Dramatische expressie bij laagtaalvaardige leerlingen

Céline; Chiara; Febe Van Acker; De Schuymer; Piron Febe Piron Chiara De Schuymer Céline Van Acker
Persbericht

Buitengewoon anders

 

‘Een moeilijk kind is een kind in moeilijkheden’, staat in grote letters gedrukt op de muur in de leraarskamer van Instituut Bert Carlier OV2, een buitengewone secundaire school die leerlingen met een autismespectrumstoornis, een licht mentale beperking en/of een gedragsstoornis een thuis geeft. Gedurende een volledig schooljaar gaven wij: Chiara De Schuymer, Febe Piron en Céline Van Acker, workshops in het teken van onze bachelorproef ‘Drama en expressie bij laagtaalvaardige leerlingen’ om hun mondelinge taalvaardigheid te stimuleren. Dat deden we aan de hand van ons activiteitenpakket. Toch werden we gaandeweg geconfronteerd met een aantal problemen.

 

Een vergeten doelgroep

Voor onze bachelorproef werkten we met leerlingen van twaalf tot zeventien jaar uit Instituut Bert Carlier opleidingsvorm 2 (OV2). De school biedt onderwijs aan leerlingen met een autismespectrumstoornis, een licht mentale beperking en/of een gedragsstoornis. Deze leerlingen worden vaak bestempeld als ‘moeilijke’ leerlingen omdat ze vaak anderstalig zijn, uit een kansarm milieu komen en daarbovenop een beperking hebben op emotioneel en/of mentaal vlak.

In samenspraak met Rita Watté, onze begeleidster, besloten we om de leerlingen waarmee we nauw zouden samenwerken te observeren en ons om diverse redenen in het buitengewoon secundair onderwijs te verdiepen. In het najaar van 2017 brachten we dan ook wekelijks een bezoek aan de OV2’ers.

Ten eerste, omdat we zelf weinig of geen voeling hadden met deze doelgroep. Ten tweede, omdat deze observaties voor ons belangrijk waren voor onze expressielessen. Om te kunnen samenwerken met deze bijzondere doelgroep, is het namelijk erg belangrijk om vertrouwen en veiligheid op te bouwen. Ten derde, om thema’s en tekstmateriaal te kiezen in functie van het einddoel van hun opleiding, met name integratie in een beschermd leef- en arbeidsmilieu.

Dramatische expressie bij laagtaalvaardige leerlingen

De vraag om een bachelorproef te ontwikkelen over dramatische expressie bij laagtaalvaardige leerlingen kwam vanuit het werkveld. Instituut Bert Carlier OV2 gaf aan dat er weinig tot geen materiaal bestond om op een creatieve wijze aan mondelinge taalstimulering te doen bij leerlingen in het buitengewoon onderwijs. Het grootste probleem was dat bestaande activiteiten ofwel inhoudelijk ofwel qua taalniveau niet aansloten bij de leefwereld van de leerlingen.Drempeloefening om spreekdurf aan te wakkeren

Onze bachelorproef bestaat uit een literatuurstudie waarin we ons voorafgaand onderzoek verwerkten en een gebruiksvriendelijk activiteitenpakket waarmee leerkrachten eenvoudig aan de slag kunnen gaan.

Het activiteitenpakket is onderverdeeld in vier delen: drempeloefeningen, improvisatieoefeningen, toneelteksten en voorleesteksten.
De eerste drie delen sluiten nauw aan bij elkaar aangezien er daar vooral gewerkt wordt aan de mondelinge taalvaardigheid van de leerlingen en aan drama en expressie.  We kunnen deze plaatsen onder de noemer: dramatische expressie. In het vierde deel, de voorleesteksten, spitsen we ons vooral toe op ‘verhaalbegrip’, omdat veel laagtaalvaardige leerlingen moeite hebben met het begrijpen van een (korte) tekst. We hebben er dan ook voor gezorgd dat de teksten niet te lang zijn en dat ze gekoppeld kunnen worden aan een hedendaags thema zodat de leerlingen steeds een link kunnen maken met het dagdagelijksImprovisatieoefening rond emotiese leven.

Onze keuze om te werken rond drie specifieke thema’s: ‘emoties’, ‘omgaan met verschil’ en ‘milieu, gezondheid en veiligheid’ was dan ook evident. We bedachten heel wat oefeningen en voorleesteksten, maar verwerkten ook creaties van bekende en minder bekende schrijvers. De thema’s hebben we uiteraard in samenspraak met de leerkrachten van Bert Carlier gekozen. Zij gaven aan waar de leerlingen het meeste moeite mee hadden en waar ze baat bij zouden hebben.

Bij het observeren van de leerlingen viel het ons op dat het verschil in taalniveau enorm groot is. We werkten zowel met laagtaalvaardige Nederlandstalige leerlingen als met anderstalige leerlingen waardoor het opsplitsen in drie taalniveaus onvermijdelijk was.

Onze reis in OV2

In oktober 2017 begonnen we aan een avontuur waarop we in eerste instantie niet voorbereid waren. Aangezien de lerarenopleiding vooral de focus legt op het regulier secundair onderwijs, kwamen we vaak in onvoorziene situaties terecht en kunnen we zonder blikken of blozen zeggen dat onze reis in OV2 niet altijd van een leien dakje verliep.

De eerste weken waren niet gemakkelijk: we zaten vaak met de handen in het haar en stonden weleens perplex als een leerling fel uit de hoek kwam. Eerst zorgden we voor een veilige leer- en leefomgeving waarin de leerlingen ons konden vertrouwen en vice versa. Pas daarna slaagden we erin onze workshops te geven en de leerlingen mee op sleeptouw te nemen.

Naarmate de tijd vorderde, konden we beter inspelen op die onverwachte gedragingen en bereikten we meer en meer succes met Toneel: scène 3onze workshops. Zowel op het vlak van spreekdurf, als op het vlak van mondelinge taal waren merkbare verbeteringen zichtbaar. Ook ontwikkelden de leerlingen een beter zelfbeeld, aangezien deze jongeren vaak te kampen hebben met vooroordelen van de maatschappij. Vaak worden zij bestempeld als leerlingen die lastig zijn, niets willen doen, geen talenten hebben, liever lui dan moe... Kortom een vogel voor de kat zijn.

Nadat we wekenlang workshops gaven over dramatische expressie, beslisten we om een kleine toneelvoorstelling in elkaar te steken. Omdat we tijdens onze workshops en in ons activiteitenpakket o.a. focussen op milieu, werd het decor volledig uit gerecycleerd materiaal gemaakt.

De toneelvoorstelling, die we opvoerden voor ouders en sympathisanten, was het sluitstuk van onze reis in OV2. We hebben een heel schooljaar gewerkt met de leerlingen en leerkrachten en we konden dit in schoonheid afsluiten met een geslaagde opvoering die heel wat positieve emoties losweekte. We lopen nog steeds over van trots en voldoening als we terugkijken op wat we samen met hen bereikt hebben.

Met deze bachelorproef willen we de buitengewone leerlingen met buitengewone kwaliteiten in de kijker zetten. We doorliepen een intensief traject met als resultaat een afgewerkt én uitgetest activiteitenpakket. Wij zijn ervan overtuigd dat je met de juiste motivatie, passie en hard werk deze kinderen kunt overtuigen om iets onwaarschijnlijks mogelijk te maken. Geef hen voldoende positieve bevestiging en zij belonen je met een hartverwarmende, stralende glimlach en een glunderend gezicht; onbetaalbaar buitengewoon.

 

Chiara De Schuymer, Febe Piron en Céline Van Acker

Bibliografie

Bibliografie Literatuurstudie

(sd). Opgeroepen op januari 17, 2018, van Instituut Bert Carlier: https://scholen.stad.gent/ibc

(2015). In L. v. Beemen, Ontwikkelingspsychologie (p. 335). Groningen: Noordhoff Uitgevers.

AKOV. (sd). Algemene ontwikkelingsdoelen OV1-2 . Opgehaald van site van de Vlaamse Overheid: http://eindtermen.vlaanderen.be/buitengewoon-onderwijs/secundair-onderw…

AKOV. (sd). Algemene uitgangspunten OV1-2. Opgehaald van site van de Vlaamse Overheid: http://eindtermen.vlaanderen.be/buitengewoon-onderwijs/secundair-onderw…

Berends, R. (2007). De leraar taalvaardig. In De leraar taalvaardig. Assen: Koninklijke Van Gorcum.

Dramatherapie. (sd). Opgehaald van Arteveldehogeschool: https://www.arteveldehogeschool.be/opleidingen/bachelor-na-bachelor/bac…

Dramatherapie, een creatieve therapie. (2018). Opgehaald van Mens en Gezondheid: https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/alternatief/155870-dramatherapie-e…

Godfrey, E., & Haythorne, D. (2013). Benefits of dramatherapy for Autism Spectrum Disorder: a qualitative analysis of feedback from parents and teachers of clients attending Roundabout dramatherapy sessions in schools. Opgehaald van tandfonline: https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02630672.2013.773131

Haarsma, S. (2011). Dramatherapie. Een onderzoek naar de overeenkomsten in rolopvattingen tussen de dramatherapievormen en de moderne theatertheoretici Konstantin Stanislavski, Antonin Artaud, Bertolt Brecht en Jerzy Grotowski. Utrecht: Universiteit Utrecht.

Het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (sd). Grote lijnen van het M-decreet. Opgehaald van Onderwijs Vlaanderen: https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/grote-lijnen-van-het-m-decreet

Instituut Bert Carlier. (sd). Instituut Bert Carlier. Opgehaald van Scholen stad Gent: https://scholen.stad.gent/ibc

Jennings , S., Cattanach, A., Mitchell, S., Chesner, A., & Meldrum, B. (1994). The Handbook of Dramatherapy. East Sussex: Routledge.

Jones, P. (1996). Drama as Therapy. In P. Jones, Theatre as Living (p. 326). East Sussex: Routledge.

Langley, D. (2006). An Introduction to Dramatherapy. Londen: SAGE Publications.

McFarlane, P., & Harvey, J. (2012). Dramatherapy and Family Therapy in Education. Londen: Jessica Kingsley Publishers.

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. (2007, september). Van handelingsplanning tot handelingsplan in het buitengewoon onderwijs. Opgehaald van Eindtermen Vlaanderen: http://eindtermen.vlaanderen.be/buitengewoon-onderwijs/handelingsplan/w…

NICE. (2013, maart). Autism: the management and support of children and young people on the autism spectrum. United Kingdom.

Santermans, M. (2015, april 4). 5 krachtlijnen van het M-decreet. Opgehaald van Klasse: https://www.klasse.be/6916/6-krachtlijnen-m-decreet/

Stedelijke Academie voor Muziek, Woord en Dans Deinze. (sd). Woord. Opgehaald van Stedelijke Academie voor Muziek, Woord en Dans Deinze: https://www.deinze.be/woordacademie

Taalzwakke leerlingen. (2015). Opgehaald van SLO: http://nederlands.slo.nl/themas/taalzwakke-leerlingen

Vakgroep pedagogische wetenschappen. (2017-2018). Jongeren en welzijn. Gent: Arteveldehogeschool.

Vanderbauwhede, S. (2018). BAP drama en expressie bij laagtaalvaardige leerlingen. (F. Piron, Interviewer)

Vermeulen, P., & Degrieck, S. (2006). Mijn kind heeft autisme. In Mijn kind heeft autisme. Tielt: Lannoo.

Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (sd). Overzicht van de opleidingsvormen en types buitengewoon secundair onderwijs. Opgehaald van Onderwijs Vlaanderen: http://data-onderwijs.vlaanderen.be/onderwijsaanbod/default.aspx/so/bus…

Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (sd). Verslag voor toegang tot het buitengewoon onderwijs. Opgehaald van Onderwijs Vlaanderen: https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/verslag-voor-toegang-tot-het-buiteng…

Vlaams Parlement. (2014, oktober 23). Ontwerp van decreet tot bekrachtiging van het besluit van de Vlaamse Regering van 5 september 2014 betreffende de ontwikkelingsdoelen voor OV1 en OV2 in het buitengewoon secundair onderwijs. Opgehaald van docs.Vlaams Parlement: http://docs.vlaamsparlement.be/pfile?id=1052686

Vlaamse Overheid. (2011, augustus 15). Structuur en organisatie van het buitengewoon secundair onderwijs. Opgehaald van Onderwijs Vlaanderen: http://data-onderwijs.vlaanderen.be/edulex/document.aspx?docid=14309#12

Vlaamse overheid. (2014). Algemene ontwikkelingsdoelen OV1-2 . Opgehaald van eindtermen Vlaanderen: http://eindtermen.vlaanderen.be/buitengewoon-onderwijs/secundair-onderw…

Vlaamse overheid. (sd). Algemene uitgangspuntenOV1- 2. Opgehaald van eindtermen Vlaanderen: http://eindtermen.vlaanderen.be/buitengewoon-onderwijs/secundair-onderw…

Vlaamse overheid. (sd). Buitengewoon basisonderwijs. Opgehaald van Vlaanderen is onderwijs & vorming: https://data-onderwijs.vlaanderen.be/onderwijsaanbod/default.aspx/bao/b…

Vlaamse overheid. (sd). Buitengewoon secundair onderwijs (BUSO). Opgehaald van Vlaanderen: https://www.vlaanderen.be/nl/onderwijs-en-wetenschap/onderwijsaanbod/bu…

Vlaamse Overheid. (sd). Buitengewoon secundair onderwijs (BUSO). Opgehaald van Vlaanderen.be: https://www.vlaanderen.be/nl/onderwijs-en-wetenschap/onderwijsaanbod/bu…

Vlaamse overheid. (sd). Eindtermen en ontwikkelingsdoelen. Opgehaald van Vlaanderen: https://www.vlaanderen.be/nl/onderwijs-en-wetenschap/onderwijsbeleid/ei…

Vlaamse overheid. (sd). Grote lijnen van het M-decreet. Opgehaald van onderwijs Vlaanderen: https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/grote-lijnen-van-het-m-decreet

Wablieft. (sd). Tekstadvies. Opgehaald van Wablieft: http://www.wablieft.be/tekstadvies

Watté, R. (2017, oktober 3). Eerste kennismakingsgesprek bachelorproef. (C. Van Acker , C. De Schuymer, & F. Piron, Interviewers)

What is 'paratheatre' . (2017). Opgehaald van paratheatrical: http://www.paratheatrical.com/faq.html

 

Bibliografie Activiteitenpakket

Abbink Spaaink, L., Degeling, K., ter Doest, M., Eyckman, K., Geense, C., van der Geest, S., . . . van Wijk, J. (2007). Dialogen over de liefde. Amsterdam: Buitenkunst Uitgeverij.

Adam, F. (2015). België. Antwerpen: Bebuquin.

Andersen, H. C. (1994). Het meisje met de zwavelstokjes. Zeist: Uitgeverij Christofoor.

Bekaert, R. (1997). Scène 6. Ja ja maar nee nee. Antwerpen, Antwerpen, België: Uitgeverij Bebuquin.

Bellwinkel, J., Bergstra, M., Büdgen, A., Diels, R., te Hoven, J., Kullberg, F., . . . Tornij, J. (2007). Passie zonder Statiegeld en andere scènes. Amsterdam: Buitenkunst Uitgeverij.

BRONKS. (2002, januari 26). Assepoester. Assepoester. Brussel, Vlaams-Brabant, België.

Claus, H. (1982). Het haar van de hond. Amsterdam: De Bezige Bij.

Cornelis, K. (2011). Woord-en dramalessen voor kinderen. Brussel: Uitgeverij Politeia.

Cotterink , N. B. (2008, december). De Gelukkige Prins. Opgehaald van KCDR: http://www.kcdr.nl/cms/upload/documents/lesbrief_de_gelukkige_prins_(zv…

Cuypers , S. (2018, April). Honger. Edegem, Antwerpen, België.

Cuypers, S. (s.d.). Spelletje en oefeningen- concentratie. Opgehaald van Toneelschrijver: https://www.toneelschrijver.be/spelletjes-en-oefeningen

De bergmeditatie. (2015, januari 25). Opgehaald van De Yogafysio: http://www.deyogafysio.nl/de-bergmeditatie/

De drie wijzen: spreekoefening. (2017, november 36). Opgehaald van Klascement: https://www.klascement.net/downloadbaar-lesmateriaal/77520/de-drie-wijz…

De Landtsheer, P. (1994). Licht uit! Spots aan! Hasselt: Uitgeverij Clavis.

Dialogen. (2007, maart 19). Opgehaald van Dialogen wordpress: https://dialogen.wordpress.com/page/2/

Dialogen wordpress. (2007, november 25). Opgehaald van Hechting: https://dialogen.wordpress.com/2007/11/25/hechting/

Dramaonline. (sd). Jabbertalk (artikel). Opgehaald van Drama Online: https://dramaonline.nl/jabbertalk/

Dreissig, G. (2009). Grootvaders laatste verhaal. In B. Voorhoeve, Verhalen en sprookjes op de grens van leven en dood (pp. 122-125). Zeist: Uitgeverij Christofoor.

Elias, B. (1997). Rotstreek. In C. Broeckaert, Kriebelwoordjes. Koksijde: Chris Broeckaert.

Elias, B. (1997). Zandkasteel. In C. Broeckaert, Kriebelwoordjes. Koksijde: Chris Broeckaert.

Franck, E. (1992). Zwemmen. In E. Franck, Het glazen masker (pp. 24-26). Hasselt: Uitgeverij Clavis.

HLN. (2018, april 14). Potvis spoelt aan met 29 kilo dodelijk plastic in maag. Opgehaald van HLN: https://www.hln.be/de-krant/potvis-spoelt-aan-met-29-kilo-dodelijk-plas…

Kuiper, N. (1995). De mooiste vis van de zee helpt een ander. Rijswijk: De Vier Windstreken.

Minne, B. (1997). Muis wil dansen. In C. Broeckaert, Kriebelwoordjes. Koksijde: Chris Broeckaert.

Mitesco. (2012, april 19). Sakura . Opgehaald van Mitesco: http://mitesco.blogspot.be/2012/04/sakura.html

Moeyaert, B. (2000). Rover, dronkeman. Amsterdam Antwerpen: Em. Querido's Uitgeverij B.V.

Nederlandse tongbrekers. (s.d.). Opgehaald van Tongbrekers.net: https://www.tongbrekers.net/

Schmidt, A. M. (1995). Jip en Janneke. Amsterdam: Querido.

Sierens, A. (2000). Sierens & Co. Amsterdam: Uitgeverij it&fb.

Simoen, J. (2003). Jongenmeisje. In AFIJNTheater, Ik heb het tegen jou. Hasselt: Uitgeverij Afijn.

Simoen, J. (2003). Meisjejongen. In AFIJNTheater, Ik heb het tegen jou. Hasselt: Uitgeverij Afijn.

Stedelijke Academie voor Muziek, Woord en Dans Deinze. (s.d.). Algemene Verbale Vorming L1. Stedelijke Academie voor Muziek, Woord en Dans Deinze.

Stedelijke Academie voor Muziek, Woord en Dans Deinze. (s.d.). Algemene Verbale Vorming L2. Stedelijke Academie voor Muziek, Woord en Dans Deinze.

Stedelijke Academie voor Muziek, Woord en Dans Deinze. (s.d.). Algemene Verbale Vorming L3. Stedelijke Academie voor Muziek, Woord en Dans Deinze.

Stedelijke Academie voor Muziek, Woord en Dans Deinze. (s.d.). Algemene Verbale Vorming L4. Stedelijke Academie voor Muziek, Woord en Dans Deinze.

Tellegen, T. (2015). Meer verhalen over de eekhoorn en de andere dieren. Amsterdam: Em. Querido's Kinderboeken Uitgeverij.

Tellegen, T. (2018). Misschien wisten zij alles. Amsterdam: Em. Querido's Kinderboekenuitgeverij.

Van Bastelaere, S. (2017, november 4). Improvisatiekaartjes drama. Opgehaald van Klascement: https://www.klascement.net/downloadbaar-lesmateriaal/76870/improvisatie…

van Cleemput, G. (1997). Geen auto te zien. In C. Broeckaert, Kriebelwoordjes. Koksijde: Chris Broeckaert.

van den Herik, H., Jacobs, C., Keuris, E., Koetsveld, K., van Wijk, J., & de Wild, E. (2006). 6 x 3 = 18 scènes. Amsterdam: Theaterboek Uitgeverij.

Van Hassel, S. (2014). Hier blijf ik. Amsterdam: Uitgeverij De Bezige Bij.

Verreydt, D. (1997). Worst met appelmoes. In C. Broeckaert, Kriebelwoordjes. Koksijde: Chris Broeckaert.

VSO Impuls Tegelen. (s.d.). Warming-up of afsluiting. Opgehaald van T O N E E L S P E L E N: http://www.hethofderspelen.nl/toneellessen.htm

Westeneng, T. (s.d.). Symbolische betekenis van vogels. Opgehaald van Vogels: http://tomwesteneng.nl/vogels.html

Wie of wat ben ik? (s.d.). Opgehaald van Samenspel op de BSO: http://www.samenspelopdebso.nl/activiteitenboek/activiteit/74/wie-wat-b…

Wilde, O. (1888). De gelukkige prins. Opgehaald van Volksverhalen: https://www.beleven.org/verhaal/de_gelukkige_prins#verhaal

Wille, R. (1997). Kriebelwoordjes. In C. Broeckaert, Kriebelwoordjes. Koksijde: Chris Broeckaert.

 

 

Universiteit of Hogeschool
Bachelor secundair onderwijs: Nederlands- Engels
Publicatiejaar
2018
Promotor(en)
An Van Uytvanck
Kernwoorden
Share this on: