Tweetaligheid: hét medicijn tegen alzheimer?

Lisan
Broekhuis

Ieder jaar ontwikkelen 10 miljoen mensen de ziekte van Alzheimer of een andere vorm van dementie. Een medicijn is nog niet gevonden, maar wat als je jezelf tegen dementie zou kunnen beschermen? Onderzoekers komen steeds meer tot de conclusie dat we zelf de diagnose en symptoomontwikkeling van dementie met meerdere jaren kunnen uitstellen of dementie zelfs geheel kunnen voorkomen. Hoe? Door een tweede taal te leren.

Het effect van tweetaligheid op dementie

Verschillende studies hebben een verband gevonden tussen de beheersing van twee talen en een kleinere kans op verschillende vormen van dementie, waaronder alzheimer. Daarnaast rapporteren meerdere onderzoekers dat tweetaligen die tóch dementie ontwikkelen cognitief minder snel achteruitgaan dan ééntaligen. Tweetalige patiënten kunnen sneller informatie verwerken, beter irrelevante informatie negeren en hebben een sterker geheugen dan patiënten die slechts één taal machtig zijn.

Een veelgeciteerd onderzoek stelt bovendien dat tweetalige dementiepatiënten ruim 4 jaar later symptomen ontwikkelen dan ééntalige patiënten. Latere studies hebben aangetoond dat personen die meer dan één taal spreken niet alleen vertraagd zijn in hun symptoomontwikkeling maar ook 4 à 5 jaar ouder zijn dan ééntaligen op het moment van hun dementiediagnose. Sommige onderzoeken suggereren zelfs dat mensen die meer dan één taal spreken een kleinere kans hebben om dementie te ontwikkelen, maar die bevindingen zijn veelal beperkt tot mensen die drie of meer talen beheersen.

Wisselen tussen talen

Tweetaligen wisselen vaak van taal: thuis spreken ze bijvoorbeeld Turks, maar op school of op het werk gebruiken ze Nederlands. Dit constante “switchen” van de ene naar de andere taal gaat echter niet zonder cognitieve inspanning: ze zouden niet alleen de relevante taal moeten activeren maar ook de irrelevante taal moeten onderdrukken. Dit zou nodig zijn om te voorkomen dat ze in een gesprek woorden van de irrelevante taal zouden gebruiken.

Trainen van executieve functies

Door het continue wisselen tussen twee talen zouden tweetaligen vaak hun executieve functies trainen. De term “executieve functies” verwijst naar de mentale processen die we gebruiken om beslissingen te nemen, om ons geheel op één taak te focussen en om – in het geval van tweetaligheid – de juiste taal te kiezen.

Onderzoek suggereert dat de executieve functies van tweetaligen beter getraind zijn dan die van mensen die maar één taal spreken. Dit leidt tot een betere vaardigheid in het oplossen van cognitieve conflicten. Wie meer dan één taal beheerst, heeft sneller door welke informatie relevant is en welke informatie genegeerd kan worden. Dit is onder andere aangetoond met tests waarin tweetaligen en ééntaligen een reeks gekleurde vormen (bv. een rode cirkel) te zien krijgen en ofwel de kleur, ofwel de vorm moeten benoemen. Proefpersonen weten niet op voorhand welk kenmerk van de volgende stimulus zij zullen moeten benoemen. Dezelfde vorm wordt gebruikt voor zowel de kleur- als de vormtaak. Als na een aantal kleurtaken opeens een vormtaak volgt, of omgekeerd, moet een testpersoon de irrelevante informatie (bv. de kleur “rood”) onderdrukken om het goede antwoord te geven (de vorm “cirkel”). In dit opzicht lijkt zo een taak op wat een tweetalige volgens veel onderzoekers vaak zou doen: de irrelevante informatie onderdrukken, bijvoorbeeld het woord uit een taal die op dat moment niet van belang is, om zo beter toegang te krijgen tot de relevante informatie.

Onderzoeksresultaten wijzen inderdaad uit dat tweetaligen doorgaans sneller zijn in het switchen van een vormtaak naar een kleurtaak, en omgekeerd, dan mensen die geen tweede taal spreken. Hun kortere reactietijden worden geïnterpreteerd als een bewijs voor verbeterde executieve functies. Dat zou leiden tot een grotere cognitieve reserve: het geheel aan mentale capaciteiten die we kunnen gebruiken om onverwachte problemen op te lossen. Een toename van deze cognitieve reserve zou op zijn beurt een vertragend effect hebben op de symptoomontwikkeling en de diagnose van dementie.

Vergroten van cognitieve reserve

De cognitieve reserve bepaalt in welke mate beschadiging aan de hersenen dementiesymptomen veroorzaakt. Een dementiepatiënt met een grote cognitieve reserve vertoont geen of minder symptomen dan iemand met een vergelijkbaar hersenletsel maar een kleinere cognitieve reserve. Wanneer de hersenen beschadiging oplopen, bijvoorbeeld door de ziekte van Alzheimer, werkt de cognitieve reserve als compensatiemechanisme. Hoe krachtiger die reserve, hoe sterker de compensatie voor de cognitieve problemen die bij dementie optreden. Mensen die hersenbeschadiging oplopen maar over een grote cognitieve reserve beschikken, zijn blijkbaar door hun krachtige cognitieve reserve in staat om andere breinnetwerken in te schakelen en zo optimaal te blijven functioneren. Dit compensatiemechanisme zou verklaren waarom tweetalige dementiepatiënten met ernstige hersenschade toch op hetzelfde niveau kunnen blijven functioneren als ééntalige patiënten met aanzienlijk minder hersenletsels.

Het toekomstbeeld

Verder onderzoekzal moeten uitwijzen of aan bepaalde voorwaarden moet worden voldaan om als tweetalige beschermd te zijn tegen dementie. Ben je alleen beschermd als je tweetalig werd opgevoed? Of geldt dit ook als je pas in de puberteit of op volwassen leeftijd een tweede taal hebt geleerd? Is tweetaligheid op zich verantwoordelijk voor dit beschermend effect, of doet het zich enkel voor in combinatie met bijvoorbeeld een hoog opleidingsniveau? Mocht dat laatste het geval zijn, is de echte oorzaak van het effect dan de tweetaligheid of de hoger ontwikkelde cognitieve vaardigheden? En ten slotte: kan een sterke cognitieve reserve niet alleen leiden tot een uitstel van symptomen en diagnose maar zelfs tot het voorkomen van dementie?

Het debat omtrent het effect van tweetaligheid op dementie is nog niet helemaal gevoerd. Het is nog niet duidelijk of het beschermend effect op dementie aan de tweetaligheid zelf toegeschreven kan worden, of eerder aan de cognitieve training die de tweetaligheid met zich meebrengt. Er zijn in ieder gevalvoldoende redenen om te geloven dat het leren van een nieuwe taal je beter zal wapenen tegen dementie. Dus of je nu voor Engels, Arabisch of Spaans kiest: leer een taal en hou je brein actief.

Bibliografie

Abutalebi, J., Canini, M., Della Rosa, P.A., Sheung, L.P., Green, D.W. & Weekes, B.S. (2014). Bilingualism Protects Anterior Temporal Lobe Integrity in Aging. Neurobiology of Aging35(9), 2126-2133. DOI: 10.1016/j.neurobiolaging.2014.03.010

 

Abutalebi, J., Miozzo, A. & Cappa, S. (2000). Do Subcortical Structure Control Language Selection in Bilinguals Evidence from Pathological Langugae Mixing. Neurocase6, 101-106. DOI: 10.1080/13554790008402757

 

Alexopoulos, P., Grimmer, T., Perneczky, R., Domes, G. & Kurz, A. (2006). Progression to Dementia in Clinical Subtypes of Mild Cognitive Impairment. Dementia and Geriatric Cognitive Disorders22(1), 27-34. DOI: 10.1159/000093101

 

Alladi, S., Bak, T.H., Duggirala, V., Surampudi, B., Shailaja, M., Shukla, A.K., Chaudhuri, J.R., & Kaul, S. (2013). Bilingualism Delays Age at Onset of Dementia, Independent of Education and Immigration Status. Neurology 81(22), 1938-1944. DOI: 10.1212/01.wnl.0000436620.33155.a4

 

Amieva, H., Mokri, H., Le Goff, M., Meillon, C., Jacqmin-Gadda, H., Foubert-Samier, A., Orgogozo, J.M., Stern, Y. & Dartigues, J.F. (2014). Compensatory Mechanisms in Higher-Educated Subjects with Alzheimer’s Disease: A Study of 20 Years of Cognitive Decline. Brain137(4), 1167-1175. DOI: 10.1093/brain/awu035

 

Anderson, J.A., Grundy, J.G., De Frutos, J., Barker, R.M., Grady, C. & Bialystok, E. (2018). Neuroimage167, 143-150. DOI: 10.1016/j.neuroimage.2017.11.038

 

Bak, T.H., Nissan, J.J., Allerhand, M.M. & Deary, I.J. (2014). Does Bilingualism Influence Cognitive Aging? The Authors Annals of Neurology 75(6), 959-963. DOI: 10.1002/ana.24158

 

Baum, S. & Titone, D. (2014). Moving Toward a Neuroplasticity View of Bilingualism, Executive Control, and Aging. Applied Psycholinguistics35, 857-894. DOI: 10.1017/S0142716414000174

 

Bell-McGinty, S., Lopez, O.L., Meltzer, C.C., Scanlon, J.M., Whyte, E.M., Dekosky, S.T. & Becker, J.T. (2005). Differential Cortical Atrophy in Subgroups of Mild Cognitive Impairment. Archives of Neurology62(9), 1393-1397. DOI: 10.1001/archneur.62.9.1393

 

Bennett, D.A., Schneider, J.A., Tang, Y., Arnold, S.E. & Wilson, R.S. (2006). The Effect of Social Networks on the Relation Between Alzheimer’s Disease Pathology and Level of Cognitive Function in Old People: A Longitudinal Cohort Study. The Lancet Neurology5, 406-412. DOI: 10.1016/S1474-4422(06)70417-3

 

Beydoun, M.A., Beydoun, H.A., Gamaldo, A.A., Teel, A., Zonderman, A.B. & Wang, Y. (2014). Epidemiologic Studies of Modifiable Factors Associated with Cognition and Dementia: Systematic Review and Meta-Analysis. BioMed Central Public Health14, article 643. DOI: 10.1186/1471-2458-14-643 

 

Bhugra, D. & Becker, M.A. (2005). Migration, Cultural Bereavement and Cultural Identity. World Psychiatry4(1), 18-24.

 

Busse, A., Hensel, A., Gühne, U., Angermeyer, M.C. & Riedel-Heller, S.G. (2006). Mild Cognitive Impairment: Long-Term Course of Four Clinical Subtypes. Neurology67(12), 2176-2185. DOI: 10.1212/01.wnl.0000249117.23318.e1

 

Bialystok, E. (2001). Bilingualism in Development: Language, Literacy, and Cognition.New York, NY: Cambridge University Press.

 

Bialystok, E. (2006). Effect of Bilingualism and Computer Video Game Experience on the Simon Task. Canadian Journal of Experimental Psychology/Revue Canadienne de Psychologie Experimentale60(1), 68-79. DOI: 10.1037/cjep2006008

 

Bialystok, E. & Barac, R. (2012). Bilingual Effects on Cognitive and Linguistic Development: Role of Language, Cultural Background, and Education. Child Development83(2), 413-422. DOI: 10.1111/j.1467-8624.2011.01707.x

 

Bialystok, E. & Craik, F.I.M. (2010). Cognitive and Linguistic Processing in the Bilingual Mind. Current Directions in Psychological Science19(1), 19-23. DOI: 10.1177/0963721409359571

 

Bialystok, E., Craik, F.I.M., Klein, R., & Viswanathan, M. (2004). Bilingualism, Aging, and Cognitive Control: Evidence from the Simon Task. Psychology and Aging 19(2), 290-303. DOI: 10.1037/0882-7974.19.2.290

 

Bialystok, E., Craik, F.I.M. & Freedman, M. (2007). Bilingualism as a Protection Against the Onset of Symptoms of Dementia. Neuropsychologia 459-464. DOI: 10.1016/j.neuropsychologia.2006.10.009

 

Bialystok, E., Craik, F.I.M., Grady, C., Chau, W., Ishii, Y., Gunji, A. & Pantev, C. (2005a). Effect of Bilingualism on Cognitive Control in the Simon Task: Evidence from MEG. Neuroimage24(1), 40-49. DOI: 10.1016/j.neuroimage.2004.09.044

 

Bialystok, E., Craik, F.I.M. & Luk, G. (2008a). Cognitive Control and Lexical Access in Younger and Older Bilinguals. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition34, 859-873. DOI: 10.1037/0278-7393.34.4.859

 

Bialystok, E., Craik, F.I.M. & Luk, G. (2008b). Lexical Access in Bilinguals: Effects of Vocabulary Size and Executive Control. Journal of Neurolinguistics21, 522-538. DOI: 10.1016/j.neuroling.2007.07.001

 

Bialystok, E., Craik, F.I.M. & Ruocco, A.C. (2006a). Dual-Modality Monitoring in a Classification Task: The Effects of Bilingualism and Ageing. The Quarterly Journal of Experimental Psychology 59(11), 1968-1983. DOI: 10.1080/17470210500482955

 

Bialystok, E., Craik, F.I.M. & Ryan, J. (2006b). Executive Control in a Modified Antisaccade Task: Effects of Aging and Bilingualism. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition 32, 1341-1354. DOI: 10.1037/0278-7393.32.6.1341

 

Bialystok, E. & DePape, A.-M. (2009). Musical Expertise, Bilingualism, and Executive Functioning. Journal of Experimental Psychology: Human Perception and Performance 35, 565-574. DOI: 10.1037/a0012735

 

Bialystok, E., Martin, M.M. & Viswanathan, M. (2005b). Bilingualism Across the Lifespan: The Rise and Fall of Inhibitory Control. International Journal of Bilingualism9, 103-119. DOI: 10.1177/13670069050090010701

 

Bialystok, E. & Poarch, G.J. (2014). Language Experience Changes Language and Cognitive Ability. Z Erziehwiss 18(3), 433-446. DOI: 10.1007/S11618-014-0491-8

 

Bialystok, E., Poarch, G., Luo, L. & Craik, F.I.M. (2014). Effects of Bilingualism and Aging on Executive Function and Working Memory. Psychology and Aging29(3), 696-705. DOI: 10.1037/a0037254

 

Blanco-Elorrieta, E. & Pylkkänen, L. (2017). Bilingual Language Switching in the Laboratory Versus in the Wild: The Spatiotemporal Dynamics of Adaptive Language Control. The Journal of Neuroscience37(37), 9022-9036. DOI: 10.1523/JNEUROSCI.0553-17.2017

 

Bradi, M. & Lassmann, H. (2010). Oligodendrocytes: Biology and Pathology. Acta Neuropathologica119(1), 37-53. DOI: 10.1007/s00401-009-0601-5

 

Brocki, K.C. (2007). Executive Control Processes: Dimensions, Development and ADHD(Doctoral dissertation). Acta Universitatis Upsaliensis, Uppsala, Sweden.

 

Bugos, J.A., Perlstein, W.M., McCrae, C.S., Brophy, T.S. & Bedenbaugh, P.H. (2007). Individualized Piano Instruction Enhances Executive Functioning and Working Memory in Older Adults. Aging & Mental Health11(4), 464-471. DOI: 10.1080/13607860601086504

 

Buschke, H. & Fuld, P.A. (1974). Evaluating Storage, Retention, and Retrieval in Disordered Memory and Learning.Neurology24, 1019-1025.

 

Calabria, M., Hernández, M., Branzi, F.M. & Costa, A. (2012). Quantitative Differences Between Bilingual Language Control and Executive Control: Evidence from Task-Switching. Frontiers in Psychology2, 1-10. DOI: 10.3389/fpsyg.2011.00399

 

Calvo, N., García, A.M., Manoiloff, L. & Ibáñez, A. (2016). Bilingualism and Cognitive Reserve: A Critical Overview and a Plea for Methodological Innovations. Frontiers in Aging Neuroscience7, article 249. DOI: 10.3389/fnagi.2015.00249

 

Carter, C.S., MacDonald, A.M., Botvinick, M., Ross, L.L., Stenger, V.A., Noll, D. & Cohen, J.D. (2000). Parsing Executive Processes: Strategic vs. Evaluative Functions of the Anterior Cingulate Cortex. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America97(4), 1944-1948.

 

Chertkow, H., Whitehead, V., Phillips, N., Wolfson, C., Atherton, J. & Bergman, H. (2010). Multilingualism (But Not Always Bilingualism) Delays the Onset of Alzheimer’s Disease: Evidence from a Bilingual Community. Alzheimer Disease & Associated Disorders 24(2), 118-125. DOI: 10.1097/WAD.0b013e3181ca1221

 

Colzato, L.S., Bajo, M.T., Van den Wildenberg, W., Paolieri, D., Nieuwenhuis, S., La Heij, W. & Hommel, B. (2008). How Does Bilingualism Improve Executive Control? A Comparison of Active and Reactive Inhibition Mechanisms. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition34(2), 302-312. DOI: 10.1037/0278-7393.34.2.302

 

Connelly, S.L., Hasher, L. & Zacks, R.T. (1991). Age and Reading: The Impact of Distraction. Psychology and Aging6, 533-541.

 

Corder, E.H., Saunders, A.M., Strittmatter, W.J., Schmechel, D.E., Gaskell, P.C., Small, G.W., Roses, A.D., Haines, J.L. & Pericak-Vance, M.A. (1993). Gene Dose of Apoliprotein E Type 4 Allele and the Risk of Alzheimer’s Disease in Late Onset Families. Science261(5123), 921-923.

 

Craik, F.I.M. (1994). Memory Changes in Normal Aging. Current Directions in Psychological Science3, 155-158.

 

Craik, F.I.M., Bialystok, E. & Freedman, M. (2010). Delaying the Onset of Alzheimer Disease: Bilingualism as a Form of Cognitive Reserve. Neurology 75, 1726-1729. DOI: 10.1212/WNL.0b013e318fc2a1c

 

Crane, P.K., Gibbons, L.E., Arani, K., Nguyen, V., Rhoads, K., McCurry, S.M., Launer, L., Masaki, K. & White, L. (2009). Midlife Use of Written Japanese and Protection from Late Life Dementia.Epidemiology20(5), 766-774. DOI: 10.1097/EDE.0b013e3181b09332 

 

Crane, P.K., Gruhl, J.C., Erosheva, E.A., Gibbons, L.E., McCurry, S.M., Rhoads, K., Nguyen, V., Arani, K., Masaki, K. & White, L. (2010). Use of Spoken and Written Japanese did not Protect Japanese-American Men from Cognitive Decline in Late Life. Oxford University Press65(6), 654-666. DOI: 10.1093/geronb/gbq046

 

De Bot, K. & Jaensch, C. (2015). What is Special About L3 Processing? Bilingualism: Language and Cognition18(2), 130-144. DOI: 10.1017/S1366728913000448

 

De Bruin, A., Bak, T.H. & Della Sala, S. (2015a). Examining the Effects of Active Versus Inactive Bilingualism on Executive Control in a Carefully Matched Non-Immigrant Sample. Journal of Memory and Language85, 15-26. DOI: 10.1016/j.jml.2015.07.001

 

De Bruin, A., Treccani, B. & Della Sala, S. (2015b). Cognitive Advantage in Bilingualism: An Example of Publication Bias? Psychological Science26(1), 99-107. DOI: 10.1177/095679614557866

 

De Groot, A.M.B. (2013). Reading. In F. Grosjean and P. Li (Eds), The Psycholinguistics of Bilingualism(pp. 73-99). Malden: Wiley-Blackwell.

 

Diamond, A. (2013). Executive Functions.Annual Review of Psychology64, 135-168. DOI: 10.1146/annurev-psych-113011-143750

 

Dijkstra, T., Grainger, J. & Van Heuven, W.J.B. (1999). Recognition of Cognates and Interlingual Homographs: The Neglected Role of Phonology. Journal of Memory and Language 41(4), 496-518. DOI: 10.1006/jmla.1999.2654

 

Dijkstra, T., Timmermans, M. & Schriefers, H. (2000). On Being Blinded by Your Other Language: Effects of Task Demands on Interlingual Homograph Recognition. Memory and Language42(2), 445-464. DOI: 10.1006/jmla.1999.2697

 

Dijkstra, T., Van Heuven, W.J.B. & Grainger, J. (1998). Orthographic Neighborhood Effects in Bilingual Word Recognition. Journal of Memory and Language 39, 458-483.

 

Erickson, K.I., Voss, M.W., Prakash, R.S., Basak, C., Szabo, A., Chaddock, L., Kim, J.S., Heo, S., Alves, H., White, S.M., Wojcicki, T.R., Mailey, E., Vieira, V.J., Martin, S.A., Pence, B.D., Woods, J.A., McAuley, E. & Kramer, A.F. (2011). Exercise Training Increases Size of Hippocampus and Improves Memory. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America108(7), 3017-3022. DOI: 10.1073/pnas.1015950108

 

Finkbeiner, M., Almeida, J., Janssen, N. & Caramazza, A. (2006). Lexical selection in bilingual speech production does not involve language suppression. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition32, 1075–1089. DOI: 10.1037/0278-7393.32.5.1075

 

Forbes, C.E., Poore, J.C., Krueger, F., Barbey, A.K., Solomon, J. & Grafman, J. (2014). The Role of Executive Function and the Dorsolateral Prefrontal Cortex in the Expression of Neuroticism and Conscientiousness. Social Neuroscience 9(2), 139-151. DOI: 10.1080/17470919.2013.871333

 

Fratiglioni, L., Paillard-Borg, S. & Winblad, B. (2004). An Active and Socially Integrated Lifestyle in Late Life Might Protect Against Dementia. The Lancet Neurology3, 343-353. DOI: 10.1016/S1474-4422(04)00767-7

 

Fritsch, T., Smyth, K.A., McClendon, M.J., Ogrocki, P.K., Santillan, C., Larsen, J.D. & Strauss, M.E. (2005). Associations Between Dementia/Mild Cognitive Impairment and Cognitive Performance and Activity Levels in Youth. JAGS53, 1191-1196. DOI: 10.1111/j.1532-5415.2005.53361.x

 

Fuller-Thomson, E. & Kuh, D. (2014). The Healthy Migrant Effect May Confound the Link Between Bilingualism and Delayed Onset of Alzheimer’s Disease. Cortex52, 128-130. DOI: 10.1016/j.cortex.2013.08.009

 

Fuller-Thomson, E., Nuru-Jeter, A., Richardson, D., Raza, F. & Minkler, M. (2013). The Hispanic Paradox and Older Adults’ Disabilities: Is There a Healthy Migrant Effect? International Journal of Environmental Research and Public Health10(5), 1786-1814. DOI: 10.3390/ijerph10051786.

 

Gold, B.T., Johnson, N.F. & Powell, D.K. (2013a). Lifelong Bilingualism Contributes to Cognitive Reserve Against White Matter Integrity Declines in Aging. Neuropsychologia51, 2841-2846. DOI: 10.1016/j.neuropsychologia.2013.09.037

 

Gold, B.T., Kim, C., Johnson, N.F., Kryscio, R.J., & Smith, C.D. (2013b). Lifelong Bilingualism Maintains Neural Efficiency for Cognitive Control in Aging. Journal of Neuroscience 33(2), 387-396. DOI: 10.1523/JNEUROSCI.3837-12.2013

 

Gold, B.T. (2015). Lifelong Bilingualism and Neural Reserve Against Alzheimer’s Disease: A Review of Findings and Potential Mechanisms. Behavioral Brain Research15(281), 9-15. DOI: 10.1016/j.bbr.2014.12.006

 

Gollan, T.H., Kleinman, D. & Wierenga, C.E. (2014). What’s Easier: Doing What You Want, or Being Told What to Do? Cued versus Voluntary Language and Task Switching. Journal of Experimental Psychology: General143(6), 2167-2195. DOI: 10.1037/a0038006

 

Gollan, T.H., Montoya, R.I., Cera, C. & Sandoval, T.C. (2008). More Use Almost Always Means a Smaller Effect: Aging, Bilingualism, and the Weaker Links Hypothesis. Journal of Memory and Language58(3), 787-814. DOI: 10.1016/j.jml.2007.07.001

 

Gollan, T.H., Salmon, D.P., Montoya, R.I. & da Pena, E. (2010). Accessibility of the Nondominant Language in Picture Naming: A Counterintuitive Effect of Dementia on Bilingual Language Production. Neuropsychologia 48(5), 1356-1366. DOI: 10.1016/j.neuropsychologia.2009.12.038

 

Gollan, T.H., Salmon, D.P., Montoya, R.I. & Galasko, D.R. (2011). Degree of Bilingualism Predicts Age of Diagnosis of Alzheimer’s Disease in Low-Education but not in Highly-Educated Hispanics. Neuropsychologia 49(14), 3826-3830. DOI: 10.1016/j.neuropsychologia.2011.09.041

 

Grant, A., Dennis, N.A. & Li, P. (2014). Cognitive Control, Cognitive Reserve, and Memory in the Aging Bilingual Brain. Frontiers in Psychology 5, 1-10. DOI: 10.3389/fpsyg.2014.01401

 

Green, D.W. (1998). Mental Control of the Bilingual Lexico-Semantic System. Bilingualism: Language and Cognition 1, 67-81.

 

Green, D.W. & Abutalebi, J. (2013). Language Control in Bilinguals: The Adaptive Control Hypothesis. Journal of Cognitive Psychology25(5), 515-530. DOI: 10.1080/20445911.2013.796377

 

Green, C.S., Sugarman, M.A., Medford, K., Klobusicky, E. & Bavelier, D. (2012). The Effect of Action Video Game Experience on Task-Switching. Computers in Human Behavior28, 984-994. DOI: 10.1016/j.chb.2011.12.020

 

Guiney, H. & Machado, L. (2013). Benefits of Regular Aerobic Exercise for Executive Functioning in Healthy Populations. Psychonomic Bulletin & Review20(1), 73-86. DOI: 10.3758/S13423-012-0345-4

 

Guo, T., Liu, H., Misra, M. & Kroll, J.F. (2011). Local and Global Inhibition in Bilingual Word Production: fMRI Evidence from Chinese-English Bilinguals. Neuroimage56, 2300-2309. DOI: 10.1016/j.neuroimage.2011.03.049

 

Guzmán-Vélez, E. & Tranel, D. (2015). Does bilingualism Contribute to Cognitive Reserve? Cognitive and Neural Perspectives. Neuropsychology 29(1), 139-150. DOI: 10.1037/neu0000105

 

Gyllensten, L. & Malmfors, T. (1963). Myelinization of the Optic Nerve and Its Dependence on Visual Function--A Quantitative Investigation in Mice. Journal of Embryology and Experimental Morphology11, 255-266.

 

Hasher, L. & Zacks, R.T. (1988). Working Memory, Comprehension, and Aging: A Review and a New View. In G.H. Bower (Ed.), The Psychology of Learning and Motivation, Vol. 22. (pp. 193-225). New York, NY: Academic Press.

 

Hasher, L. Zacks, R.T. & May, C.P. (1999). Inhibitory Control, Circadian Arousal, and Age. In D. Gopher & A. Koriat (Eds), Attention & Performance, XVII, Cognitive Regulation of Performance of Theory and Application(pp. 653-675). Cambridge: MIT Press.

 

Hilchey, M.D. & Klein, R.M. (2011). Are There Bilingual Advantages on Nonlinguistic Interference Tasks? Implications for the Plasticity of Executive Control Processes. Psychonomic Bulletin & Review18(4), 625-658. DOI: 10.3758/S13423-011-0116-7

 

Hill, T.D., Angel, J.L., Balistreri, K.S. & Herrera, A.P. (2012). Immigrant Status and Cognitive Functioning in Late-Life: An Examination of Gender Variations in the Healthy Immigrant Effect.Social Science & Medicine75, 2076-2084. DOI: 10.1016/j.socscimed.2012.04.005

 

Hinton, L., Franz, C.E., Yeo, G. & Levko, S.E. (2005). Conceptions of Dementia in a Multiethnic Sample of Family Caregivers. Journal of the American Geriatrics Society53(8), 1405-1410. DOI: 10.1111/j.1532-5415.2005.53409.x

 

Iacono, D., Markesbery, W.R., Gross, M., Pletnikova, O., Rudow, G., Zandi, P. & Troncoso, J.C. (2009). The Nun Study: Clinically Silent AD, Neuronal Hypertrophy, and Linguistic Skills in Early Life. Neurology73(9), 665-673. DOI: 10.1212/WNL.0b013e3181b01077

 

James, B.D., Wilson, R.S., Barnes, L.L. & Bennett, D.A. (2011). Late-Life Social Activity and Cognitive Decline in Old Age. Journal of the International Neuropsychological Society17(6), 998-1005. DOI: 10.1017/S1355617711000531

 

Katzman, R., Brown, T., Fuld, P., Peck, A., Schechter, R. & Schimmel, H. (1983). Validation of a Short Orientation-Memory-Concentration Test of Cognitive Impairment. American Journal of Psychiatry140(6), 734-739.

 

Kavé, G., Eyal, N., Shorek, A., & Cohen-Mansfield, J. (2008). Multilingualism and Cognitive State in the Oldest Old. Psychology and Aging 23(1), 70-78. DOI: 10.1037/0882-7974.23.1.70

 

Klein, R.M. (2015). On the Belief that the Cognitive Exercise Associated with the Acquisition of a Second Language Enhances Extra-Linguistic Cognitive Functions: Is Type I Incompetence at Work Here? Cortex73, 340-341. DOI: 10.1016/j.cortex.2015.07.020

 

Kopec, J.A., Williams, J.I., To, T. & Austin, C.P. (2001). Cross-Cultural Comparisons of Health Status in Canada Using the Health Utilities Index. Ethnicity and Health6, 41-50. DOI: 10.1080/13557850125061

 

Kousaie, S. & Phillips, N.A. (2012). Ageing and Bilingualism: Absence of a “Bilingual Advantage” in Stroop Interference in a Nonimmigrant Sample. The Quarterly Journal of Experimental Psychology65(2), 356-369. DOI: 10.1080/17470218.2011.604788

 

Kousaie, S., Sheppard, C., Lemieux, M., Monetta, L. & Taler, V. (2014). Executive Function and Bilingualism in Young and Older Adults. Frontiers in Behavioral Neuroscience8, article 250. DOI: 10.3389/fnbeh.2014.00250

 

Kousaie, S. & Taler, V. (2015). The Bilingual Advantage: Elusive but Worth the Effort? Cortex73, 338-339. DOI: 10.1016/j.cortex.2015.07.019

 

Kramer, A.F., Hahn, S., Cohen, N.J., Banich, M.T., McAuley, E., Harrison, C.R., Chason, J., Vakil, E., Bardell, L., Bioleau, R.A. & Colcombe, A. (1999). Ageing, Fitness, and Neurocognitive Function. Nature400, 418-419.

 

Kroll, J.F. & Bialystok, E. (2013). Understanding the Consequences of Bilingualism for Language Processing and Cognition. Journal of Cognitive Psychology 25(5). DOI: 10.1080/20445911.2013.799170

 

Lawton, D.M., Gasquoine, P.G. & Weimer, A.A. (2015). Age of Dementia Diagnosis in Community Dwelling Bilingual and Monollingual Hispanic Americans. Cortex66, 141-145. DOI: 10.1016/j.cortex.2014.11.017

 

Li, P. & Grant, A. (2015). Identifying the Causal Link: Two Approaches Toward Understanding the Relationship Between Bilingualism and Cognitive Control. Cortex73, 358-360. DOI: 10.1016/j.cortex.2015.07.013

 

Ljungberg, J.K., Hansson, P., Adolfsson, R. & Nilsson, L.-G. (2016). The Effect of Language Skills on Dementia in a Swedish Longitudinal Cohort. Linguistic Approaches to Bilingualism6(1), 190-204. DOI: 10.1075/lab.14031.lju

 

Ljungberg, J.K., Hansson, P., Andrés, P., Josefsson, M. & Nilsson, L.-G. (2013). A Longitudinal Study of Memory Advantages in Bilinguals. PLOS ONE 8(9), article e73029. DOI: 10.1371/journal/pone.0073029

 

Logan, G.D. (1985). Executive Control of Thought and Action. Acta Psychologica60, 193-210.

 

Logan, J.M. & Balota, D.A. (2003). Conscious and Unconscious Lexical Retrieval Blocking in Young and Older Adults.Psychology and Aging18, 537-550. DOI: 10.1037/0882-7974.18.3.537

 

Luk, G., Bialystok, E., Craik, F.I.M. & Grady, C.L. (2011). Lifelong Bilingualism Maintains White Matter Integrity in Older Adults. The Journal of Neuroscience 31(46), 16808-16813. DOI: 10.1523/JNEUROSCI.4563-11.2011

 

Manchon, M., Buetler, K., Colombo, F., Spierer, L., Assal, F. & Annoni, J.-M. (2014). Impairment of Both Languages in Late Biliguals with Dementia of the Alzheimer Type. Bilingualism: Language and Cognition18(1), 90-100. DOI: 10.1017/S1366728914000194

 

Martin, A., Wiggs, C.L., Lalonde, F. & Mack, C. (1994). Word Retrieval to Letter and Semantic Cues: A Double Dissociation in Normal Subjects Using Interference Tasks. Neuropsychologia 32(12), 1487-1497.

 

Mattis, S. (1976). Mental Status Examination for Organic Mental Syndrome in the Elderly Patient. New York, NY: Grune & Stratton.

 

Meuter, R.F.I. & Allport, A. (1999). Bilingual Language Switching in Naming: Asymmetrical Costs of Language Selection. Journal of Memory and Language 40, 25-40.

 

Milne, B.J., Poulton, R., Caspi, A. & Moffitt, T.E. (2001). Brain Drain or OE? Characteristics of Young New Zealanders Who Leave. New Zealand Medical Journal114(1141), 450-453.

 

Miyake, A. & Friedman, N.P. (2012). The Nature and Organization of Individual Differences in Executive Functions: Four General Conclusions. Current Directions in Psychological Science21(1), 8-14. DOI: 10.1177/0963721411429458

 

Moreno, S., Bialystok, E., Barac, R., Schellenberg, E.G., Cepeda, N.J. & Chau, T. (2011). Short-Term Music Training Enhances Verbal Intelligence and Executive Function. Psychological Science22, 1425-1433. DOI: 10.1177/0956797611416999

 

Nanchen, G., Abutalebi, J., Assal, F., Manchon, M., Démonet, J.-F. & Annoni, J.-M. (2016). Second Language Performances in Elderly Bilinguals and Individuals with Dementia: The Role of L2 Immersion. Journal of NeurolinguisticsSeptember 2016, 1-10. DOI: 10.1016/j.jneuroling.2016.09.004

 

Nishida, N., Yano, H., Nishida, T., Kamura, T. & Kojiro, M. (2006). Angiogenesis in Cancer. Vascular Health and Risk Managament2(3), 213-219. DOI: 10.2147/vhrm.2006.2.3.213

 

Ossher, L., Bialystok, E., Craik, F.I.M., Murphy, K.J. & Troyer, A.K. (2013). The Effect of Bilingualism on Amnestic Mild Cognitive Impairment. The Journals of Gerontology, Series B: Psychological Sciences and Social Sciences 68(1), 8-12. DOI: 10.1093/geronb/gbs038

 

Paap, K.R. & Greenberg, Z.I. (2013). There is No Coherent Evidence for a Bilingual advantage in Executive Processing. Cognitive Psychology66(2), 232-258. DOI: 10.1016/j.cogpsych.2012.12.002

 

Paap, K.R., Johnson, H.A. & Sawi, O. (2016). Should the Search for Bilingual Advantages in Executive Functioning Continue? Cortex74, 305-314. DOI: 10.1016/j.cortex.2015.09.010

 

Peal, E. & Lambert, W. (1962). The Relation of Bilingualism to Intelligence. Psychological Monographs 76, 1-23.

 

Perani, D., Farsad, M., Ballarini, T., Lubian, F., Malpetti, M., Fracchetti, A., Magnani, G., March, A. & Abutalebi, J. (2017). The Impact of Biligualism on Brain Reserve and Metabolic Connectivity in Alzheimer’s Dementia. Proceedings of the National Academy of Sciences 144(7). DOI: 1073/pnas.1610909114

 

Perquin, M., Vaillant, M., Schuller, A.-M., Pastore, J., Dartigues, J.-F., Lair, M.-L. & Diederich, N. (2013). Lifelong Exposure to Multilingualism: New Evidence to Support Cognitive Reserve Hypothesis. PLOS ONE 8(4), article e62030. DOI: 10.1371/journal.pone.0062030

 

Pinto, C. & Tandel, K.Y. (2016). Cognitive Reserve: Concept, Determinants, and Promotion. Journal of Geriatric Mental Health3(1), 44-51. DOI: 10.4103/2348-9995.181916

 

Poarch, G.J. & Van Hell, J.G. (2012). Executive Functions and Inhibitory Control in Multilingual Children: Evidence from Second-Language Learners, Bilinguals, and Trilinguals. Journal of Experimental Child Psychology113(4), 535-551. DOI: 10.1016/j.jecp.2012.06.013

 

Prior, A. & Gollan, T.H. (2011). Good Language-Switchers are Good Task-Switchers: Evidence from Spanish-English and Mandarin-English Bilinguals.Journal of the International Neuropsychological Society17, 682-691. DOI: 10.1017/S1355617711000580

 

Prior, A. & MacWhinney, B. (2010). A Bilingual Advantage in Task Switching. Bilingualism: Language and Cognition 13(2), 253-262. DOI: 10.1017/S1366728909990526

 

Raine, C.S. (1984). Morphology of Myelin and Myelination. In P. Morell (Ed.), Myelin(pp. 1-50). New York, NY: Springer Science+Business Media.

 

Rasquin, S.M.C., Lodder, J., Visser, P.J., Lousberg, R. & Verhey, F. (2005). Predictive Accuracy of MCI Subtypes for Alzheimer’s Disease and Vascular Dementia in Subjects with Mild Cognitive Impairment: A 2-Year Follow-Up Study. Dementia and Geriatric Cognitive Disorders19(2-3), 113-119. DOI: 10.1159/000082662

 

Rawle, M.J., Davis, D., Bendayan, R., Wong, A., Kuh, D. & Richards, M. (2018). Apolipoprotein-E (APOE) ε4 and Cognitive Decline over the Adult Life Course. Translational Psychiatry8, article 18. DOI: 10.1038/s41398-017-0064-8

 

Rosselli, M., Ardila, A., Matute, E. & Vélez-Uribe, I. (2014). Language Development Across the Life Span: A Neuropsychological/Neuroimaging Perspective. Neuroscience Journal2014, article 585237, 21 pages. DOI: 10.1155/2014/585237

 

Salvatierra, J.L. & Rosselli, M. (2010). The Effect of Bilingualism and Age on Inhibitory Control. International Journal of Bilingualism 15(1), 26-37. DOI: 10.1177/1367006910371021

 

Sanders, A.E., Hall, C.B., Katz, M.J. & Lipton, R.B. (2012). Non-Native Language Use and Risk of Incident Dementia in the Elderly. Journal of Alzheimer’s Disease29(1), 99-108. DOI: 10.3233/JAD-2011-111631

 

Scarmeas, N., Levy, G., Tang, M.-X., Manly, J. & Stern, Y. (2001). Influence of Leisure Activity on the Incidence of Alzheimer’s Disease. Neurology57(12), 2236-2242. DOI: 10.1212/WNL.57.12.2236

 

Schmidt, J.R., Notebaert, W. & Van Den Bussche, E. (2015). Is Conflict Adaptation an Illusion? Frontiers in Psychology6, 5-6. DOI: 10.3389/fpsyg.2015.00172

 

Schroeder, S.R. & Marian, V. (2012). A Bilingual Advantage for Episodic Memory in Older Adults. Journal of Cognitive Psychology 24(5), 591-601. DOI: 10.1080/20445911.2012.669367

 

Schweizer, T.A., Ware, J., Fischer, C.E., Craik, F.I.M. & Bialystok, E. (2012). Bilingualism as a Contributor to Cognitive Reserve: Evidence from Brain Atrophy in Alzheimer’s Disease. Cortex48, 991-996. DOI: 10.1016/j.cortex.2011.04.009

 

Siedlecki, K.L., Manly, J.J., Brickman, A.M., Schupf, N., Tang, M.-X., & Stern, Y. (2010). Do Neuropsychological Tests Have the Same Meaning in Spanish Speakers as They Do in English Speakers? Neuropsychology24(3), 402-411. DOI: 10.1037/a0017515

 

Snowdon, D.A., Kemper, S.J., Mortimer, J.A., Greiner, L.H., Westein, D.R. & Markesbery, W.R. (1996). Linguistic Ability in Early Life and Cognitive Function and Alzheimer’s Disease in Later Life. Findings from the Nun Study. Journal of the American Medical Association275, 528-532.

 

Staff, R.T., Murray, A.D., Deary, I.J. & Whalley, L.J. (2004). What Provides Cerebral Reserve? Brain 127, 1191-1199. DOI: 10.1093/brain/awh144

 

Staudinger, U.M., Marsiske, M. & Baltes, P.B. (1993). Resilience and Levels of Reserve Capacity in Later Adulthood: Perspectives from Life-Span Theory. Development and Psychopathology5, 541-566. DOI: 10.1017/S0954579400006155

 

Stern, Y. (2002). What is Cognitive Reserve? Theory and Research Application of the Reserve Concept. Journal of the International Neuropsychological Society 8(3), 448-460. DOI: 10.1017/S1355617702813248

 

Stern, Y. (2009). Cognitive Reserve. Neuropsychologia47(10), 2015-2028. DOI: 10.1016/j.neuropsychologia.2009.03.004

 

Stocco, A., Yamasaki, B., Natalenko., R. & Prat, C.S. (2014) Bilingual Brain Training: Framework of How Bilingual Experience Improves Executive Function. International Journal of Bilingualism18, 67-92. DOI: 10.1177/1367006912456617

 

Szumilas, M. (2010). Explaining Odds Ratios. Journal of the Canadian Academy of Child and Adolescent Psychiatry19(3), 227-229.

 

Tao, L., Marzecová, A., Taft, M., Asanowicz, D., and Wodniecka, Z. (2011). The Efficiency of Attentional Networks in Early and Late Bilinguals: The Role of Age of Acquisition. Frontiers in Psychology 2, 1-19. DOI: 10.3389/fpsyg.2011.00123

 

Timmer, K., Grundy, J.G. & Bialystok, E. (2017). Earlier and More Distributed Neural Networks for Bilinguals than Monolinguals During Switching. Neuropsychologia106, 245-260. DOI: 10.1016/j.neuropsychologia.2017.09.017

 

Tulving, E. (1983). Elements of Episodic Memory.Oxford, England: Clarendon Press.

 

Valenzuela, M.J. & Sachdev, P. (2006a). Brain Reserve and Dementia: A Systematic Review. Psychological Medicine 36, 441-454. DOI: 10.1017/S003329170500624

 

Valenzuela, M.J. & Sachdev, P. (2006b). Brain Reserve and Cognitive Decline: A Non-Parametric Systematic Review. Psychological Medicine 36, 1065-1073. DOI: 10.1017/S0033291706007744

 

Valian, V. (2015). Bilingualism and Cognition. Bilingualism: Language and Cognition18(1), 3-24. DOI: 10.1017/S1366728914000522

 

Van der Lubbe, R.H.J. & Verleger, R. (2002). Aging and the Simon task. Psychophysiology39, 100-110. DOI: 10.1017.S0048577201020042

 

Van Heuven, W.J.B., Schriefers, H., Dijkstra, T. & Hagoort, P. (2008). Language Conflict in the Bilingual Brain. Cerebral Cortex18(11), 2706-2716. DOI: 10.1093/cercor/bhn030

 

Verghese, J., Lipton, R.B., Katz, M.J., Hall, C.B., Derby, C.A., Kuslansky, G., Ambrose, A.F., Sliwinski, M. & Buschke, H. (2003). Leisure Activities and the Risk of Dementia in the Elderly. The New England Journal of Medicine348, 2508-2516. DOI: 10.1056/NEJMoa022252

 

Watson, C.W.-M., Manly J.J. & Zahodne, L.B. (2016). Does Bilingualism Protect Against Cognitive Aging? Methodological Issues in Research on Bilingualism, Cognitive Reserve, and Dementia Incidence. Linguistic Approaches to Bilingualism 6(5), 590-604. DOI: 10.1075/lab.15043.wat

 

Wechsler, D. (1981). Wechsler Adult Intelligence Scale-Revised. New York, NY: The Psychological Corporation.

 

Wodniecka, Z., Craik, F.I.M., Luo, L. & Bialystok, E. (2010). Does Bilingualism Help Memory? Competing Effects of Verbal Ability and Executive Control. International Journal of Bilingual Education and Bilingualism 13(5), 575-595. DOI: 10.1080/13670050.2010.488287

 

Woumans, E., Santens, P., Sieben, A., Versijpt, J., Stevens, M. & Duyck, W. (2014). Bilingualism Delays Clinical Manifestation of Alzheimer’s Disease. Bilingualism: Language and Cognition 18(3), 568-574. DOI: 10.1017/S136672891400087X

 

Yeung, C.M., St. John, P.D., Menec, V. & Tyas, S.L. (2014). Is Bilingualism Associated with a Lower Risk of Dementia in Community-Living Older Adults? Cross-Sectional and Prospective Analyses. Alzheimer Disease & Associated Disorders28(4), 326-332. DOI: 10.1097/WAD.0000000000000019

 

Zacks, R.T. & Hasher, L. (1994). Directed Ignoring: Inhibitory Regulation of Working Memory. In D.Dagenbach & T.H. Carr (Eds), Inhibitory Mechanisms in Attention, Memory, and Language. New York, NY: Academic Press.

 

Zahodne, L.B., Schofield, P.W., Farrell, M.T., Stern, Y. & Manly, J.J. (2014). Bilingualism Does Not Alter Cognitive Decline or Dementia Risk Among Spanish-Speaking Immigrants. Neuropsychology28(2), 238-246. DOI: 10.1037/neu0000014

 

Zied, K.M., Phillipe, A., Karine, P., Valerie, H.-T., Ghislaine, A., Arnaud, R. & Didier, L.-G. (2004). Bilingualism and Adult Differences in Inhibitory Mechanisms: Evidence from a Bilingual Stroop Task. Brain and Cognition54, 254-256. DOI: 10.1016/j.bandc.2004.02.036

Download scriptie (279.57 KB)
Universiteit of Hogeschool
Universiteit Antwerpen
Thesis jaar
2018
Promotor(en)
Dominiek Sandra