Is een Europees leger mogelijk? - Het politieke draagvlak voor een EU leger in kaart gebracht.

Lothar Heymans
Persbericht

Adieu NAVO, hier komt de EU?

In de huidige tijd zijn termen als protectionisme en populisme bijna dagelijks in het nieuws. De verkiezing van de Amerikaanse president Trump heeft dit proces nog in een stroomversnelling gebracht. Zeker de laatste maanden is zijn persoon sterk verbonden met deze termen. Het ‘America-first’-principe van Trump zorgt ervoor dat de Europese leiders meer dan ooit beseffen dat de Oude Wereld op zichzelf is aangewezen. Daarbij komen de vele uitdagingen waarmee de Europese Unie vandaag te kampen heeft. Zo is er de grote migratiecrisis die men maar moeizaam onder controle te brengen is. De continue dreiging van terrorisme en de opkomst van het populisme in sommige lidstaten zorgen voor een groeiend scepticisme ten aanzien van de Europese Unie. De combinatie van beide factoren zorgt ervoor dat hier en daar gepleit wordt voor een Europees leger.

Politieke steun

Het zou de ultieme integratie betekenen voor de Europese Unie: een leger voor de hele Unie. Vandaag opperen al enkele Europese politieke zwaargewichten dat een Europees leger de Europese Unie zal toelaten zich sterker te profileren op het wereldtoneel. Anders gezegd, zij kan dan een voet naast wereldmachten als de Verenigde Staten en China plaatsen. Zowel de president van de Europese Commissie, Juncker, als de Franse president Macron zijn voorstanders van een Europees leger. Ook binnen het Europees parlement zijn voorstanders te vinden. Guy Verhofstadt bijvoorbeeld, voorzitter van de Liberale fractie in het Europees Parlement, draagt de idee van een Europees leger een warm hart toe. Ondanks de steun van deze prominente figuren is een Europees leger nog niet voor morgen. Of een Europees leger er ook effectief komt, hangt grotendeels af van de politieke steun die de idee geniet. Die is er vandaag de dag wel, maar niet onvoorwaardelijk en al zeker niet vanuit elke hoek.

Soevereiniteit

De idee van een Europees leger is niet nieuw en de defensiesamenwerking binnen de Europese Unie heeft al een heel traject achter de rug. Uit het Verdrag van Lissabon blijkt dat de er mogelijkheden zijn voor meer defensiesamenwerking en wellicht zelfs een Europees leger op termijn. De Europese Commissie heeft aan de hand van initiatieven al laten blijken dat zij wenst gebruik te maken van deze mogelijkheden. Jean-Claude Juncker, als drijvende kracht, is daar ook ambitieus in. De Europese Commissie neemt weliswaar het voortouw, maar defensie is en blijft een delicaat onderwerp. De verdere integratie van de Europese Unie vereist namelijk dat de lidstaten een deel van hun soevereiniteit afstaan aan dit supranationale beleidsniveau. Defensie is net datgene wat de lidstaten het liefst bij zich houden. Het feit dat er met 28 landen en dus ook met quasi 28 meningen rekening moet worden gehouden, vergemakkelijkt het integratieproces niet echt. De weg naar een Europees leger is bezaaid met obstakels, al lijkt het debat hierover opnieuw aan te wakkeren als gevolg van de talloze uitdagingen waarmee de Europese Unie te kampen heeft.

NAVO versus Europese integratie

De huidige 28 lidstaten verschillen van elkaar en hebben niet dezelfde visie als het aankomt op defensie en al zeker niet wat betreft samenwerking met andere lidstaten. Bepaalde lidstaten wensen een diepere samenwerking, andere willen een eengemaakt en onafhankelijk leger voor de hele Unie en nog andere lidstaten kijken naar de NAVO voor wat betreft defensie. De NAVO oefent ook een rechtstreekse invloed uit op het debat over een eventueel Europees leger. De mogelijke creatie van een Europees leger zou het nut van de NAVO in vraag kunnen stellen. Zolang het samenwerking gaat in de EU en niet om diepere integratie in de vorm van een Europees leger, hoeft de NAVO zich geen zorgen te maken. Een Europees leger is in dit geval eerder een aanvulling. Toch kunnen ze ook concurrenten worden als er toch beslist wordt om voor het integratieverhaal te kiezen binnen de EU. Een reden hiervoor kan zijn om de Amerikaanse overheersing in bedwang te houden. Enkele Europese regeringsleiders wensen namelijk een grotere en meer invloedrijke rol voor de EU op het wereldtoneel. Een Europees leger als tegenhanger van de NAVO kan deze wens kracht bijzetten. De NAVO is natuurlijk een monument op het vlak van defensie en het blijft maar zeer de vraag in hoeverre het Europese continent verenigd is in de wens om voluit voor een eigen leger te gaan. En in welke vorm zou dit dan zijn, als aanvulling en versterking van de NAVO of toch als een concurrent?

Bibliografie

Referentielijst

 

 

Constitutional Law on the Neutrality of Austria, Wenen, 26 oktober 1955.

 

Constitution of the Republic of Malta, Valletta, 21 september 1964.

 

NATO Summit Declaration, Newport (UK), 4 september 2014.

 

Verdrag betreffende de Europese Unie, Maastricht, 7 februari 1992.

 

Verdrag betreffende de Europese Unie, Lissabon, 3 november 2009.

 

 

Arnold, K. (1970). The European Defense Community in the French National Assembly: A Roll Call Analysis. Comparative Politics, 203-228.

 

Atlantic Council of Bulgaria. (2017). Bulgaria in NATO and the European defense.Sofia: Atlantic Council of Bulgaria.

 

Aunesluoma, J., & Rainio-Niemi, J. (2016). Neutrality as Identity? Finland’s Quest for Security in the Cold War. Journal of Cold War Studies, 51-78.

 

Banks, M. (2017, september 11). A NATO versus EU defense system? German forces reignite the debate. Opgehaald van defensenews.com: https://www.defensenews.com/digital-show-dailies/dsei/2017/09/11/a-nato…

 

Bartczak, K., & Garcés de los Fayos, F. (2018, januari 1). De Europese Economische Ruimte (EER), Zwitserland en het Noorden. Opgehaald van europarl.europa.eu: http://www.europarl.europa.eu/atyourservice/nl/displayFtu.html?ftuId=FT…

 

BBC News. (2017, mei 25). Donald Trump tells Nato allies to pay up at Brussels talks. Opgehaald van bbc.com: http://www.bbc.com/news/world-europe-40037776

 

 

Benthin, L. (2018, maart 2). Mark Rutte in EU speech: ”Ik geloof niet in een federale EU en dat moeten we ook niet willen.”. Opgehaald van dagelijksestandaard.nl: http://www.dagelijksestandaard.nl/2018/03/mark-rutte-in-eu-speech-ik-ge…

 

Bershidsky, L. (2017, september 13). Juncker Wants a U.S. of Europe. Does Anyone Else?Opgehaald van Bloomberg: https://www.bloomberg.com/view/articles/2017-09-13/juncker-wants-a-u-s-…

 

Biscop, S. (2017). Brexit zonder strategie en strategie zonder het VK. In S. Biscop, Make Europe Great Again: Een nieuwe toekomst voor de oude grootmacht(pp. 217-236). Gent: Lannoo.

 

Biscop, S. (2017). Een Europese defensie en misschien zelfs een leger. In S. Biscop, Make Europe Great Again: Een nieuwe toekomst voor de oude grootmacht(pp. 195-216). Gent: Lannoo.

 

Biscop, S. (2018, februari 14). De VS maken zich zorgen over een Europees leger, en dat is goed nieuws. Opgehaald van demorgen.be: https://www.demorgen.be/opinie/de-vs-maken-zich-zorgen-over-een-europee…

 

Braw, E. (2017, augustus 23). Europe’s military maestros: Italy. Opgehaald van politico.eu: https://www.politico.eu/article/europes-military-maestros-italy-troops-…

 

Braw, E. (2017, mei 22). Germany Is Quietly Building a European Army Under Its Command. Opgehaald van foreignpolicy.com: http://foreignpolicy.com/2017/05/22/germany-is-quietly-building-a-europ…

 

C.N.J. (1954). The European Defence Community: Problems of Ratification. The World Today, 326-339.

 

Chapman, T. (1998). The territorial settlement. In T. Chapman, The Congress of Vienna 1814-1815(pp. 33-59). New York: Routledge.

 

Chrysostomou, A. (2017, november 13). Greater protection as Cyprus joins EU defence pact. Opgehaald van cyprus-mail.com: http://cyprus-mail.com/2017/11/13/greater-protection-cyprus-joins-eu-de…

Costa, M. (2017, december 15). Malta to ‘wait and see’ before deciding on PESCO defence pact, Muscat says. MaltaToday.

 

Council of the European Union. (2007). Treaty of Lisbon.Lissabon: European Union.

 

Danish Ministry of Defence. (2018, maart 8). EU - The Danish Defence Opt-Out. Opgehaald van fmn.dk: http://www.fmn.dk/eng/allabout/Pages/TheDanishDefenceOpt-Out.aspx

 

De Pelsmacker, P., & Van Kenhove, P. (2014). Inleidende begrippen en methodologische overwegingen. In P. De Pelsmacker, & P. Van Kenhove, Marktonderzoek(pp. 3-46). Amsterdam: Pearson.

 

Dempsey, J. (2018, januari 24). Judy Asks: Is Turkey Damaging NATO?Opgehaald van carnegieeurope.eu: http://carnegieeurope.eu/strategiceurope/75345

 

Dent, M., & Greup, P.-P. (2012). Europese krijgsmacht: noodzaak of rookgordijn?Den Haag: Instituut Clingendael.

 

DW. (2018, maart 9). How does Germany contribute to NATO?Opgehaald van dw.com: http://www.dw.com/en/how-does-germany-contribute-to-nato/a-38033967

 

EEAS. (2017, oktober 9). EU Battlegroups. Opgehaald van eeas.europa.eu: https://eeas.europa.eu/headquarters/headQuarters-homepage/33557/eu-batt…

 

Europees Parlement. (2017, maart 16). EP wil Europese defensie impuls geven door bundelen van militaire capaciteit. Opgehaald van europarl.europa.eu: http://www.europarl.europa.eu/news/nl/headlines/eu-affairs/20180410STO0…

 

Europees Parlement. (2017, december 11). Pesco: EU countries sign off on plan for closer defence cooperation.Opgehaald van europarl.europa.eu: http://www.europarl.europa.eu/news/en/headlines/security/20171208STO899…

 

Europese Commissie. (2017, juni 7). Een Europees Defensiefonds: 5,5 miljard euro per jaar om de Europese defensievermogens te stimuleren.Opgehaald van europa.eu: http://europa.eu/rapid/press-release_IP-17-1508_nl.html

Europese Commissie. (2017). Witboek over de toekomst van Europa.Brussel: Europese Commissie.

 

Europese Commissie. (2018, maart 22). Een krachtiger rol op het wereldtoneel. Opgehaald van ec.europa.eu: https://ec.europa.eu/commission/priorities/stronger-global-actor_nl

 

Europese Raad. (2018, april 17). Brexit. Opgehaald van consilium.europa.eu: http://www.consilium.europa.eu/en/policies/eu-uk-after-referendum/

 

Europese Raad. (2018, januari 29). Brexit: Raad (artikel 50) neemt onderhandelings­richtsnoeren aan over overgangsperiode. Opgehaald van consilium.europa.eu: http://www.consilium.europa.eu/nl/press/press-releases/2018/01/29/brexi…

 

Europese Raad. (2018, maart 22). De Europese Raad. Opgehaald van consilium.europa.eu: http://www.consilium.europa.eu/nl/european-council/

 

Europese Raad. (2018, januari 3&).Samenwerking inzake defensie: Raad zet permanente gestructureerde samenwerking (PESCO) op met deelname van 25 lidstaten. Opgehaald van consilium.europa.eu: http://www.consilium.europa.eu/nl/press/press-releases/2017/12/11/defen…

 

Europese Unie. (2018, April 13). Europees Defensie Agentschap. Opgehaald van europa.eu: https://europa.eu/european-union/about-eu/agencies/eda_nl

 

Europese Unie. (2018, april 17). Het motto van de EU. Opgehaald van europa.eu: https://europa.eu/european-union/about-eu/symbols/motto_nl

 

Eurostat. (2018). Government expenditure on defence.Brussel: Europese Commissie.

 

Federal Department of Foreign Affairs. (2017, november 27). Neutrality. Opgehaald van eda.admin.ch: https://www.eda.admin.ch/eda/en/home/foreign-policy/international-law/n…

 

Forsvaret. (2018, april 10). The Armed Forces In Numbers. Opgehaald van forsvaret.no: https://forsvaret.no/en/facts/the-armed-forces-in-numbers

 

GlobalFirePower. (2018, maart 26). European Powers Ranked by Military Strength. Opgehaald van globalfirepower.com: https://www.globalfirepower.com/countries-listing-europe.asp

Goldfarb, M. (2016, maart 30). Donald Trump and Barack Obama agree: America cannot police the world anymore. Opgehaald van telegraph.co.uk: https://www.telegraph.co.uk/news/2016/03/30/donald-trump-and-barack-oba…

 

Gomes, A. (2018, april 25). Is a European army possible? (L. Heymans, Interviewer)

 

Gotev, G. (2017, november 9). Borissov asks Juncker who are EU’s enemies, gets compliments instead. Opgehaald van euractiv.com: https://www.euractiv.com/section/defence-policy/news/borissov-asks-junc…

 

Government Offices of Iceland. (2018, april 16). National Security. Opgehaald van government.is: https://www.government.is/topics/foreign-affairs/national-security/

 

Government Offices of Sweden. (2015, maart 6). International cooperation and relations. Opgehaald van government.se: http://www.government.se/government-policy/defence/objectives-and-visio…

 

Government Offices of Sweden. (2017, november 14). EU’s ministers for defence and foreign affairs discussed permanent structured cooperation. Opgehaald van government.se: http://www.government.se/press-releases/2017/11/eus-ministers-for-defen…

 

Grand Duchy of Luxembourg. (2018, maart 21). NATO – North Atlantic Treaty Organisation. Opgehaald van luxembourg.public.lu: http://www.luxembourg.public.lu/en/le-grand-duche-se-presente/luxembour…

 

Herszenhorn, D. (2017, juni 9). Juncker makes big call for EU defense push. Opgehaald van politico.eu: https://www.politico.eu/article/juncker-makes-big-call-for-eu-defense-p…

 

Heymans, L. (sd). Politieke steun voor een Europees leger. Is een Europees leger mogelijk?Universiteit Gent, Gent.

 

Irish Department of Foreign Affairs and Trade. (2017, mei 3). International Security Policy. Opgehaald van Department of Foreign Affairs and Trade: https://www.dfa.ie/our-role-policies/international-priorities/peace-and…

 

Juncker, J.-C. (2015, maart 8). EU-Kommissionspräsident Juncker für europäische Armee. (W. a. Sonntag, Interviewer)

 

Kaloyanova, M. (2017, juni 10). Common European defence would help improve security. Opgehaald van europost.eu: http://www.europost.eu/article?id=20024

 

Kocijancic, M., & Osorio, E. (2018, maart 5). EU-NATO cooperation - Factsheet. EU-NATO Cooperation.European External Action Service, Brussel. Opgehaald van European External Action Service: https://eeas.europa.eu/headquarters/headquarters-homepage/28286/eu-nato…

 

Koenis, C. (2018, februari 17). NAVO-baas tegen EU: eigen leger is een slecht idee. Opgehaald van rtlz.nl: https://www.rtlz.nl/algemeen/buitenland/navo-baas-tegen-eu-eigen-leger-…

 

Legrand, J. (2018, januari 1). Buitenlands beleid: doelstellingen, instrumenten en resultaten. Opgehaald van europarl.europa.eu: http://www.europarl.europa.eu/aboutparliament/nl/displayFtu.html?ftuId=…

 

Luxembourg Times. (2015, april 10).Luxembourg would contribute to common European army. Opgehaald van luxtimes.lu: https://luxtimes.lu/archives/12235-luxembourg-would-contribute-to-commo…

 

Marrone, A. (2017, november 6). Italy, a steady supporter of European defence. Opgehaald van clingendael.org: https://www.clingendael.org/publication/italy-steady-supporter-european…

 

Matthijs, H. (2017, mei 31). Een Europese defensie, wat zal dat kosten aan de inwoners van de EU?Opgehaald van knack.be: http://www.knack.be/nieuws/belgie/een-europese-defensie-wat-zal-dat-kos…

 

Mell, T. (2017, december 15). Is a European army possible? (L. Heymans, Interviewer)

 

Ministry of Defence. (2017). UK Armed Forces Monthly Service Personnel Statistics 1 October 2017.London: British Ministry of Defence.

 

Ministry of Defence. (2017). UK Defence in Numbers.Londen: British Ministry of Defence.

Ministry of Defence Slovenia. (2016). Strategic Defence Review 2016.Ljubljana: Ministry of Defence Slovenia.

 

Ministry of Foreign Affairs, Hellenic Republic. (2017, april 28). The North Atlantic Treaty Organization (NATO). Opgehaald van mfa.gr: https://www.mfa.gr/en/foreign-policy/greece-in-international-organizati…

 

Ministry of Foreign Affairs, Hellenic Republic. (2018, april 28). Common Security and Defence Policy (CSDP). Opgehaald van mfa.gr: https://www.mfa.gr/en/foreign-policy/greece-in-the-eu/eu-common-securit…

 

NAVO. (2017, juni 2). Funding NATO . Opgehaald van nato.int: https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_67655.htm

 

NAVO. (2017, maart 30). Relations with Finland. Opgehaald van nato.int: https://www.nato.int/cps/ic/natohq/topics_49594.htm

 

NAVO. (2018, april 16). Wat is de NAVO?Opgehaald van nato.int: https://www.nato.int/nato-welcome/index_nl.html

 

Norway and the EU. (2018, april 22). Foreign and security policy. Opgehaald van Utenriksdepartementet: https://www.norway.no/en/missions/eu/areas-of-cooperation/foreign-polic…

 

NRC Handelsblad. (2016, november 18). Praten over Europees leger is recept voor mislukking. Opgehaald van nrc.nl: https://www.nrc.nl/nieuws/2016/11/18/praten-over-europees-leger-is-rece…

 

Pavlic, V. (2016, september 28). Defence Minister: EU Army should not duplicate NATO. Opgehaald van total-croatia-news.com: https://www.total-croatia-news.com/item/14230-defence-minister-eu-army-…

 

Permanent Representation of Hungary to the EU. (2018, april 25). HUNGARY SUPPORTS THE AFFIRMATION OF EUROPEAN DEFENCE COOPERATION. Opgehaald van eu-brusszel.mfa.gov.hu: https://eu-brusszel.mfa.gov.hu/eng/news/hungary-supports-the-affirmatio…

Pinnington, R. (2017, december 27).EU Army - Neutral Austria's demands for fighting force revealed. Opgehaald van express.co.uk: https://www.express.co.uk/news/world/897233/EU-army-Austria-neutral-PES…

 

Raad van de Europese Unie. (2018, maart 9). Tijdlijn: EU-samenwezrking inzake veiligheid en defensie. Opgehaald van consilium.europa.eu: http://www.consilium.europa.eu/nl/policies/defence-security/defence-sec…

 

Ramiro Troitiño, D. (2018, maart 23). Is a European army possible? (L. Heymans, Interviewer)

 

Rettman, A. (2016, september 27). Finland calls for 'pragmatic' EU defence. Opgehaald van euobserver.com: https://euobserver.com/foreign/135244

 

Reulink, N., & Lindeman, L. (2005). Dictaat kwalitatief onderzoek.Nijmegen: Universiteit Nijmegen.

 

Romania's Permanent Delegation to NATO. (2017, maart 1). NATO-EU: A Strategic Partnership. Opgehaald van nato.mae.ro: http://nato.mae.ro/en/node/380

 

Rucker, P., & Costa, R. (2016, maart 21). Trump questions need for NATO, outlines noninterventionist foreign policy. Opgehaald van The Washington Post: https://www.washingtonpost.com/news/post-politics/wp/2016/03/21/donald-…

 

Smith, O. (2018, februari 16). NATO chief says Brussels could be 'LOSERS' with WARNING in showdown over EU army plans. Opgehaald van express.co.uk: https://www.express.co.uk/news/world/919855/NATO-Brussels-WARNING-EU-ar…

 

Spectator. (2017, oktober 4). New strategy responds to current threats. Opgehaald van spectator.sme.sk: https://spectator.sme.sk/c/20665019/new-strategy-responds-to-current-th…

 

Statista. (2017, april). U.S. military spending from 2000 to 2016 (in billion U.S. dollars). Opgehaald van statista.com: https://www.statista.com/statistics/272473/us-military-spending-from-20…

 

Stevens, H. (2018, maart 19). Is een Europees leger mogelijk? (L. Heymans, Interviewer)

Stockholm International Peace Research Institute. (2017). SIPRI Military Expenditure Database. Opgehaald van sipri.org: https://www.sipri.org/sites/default/files/Milex-share-of-GDP.pdf

 

Stoltenberg, J. (2017, december 14). Doorstep statement. Opgehaald van nato.int: https://www.nato.int/cps/ic/natohq/opinions_150001.htm

 

Stromme, L. (2017, juni 20). Norway snubs Juncker as PM pledges full support for Nato over EU army. Opgehaald van express.co.uk: https://www.express.co.uk/news/world/819145/Norway-snubs-Juncker-PM-ple…

 

Swiss Federal Department of Defence. (2004). Swiss Neutrality.Bern: Communication DDPS.

 

Szczerbiak, A. (2017, maart 9). Poland And Brexit. Opgehaald van socialeurope.eu: https://www.socialeurope.eu/poland-and-brexit

 

The Chancellary of the Polish Prime Minister. (2018, maart 8). Prime Minister Mateusz Morawiecki: I believe in Europe and in a great future ahead of us. Opgehaald van premier.gov.pl: https://www.premier.gov.pl/mobile/en/news/news/prime-minister-mateusz-m…

 

Van de Graaf, T. (2009). De wedloop om de Noordpool: dooi van een bevroren conflict? Internationale Spectator, 24-28.

 

Vandenkendelaere, T. (2018, maart 30). Is een Europees leger mogelijk? (L. Heymans, Interviewer)

 

Vautmans, H. (2018, februari 26). Is een Europees leger mogelijk? (L. Heymans, Interviewer)

 

Verhofstadt, G. (2015). De Ziekte van Europa. Amsterdam: De Bezige Bij.

 

Visegradpost. (2017, maart 10). Central Europe and the European Army. Opgehaald van visegradpost.com: https://visegradpost.com/en/2017/03/10/central-europe-and-the-european-…

 

Wood, V. (2018, januari 14). ‘We need YOU’ France’s Macron set to push UK into joining ‘Army of Europe’ after Brexit. Opgehaald van express.co.uk: https://www.express.co.uk/news/uk/904467/France-UK-European-Army-EU-Emm…

Zandee, D. (2017, juni 26). For the Netherlands, NATO Participation Is as Important as Defense Spending. Opgehaald van worldpoliticsreview.com: https://www.worldpoliticsreview.com/trend-lines/22553/for-the-netherlan…

 

Zon, H. v. (2016, september 16). Strijd om EU-leger ontbrandt weer. Opgehaald van ad.nl: https://www.ad.nl/binnenland/strijd-om-eu-leger-ontbrandt-weer~abc6886d/

 

 

Universiteit of Hogeschool
Bestuurskunde en Publiek Management
Publicatiejaar
2018
Promotor(en)
prof. dr. Herman Matthijs
Kernwoorden
Share this on: