008), Fixing Failed States: A framework for rebuilding a fractured world, Oxford: University Press, 254 p.
Goetze, C. & Guzina, D. (2008), Peacebuilding, Statebuilding, Nationbuilding – Turtles All the Way Down?, Civil Wars, 10(4), 319-347.
Gupta, R. (2016), Understanding the War in Syria and the Roles of External Players: Way Out of the Quagmire?, The Round Table, 105(1), 29-41.
Johnson, C. (2008), Partitioning to Peace: Sovereignty, Demography, and Ethnic Civil Wars, International Security, 32/4, 140-170.
Kaufman, S. J. (2006), Escaping the Symbolic Politics Trap: Reconciliation Initiatives and Conflict Resolution in Ethnic Wars, Journal of Peace Research, 43(2), 201-218.
Khaddour, K. & Mazur, K. (2013), The Struggle for Syria’s Regions, Middle East Report, 269, 2-11.
Krieg, A. (2017), Socio-Political Order and Security in the Arab World, Basingstoke: Palgrave McMillan, 281 p.
Lake, D. A. (2003), International Relations Theory and Internal Conflict: Insights from the Interstices, International Studies Review, 5(4), 81-89.
Lambrecht, J. (2015), IS – het nieuwe terrorisme van Daesh en de ondergang van de Moslimbroederschap, Antwerpen: Van Halewyck, 544 p.
Lundgren, M. (2015), Peacemaking in Syria: Barriers and Opportunities, The Swedish Institute of International Affairs, 1, 1-12.
Monten, J. (2014), Intervention and State-Building: Comparative Lessons from Japan, Iraq and Afghanistan, The Annals of the AAPSS, 656(1), 173-189.
Mueller, J. (2000), The Banality of “Ethnic War”, International Security, 25(1), 42-70.
Peeters, B. (2013), De Syrische Opstand: vermorzeld tussen de repressieve hamer van al-Assad en het geostrategische aambeeld van zijn vijanden, in Zemni, S. (ed.), Het Midden-Oosten, the times they are a-changin’ (133-166), Antwerpen: Epo Uitgeverij, 375 p.
Posen, B. R. (1993), The Security Dilemma and Ethnic Conflict, Survival, 35(1), 27-47.
Phillips, C. (2016), The Battle for Syria, International Rivalry in the New Middle East, London: Yale University Press, 303 p.
Ramsbotham, O., Woodhouse T. & Miall H. (2006), Understanding Contemporary Conflict, in Ramsbotham, O., Woodhouse T. & Miall H. (eds.), Contemporary Conflict Resolution, Cambridge: Polity, 624 p.
Russett, B. (1993), The Fact of Democratic Peace, in Russett, B. (ed.), Grasping the Democratic Peace: Principles for a Post Cold War (3-23), Princeton: Princeton University Press, 184 p.
Shamir, J. & Shikaki, K. (2002), Determinants of Reconciliation and Compromise among Israelis and Palestinians, Journal of Peace Research, 39(2), 185-202.
Van Ostaeyen, P. (2015), Van Kruistochten tot Kalifaat, Antwerpen: Pelckmans Uitgeverij, 250 p.
- Internetbronnen
Alami, M. (2018), Carnegie Endowment, Russia’s Local and Regional Approach to Syria, geraadpleegd op 4 augustus 2018 van https://carnegieendowment.org/sada/76952
Bradley, J. (2018), The Spectator, Assad is back for good in Syria – and with Trump’s blessing, geraadpleegd op 30 juli 2018 van https://www.spectator.co.uk/2018/07/assad-is-back-for-good-in-syria-and…
Council on Foreign Relations, (2013), Syria’s crisis and the global response, geraadpleegd op 12 april 2018 van https://www.cfr.org/backgrounder/syrias-crisis-and-global-response
Cousin, E. (2018), Radio 1, De burgers willen vooral snel vrede, of dat nu met Assad is of met iemand anders, geraadpleegd op 1 mei 2018 van https://radio1.be/de-burgers-willen-vooral-snel-vrede-dat-nu-met-assad-…
Faghihi, R. (2018), Middle East Eye, Russia wants Iran out of Syria. Iranians aren’t so happy about that, geraadpleegd op 23 juli 2018 van http://www.middleeasteye.net/news/russia-wants-iran-out-syria-iranians-…
Fanack – Chronicle of the Middle East and North Africa, geraadpleegd op 8 april 2018 van https://fanack.com/syria/
Hubbard, B. (2017), The New York Times, Syrian War Drags On, but Assad’s Future Looks as Secure as Ever, geraadpleegd op 22 november 2017 van https://www.nytimes.com/2017/09/25/world/middleeast/syria-assad-war.htm…;
Lund, A. (2018), World Politics Review, The Shape of Syria to Come, geraadpleegd op 15 augustus 2018 van https://www.worldpoliticsreview.com/articles/25498/the-shape-of-syria-t…
Martini, J. & York, E. & Young, W. (2013), RAND Cooperation, Syria as an Arena of Strategic Competition, geraadpleegd op 18 december 2017 van https://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/research_reports/RR200/RR213…;
Nechepurenko, I. (2017), The New York Times, Russia, Turkey and Iran Propose Conference on Postwar Syria’s Future, geraadpleegd op 22 november 2017 van https://www.nytimes.com/2017/11/22/world/europe/russia-turkey-iran-syri…;
Neven, B. (2018), MO*, Syrisch middenveld waarschuwt voor gevaren overhaaste opbouw, geraadpleegd op 1 mei 2018 van https://www.mo.be/nieuws/syrisch-middenveld-waarschuwt-voor-gevaar-over…
Neven, B. (2018), MO*, Mogherini over Syrië: ‘Een politieke oplossing is vandaag surreëel’, geraadpleegd op 1 mei 2018 van https://www.mo.be/nieuws/syri-conferentie-sluit-af-met-minder-donaties-…
Stockmans, P. (2018), MO*, De hel ligt in Syrië. Wat gebeurt er in Afrin, Oost-Ghouta en… München?, geraadpleegd op 22 februari 2018 van https://www.mo.be/analyse/de-hel-ligt-in-syrie-afrin-oost-ghouta-munche…
Stockmans, P. (2018), MO*, Turkije, Rusland en de VS bikkelen om de macht in Syrië. Betalen de Koerden het gelag?, geraadpleegd op 29 januari 2018 van https://www.mo.be/analyse/turkije-rusland-en-de-vs-bikkelen-om-de-macht…
United Nations Security Council, (2015), Resolution 2254, geraadpleegd op 4 augustus 2018 van https://www.securitycouncilreport.org/atf/cf/%7b65BFCF9B-6D27-4E9C-8CD3…
Van Hessche, J. (2018), De Tijd, Geopolitiek schaakspel barst weer los boven Syrië, geraadpleegd op 10 april 2018 van https://www.tijd.be/politiek-economie/internationaal/midden-oosten/geop…
