Een biofilm is een samenleving van bacteriën die omgeven is door een extracellulaire matrix die bescherming biedt tegen verschillende omgevingsfactoren. Biofilms zijn een significant probleem in de voedingsindustrie waar ze kunnen voorkomen op omgevingsoppervlakken (vb. muren en vloeren), oppervlakken die direct in contact staan met voeding (vb. transportbanden) en op het oppervlak van de voedingsproducten zelf. Wanneer een biofilm aanwezig is, kan deze aanleiding geven tot contaminatie van voedingsproducten met bederfbacteriën en/of pathogene bacteriën. Wanneer het eindproduct met deze bacteriën besmet zou zijn, kan dit respectievelijk aanleiding geven tot economische verliezen en/of risicovol zijn voor de volksgezondheid.
Het verwijderen van deze biofilms is echter niet eenvoudig wegens het beschermend effect van de extracellulaire matrix. Conventionele methoden maken gebruik van oxiderende chemicaliën, zoals perazijnzuur of natriumhypochloriet, en zijn veelal onvoldoende efficiënt. Daarnaast brengt het gebruik van chemicaliën nog enkele andere nadelen met zich mee, zoals corrosie, toxiciteit, residuen die kunnen achterblijven, het gebruik van water, en het species-specifieke karakter. Het gebruik van actieve chloor (natriumhypochloriet) kan bijvoorbeeld corrosie teweegbrengen en is efficiënter tegen gramnegatieve dan tegen grampositieve bacteriën. Door deze nadelen worden er nieuwe technologieën onderzocht voor de verwijdering van biofilms, zoals het gebruik van koud atmosferisch plasma (KAP).
Koud atmosferisch plasma is een geïoniseerd gas, bestaande uit reactieve deeltjes zoals ionen, elektronen, reactieve zuurstof- en stikstofverbindingen en UV-fotonen. De ionisatie van het gas wordt in dit onderzoek tot stand gebracht met behulp van elektrische ontlading. Deze ontlading wordt gerealiseerd door een alternerende stroom met een hoge frequentie en een hoog voltage over een elektrode te sturen.
In deze thesis werden twee types elektroden getest, de ‘dielectric-barrier discharge’ (DBD) en de ‘surface barrier discharge’ (SBD) elektrode. Naast het effect van het type elektrode op de inactivatie van biofilms werd ook de gassamenstelling bestudeerd. Hierbij werden puur heliumgas en twee mengsels van heliumgas met zuurstof (He + 0,5/1,0% (v/v) O2) getest. Het gas werd bij ieder experiment geïoniseerd bij een inputvoltage van 13,88 V en een frequentie van 15 kHz. Iedere combinatie van elektrode en zuurstofpercentage werd uitgetest op biofilms ontwikkeld door zowel Listeria monocytogenes als door Salmonella Typhimurium. Dit zijn twee belangrijke voedselpathogenen omwille van de hoge abundantie van Salmonella en de hoge letaliteit van Listeria (monocytogenes).
De invloed van de behandelingstijd werd nagegaan door 10 behandelingstijden te hanteren binnen een bereik van 0 tot 30 minuten. Deze behandelingstijden werden voor iedere combinatie van elektrode en zuurstofpercentage getest. Na de behandeling met KAP werden de cellen in de behandelde biofilm teruggewonnen (met behulp van een celschraper) en vervolgens verdund volgens een decimale verdunningsreeks. Iedere verdunning werd uitgeplaat op een selectief en een niet-selectief medium, zodat het percentage van subletaal verwonde cellen kon bepaald worden. De resultaten van de tellingen werden vervolgens gefit met het primair predictief schouder-staart type inactivatie model dat ontwikkeld werd door Geeraerd et al. (2000).
De inactivatiecurves die werden verkregen door de resultaten te fitten met het model van Geeraerd et al. (2000) vertoonden geen schouderfase, maar wel steeds een staartfase. De afwezigheid van de schouderfase impliceert dat vanaf het moment dat de behandeling gestart wordt, er inactivatie/beschadiging van cellen in de biofilm plaatsvindt. De aanwezigheid van de staart toont de aanwezigheid aan van een subpopulatie die meer resistent is tegen de KAP-behandeling.
De resultaten wezen eveneens uit dat het effect van het gebruik van verschillende elektroden op de efficiëntie van de KAP-behandeling afhankelijk is van de gebruikte gassamenstelling. Zo werd er gevonden dat wanneer er puur heliumgas gebruikt wordt, de DBD-elektrode efficiënter is (doordat er hogere reducties verkregen werden, of een eenzelfde reductie sneller behaald werd). Echter, wanneer er heliumgas werd gebruikt met 0,5% of 1,0% (v/v) zuurstof, dan werd er geen uniforme trend waargenomen. Voor de invloed van het type voedingsgas op de efficiëntie van de KAP-behandeling kon echter een semi-uniform verband vastgesteld worden. Over het algemeen bleek namelijk dat het gebruik van puur heliumgas tot hogere reducties leidt dan wanneer er 0,5% of 1,0% (v/v) zuurstof werd toegevoegd. Echter, bij het gebruik van deze laatste twee gassamenstellingen werden geen significante verschillen bekomen wanneer de SBD-elektrode werd gebruikt en in het geval van de DBD-elektrode, werden er tegenstrijdige resultaten bekomen. Er werden namelijk hogere reducties bekomen voor S. Typhimurium biofilms wanneer de DBD-elektrode werd gebruikt in combinatie met heliumgas met 0,5% (v/v) zuurstof, in vergelijking met wanneer heliumgas met 1,0% (v/v) zuurstof werd gebruikt, terwijl het omgekeerde waargenomen werd bij behandeling van L. monocytogenes biofilms onder dezelfde omstandigheden.
De meest efficiënte behandelingen werden bijgevolg verkregen wanneer de DBD-elektrode gebruikt werd met puur helium gas. Bij gebruik van deze combinatie werden voor de S. Typhimurium en L. monocytogenes biofilms log10-reducties behaald van respectievelijk 2,4 ± 0,2 en 2,3 ± 0,2, en dit voor beiden binnen een behandelingstijd van 5 minuten. Deze behaalde log10-reducties zijn echter niet hoog genoeg om voedselveiligheid te kunnen garanderen. Aan de positieve kant, de finale (relatief lage) reducties worden snel behaald. Op industriële schaal komt dit neer op korte periodes van ‘equipment downtime’. Vooraleer deze technologie echter gerealiseerd kan worden op industriële schaal, moeten er hogere log10-reducties behaald worden. Om deze hogere reducties te bekomen, kunnen er bijvoorbeeld hogere voltage levels getest worden. Daarnaast zou het ook mogelijk zijn om eventuele voor- en/of nabehandeling te implementeren (bv. een voorbehandeling met een verdunde waterstofperoxide oplossing).
Dat een gelijkaardige log10-reductie bekomen werd voor de S. Typhimurium en L. monocytogenes biofilm, onder de bovenstaande condities, suggereert dat onder deze condities de KAP-behandeling even efficiënt is tegen grampositieve (L. monocytogenes) en gramnegatieve (S. Typhimurium) species. Om deze indicatie te bevestigen moeten er echter een grotere variatie aan grampositieve en gramnegatieve species getest worden.
Aan de hand van de resultaten van het subletaal letsel kon vastgesteld worden dat er reeds subletaal verwonde cellen aanwezig zijn in een biofilm alvorens de behandeling gestart werd. Gedurende de behandeling kon een algemene trend van het percentage subletaal letsel in functie van de behandelingstijd vastgesteld worden, namelijk een stijging gevold door een maximum, waarna terug een daling plaatsvond tot een residuele waarde bereikt werd. Deze trend suggereert een mechanisme van accumulatie aan subletale letsels, die vervolgens leidt tot celdood (Noriega et al., 2013). Tussen het gebruik van verschillende elektroden en het gebruik van de DBD-elektrode in combinatie met de verschillende types geteste voedingsgassen, zijn de resultaten met betrekking tot de subletale letsels niet eenduidig. Echter, bij het gebruik van de SBD-elektrode in combinatie met de verschillende geteste voedingsgassen kon er wel een verband vastgesteld worden. Met deze elektrode werd namelijk het hoogste residuele percentage aan subletaal letsel bekomen bij het gebruik van helium met een additie van 0,5% (v/v) zuurstof, gevolgd door het residuele percentage bij gebruik van puur heliumgas, en de laagste residuele waarde werd bekomen wanneer helium gas met een additie van 1,0% (v/v) zuurstof gebruikt werd. Ten slotte dient vermeld te worden dat deze subletaal verwonde cellen niet over het hoofd gezien mogen worden aangezien deze cellen mogelijks kunnen herstellen van hun letsels (na de behandeling met KAP) en daarom nog steeds een gevaar vormen voor de volksgezondheid.
Australian Institute of Food Safety. (2016). What are the different types of food contamination? Retrieved November 4, 2017, from https://www.foodsafety.com.au/faq/what-are-the-different-types-of-food-…
Banu, M. S., Dhanapal, A., Rajamani, L., Sasikala, P., Kavitha, V., & Yazhini, G. (2012). Cold plasma as a novel food processing technology. COLD PLASMA AS A NOVEL FOOD PROCESSING TECHNOLOGY, 4(2), 803–818. Retrieved from https://rspublication.com/ijeted/may-12/89.pdf
Bevilacqua, A., Speranza, B., Sinigaglia, M., & Corbo, M. R. (2015). A Focus on the Death Kinetics in Predictive Microbiology: Benefits and Limits of the Most Important Models and Some Tools Dealing with Their Application in Foods. Foods, 4, 565–580. https://doi.org/10.3390/foods4040565
Bourke, P., Ziuzina, D., Han, L., Cullen, P. J., & Gilmore, B. F. (2017). Microbiological interactions with cold plasma. Journal of Applied Microbiology, 123(2), 308–324. https://doi.org/10.1111/jam.13429
Bueno, S. M., Riquelme, S. A., Riedel, C. A., & Kalergis, A. M. (2012). Mechanisms used by virulent Salmonella to impair dendritic cell function and evade adaptive immunity. Immunology, 137(1), 28–36. https://doi.org/10.1111/j.1365-2567.2012.03614.x
Centers for Disease Control and Prevention. (2002). Details - Public Health Image Library(PHIL). Retrieved June 11, 2018, from https://phil.cdc.gov/details.aspx?pid=2287
Centers for Disease Control and Prevention. (2017a). Listeria Outbreaks. Retrieved November 15, 2017, from https://www.cdc.gov/listeria/outbreaks/index.html
Centers for Disease Control and Prevention. (2017b). Listeria Prevention. Retrieved November 15, 2017, from https://www.cdc.gov/listeria/prevention.html
Centers for Disease Control and Prevention. (2017c). Symptoms of Food Poisoning. Retrieved November 15, 2017, from https://www.cdc.gov/foodsafety/symptoms.html
Centers for Disease Control and Prevention. (2017d). Symptoms of listeriosis. Retrieved November 14, 2017, from https://www.cdc.gov/listeria/symptoms.html
Chen, Z., Lin, L., Cheng, X., Gjika, E., & Keidar, M. (2016). Effects of cold atmospheric plasma generated in deionized water in cell cancer therapy. Plasma Processes and Polymers, 13(12), 1151–1156. https://doi.org/10.1002/ppap.201600086
Cramer, M. M. (2007). Sanitation Best Practices - Food Safety Magazine. Retrieved March 10, 2018, from https://www.foodsafetymagazine.com/magazine-archive1/februarymarch-2007…
Darwin, K. H., & Miller, V. L. (1999). Molecular basis of the interaction of Salmonella with the intestinal mucosa. Clinical Microbiology Reviews, 12(3), 405–28. Retrieved from http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10398673
Deibel, V., & Schoeni, J. (2003). Biofilms: Forming a Defense Strategy for the Food Plant - Food Safety Magazine. Retrieved February 25, 2018, from https://www.foodsafetymagazine.com/magazine-archive1/december-2002janua…
Donlan, R. M. (2002). Biofilms: microbial life on surfaces. Emerging Infectious Diseases, 8(9), 881–90. https://doi.org/10.3201/eid0809.020063
European Commission. (2016). RASFF - Food and Feed Safety Alerts. Retrieved November 9, 2017, from https://ec.europa.eu/food/safety/rasff_en
European Commission. (2018). Commission Regulation (EC) No 2073/2005 of 15 November 2005 on microbiological criteria for foodstuffs (Text with EEA relevance). Retrieved February 19, 2018, from http://eur-lex.europa.eu/eli/reg/2005/2073/oj
European Food Safety Authority. (2017a). About EFSA. Retrieved November 9, 2017, from https://www.efsa.europa.eu/en/aboutefsa
European Food Safety Authority. (2017b). Salmonella. Retrieved November 16, 2017, from https://www.efsa.europa.eu/en/topics/topic/salmonella
European Food Safety Authority, & European Centre for Disease Prevention and Control. (2017). The European Union summary report on trends and sources of zoonoses, zoonotic agents and food‐borne outbreaks in 2016. EFSA Journal, 15(12). https://doi.org/10.2903/j.efsa.2017.5077
European Union. (2014). Food safety in the EU. Retrieved November 9, 2017, from https://europa.eu/european-union/topics/food-safety_en
Fakruddin, M., Mazumder, R. M., & Mannan, S. B. M. (2011). Predictive microbiology: Modeling microbial responses in food. Ceylon Journal of Science (Bio. Sci.), 40(2), 121–131. Retrieved from file:///D:/3928-13971-1-PB.pdf
Federal Agency for Safety of the Food Chain. (2016a). Compulsory Notification. Retrieved November 9, 2017, from http://www.favv.be/compulsorynotification/
Federal Agency for Safety of the Food Chain. (2016b). Over het FAVV. Retrieved November 9, 2017, from http://www.favv.be/overhetfavv/
Federal Agency for Safety of the Food Chain. (2017a). Autocontrole: Goede hygiënepraktijken (GHP). Retrieved November 9, 2017, from http://www.favv.be/professionelen/autocontrole/hygiene/
Federal Agency for Safety of the Food Chain. (2017b). Hazard Analysis and Critical Control Points. Retrieved November 9, 2017, from http://www.favv.be/professionelen/autocontrole/haccp/
Federal Agency for Safety of the Food Chain. (2017c). Levensmiddelen. Retrieved November 9, 2017, from http://www.favv.be/levensmiddelen/
Federal Agency for Safety of the Food Chain. (2018). FAVV - Dierengezondheid: Salmonella. Retrieved February 19, 2018, from http://www.afsca.be/dierengezondheid/salmonella/
Flemming, H.-C., Wingender, J., & Szewzyk, U. (2011). Biofilm highlights. Springer-Verlag Berlin Heidelberg. Retrieved from http://www.worldcat.org/title/biofilm-highlights/oclc/729346877
FOD Volksgezondheid. (2016a). Hazard Analysis - Critical Control Point. Retrieved November 9, 2017, from https://www.health.belgium.be/nl/voeding/voedselveiligheid/microbiologi…
FOD Volksgezondheid. (2016b). Voedingswetgeving. Retrieved November 9, 2017, from https://www.health.belgium.be/nl/voeding/voedingsbeleid/wetgevend-en-no…
Food and Agriculture Organization of the United Nations. (2001). Food & Nutrition: A Handbook for Namibian Volunteer Leaders. Retrieved November 5, 2017, from http://www.fao.org/docrep/008/a0104e/a0104e08.htm
Food and Agriculture Organization of the United Nations. (2017a). CODEX Alimentarius. Retrieved November 7, 2017, from http://www.fao.org/fao-who-codexalimentarius/en/
Food and Agriculture Organization of the United Nations. (2017b). FAO Structure and Finance. Retrieved November 7, 2017, from http://www.fao.org/about/who-we-are/en/
Food Standards Australia New Zealand. (2017). Agents of Foodborne Illness. Retrieved February 18, 2018, from http://www.foodstandards.gov.au/publications/Pages/agentsoffoodborneill…
Fukuda, K. (2015). Food safety in a globalized world. Bulletin of the World Health Organization, 93(4), 154831. https://doi.org/10.2471/BLT.15.154831
Gal-Mor, O., Boyle, E. C., & Grassl, G. A. (2014). Same species, different diseases: how and why typhoidal and non-typhoidal Salmonella enterica serovars differ. Frontiers in Microbiology, 5, 391. https://doi.org/10.3389/fmicb.2014.00391
Garrett, T. R., Bhakoo, M., & Zhang, Z. (2008). Bacterial adhesion and biofilms on surfaces. Progress in Natural Science, 18(9), 1049–1056. https://doi.org/10.1016/j.pnsc.2008.04.001
Geeraerd, A. H., Herremans, C. H., & Van Impe, J. F. (2000). Structural model requirements to describe microbial inactivation during a mild heat treatment. International Journal of Food Microbiology, 59(3), 185–209. Retrieved from http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11020040
Gurtler, J. B., Doyle, M. P., & Kornacki, J. L. (2017). Foodborne Pathogens. (J. B. Gurtler, M. P. Doyle, & J. L. Kornacki, Eds.) (1st ed.). Cham: Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-319-56836-2
Han, L., Patil, S., Boehm, D., Milosavljević, V., Cullen, P. J., & Bourke, P. (2016). Mechanisms of inactivation by high-voltage atmospheric cold plasma differ for Escherichia coli and Staphylococcus aureus. Applied and Environmental Microbiology, 82(2), 450–458. https://doi.org/10.1128/AEM.02660-15
Han, L., Ziuzina, D., Heslin, C., Boehm, D., Patange, A., Sango, D. M., … Bourke, P. (2016). Controlling Microbial Safety Challenges of Meat Using High Voltage Atmospheric Cold Plasma. Frontiers in Microbiology, 7, 977. https://doi.org/10.3389/fmicb.2016.00977
Helgadóttir, S., Pandit, S., Mokkapati, V. R. S. S., Westerlund, F., Apell, P., & Mijakovic, I. (2017). Vitamin C Pretreatment Enhances the Antibacterial Effect of Cold Atmospheric Plasma. Frontiers in Cellular and Infection Microbiology, 7, 43. https://doi.org/10.3389/fcimb.2017.00043
Hoffmann, C., Berganza, C., & Zhang, J. (2013). Cold Atmospheric Plasma: methods of production and application in dentistry and oncology. Medical Gas Research, 3(1), 21. https://doi.org/10.1186/2045-9912-3-21
Jawaid, P., Rehman, M. U., Zhao, Q. L., Takeda, K., Ishikawa, K., Hori, M., … Kondo, T. (2016). Helium-based cold atmospheric plasma-induced reactive oxygen species-mediated apoptotic pathway attenuated by platinum nanoparticles. Journal of Cellular and Molecular Medicine, 20(9), 1737–48. https://doi.org/10.1111/jcmm.12880
Kaplan, J. B. (2010). Biofilm dispersal: mechanisms, clinical implications, and potential therapeutic uses. Journal of Dental Research, 89(3), 205–18. https://doi.org/10.1177/0022034509359403
Keerthirathne, T. P., Ross, K., Fallowfield, H., & Whiley, H. (2016). A Review of Temperature, pH, and Other Factors that Influence the Survival of Salmonella in Mayonnaise and Other Raw Egg Products. Pathogens (Basel, Switzerland), 5(4). https://doi.org/10.3390/pathogens5040063
Khan, M. S. I., Lee, E.-J., Hong, S.-I., & Kim, Y.-J. (2017). Feed gas effect on plasma inactivation mechanism of Salmonella Typhimurium in onion and quality assessment of the treated sample. Scientific Reports, 7(1), 17728. https://doi.org/10.1038/s41598-017-17579-5
Kim, B., Yun, H., Jung, S., Jung, Y., Jung, H., Choe, W., & Jo, C. (2011). Effect of atmospheric pressure plasma on inactivation of pathogens inoculated onto bacon using two different gas compositions. Food Microbiology, 28(1), 9–13. https://doi.org/10.1016/j.fm.2010.07.022
Koutsoumanis, K. P., & Sofos, J. N. (2004). Comparative acid stress response of Listeria monocytogenes, Escherichia coli O157:H7 and Salmonella Typhimurium after habituation at different pH conditions. Letters in Applied Microbiology, 38(4), 321–6. Retrieved from http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15214733
Kumar, C. G., & Anand, S. K. (1998). Significance of microbial biofilms in food industry: a review. International Journal of Food Microbiology, 42(1–2), 9–27. https://doi.org/10.1016/S0168-1605(98)00060-9
Lawley, R. (2013). Listeria. Retrieved November 15, 2017, from http://www.foodsafetywatch.org/factsheets/listeria/
Mahmoud, B. S. M. (2012). Salmonella - A Dangerous Foodborne Pathogen. (D. B. S. M. Mahmoud, Ed.). InTech. https://doi.org/10.5772/1308
Meyer, B. (2003). Approaches to prevention , removal and killing of biofilms. International Biodeterioration & Biodegradation, 51(4), 249–253. https://doi.org/10.1016/S0964-8305(03)00047-7
Niemira, B. A. (2012). Cold Plasma Decontamination of Foods. Annual Review of Food Science and Technology, 3, 125–142. https://doi.org/10.1146/annurev-food-022811-101132
Niemira, B. A. (2017). Targeting Biofilms with Cold Plasma: New Approaches to a Persistent Problem - Food Safety Magazine. Retrieved March 10, 2018, from https://www.foodsafetymagazine.com/magazine-archive1/junejuly-2017/targ…
Noriega, E., Velliou, E., Van Derlinden, E., Mertens, L., & Van Impe, J. F. M. (2013). Effect of cell immobilization on heat-induced sublethal injury of Escherichia coli, Salmonella Typhimurium and Listeria innocua. Food Microbiology, 36(2), 355–364. https://doi.org/10.1016/J.FM.2013.06.015
Pankaj, S. K., Wan, Z., & Keener, K. M. (2018). Effects of Cold Plasma on Food Quality: A Review. https://doi.org/10.3390/foods7010004
Pavón, S. (2008). Interaction Between a Surface Dielectric Barrier Discharge and Transonic Airflows. École polytechnique fédérale de Lausanne. Retrieved from https://infoscience.epfl.ch/record/125997/files/EPFL_TH4201.pdf
Pérez-Rodríguez, F., & Valero, A. (2013). Predictive Microbiology in Foods. In Predictive Microbiology in Foods (pp. 1–10). New York, NY: Springer New York. https://doi.org/10.1007/978-1-4614-5520-2_1
Pizarro-Cerdá, J., Kühbacher, A., & Cossart, P. (2012). Entry of Listeria monocytogenes in mammalian epithelial cells: an updated view. Cold Spring Harbor Perspectives in Medicine, 2(11). https://doi.org/10.1101/cshperspect.a010009
Rosaler, M. (2004). Listeriosis (1st ed.). The Rosen Publishing Group. Retrieved from https://books.google.be/books?id=XnNNvxZ__icC&pg=PT11&lpg=PT11&dq=josep… lister listeria&f=false
Schultz, M. (2008). Theobald Smith. https://doi.org/10.3201/eid1412.081188
Serra, D. O., & Hengge, R. (2014). Stress responses go three dimensional - the spatial order of physiological differentiation in bacterial macrocolony biofilms. Environmental Microbiology, 16(6), 1455–71. https://doi.org/10.1111/1462-2920.12483
Sheba - Academic Medical Center Hospital. (2018). Salmonella Under the Microscope, The Infectious Diseases Research Laboratory | Sheba - English. Retrieved March 19, 2018, from https://eng.sheba.co.il/Salmonella_Under_the_Microscope
Simões, M., Simões, L. C., & Vieira, M. J. (2010). A review of current and emergent biofilm control strategies. LWT - Food Science and Technology, 43(4), 573–583. https://doi.org/10.1016/j.lwt.2009.12.008
Strawn, L. K., & Danyluk, M. D. (2010). Fate of Escherichia coli O157:H7 and Salmonella spp. on fresh and frozen cut mangoes and papayas. International Journal of Food Microbiology, 138(1–2), 78–84. https://doi.org/10.1016/j.ijfoodmicro.2009.12.002
SurfPlasma. (2016). Technology. Retrieved March 17, 2018, from http://www.surfplasma.net/home.html
Téllez, S. (2010). Biofilms and their impact on food industry. Retrieved February 25, 2018, from https://www.visavet.es/en/articles/biofilms-impact-food-industry.php
The BioCote Team. (2012). Understanding the threat of Listeria monocytogenes. Retrieved November 14, 2017, from https://www.biocote.com/blog/understanding-the-threat-of-listeria-monoc…
World Health Organization. (2015). WHO’s first ever global estimates of foodborne diseases find children under 5 account for almost one third of deaths. Retrieved November 4, 2017, from http://www.who.int/mediacentre/news/releases/2015/foodborne-disease-est…
World Health Organization. (2016). International Network of Food Safety Authorities (INFOSAN). Retrieved November 7, 2017, from http://www.who.int/foodsafety/areas_work/infosan/en/
World Health Organization. (2017). Salmonella (non-typhoidal). Retrieved November 26, 2017, from http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs139/en/