De Vlaamse Technische Kring: vorming van een Vlaamse, katholieke elite? (1920-1970)

Arne
Dolhain

Deze masterproef bestudeert het verleden van de Vlaamse Technische Kring (VTK). Er was nog maar weinig onderzoek verricht naar het perspectief van ingenieursstudenten, met name hoe zij hun toekomstige rol in de samenleving beschouwden. Bovendien was er nauwelijks iets bekend over de ontstaansgeschiedenis van de VTK en hoe deze kring doorheen de twintigste eeuw tot één van de grootste faculteitskringen aan de KU Leuven evolueerde. In deze studie wordt er meer bepaald gefocust op de (dis)continuïteiten in de werking en doelstellingen van de ingenieurskring (vanaf haar ontstaan in november 1920 tot aan het begin van de jaren 1970) en hoe de leden hun latere rol in de samenleving waarnamen.

Carrièrevorming als hoofddoel?

”Launch your career!”

De slogan waarmee de Vlaamse Technische Kring van Leuven dit jaar (2018) reclame maakte voor zijn jaarlijkse Jobfair: een toekomstgericht evenement waar studenten burgerlijk ingenieur en burgerlijk ingenieurarchitect een dag lang kennis konden maken met 145 bedrijven en er terecht konden met hun vragen over de toekomst van het ingenieursberoep. Boven de slogan stond een gelanceerde raket afgebeeld: beeldspraak waarmee de VTK de hoge vlucht symboliseerde die de studenten zouden nemen wanneer ze op het evenement aanwezig zouden zijn. De Jobfair geeft aan dat de hedendaagse ingenieursstudenten actief bezig zijn met hun toekomstige carrière. Toch was carrièrevorming niet altijd het (hoofd)doel doorheen de geschiedenis van het ingenieursberoep. Dat blijkt ook uit de ontstaansmotieven van de stichters van de Vlaamse Technische Kring.

image

Een jaar na het einde van de Eerste Wereldoorlog ontstond er onder een aantal Leuvense ingenieursstudenten de idee om een Vlaamse ingenieurskring op te richten. Dit op een moment dat de onderwijstaal aan de Leuvense universiteit hoofdzakelijk Frans was en de Vlaamse studenten geradicaliseerd waren. In november 1920 werd de Technische Kring officieel gesticht en bestond ze uit een beperkte groep van Vlaamse, mannelijke ingenieursstudenten. De oprichting van de kring had tot doel om ervoor te zorgen dat de studenten hun technische vorming ook in de eigen moedertaal konden genieten, zodat zij beter voorbereid zouden zijn om in de industrie met Vlaamse technici en arbeiders om te gaan. Enerzijds voorzag de kring een aanvullende technische vorming aan haar leden en anderzijds werd de sociale rol van de ingenieurs besproken. De aandacht voor sociale kwesties bleef een belangrijke constante binnen de kring, waarbij de leden hun sociale rol vanuit de katholieke sociale leer benaderden.

Uit het beperkte bronnenmateriaal van de eerste decennia van de kring kan worden opgemaakt dat de leden van de ingenieurskring vanaf het midden van de jaren 1930 zich voorbereidden op hun latere rol in de samenleving, waarbij zij zich dienden in te zetten voor de verheffing van het Vlaamse volk. Deze gedachte werd later ook gekoppeld aan de idee dat zij de leidende posities in de samenleving moesten innemen. Vanuit deze posities wilden zij de Vlaamse emancipatiestrijd ondersteunen. De leden kregen zo tot aan de Tweede Wereldoorlog vanuit verschillende hoeken (professoren, verbonden ingenieursverenigingen) vaak eenzelfde roeping voorgespiegeld: de vorming van een nieuw leidend Vlaams ingenieurskorps, dat tevens een sociaal christelijk geïnspireerde opdracht moest vervullen.

Opvallend is dat na de Tweede Wereldoorlog herinnering een belangrijke rol speelde. De ingenieursstudenten werden telkens opnieuw door professoren en presides herinnerd aan de vooroorlogse taalsituatie en de verantwoordelijkheid ten opzichte van het verleden om hen te attenderen op hun latere rol in de samenleving, waarbij ze hun technische bagage ten dienste moesten stellen van het Vlaamse volk. Verder ontstond er aan het begin van de jaren 1950 ook een Europees bewustzijn onder de Vlaamse ingenieursstudenten, waarbij ze zich geroepen voelden om later als toekomstige ingenieurs ervoor te zorgen dat het Europese continent de leidinggevende plaats in de wereld bleef behouden. Daarnaast was er een enorme toewijding van de leden aan de beginselen van de katholieke universiteit.

Uitbreiding en contestatie

Vanaf het midden van de jaren 1950 nam de VTK een belangrijkere plaats in binnen het studentenleven en reageerde het op het stijgend aantal ingenieursstudenten door haar activiteiten, functies en dienstverlening uit te breiden. Vanaf 1957 nam de kring bovendien het statuut van een vzw aan en kon het over een eigen studentenhuis beschikken. Dit was enkel mogelijk door de financiële inbreng van de alumnikring UILv, met als gevolg dat deze een grotere invloed uitoefende op de ingenieurskring en de leden op hun katholieke verantwoordelijkheden kon wijzen

Ondanks de grote toename van studenten vanaf het einde van de jaren 1950 en begin jaren 1960 – waardoor het elitaire karakter van het studentenleven teloor ging en een deel van deze studenten zich niet meer als de ’leiders van morgen’ ging beschouwen – zetten de besturen van de VTK de roepinggedachte aan het begin van de jaren 1960 nog steeds verder. Zo vond preses Claeys in het academiejaar 1960-61 dat de taak van de faculteitskring erin moest bestaan om in te staan voor de persoonlijke ontwikkeling van de ingenieursstudenten. Zij moesten zich volgens hem voorbereiden op hun latere rol als ’cultuurdragers’ door het culturele niveau van de Vlamingen te verhogen. Om deze doelstelling te bereiken, organiseerde de faculteitskring diverse activiteiten. De lage opkomst op de verschillende ’ontplooiingsactiviteiten’ toont echter wel aan dat niet elke ingenieursstudent de roepinggedachte serieus nam. Vanaf het academiejaar 1962-63 (wanneer de VTK was uitgegroeid tot een massakring) stelden de opeenvolgende besturen zich ook tot doel om een leidende positie binnen de Leuvense studentenwereld in te nemen. Tevens werden de faciliteiten (cursussen en stages) die de ingenieurskring naast de culturele activiteiten aanbood stilaan de belangrijkste bezigheden van de kring.

Vanaf het midden van de jaren 1960 eiste de Leuvense overhevelingkwestie de aandacht van de besturen van de VTK op. Via weekbladen werden de ingenieursstudenten opgeroepen om deel te nemen aan de verschillende betogingen. Een deel van de ingenieursstudenten ging vanaf het academiejaar 1969-1970 mee in de antiautoritaire, nieuw-linkse koers waarbij het via contestatie de omvorming van de ’elite-universiteit’ tot een ’volksuniversiteit’ trachtte te bewerkstelligen.

De enorme evolutie die de Vlaamse Technische Kring heeft doorgemaakt, toont o.a. aan dat de opeenvolgende generaties ingenieursstudenten hun rol doorheen de tijd anders invulden... en zullen invullen.

image

Bibliografie

Werken en studies

  • BAUDET, J.C., Histoire des sciences et de l’industrie en Belgique, Brussel, 2007.
  • BAUDET, J.C., ’The training of engineers in Belgium 1830-1940’, R. FOX en A. GUAGNINI red., Education, technology and industrial performance in Europe, 1850-1939, Cambridge, 1993, 93-114.
  • BERTRAMS, K., Universités & entreprises: milieux académiques et industriels en Belgique 1880-1970, Brussel, 2006.
  • BOEHME, O., Revolutie van rechts en intellectuelen in Vlaanderen tijdens het interbellum – Ideeënhistorische bijdragen, Leuven, 2011.
  • BUYST, E., ‘Van industriële grootmacht tot de ‘zieke man’ van West-Europa’, M. Van Den Wijngaert red., België, een land in crisis 1913-1950, Antwerpen, 2006, 121-174.
  • De universiteit te Leuven 1425-1985, Leuven, 1988.
  • GAUS, H., Politieke en sociale evolutie van België, Leuven, 1992.
  • GEVERS, L., Kerk in de kering – de katholieke gemeenschap in Vlaanderen 1940-1980, Kalmthout, 2014.
  • GEVERS, L. en VOS, L., ’Student movements’, W. RÜEGG red., A history of the university in Europe – Universities in the nineteenth and early twentieth centuries (1800-1945), III, Cambridge, 2004, 269-361.
  • HELLEMANS, S., Het tijdperk van de wereldreligies. Religie in agrarische civilisaties en in moderne samenlevingen, Zoetermeer, 2007.
  • HENKENS, B., ’Vertegenwoordiging of voorhoede? De Vereniging van Vlaamse Studenten, 1938-1977’, Bijdragen tot de Eigentijdse Geschiedenis, 8 (2001), 307-337.
  • KOHLRAUSCH, M. en TRISCHLER, H., Building Europe on Expertise: innovaters, organizers, networkers, Basingstoke, 2014.
  • Koninklijke Vlaamse Ingenieursvereniging 1928-1978, Antwerpen, 1978.
  • LUYTEN, D., ’The Belgian Economic Elite and the Punishment of Economic Collaboration after the Second World War: Power and Legitimacy (1944-1952)’, Jahrbuch für Wirtschaftsgeschichte, 51 (2010), 95-105.
  • MANTELS, R., Geleerd in de tropen – Leuven, Congo & de wetenschap, 1885-1960, Leuven, 2007.
  • MATHEVE, N., ’Technocrats and business elites in Belgian politics (1918-1940): an exploration.’, European Social Science History Conference, (2014).
  • MEIKSINS, P., ’The myth of technocracy: the social philosophy of American engineers in the 1930s’, History of political thought, 3 (2000), 501-523.
  • OLDENZIEL, R., DAVIDS, M. en LINTSEN, H., Engineering the Future, Understanding the Past, Amsterdam, 2017.
  • PLATEL, M., Communautaire geschiedenis van België, Leuven, 2004.
  • RAYMAEKERS, P., Makers van een nieuwe wereld: De socioprofessionele geschiedenis van ingenieurs in België (1850-1914), Onuitgegeven doctoraatsproefschrift, Katholieke Universiteit Leuven, departement Geschiedenis, 2013.
  • SEBERECHTS, F., Onvoltooid Vlaanderen – van taalstrijd tot natievorming, Antwerpen, 2017.
  • VAN HOVE, H., 125 jaar ingenieursopleiding te Leuven 1864-1989 gedenkboek, Antwerpen, 1988.
  • VANKELECOM, G., Het dagelijks leven van de Leuvense student tijdens het interbellum (1919-1940), Onuitgegeven licentiaatsverhandeling, Katholieke Universiteit Leuven, departement Geschiedenis, 1988.
  • VAN LENTE, D. en SCHOT, J., ’Technology as Politics: Engineers and Design of Dutch Society’, J. SCHOT, H. LINTSEN en A. RIP red., Technology and the making of Netherlands – The age of contested modernization, 1890-1970, Zutphen, 2010, 365-425.
  • VAN LUNTEREN, F., De opmars van deskundigen: souffleurs van de samenleving, Amsterdam, 2002.
  • VAN MOLLE, L., Ieder voor allen – De Belgische Boerenbond 1890-1990, Leuven, 1990.
  • VERLEYEN, M., Vlaamse Leergangen en het begin van de vernederlandsing te Leuven 1924-1935, Leuven, 1973.
  • VERPOEST, L., ’125 jaar ingenieursopleiding aan de Katholieke Universiteit te Leuven. De tweede halve eeuw, 1914-1964’,  Onze Alma Mater, 4 (1989), 383-397.
  • VERSCHAFFEL, T., ’Er waait een harde wind, maar de hemel blijft blauw... De boodschap van Expo 58’, G. PLUVINAGE red., Expo 58 Tussen droom & werkelijkheid, Tielt, 2008, 73-93.
  • VOS, L., DE WEVER, B. en WEETS, W., Vlaamse vaandels, rode petten – Honderd jaar Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond, Kapellen, 2002.
  • VOS, L. e.a., De stoute jaren – Studentenprotest in de jaren zestig, Tielt, 1988.
  • VOS, L., Idealisme en engagement de roeping van de katholieke studerende jeugd in Vlaanderen (1920-1990), Leuven, 2011.
  • VOS, L., ’Nationalism and Student Movements: Conceptual Framework and a Flemish Case-Study’, M. NORRBACK en K. RANKI red., University and nation – The university and the Making of the Nation in Northern Europe in the 19th and 20th Centuries, Helsinki, 1996, 77-87.
  • VOS, L., ’Student Movements and Political Activism’, W. RÜEGG red., A history of the university in Europe – Volume IV Universities since 1945, Cambridge, 2011, 276-318.
  • WILS, L., Van de Belgische naar de Vlaamse natie – Een geschiedenis van de Vlaamse beweging, Leuven, 2009.

 

Digitale informatie

 

Bronnen

KU Leuven Centrale Bibliotheek

  • Pollantek: orgaan der studenten-ir, 1968-1969.
  • Systeem en programma der ingenieurstudies – studiedagen domein Hengelhoef-Houthalen VTK-Leuven, 1966.
  • Tijdschrift UILv-VILv.
    • Technisch Blad UILv, 1922-1938.
    • Union des ingénieurs sortis des Ecoles spéciales de Louvain. Bulletin mensuel, 1922-1930.
    • Unie der ingenieurs uit de Bijzondere scholen van Leuven. Maandblad / Union des ingénieurs sortis des Ecoles spéciales de Louvain. Bulletin mensuel, 1930-1937.
    • Unie der ingenieurs uit de Speciale scholen van Leuven. Maandblad / Union des ingénieurs sortis des Ecoles spéciales de Louvain. Bulletin mensuel, 1937-1947.
    • Unie der ingenieurs uit de Speciale scholen van de Katholieke Universiteit te Leuven. Maandblad, 1947-1955.
    • UILv. Maandblad, 1956-1970.
  • Tijdschrift van de Koninklijke Vlaamsche ingenieurs-vereniging (KVIV).
    • Technische mededeelingen der Vlaamsche ingenieursvereeniging, 1932.
    • Tijdschrift van de Vlaamsche ingenieurs-vereeniging, 1933-1940.
    • Technisch-wetenschappelijk tijdschrift, 1941-1970.

 

Maurits-Sabbe bibliotheek

  • VAN HECKE, A., ’La situation à l’Université catholique de Louvain’, La revue catholique des idées et des faits (23 januari 1925), 3-5.

 

KU Leuven Universiteitsarchief

Kranten en periodieken

  • Absenties: orgaan van de Vlaamse technische kring, 1960-1968.
  • Annuaire de l’Université catholique de Louvain – Jaarboeken van de Katholieke Universiteit Leuven, 1920-1926.
  • Lichtbakje, 1961-1970.
  • Ons Leven, 1919-1940.
  • Plus: positief periodiek blad van en voor ingenieurs, 1969-1970.
  • Union des ingénieurs sortis des Ecoles spéciales de l'Université catholique de Louvain. LXXVe anniversaire 1872 - 1947, 1947.

 

Archivalische bronnen

  • Archief en Museum van het Vlaamse Studentenleven: Leuvense Kringorganisatie (LOKO).
    • 100/326: Studentenkoepel Leuven
    • 100/327: Studentenkoepel Leuven
    • 49/44 A
    • 49/50 C
    • 100/328: Studentenkoepel Leuven
    • 49/85: Faculteitenconvent 1962-66
  • Archief en Museum van het Vlaamse Studentenleven: Vlaamse Technische Kring 26-28.
    • 49/28 A: 1958-59, 1963
    • 49/28 B: 1965
  • Archief en Museum van het Vlaamse Studentenleven: Vlaamse Technische Kring 74-79 A.
    • 49/74 A: Briefwisseling 1957-58
    • 49/74 B: Briefwisseling 1957-58
  • RASKIN, J., Verslag over de stichting en eerste levensjaren van de Technischen kring, 1935.
  • RASKIN, J., Verslag der laatste tien jaren van den technische kring, 1935.
  • RASKIN, J., Voordracht vijfde lustrum-viering Technischen Kring, 1945.
Download scriptie (1.75 MB)
Universiteit of Hogeschool
KU Leuven
Thesis jaar
2018
Promotor(en)
Prof. dr. Martin Kohlrausch
Thema('s)
Geschiedenis
Kernwoorden
VTK Ingenieurskring Faculteitskring KU Leuven